فهرست مطالب
پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی
پیاپی 6-7 (پاییز و زمستان 1381)
- ویژه ادبیات و الهیات
- 306 صفحه، بهای روی جلد: 6,000ريال
- تاریخ انتشار: 1382/02/15
- تعداد عناوین: 12
-
-
صفحه 13گزارش دشواری های دیوان خاقانی، به قلم دکتر میر جلال الدین کزازی، از جمله آثاری است کهدرباره خاقانی شناسی به زیور طبع آراسته شد. این مقاله به نقد و بررسی پاره ای از ابیات دارای مضامین طبی پرداخته که نگارنده گزارش دشواری های دیوان خاقانی به شرح و توضیح آنها همت گماشته است. نویسنده در این مقاله با استناد به منابع و مراجع معتبر طبی و ادبی، در رفع و تکمیل نقصها و کاستی های کتاب مذکور کوشیده و به تبیین پاره ای از ابهامات آن پرداخته است.
کلیدواژگان: استسقا، بحران، خفقان، زحیر و سرسام -
صفحه 35زمانی که انسان خود را شناخت و با همنوع خویش ارتباط برقرار کرد، با نوا و شعر آشنا و همراه شد. در جوامع بدوی نوا و صدا با تمامی زندگی ارتباط داشته است از جمله با کشت، درو، شکار، پیشه ها، تربیت کودکان، جنگ، شفای بیماران، مراسم مربوط به تولد، بلوغ و مرگ.
خنیا و شعر بیان واضح و آشکار عواطف انسانی است که از فراز اصوات طبیعت، از قبیل آواز پرندگان و آوای جانوران و زمزمه جویباران مؤثرترین احساسات خود را نشان می دهد. خنیا، نوا، نغمه و ترنم با روح و احساس و عاطفه انسان در آغاز شکل گیری هنر و ادبیات، ارتباط دارد. هر انسانیبه گونه ای مجزا و منفرد اشک می ریزد؛ راز و نیاز می کند؛ به عشق و هجران و امید و یاس مبتلا می شودو این عواطف را آشکارا در قالب هنر و ادب، هر چند ابتدایی و بدوی، ارائه می دارد و بدین سان است که زمینه های زایش ادبیات غنایی فراهم می شود.
ادبیات غنایی میراث عظیم جوامع بشری است. بدیهی است که این نوع مهم ادبی در ایران نیز جلوه های انکارناپذیر داشته است. در این تحقیق کوشیده شد تا تعریف جامعی از ادبیات غنایی ارائه شود؛ سپس با اتکا بر یافته ها و تحقیقات محققان، گزارشی از تجلیات مفاهیم غنایی در متون قبل از اسلام عرضه گردید.
کلیدواژگان: انواع ادبی، رامشگر و خنیانگر، شعر شبانی، شعر غنایی، شعر حماسی -
صفحه 67بحث در باب تصوف می تواند شامل تراجم احوال صوفیان، مبنای فکری و اندیشگی تصوف، جریانهای عمده در تصوف و یا نهادهای آن باشد. در این مقاله، با تکیه بر نگرش تاریخی توصیفی در باب «آیین خرقه و تاریخ پیدایش و روند تحول آن» در جریانهای تصوف اسلامی تحقیق صورت گرفته است و مباحثی چون تعریف خرقه، انواع خرقه، اجزای خرقه و سمبولیسم آن، رنگ خرقه و سمبولیسم آن، جنس خرقه، تاریخ پیدایش خرقه، انواع خرقه به لحاظ معنوی و خرقه سماعی و احکام آن، با مراجعه به منابع درجه اول فارسی و عربی مورد تجزیه و تحلیل و بررسی تاریخی واقع شده است.
کلیدواژگان: تصوف، خرقه، سمبولیسم -
صفحه 97در این مقاله پس از معرفی آبشخورهای فکری و عقیدتی سعدی، نویسنده و شاعر قرن هفت هجری که از تاثیرگذارترین سخن پردازان ایران است به جنبه ای خاص از آثار وی پرداخته می شود.
این جنبه عبارت است از روش عام وی در برخورد با قدرتمندان که مبتنی است بر خواست تحدیدو تعدیل قدرت و در پس آن، ایجاد تحول در نگرش و نیات حکمروایان و در نتیجه اصلاح روابط فرادستان و فرودستان: خداوندگاران و بندگان. در این نوشته نشان داده می شود که سعدی چگونهبا یاری گرفتن از شگردهایی، بنا بر انعطاف گرایی خویش پیوسته می کوشد که از صدور احکام قاطع اخلاقی بپرهیزد و به این طریق در میان فرمانروایان و رعایا بنشیند و معلوم می گردد که این «حکیم» چه سان این دوگانگی را به وحدت می رساند. سپس انعکاس این امر در سخن سعدی بررسی می شود و تاثیرگذاری متقابل سیاست و «ادبیت» او آشکار می گردد.
کلیدواژگان: قدرت، دوگانگی واسطگی(2)، سنت، ادبیت، وحدت -
صفحه 119این مقاله برآن است که ضمن معرفی تماشاگه راز و مطالعات نقدشناختی استاد مطهری، شیوه برخورد آن شهید را در بررسی و تحلیل و ارزیابی گونه های حافظ پژوهی خاصه حافظ پژوهی مرحوم احمد شاملو با استفاده از یافته های نقد جدید، بازشناسی و بازخوانی کند.
بنابراین، مقاله را می توان به دو بخش عمده تقسیم کرد:1-معرفی دیدگاه های نقدشناختی استاد مطهری (نقد نظری)2-معرفی تماشاگه راز (نقد عملی)تماشاگه راز خود به چند بخش قابل تقسیم است: 1-نقد دیدگاه ها2-طرحی روشمند برای شناخت حافظ جهت رهیابی به ساختار اندیشه خواجه3-تحلیل و تاویل کلیدواژگان غزلیات حافظ4-آزمون فرضیه های حافظ پژوهی5-شناخت مفاهیم و معارف عرفانی6-خدا، انسان و طبیعت از دیدگاه عرفا.کلیدواژگان: مطهری، نقد، تماشاگه راز، حافظ -
صفحه 139گویش ها که یکی از ذخایر فرهنگی و ملی ایران محسوب می شوند در شرف زوال و نابودیقرار گرفته اند؛ بنابراین جا دارد که پژوهشگران و سیاست گذاران آموزشی و فرهنگی آنها را مورد توجه خاص قرار دهند. با توجه به این رویکرد جدید، تلاش مقاله حاضر بر آن است که به مطالعهو تشریح بعضی از جنبه های فرهنگی و اجتماعی که در زوال گویش مازندارنی نقش دارند بپردازد. پدیده های اجتماعی و فرهنگی بیشتر منجر به دو نوع تغییر در گویش می شوند: 1- تغییر تدریجی،2- تغییر ناگهانی. در ابتدا با تحلیل مثالهایی از گویش مازندرانی، استدلال شد که عدم به کارگیری بعضی از عناصر واژگانی و اصطلاحات در گویش مازندارنی ناشی از تغییر شرایط زندگی بودهکه مختص به یک گویش یا یک زبان خاص نیست بلکه نشان دهنده تعامل زبان و محیط زندگی می باشد. در واقع، این پدیده تحول تدریجی هر زبان را نشان می دهد. در مرحله بعد با بررسی فرایند همگرا یی و موقعیتهای دوزبانگونگی، نشان داده می شود که بخش اعظم تغییرات گویش مازندرانی در نتیجه همگرایی آن به سمت زبان معیار حادث می شود که در نهایت امر به تغییر زبان یا زوال گویش منجر می گردد. در این رابطه ضمن تحلیل و برشمردن عوامل تغییر مورد بحث چنین نتیجه گیری شد که علاوه بر فرایندهای تجددگرایی، گاهی اعمال بعضی از سیاستهای فرهنگی نادرست و قضاوتهای ارزشی غیر علمی مردم نیز می تواند موجب نابودی گویش ها گردد. با در نظر گرفتن این جنبه های گوناگون می توان امیدوار بود که با تغییر بعضی از نگرشهای کلیشه ای و اتخاذ راهکارها و تمهیدات آموزشی و فرهنگی مناسب بتوان تا حدی مانع بروز این فاجعه زبانی شد.
کلیدواژگان: گویش مازندرانی، همگرایی، دوزبانگونگی، هویت سازی زبانی، تجددگرایی -
صفحه 161در این مقاله عنصر غالب بلاغی (Dominant) در پانصد مثل از کتاب داستان نامه احمد بهمنیار مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. امثال انتخابی مشترک در داستان نامه و امثال و حکم دهخداست.
در آغاز مقاله ویژگی های مثل، تفاوت آن با کنایه، ارسال المثل و تمثیل بیان شد و در پایان عنصر غالب بلاغی د راین امثال مشخص و استخراج شد و سرانجام یافته ها به صورت آماری تحلیل شد.
کلیدواژگان: مثل، عنصر غالب بلاغی، کنایه، تمثیل و تشبیه -
صفحه 193اسماء السور (اسامی سوره ها، نام سوره ها)، در چارچوب طبقات مفاهیم و میدانهای معنا شناختی قرآن کریم و برای نمایاندن خطوط اصلی جهت گیری های قرآن در زمینه های مختلف پدیدار گشته اندبه گونه ای که نامهای سوره ها مبین مفاهیم عام مطرح در قرآن می باشند و میان این دو، پیوندی ژرف و نمادین وجود دارد.
در این مقاله تنها به شماری از نام سوره ها که در طبقه عقیده و مکتب فکری می گنجیده اند، به ترتیب ذیل پرداخته ایم:1-مقدمهدر مقدمه به جایگاه نام سوره در قرآن کریم و در سوره مورد نظر پرداخته و شمارگان ورود آن در هر دو جا یادآوری شده است.
2-طبقه بندی نام سوره بر اساس وجه تسمیه قرآنی آن، در این بخش طبقه بندی خاصی از نام سوره ها به دست داده شده که امری نو، و بر آیند استنباط و استنتاج نگارنده است.
3-طبقه بندی مفهومی: در این بخش، دلیل یا دلایل گنجاندن نام سوره های منتخب در میدان معنا شناختی عقیده و مکتب فکری برشمرده شد.
4-تجزیه و تحلیل مفهوم، مفهوم اصلی و محوری موجود در ماده (ریشه) نام سوره ها را در پژوهشی فقه اللغه ای (An Etymoloical search) برنمایانده ایم، و به تجزیه و تحلیل مفهوم نام سوره پرداخته ایم.
نگاه به گروه های نام سوره ها به عنوان اعضای طبقات و میادین معنی شناختی معین و تعلقهر گروه به یک میدان معنی شناختی خاص، فلسفه نامگذاری، معانی و پیامهای موجود در این نامها را آشکار می کند و پیوند خواننده را با قرآن کریم گسترده تر و ژرف تر می سازد.
کلیدواژگان: نام سوره ها، میدان معنی شناسی، اتیمولوژ ی، طبقه ها -
صفحه 229برای بهره برداری بهتر و بیشتر از تلاوت قرآن، پیامبر گرامی اسلام (ص) و اهل بیت معصوم آن حضرت (علیهم السلام) آدابی بیان داشته ا ند که از آن به «آداب تلاوت قرآن» یاد می شود.
دانشمندان اسلام، آداب تلاوت قرآن را در یک تقسیم کلی به آداب ظاهری و آداب باطنی تقسیم کرده اند و بیشتر در زمینه آداب ظاهری سخن رانده اند.
درباره آداب باطنی قرآن، ترتیب کلاسیکی وجود دارد که در کتابهای احیاء العلوم، المحجه البیضاء و معراج السعاده، بیان شده است. در این مقاله با مراجعه مجدد به آیات و روایات، با نگاهی تازه به تبیین آداب باطنی تلاوت قرآن، پرداخته شده است. یکی از آثار رعایت آداب باطنی تلاوت قرآن، تولید آهنگ ویژه قرآنی است که از آن به «آهنگ قرائت قرآن» بیان شده است. البته در کنار این نگاه زیباشناختی، آثار و برکات فراوانی بر این گونه قرائت باز می گردد که قلم از بیان آن قاصر است.کلیدواژگان: آداب، تلاوت (قرائت)، آداب باطنی، آهنگ قرائت -
صفحه 255این مقاله به بررسی وضعیت انسان در فلسفه هستی از یک سو، و ویژگی های تربیت هستی آسا از سوی دیگر، اختصاص دارد. فلسفه هستی نامی است برای آن دسته از اندیشه هایی که به روشنگری ویژگی های انسان می پردازد. نزد فیلسوفان هستی انسان باشنده ای بی مانند، یکه، آزاد و تاریخی است. انسان نتیجه انتخابهای خویش است و این نشانه برخورداری او از آزادی است. واژه”هستی“بر این معنا دلالت دارد که انسان از برترین امکانها برخوردار است. شکوفاشدن این امکانها نیازمند تربیت ویژه ای است، تربیتی که به آزادی انتخاب دانش آموزان احترام بگذارد. زیرا بدون تحقق چنین شرطی نه می توان از بی مانندی انسان سخن گفت و نه از شکفتن امکانهای گوناگون او.
کلیدواژگان: هستی، آزادی، انتخاب، تربیت -
صفحه 283کتاب «مفاتیح الشرایع» تالیف ملامحسن فیض کاشانی از بزرگترین دانشمندان اسلامی در قرن یازدهم هجری است. در کتاب «مفاتیح الشرایع» که یکی از کتب معتبر شیعی در زمینه فقه و حقوق اسلامی است به طور مختصر و فشرده در سه جلد یک دوره کامل فقه مورد بحث قرار گرفته که دارای ویژگی ها و امتیازات فراوانی است. آنچه در این نوشتار مورد بررسی قرار می گیرد اولا معرفی کتاب «مفاتیح الشرایع»، ثانیا اشاره به اهم آرا و نوادر فتاوی فیض در این کتاب است که برخلاف نظر مشهور فقها ارائه شده است. گویا همین فتاوی خلاف مشورش باعث شده که تالیفات وی به ویژه کتاب مزبور همواره مورد توجه جدی فقها قرار بگیرد. ثالثا نقد و بررسی کتاب «مفاتیح الشرایع»و بعضی از آرای فقهی اوست.
کلیدواژگان: مللامحسن فیض، مفاتیح الشرایع، آرای فقهی -
صفحه 295
-
Page 13Dr. Mir Jalal -o- Din Kazzazi’s “A Review of the Difficulties of Divan-e-Khaghani” is one of the works written on Khaghani.The present research attempts to study the literature which contains medical motifs discussed by the author of A Review of the Difficulties of Divan-e-khaghani. The author made references to authoritative medical and literary sources in identifying the problems and flaws associated with the above book. And finally, the author tried his best to determine the ambiguities of the book criticized.
-
Page 35When man started to know himself and started to communicate with his fellow human beings, he got to know music and poetry. In primitive societies, music and sound were related to other aspects of life, such as: agriculture, harvesting, occupations, upbringing of children, war, treatment of patients, birth celebrations, maturity and death.Poems and lyrics are clear manifestations of human expressions which are reflected in the sounds of birds and animals; they are reflections of nature’s most effective feelings and emotions.Lyric, music, and song were related to the human soul and feeling from the beginning of time. Every human being cries alone; he voices his desires and needs alone; he also falls in and out of love alone. All these are manifested in the form of art; an art which may be primitive and very simple. This can lead to the production of lyric literature.Lyrical literature is the huge heritage of all humanity. It goes without saying that this kind of literature had its undeniable manifestations in Iran.In this research, an attempt is made to give a comprehensive definition of lyric literature. Then, by relying on findings and research done by scholars, there will be a treatment of the concepts of lyrical literature in the Pre-Islamic texts.
-
Page 67A discussion about “sophism” can chiefly comprise comments on the lives of sophists, and their thoughts, the main trends within their periods them, and also the institutions of sophism.The present work attempts to do some historio-critical research on the institution of “Kherque” and its origins, and the evolution of Islamic sophism. The author also tries to study and analyze subjects ranging from a definition of “Kherque”, the kinds of “Kherque”, the components of “Kherque” and its symbolism, the color of “Kherque” and its symbolism, “Kherque” material, to different kinds of “Kherque” such as spiritual and “aural”. All this was done by making refernces to authoritative Persian and Arabic sources.
-
Page 97The present work firstly attempts to delineate some of the mental perspectives of Saadi, an influential poet and writer of the H.Q century, and then tries to investigate a especial feature of his works. This especial feature is his way of treating rulers in limiting and reducing their power which can hence lead to a reformatory compromise in the relations between masters and their subjects. This work tries to consolidate how Saadi uses different strategies to refrain from issuing decisive moral judgments which is mainly due to his flexibility. He can, through this strategy, find a place in the hearts and minds of the rulers; another proof of his praiseworthy ability in creating a unity in this division. The author will then try to study this literary–political influence in Saadi's works.
-
Page 119This paper is an attempt to reveal some of the viewpoints of Martyr Motahari on the thought of Hafiz and an analysis of a number of experts on this poet. His book on this subject, Tamashagah-e- R`az, is divided into the following major parts:1- Criticism of a number of unilateral outlooks on Hafiz.2- Analysis of conceptualistic issues in the thought of Hafiz.3- Analysis of epistemological issues in the thought of Hafiz.In this work, Martyr Motahari employs both the principles of criticism based on textual reading and effective metatextual factors and indicators with historical themes.
-
Page 139This paper investigates the two sociolinguistic aspects of Mazanderani dialect: convergence and diglossia. Initially, it gives some examples showing that Mazanderani differs fundamentally from the standard Persian in terms of phonology, morphology and syntax. In a sense, it argues that linguistically Mazanderani is an autonomous language. However, a rapid process of linguistic convergence towards standard Persian is happening due mainly to socio-cultural upheavals in Iran. There are strong indications that this linguistic convergence will lead to language shift, and language shift in turn is leading to an eventual language death. The paper also argues that modernization as an important socio-cultural process can be regarded as the main cause of this language shift. A central thesis will be that the linguistic construction of a modern identity is a stronger force for Mazanderani speakers to be assimilated to Persian speakers than physical changes resulting from modernization.
-
Page 161The present work attempts to identify and analyze the dominant rhetorical devices in 500 of Ahmad Bahmanyar’s stories in his “Book of Stories”. All the proverbs (Masals) identified can also be found in Dehkhoda’s “Amsalo Hekam”.The beginning of the article will give the characteristics of a proverb and will try to distinguish it from irony, gnomic verse and Allegory. The final part of the article will show the dominant rhetorical elements in these proverbs and a statistical analysis of the data will be given.
-
Page 193The names of the»suras«are made to indicate the main purposes towards the different fields and subjects to show the common concepts in Koran. Thus there is a deep and symbolic relationship between the names of the suras and the contents and concepts of the suras. This article studies some suras’ names concerning the class of belief and school of thought, as in the following chapters: 1-Introductionhere the place of the names of the suras in Koran is discussed. 2-Classification of the names of the suras according to Koranic denomination is a peculiar one in my view. 3-Conceptual classification: in this chapter, I mention the reasons for putting the names of the selected suras in the semantic field and class of belief and school of thought. 4-Here the concept of the names of the Suras is analysed, and an etymological search, I demonstrat the basic concepts of the roots of the suras.
-
Page 229By using more and better Quranic recitation, the Holy prophet of Islam (peace be upon him and his descendants) and his innocent descendants mentioned some rules (ceremonial) in Quranic recitation.Moslem Scholars divided these rules into external and inner divisions, and they mostly spoke of external type.There is a classic order about the inner rules of Quran which were mentioned in the works of Ihya’ol Oloom, Almahajjatol- Baydha and Me’rajossa’dah.Through repeated reference to verses and traditions, we tried to concentrate on the inner rules of Quran;One of the results of this is to create a especial melody of Quran. Of course, beside this View point, this recitation has many good points that cannot be exactly explained.
-
Page 255In this article the author discusses human situation in the philosophy of existence and the characteristics of existential education. The philosophy of existence is a name for the thoughts which elucidate human situations. To “existence philosophers” man is unique and has the freedom of choice. Each human being has a special history for himself which is built upon his or her various choices. The word of existence that applies only to man denotes his highest possibilities. To fulfill these possibilities, he needs special education; an education that honors pupils’ freedom of choice. This is because in the absence of freedom, there will be no uniqueness and no fulfilling of various possibilities.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.