فصلنامه نوآوری های آموزشی
پیاپی 3 (بهار 1382)

تربیت دینی یکی از مهم ترین اهداف نظام آموزش و پرورش در جمهوری اسلامی ایران است. از سوی دیگر تامل در پیامدها و نتایج حاصل از بکارگیری برنامه های درسی ناظر به تربیت دینی نشان از این واقعیت ناگوار دارد که نظام آموزش و پرورش در دستیابی به اهداف مورد نظر از توفیق شایان توجهی برخوردار نبوده است.
نگارندگان این مقاله بر این باورند که برای تربیت دینی خصوصا در دوره بسیار حساس سنی نوجوانی یا دوره تحصیلی متوسطه باید طرحی نو درانداخت و با ترسیم مبانی و ارکان متناسب با شرایط متحول زمان به چارچوب برنامه تازه ای دست پیدا کرد. امید است این تلاش مقدماتی در جهت ارائه چارچوب نوین برنامه درسی تربیت دینی در دوره متوسطه همراه با دلائل و مستندات پشتیبان آن، مورد توجه صاحب نظران و متولیان امور در آموزش و پرورش قرار گرفته و بازنگری در ساختار، رویکرد و جهت گیری های برنامه درسی تربیتی دینی آغاز شود. ادامه وضع موجود، به اعتقاد نویسندگان، از آنجا که منجر به تجربیات سودمند و سازنده یادگیری در این زمینه نمی شود، تربیت دینی را در نظام آموزش و پرورش ما به یکی از مولفه های برنامه درسی پوچ بدل می سازد که به هیچ روی قابل پذیرش نیست.

برای بررسی تحولی سبک های تفکر و رابطه آنها با خلاقیت و پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان و دانشجویان دختر و پسر مقاطع تحصیلی گوناگون با محدوده سنی 12 تا 40، پرسشنامه سبک های تفکر «استرنبرگ، واگنر» و آزمون خلاقیت عابدی روی 810 نفر (500 دانش آموز و 310 دانشجو) و آزمون خلاقیت تصویری تورنس (فرم B) روی 441 نفر از همان دانش آموزان اجرا شد. داده های پژوهش، با استفاده از روش های آماری، تحلیل واریانس چند متغیری و رگرسیون چند متغیری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که:بین سبک های تفکر آزمودنی های گروه های سنی گوناگون تفاوت وجود دارد، به طوری که با افزایش سن (12 تا 40)، از میزان سبک های تفکر مونارشی، الیگارشی، آنارشی و محافظه کارانه و تا حدی سبک تفکر جزئی کاسته می شود و سبک های تفکر قانون گذارانه و سلسله مراتبی در بین برخی گروه های سنی افزایش می یابد.
2- بین سبک های تفکر دانش آموزان و دانشجویان مقاطع تحصیلی گوناگون تفاوت وجود دارد، به طوری که با بالا رفتن تحصیلی سبک های تفکر مونارشی، الیگارشی، آنارشی، جزئی و محافظه کارانه به طور معنی داری کاهش می یابد.
3- بین سبک های تفکر دختران و پسران تفاوت وجود دارد. میزان سبک های تفکر قانون گذارانه، اجرایی، قضایی، مونارشی، سلسله مراتبی، آنارشی، کلی، جزئی، بیرونی و آزادمنشانه در دختران بیش تر از پسران است.
4- بین سبک های تفکر و خلاقیت رابطه معنی داری وجود دارد، به طوری که سبک تفکر آزادمنشانه با افزایش خلاقیت و سبک تفکر محافظه کارانه با کاهش خلاقیت رابطه دارد.
5- بین سبک های تفکر و پیشرفت تحصیلی رابطه وجود دارد، به طوری که سبک های تفکر آزادمنشانه و سلسله مراتبی، پیش بینی کننده پیشرفت تحصیلی بالا در دانش آموزان و سبک تفکر الیگارشی پیش بینی کننده پیشرفت تحصیلی پایین در دانشجویان هستند.

یکی از موانع عمده تحقق هدف های آموزش و پرورش در مدرسه وجود تعارض و اختلالات رفتاری دانش آموزان است. این در حالی است که تعارض جز اجتناب ناپذیر زندگی روزمره است و اگر انسان به طریق مثبت و سازنده با آن برخورد کند، می تواند عاملی برای یادگیری و رشد شخصی باشد. میانجیگری یکی از روش های موفق مدیریت تعارض است که در بسیاری از کشورها برای پیشگیری از مشکلات رفتاری و کمک به ایجاد تفاهم و حل مسالمت آمیز، مسائل و اختلاف های بین افراد، گروه ها و ملت ها به کار گرفته می شود. فلسفه میانجیگری در مدرسه این است که دانش آموزان در صورتی که آموزش خاصی در زمینه چگونگی حل تعارض دریافت کنند، می توانند تعارض های خود را به طریقی مسوولانه و سازنده حل کنند. کسب مهارت های حل تعارض همچنین می تواند به افزایش اعتماد به نفس در دانش آموزان و بهبود روابط آنان با یکدیگر بینجامد.
در مقاله حاضر، نگارنده ضمن اشاره به تاریخچه میانجیگری و کاربرد آن در خانواده، محله، سازمان ها و در سطح بین المللی، به توصیف و تحلیل فرایند میانجیگری در مدرسه از طریق بزرگسالان و در بین همتایان می پردازد و نتایج مثبت این رویکرد و محدودیت های آن را بررسی می کند. در پایان مقاله، کاربرد میانجیگری در مدرسه های ایران به عنوان روشی برای پیشگیری و کاهش اختلالات رفتاری دانش آموزان، به ویژه برای تعدیل بحران های نوجوانی مورد توجه قرار می گیرد.

هدف این مقاله، تبیین فرایند آموزش و یادگیری از راه دور با استفاده از فناوری های اطلاعات و ارتباطات است. فرایندی که در شرایط تغییر سریع فناوری و تحولات بازار آموزش عالی، می تواند به عنوان راه حلی برای مواجه شدن با چالش تقاضای اجتماعی برای افزایش فرصت های یادگیری، بدون افزایش منابع مالی موسسات آموزشی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.
این مقاله ابتدا، به تاثیر فناوری های اطلاعات و ارتباطات در گسترش دوره های آموزش از راه دور می پردازد. سپس نقش و فرایند آموزش و یادگیری از راه دور را با توجه به تغییرات فناوری و دگرگونی های بازار آموزش عالی مورد مطالعه قرار می دهد. برخی از مهم ترین روش های آموزش از راه دور از طریق شبکه را معرفی می کند و تحولاتی که روش های جدید با بهره گیری از فناوری های نوین در آموزش بزرگسالان و برنامه های پرورش حرفه ای آنها ایجاد می کنند، به بحث می گذارد. آنگاه با بررسی ماهیت اجتماعی و راهبردهای یادگیری از راه دور در عصر اطلاعات و ارتباطات و دنیای شبکه ای، اثر بخشی آموزش از راه دور را از جنبه های مختلف و به ویژه با رویکرد اقتصادی و روش تحلیل هزینه، فایده، تجزیه و تحلیل می کند.

«نظام آموزش و پرورش» به حق از بزرگ ترین و پیچیده ترین نظام های اجتماعی است و امروزه سنگ زیربنای توسعه اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی هر جامعه به شمار می رود.
تغییر و نوآوری در این نظام، با توجه به رسالت ها و نقش های متعدد آن در جهان کنونی و در جامعه ایران و رفع موانع این تغییر، امری حیاتی و ضروری است.
با توجه به اهمیت این موضوع، موارد زیر در این مقاله بحث شده است:- مفهوم و تعریف تغییر و نوآوری؛ - مفهوم و تعریف آموزش و پرورش؛- زمینه های گوناگون تغییر در نظام آموزش و پرورش ایران؛- موانع و تغییر و نوآوری در نظام آموزش و پرورش؛ - راه های رفع موانع و نقش مدیریت آموزش و پرورش در این زمینهدر پایان مقاله، به 30 نکته مهم، تحت عنوان «چشم انداز آموزش و پرورش ایران» اشاره شده است.