فصلنامه فیزیک زمین و فضا
سال سی‌ام شماره 1 (بهار و تابستان 1383)

به صورت تجربی، شدت زمین لرزه با انرژی آزاد شده مربوطه در کانون مرتبط است. از آنجا که انرژی با توجه به اصل گسترش هندسی با فاصله از رومرکز تضعیف می شود، می توان با استفاده ازرابطه تجربی بین شدت زمین لرزه، انرژی آزاد شده، روابط مشابهی را برای تضعیف شدت زمین لرزه ارائه نمود. قوانین تضعیف شدت زمین لرزه در ایران با استفاده از نفشه های هم شدت 32 زمین لرزه با بیش از 105 منحنی هم شدت مورد مطالعه قرار گرفت و روابط بین شدت زمین لرزه I و فاصلهء رومرکزی R با استفاده از بزرگی مشخص M تعیین شد. با توجه به کشیدگی خطوط هم شدت در راستای گسل، روابط برای دو راستای امتداد گسل وعمود بر آن و نیز رابطهء میانگین ارائه شده است که به ترتیب به صورت زیرند. تضعیف شدت درامتداد گسل Ia =11.564 + 0.943M — 2.508Ln(Ra + 33) a = 0.79 Ra <200km تضعیف شدت در راستای عمود بر گسل Ib= 9.469 + 0.717M —2.121Ln(Rb + 13) a = 0.49 Rb

مهاجرت پس از برانبارش، معمولا تصویری مناسب از بازتابنده های زیر سطحی ارائه می دهد. ولی کیفیت این تصاویر هنگامی که تغییرات جانبی سرعت یا ساختارهایی با زمین شناسی پیچیده وجود داشته باشند، تنزل پیدا می کنند. کاهش کیفیت تصاویر به دست آمده با کم شدن نسبت علامت به نوفه (S/N) قرارگیری نادرست باز تابنده ها و واضح نبودن تصاویر، نمود پیدا می کند. در این شرایط، مهاجرت پیش از برانبارش عمقی می تواند تصاویر بهتری راارائه دهد. در این مقاله مهاجرت در حیطه پیش از برانبارش و عمقی مهاجرت به روش کیرشهف مورد بررسی قرار گرفته است، سپس مهاجرت به روش کیرشهف پیش از برانبارش عمقی روی داده هایی واقعی اعمال شد و نتایج به دست آمده مورد بررسی قرار گرفت.

در روش های معمول لرزه نگاری بازتابی به منظور افزایش نسبت سیگنال به نوفه، بهبود کیفیت، پیوستگی بازتابنده ها مراحل مختلف پردازش در رکوردهای نقطه عمقی مشترک انجام می شود. در این رکوردها برای حذف اثر دورافت برای حالتی که بازتابنده ها شیب دار باشند تصحیح برون راند نرمال به دلیل بستگی سرعت برون راند نرمال به شیب بازتابنده و همچنین نامشخص بودن محل بازتاب بر روی بازتابنده،وجود بازتابنده های متقاطع درساختارهای زیرسطحی، برون راند نرمال ناتوان عمل کرده، لذا علاوه بر آن از مرحله پردازشی دیگری به نام تصحیح برون راند شیب استفاده می شود. در هنگام بکار بردن همه الگوریتم های عملگر برون راند شیب غیر از روش های انتگرالی نیاز است که داده های لرزهای در مقاطع لولم دوراقت مشترک مرتب شوند. مرتب کردن داده ها در بعضی موارد مشکل و وقت گیر است. در مقابل، عملکر برون راند شیب در رکوردهای چشمه مشترک را می توان مستقیما برای رکوردهای چشمه مشترک به کار برد و نیازی به مرتب کردن داده ها نیست. این عملگر با زمان و مکان متغیر است. اما با تغییر متغیر لگاریتمی، محورهای زمان و مکان این عملگر با زمان و مکان غیر متغیر می شود. در این مقاله، ابتدا مبانی ریاضی این تصحیح آورده شده، سیس چگونگی عمل آن را روی داده واقعی یک خط لرزه نگاری در ایران مرکزی بررسی شده، نتایج مقاطع لرزه ای حاصل از آن با نتایج مقاطع لرزه ای پس از تصحیح برون راند شیب، با استفاده از تبدیل فوریه مقایسه شده و توانایی این روش در حذف اثر شیب ثابت شده است. پس از به کار بردن این تصحیحع، سرعت حاصل از تحلیل، سرعت بهبود یافته است.

رها شدن شعاعی و ناگهانی شاره ای غیرچگال وچگال در شرایط محیطی همگن و بدون حرکت مدل سازی می شود به وبژه وضعیت ساده ای در نظر گرفته شده است که در آن شاره محیط آرام و بدون چینه بندی چگالی است و چگالی شاره رها شده یرابر با بیشتر از چگالی محیط است. ایعاد شاره رها شده با فاصله از چشمه به صورت خطی افزایش می یابد و امیری چنبرهای تشکیل می دهد که حرکت آن بر اثر درون آمیختگی کند می شود. هنگامی که شاره رها می شود چگال تر از محیط است، مرحله برتری تکانه بعد از مدتی به برتری شناوری نبدیل می شود و ابرتحت تاثیر شناوری منفی خود، در فاصله ای از چشمه به طور قاثم به پایین حرکت می کند. هنگام رسیدن به سطح مبنا (زمین) جریان گرانی با تقارن شعاعی تشکیل می دهد وعمدتا به طرف دور از چشمه حرکت می کند. داده های کمی که از نتایج مشاهدات به دست می آید، با مدلی ریاضی که بر پایه نظریهء همانندی بنا شده است، مقایسه می شود. پیش بینی های مدل با مشاهدات ازمایشگاهی، شامل سرعت و اندازه ابر چنیره ای به طور کلی همخوانی دارد. اندازه گیری های غلظت در سطح زمبن نیز با مقدارهای یش بینی شده موافقت خوبی را نشان می دهد.

برای بررسی کمی و کیفی جواب های الگوریتم های حل عددی معادلات بسیط فشارورد، مقایسه با رفتار جو واقعی نمی تواند ملاک اصلی یا حداقل تنها ملاک در تعیبن دقت الگوریتم ها قرار گیرد. این حکم به ویژه در کاربست به صنطقه محدود که شرایط مرزی بر پیچبدگی تعبین جواب مطلوب می افزایند صادق است. این پیچیدگی حاصل درآمیختگی خطای مدل بسیط فشارورد. خطای خود الگوریتم، خطای وارد در چگونگی خوراند داده ها است. بر این مبنا لازم است دانش دینامیکی از رفتار جواب های معادلات بسیط فشا رورد یا معادلات آب کم عمق در تعیبن دقت الگوریتم های عددی هر چه بیشتر به خدمت گرفته شود. یکی از رهیافت های مفید، مطالعه بخش های متوازن (تاواری)، نامتوازن (امواج گرانی)، برهم کنش های آنهاست. برغم محدودیت هایی که کار روی جو واقعی ایجاد می کند، اطلاعات مفیدی را می توان از چنین مطالعه ای به دست آورد. با توجه به این هدف، این مقاله به مطالعه رفتار زمانی- مکانی بخش های متوازن و نامتوازن سه الگوریتم عددی برای معادلات بسبط فشارود منطقه ای اختصاص دارد. این سه الگوریتم عبارت اند از الگوریتم اویلری دارای پاپستاری آنزتزوفی پتانسیلی سادورنی (1975)و دو الگوریتم مشتق از آن بر مبنای تغییر متغیرهای پیشیافتی از مؤلفه های تکانه- ارتفاع ژنوپتانسیلی به (1) تا وایی پتانسیلی راسی. واگرایی، ارتفاع ژئویتانسبلی، (2) تاوابی پتانسیلی راسبی،واگرابی، تاوایی غبرزمین گرددر دو، الگوریتم اخیر حل تاوایی پتانسیلی با یک روش استانداد نیمه لاگرانژی با استفاده از درون یابی دو مکعبی قطعه ای انجام می شود، و حل دو معادله پیش افتاده دیگر بر مبنای الگوریتم سادورنی برای مؤلفه های تکانه- ارتفاع ژئوپتاتسیلی به دست می آید. نسبت به الگوریتم او یلری الگوریتم های بر مبنای تاوایی پتانسیلی مهارت ببثتری را در نمایش درست هر دو بخش متوازن، و نامتوازن نشان می دهند.

شبیه سازی ذوب برف از اهمیت بالایی در مدیریت حوزه های برفی برخوردار است. اما کمبود داده همماره از موانع جدی در چنین تحلیل هایی است، باعث گردیده که رویکرد به استفاده از مدل های ساده تر در این خصوص باشد. مقاله حاضر تلاشی است برای شبیه سازی این فرآیند در حوزه های فاقد آمار با استفاده از روش های پیچیده تر که در آن داده های کمیاب مورد نیاز، از داده های معمول تولید شده اند. بدین منظور، مدل هایSWAT درجه- روزSNOW17، SRM مورد استفاده قرار گرفته که ترکببی از روش های مبتنی بر درجه حرارت، درجه حرارت تابش، بیلان انرژی هستند. این روش ها برنامه نویسی شده، در غالب زیربرنامه هایی به مدل SWAT وصل گردیده تا بتوان از امکانات تولید داده های هواشناسی آن بهره مند شد، هم چنین مشابهت لازم را در تحلیل های متفاوت به دست آورد برای ارزیابی روش ها از ایلاات حوزه معرف امامه که ذوب برف عمده منابع آبی را تشکیل می دهد، استفاده شده است. نتابج عملکرد بهتر، روش بیلان انرژی با استفاده از داده های مصنوعی در مقایسه با سایر روش ها را نشان می دهد.

یک مطالعه میکروگرانیسنجی روی یک فونداسیون حفاری شده در محل انتخاب شده برای احداث ساختمان جدید انستیتو نفت، واقع در دانشکده فنی دانشگاه تهران انجام شد. هدف از این مطالعه تعیین حفرات زیرزمینی، یا هر نوع بی هنجاری دیگری است که ایستایی فونداسیون را تهدید می کند. تعداد کل قرائت ها 430 ایستگاه بوده است. حفرات زیر سطحی، همچنین رسوبات آبرفتی درشت دانه بر اساس نقشه بهنجاری های بوگه، مشتق دوم، اشکار سازی شده اند. برای تایید بیشتر نتایج، مدل سازی دو بعدی نیز بر اساس بی هنحاری های باقی مانده نیر صورت گرفته است.

در این مقاله از، وارون سازی زمان سیر موج برای به دست آوردن مدل سرعت عمق از داده های لرزه ای استفاده شده است. به منظور تولیدتصویر صحیح از ساختار زیر سطح زمین، مقطع لرزه ای توسط مدل سرعتی به دست آمده از مرحله، وارون سازی، بر انبارش شده، سپس داده ها کوچ عمقی داده شده اند. نتیجه به دست امده از مرحله کوچ عمقی تطابق خوبی را با اطلاعات زمین شناسی منطقه مورد مطالعه نشان داد، روش مورد اشاره بر روی داده های لرزه های بازتابی حاصل از یک خط لرزه ای از میدان نفتی اهواز انجام شده است. در این تحقیق، سه مرحله اساسی برای به دست آوردن تصویر لرزهای بر روی داده ها بکار رفته است که عبارت اند از: قرائت زمان رسید امواج، ساختن مدل اولیه برای انجام وارون سازی داده ها و در نهایت انتخاب الگوریتم مناسب برای کوچ داده های لرزه ای در میدان نفتی اهواز.

چکیده:زمین لرزه 22 ژوئن سال 2002 میلادی بزرگ ترین زمین لرزه پس از زمین لرزه سال 1962 بوئین زهرا در استان قزوین است. تابع زمانی چشمه نشان می دهد که شکستگی به هنگام، وقوع زمین لرزه شروع شده، با یک پس لرزه کوچکی همراه بوده است. بدین ترتیب انرژی لرزه ای عمدتا در ده ثانیه اول آزاد گردیده است. با در نظر گرفتن مشاهدات صحرایی، توزیع پس لرزه ها، برای چشمه مسبب زمین لرزه طولی حدود 20 الی 30 کیلومتر، راستایی شمال غرب- جنوب شرق با شیب در امتداد جنوب- غرب می توان تحمین زد. این، واقعیت با نتیجه به دست)آمده از تحلیل شکل موج های ثبت شده همخوانی خوبی دارد. سازو کار کلی زمین لرزه دارای امتداد، شیب، بردار لغزش به ترتیب 257 و 53 و 71 درجه است. همان لرزه های کلی 10 * 37/5 دین سانتی متر، و بزرگی از روی هما لرزه ای برابر 4/6 است. متوسط افت تنش حدود 40 بار تخمین زده می شود. جابجایی استاتیکی حدو د 35 سانتی متر محاسبه شده است. زمین لرزه چنگوره، آوج از جهانی قابل مقایسه با زمین لرزه سال 1962 بوئین زهرا است.