فصلنامه اطلاع شناسی
پیاپی 3 (بهار 1383)

پوزیتیویسم منطقی یکی از جنبش های فلسفی قرن بیستم در مقوله فلسفه تحلیلی و زبان شناختی است. منشا ان حلقه وین است، که خود متاثر از اندیشه های اصالت تجربه و نیز عقاید دیوید هیوم، جان لاک، جان استوارت میل و اگوست کنت بوده است. آموزه های معرفت شناسی این مکتب فکری عبارتند از: 1) تکیه بر تاثرات حسی فردی، 2) اهمیت داده های مثبت تجربه در شکل گیری دانش، 3) ثانویه بودن تاثرات دیگران. این آموزه ها مورد انتقاد ماکس پلانک و کارل پوپر قرار گرفت. پوپر از تمثیل سه عالم (عالم اعیان، علم اذهان، و عالم بازنمودهای مکتوب و مضبوط) استفاده می کند و هر سه عالم را در حوزه معرفت شناسی حائز اهمیت می داند.

دانش اطلاع رسانی از منظری فلسفی با قلمرو فهم بشر سروکار دارد. از این رو، مقاله حاضر بر آن است که با توجه به این قلمرو به جنبه های هرمنوتیکی علم اطلاع رسانی بپردازد و به این منظور، در بخش نخست، مباحث مربوط به تفسیر متن از دو جنبه وجودی (اگزیستانسیل) و متنی انتقادی مورد بررسی واقع می شود. در بخش دوم، مقاله حاضر به رابطه موجود میان هرمنوتیک و اطلاع رسانی عنایت دارد و نظریات متخصصان اطلاع رسانی ر با فلسفه مقایسه ی کند؛ و سرانجام در بخش آخر به شناسایی بنیان های هرمنوتیکی علم اطلاع رسانی می پردازد.

سواد اطلاعاتی مهارتی پیشرفته جهت شناخت، کشف، ارزیابی، و کاربرد اطلاعات است که می تواند از طریق فن اوری اطلاعات و روش های پژوهشی معقول، و از همه مهمتر از خلال استدلال و تشخیص منتقدانه و موشکافانه حاصل شود. اگر چه سواد اطلاعاتی با مهارت های فن آوری اطلاعات مرتبط است: در عین حال تبعات بزرگتری برای افراد، نظام آموزشی، و جامعه به دنبال دارد. دانشگاه ها و دانشکده ها از جمله مراکزی هستند که با مفهوم سواد اطلاعاتی همایندی زیادی دارند، لذا، توجه و دقت در میزان سرمایه گذاری، شیوه برنامه ریزی، و نظارت بر عملکرد این سازمان ها می تواند به ارتقای مفهوم سواد اطلاعاتی در بلند مدت کمک کند.

فن آوری به مثابه موضوع سواد، اجزای متعددی دارد. به طور مثال، دست اندرکاران علوم کتابداری دست به تدوین شالوده ای مفهومی برای مهارت هایی زده اند که در یافتن، ارزیابی و استفاده اطلاعات اهمیت دارند و همگی انها نیز در همه تعاریفی که از سواد به عمل می آید وجوه مهی را تشکیل می دهند. سواد رایانه ای تداعی کننده نوعی مهارت است که متضمن کارآیی در تعدادی از کاربردهای رایانه ای امروز، مثل واژه پردازی و پست الکترونیکی است.

ارزیابی، فرایندی است که توسعه مداوم و موفقیت در انجام فعالیت خاصی را در پی دارد. کتابخانه های دیجیتالی در مراحل مختلف برنامه ریزی، طراحی، پیاده سازی، و اجرا برای شناخت اصول اولیه فعالیت ها، میزان وصول به اهداف از پیش تعیین شده، و توسعه سیستم نیازمند ارزیابی هستند. برای ارزیابی کتابخانه های دیجیتالی باید ملاک ها و معیارهای خاصی را به کار برد. بنابراین. شناخت ابعاد تشکیل دهنده کتابخانه های دیجیتالی در این رابطه ضروری به نظر می رسد.

کتابخانه هیبرید پیوستاری میان کتابخانه سنتی و دیجیتالی است که دستاورد بالقوه ان بهره وری از مجموعه های سنتی در کنار مواد دیجیتالی است. کتابخانه هیبرید رویکرد متفاوتی را نسبت به کتابخانه تمام دیجیتالی بر می گزیند و ضمن تاکید بر دسترسی به اطلاعات که خاص کتابخانه های دیجیالی است. پیش بینی راهکارهایی برای دسترسی به مدارک در قالب غیر دیجیتالی را نیز مورد توجه قرار می دهد. مقاله حاضر با چنین رویکردی ضمن بررسی ویژگی های کتابخانه های هیبرید به نقطه نظرات متفاوت در این زمینه اشاره دارد و تفاوت ها و شباهت های احتمالی آن را با انچه به کتابخانه هیبرید دیجیتالی می شناسیم مورد بحث قرار می دهد.

داده های با اهمیت و محرمانه

گسترش روز افزون استفاده از فن آوری اطلاعات سبب شده است تا مقوله امنیت به طور جدی مورد بحث و بررسی قرار گیرد. پیروی از استانداردی واحد در زمینه مدیریت امنیت اطلاعات با تضمین جامع بودن، محرمانه بودن و دسترس پذیر بودن اطلاعات امروزه ضرورتی شناخته شده است. بر این مبنا، هدف از پژوهش حاضر تعیین وضعیت مدیریت امنیت اطلاعات در موسسه های پژوهشی شهر تهران در مقایسه با شاخص های استاندارد بین المللی ایزو است. در این پژوهش از روش پیمایشی تحلیلی برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. جامعه مورد مطالعه موسسه های پژوهشی دولتی شهر تهران، طبق آخرین فهرست منتشر شده توسط مرکز تحقیقات علمی کشور است.

وب نگاشت نوع ویژه ای از راهنماهای وب است که باید به طور معمول توسط حرفه مندان اطلاع رسانی تولید شود. وب نگاشت، اطلاعات درون خطی را، بر اساس علاقه موضوعی کاربران، پالوده و با کیفیت بالا در گستره وسیعی در اختیار آنان قرار می دهد. گزارش حاضر، به بحث در باب ضرورت وجود وب نگاشت ها، تعاریف و مفاهیم موجود، و ذکر تجربه ای آموزشی در دانشگاه علامه طباطبایی می پردازد. این تجربه، در واقع، به آموزش وب نگاری (وبلیوگرافی) به دانشجویان کارشناسی علوم کتابداری و اطلاع رسانی مربوط می شود.

کتابداران با مشکلات متعدد و متفاوتی مواجه هستند. برای برخی مشکلات حوزه کتابداری، انجام پژوهش بهترین راهکار نیست. {در این گونه موارد} هماهنگی بیشتر {در انجام کارها}، تبیین {روشن} ارزش ها، یا استفاده از نتایج پژوهش های انجام شده قبلی ممکن است کافی باشد. اما زمانی که انجام پژوهش اجتناب ناپذیر باشد. انتخاب موضوع پژوهش باید بادقت صورت گیرد. فن آوری جدید ارائه اشکال جدیدی از خدمات کتابداری را امکان پذیر کرده است، داده های جدیدی جهت تحلیل تولید کرده و ابزارهای جدیدی را در اختیار پژوهشگران قرار داده است.

متن حاضر، یادداشتی تکمیلی است بر مقاله ای تحت عنوان روش تحلیل گزارش های وب (وبلاگ) به قلم هاجر ستوده که در صفحات 8469 شماره دوم از جلد اول نشریه اطلاع شناسی منتشر شده و ضمن معرفی روش تحلیل گزارش های وب به تشریح ویژگی های روش شناختی آن پرداخته است. این یادداشت با تمرکز بر مسائل فنی به شرح برخی مشکلات موجود در این روش از جمله تاثیر حافظه پنهان و روبات ها، مشکل حجم عظیم داده ها، پیچیدگی شناسایی کاربران، و طول نشست و نقص نرم افزارهای تجاری موجود برای تحلیل گزارش ها می پردازد. همچنین به برخی شیوه های ممکن برای بهبود کیفیت این روش تحقیق برای سنجش رفتار اطلاعاتی کاربران اشاره می کند.