فهرست مطالب

مطالعات اسلامی - پیاپی 78 (زمستان 1386)

فصلنامه مطالعات اسلامی
پیاپی 78 (زمستان 1386)

  • 264 صفحه، بهای روی جلد: 8,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1387/01/05
  • تعداد عناوین: 8
|
  • مرتضی ایروانی نجفی صفحه 11
    عنی العلماء منذ وقت مبکر بالقراءات القرآنیه متواترها وشاذها، ورصد علماء العربیه کل قراءه منها، فقاسوها بمقاییسهم، ونظروا الی ها من زاویه مطابقتها لقواعدهم، او عدم مطابقتها. ومن هذه القراءات التی وقف منها العلماء موقفا خاصا قراءه الحسن البصری. فقد خطاه بعضهم فی موارد، کما استمات آخرون فی الدفاع عنه، وتصحیح قراءته بذکر وجه مناسب لها، او باعتمادهم علی شخصیته العلمیه.
    وقد اکتفی البحث بتسعه موارد مهمه کان للعلماء فی ها بحث ملفت للنظر. والقواعد التی روعیت فی هذه القراءات اکثرها محجوج إن صحت الروایه الی الحسن.
    کلیدواژگان: لحسن البصری، فراءه، توجیه، لغه، خطا، کتب القراءات، قواعد النحو
  • علی اکبر ایزدی فرد صفحه 41
    کتاب «کنزالعرفان فی فقه القرآن» اثر فاضل مقداد (م.826 ق) یکی از کتابهای معتبر در تحلیل فقهی تفسیری آیات الاحکام است. این کتاب به دلیل ویژگی ها و امتیازهای فراوانش در تفسیر فقهی آیات، همواره مورد توجه ارباب دانش و اساتید فن بوده است. در این مقاله، ضمن اشاره به مهم ترین ویژگی های فقهی آن، از جمله تفسیر آیات الاحکام به ترتیب ابواب فقهی، طرح دقیق اصطلاحات فقهی و ارائه تعریف جامع و مانع از آن، استفاده از استدلال های عقلی در تحلیل و استنباط احکام، به کار بردن قواعد فقهی در تبیین آیات و بهره گیری از اقوال فقی هان امامیه و عامه در تفسیر آیات الاحکام، برخی از آراء خاص فقهی و نظریات تامل برانگیز او مورد مطالعه و نقد و بررسی قرار می گیرد.
    کلیدواژگان: کنزالعرفان، تفسیر فقهی، قواعد فقهی
  • سهیلا پیروزفر صفحه 71
    دانشمندان علوم اسلامی سبب نزول را رویدادی می دانند که هم زمان با آن یا اندکی پس از آن، آیه یا آیاتی در گزارش، تحلیل یا نقد آن نازل شده است. بیشتر قرآن پژوهان و مفسران، اسباب نزول را ابزار مهمی برای فهم آیات الهی دانسته و به گستردگی فواید آن را مورد توجه قرار داده و نمونه هایی از آن را گزارش کرده اند. در این میان، نوع نگاه برخی به اسباب نزول متفاوت است و به تعامل میان فضای جامعه و نزول آیات نظر دارند. در این نوشتار، ضمن بررسی گفتار دانشمندان، بیان شده است که آیاتی که ناظر به جریان یا حادثه خاصی است صرفا نشان گر واقع نگری آیات الهی است. گروهی دیگر اسباب نزول را ابزاری مهم در تفسیر نمی دانند و آفتهای مراجعه به آن را یادآور می شوند.
  • مریم قبادی، محمدعلی مهدوی راد صفحه 109
    مسئله اصلی این نوشتار، چیستی و چگونگی غلو شیعی، به عنوان یکی از آسیبهای دینی- اعتقادی است. از جمله راه های اصولی رسیدن به حل این گونه مسائل، کسب شناختی دقیق از زوایا، نمادها و نمودهای آن است و آن نیز به نوبه خود در گرو ریشه یابی های تاریخی و فرهنگی و نیازمند مطالعه در زمینه های روان شناسی، انسان شناسی و جامعه شناسی است. اما این نوشته تنها با واکاوی مختصری در تاریخ غلو، به مهم ترین مبانی و اصول فکری غلو غیرالحادی و تحلیل برخی محورهای اساسی آن پرداخته و البته بهترین و استوارترین راه داوری در این زمینه را بررسی آثار و نتایج مترتب بر این نوع اندیشه، از جمله اباحه گری و تاویل های ناروا، دیده است.
  • سعید نظری توکلی صفحه 145
    غدیر خم توانست در خلال چهارده قرن گذشته دو جریان شیعه و سنی را ایجاد کند که مهمترین عامل در پیدایش آن ها اختلافی است که پیروان این دو جریان در فهم آن حادثه پیدا کرده اند، اختلاف در فهمی که به ظاهر معلول معنا شناسی واژه «مولی» است. در این مقاله ابتدا نشان داده شده است که ادعای متفکران سنی در فراوانی معانی این واژه واقعی نبوده، سپس ضمن بیان دیدگاه های متکلمان شیعه و سنی در مفاد حدیث ولایت، به این نکته توجه داده شده است که اختلاف در اینکه «اولی» از جمله معانی این واژه هست یا نیست، تاثیری در اثبات حقانیت نگرش شیعه ندارد و خلافت و ولایت امیرالمؤمنین را بدون در نظر گرفتن این مطلب نیز می توان اثبات کرد.
  • عبدالرحیم قنوات، اصغر منتظرالقائم، محمدعلی چلونگر صفحه 179

    نخستین تاریخ های خراسان بزرگ در عصر اسلامی، در فاصله نیمه سده دوم تا نیمه سده سوم هجری همزمان توسط تاریخ نگاران عراق (ابومخنف، هشام کلبی، ابوعبیده معمر بن مثنی و مدائنی) و خراسان(حفص بن منصور مروزی و سلمویه بن صالح) به رشته تحریر درآمدند. هدف اولیه آثار عراقیان به دست دادن تاریخ پیروزی های اعراب مسلمان در این منطقه بود، ولی عملا به ابعاد دیگری از تاریخ این مهم ترین ایالت شرق دنیای اسلام نیز پرداختند. مورخین خراسانی نیز فتوحات، اوضاع سیاسی و مالی منطقه را مورد توجه قرار دادند. از این کتب، هیچ نسخه مستقلی در دست نیست، ولی بخشهایی قابل توجه از شماری از آنها در کتب نویسندگان دوره های بعد نقل شده و این چنین زمینه بازسازی آنها فراهم آمده است. نتیجه کوشش در این زمینه، احیای چند اثر مهم از میراث تاریخ نگاری اسلامی است.

    کلیدواژگان: خراسان، نخستین تاریخ ها، مکتب تاریخ نگاری عراق، مورخان خراسانی
  • چکیده مقالات به زبان انگلیسی (Abstracts)
    صفحه 263