فهرست مطالب

اقتصاد مقداری - سال هشتم شماره 2 (پیاپی 29، تابستان 1390)

فصلنامه اقتصاد مقداری
سال هشتم شماره 2 (پیاپی 29، تابستان 1390)

  • تاریخ انتشار: 1390/04/01
  • تعداد عناوین: 7
|
  • محمدحسین مهدوی عادلی، جلال دهنوی صفحات 1-24

    در این مقاله با استفاده از جدیدترین تکنیک های اقتصاد سنجی از قبیل آزمون ریشه ی واحد پانلی، هم انباشتگی پانلی و علیت پانلی، رابطه ی علیت بین رشد اقتصادی و صادرات برای دو گروه از کشورها یعنی کشورهای در حال توسعه و کشورهای عضو OECD طی دوره ی زمانی 1981 تا 2006 مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس برخی از نتایج تحقیق، توسعه ی صادرات در کشورهای در حال توسعه تنها در بلند مدت و در کشورهای عضو OECD در بلندمدت و کوتاه مدت می تواند باعث رشد اقتصادی شود.

    کلیدواژگان: استراتژی توسعه ی صادرات، علیت و هم انباشتگی پانلی
  • رضا اکبریان، نغمه زارع حقیقی صفحات 25-50

    در این مقاله تاثیر بازبودن اقتصاد (به عنوان مهم ترین شاخص جهانی شدن اقتصاد)، رشد اقتصادی و مخارج دولتی، بر فقر در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. برای برآورد الگوی کوتاه مدت و بلند مدت از الگوی خود بازگشت با وقفه های توزیعی استفاده شده است و آمارها دوره ی زمانی 1350 تا 1385 را پوشش می دهد. نتایج الگوهای کوتاه مدت و بلندمدت نشان می دهد که رشد اقتصادی در کوتاه مدت باعث کاهش فقر شده اما بر نابرابری بی تاثیر بوده است، در بلندمدت اگرچه رشد اقتصادی فقر زدا بوده است، اما موجب افزایش نابرابری شده است. در بلندمدت بازبودن اقتصاد نسبت به تجارت، از طریق اثر بر توزیع درآمد به طور مستقیم موجب افزایش درآمد متوسط فقرا شده است، لذا بازبودن اقتصاد از دو طریق مستقیم (اثر بر توزیع درآمد) و غیرمستقیم (اثر بر رشد اقتصادی) می تواند موجب کاهش فقر شود. در حالیکه بازبودن نسبت به سرمایه گذاری مستقیم خارجی اثر مستقیم بر درآمد متوسط فقرا نداشته و تنها می تواند از طریق اثر بر رشد اقتصادی بر فقر موثر باشد. لذا پیشنهاد خاص سیاستگذاری این مقاله این است که ایران می تواند در صورت اصلاح زیرساخت های اقتصادی از تجارت جهانی و بازتر شدن اقتصاد به عنوان ابزاری در جهت کاهش نابرابری و فقر استفاده نماید.

    کلیدواژگان: بازبودن اقتصاد، سرمایه گذاری مستقیم خارجی، تجارت، رشد اقتصادی، فقر
  • بهروز هادی زنوز، منصور زراء نژاد، حسن طایی، مسعود خداپناه صفحات 51-77

    با رشد سریع شهر نشینی در دهه های اخیر، حمل و نقل شهری به یکی از مسائل عمده ی شهری تبدیل شده است. بالا رفتن استفاده از خودرو شخصی در شهر های بزرگ مانند تهران، باعث افزایش ترافیک شده و در پی آن زمان سفر افزایش پیدا کرده و میزان انواع آلودگی ها بالا رفته است. افرادی که از جاده ها استفاده می کنند در معرض خطر و آسیب های جدی زیست محیطی قرار دارند و سلامتی آنها مورد خطر واقع شده است. به همین دلیل شناسایی و برآورد هزینه های پیامدهای بیرونی حمل و نقل با خودرو شخصی مانند، آلودگی هوا، ازدحام، آلودگی صوتی و تصادفات، امروزه اهمیت فراوانی یافته است و توجه محققان و سیاستگذاران جامعه را به خود جلب نموده است. در این مقاله با توجه به سهم بالای انواع آلودگی های خودرو شخصی در شهر تهران، روش های مناسب سنجش و ارزیابی هر آلودگی تعیین و مشخص شده است. سپس میزان انواع آلودگی ها به ازای هر کیلومتر مسافت طی شده با خودرو سواری شخصی در دوره ی اوج ترافیک و غیر اوج ترافیک براساس اطلاعات و آمار سال 1386 به دست آمده است. هزینه ی کل پیامدهای بیرونی خودرو شخصی در تهران در دوره ی اوج ترافیک 855 ریال و در دوره ی غیر اوج ترافیک 695 ریال تخمین زده شده است. هزینه ی تصادفات بیشترین سهم را در هزینه های پیامدهای بیرونی دارد و کمترین سهم متعلق به آلودگی صوتی است و در پایان راه کارهای مناسب جهت کاهش این آلودگی ها ارائه شده است.

    کلیدواژگان: پیامدهای بیرونی، خودرو شخصی، آلودگی هوا، آلودگی صوتی، ازدحام، تصادفات
  • محمدعلی فلاحی، مهدی خداپرست مشهدی، مصطفی سلیمی فر، امین حق نژاد صفحات 79-94

    در این مقاله آثار متقابل و ارتباط علی میان مخارج مصرفی دولت و تولید ناخالص داخلی غیر نفتی را برای 9 کشور منتخب عضو اوپک طی دوره ی 2006-1970 بررسی شده است. برای اجتناب از مساله ی تورش متغیرهای حذف شده، سه متغیر کنترل؛ تورم، درجه ی باز بودن اقتصاد و درآمدهای نفتی در یک چارچوب چند متغیره به کار گرفته شده اند. با استفاده از روش های اقتصادسنجی مشتمل بر آزمون هم انباشتگی پانلی، و روش تعمیم یافته ی گشتاورها شواهد مستحکمی دال بر علیت دو طرفه ی مثبت میان رشد اقتصادی و اندازه ی دولت در کوتاه مدت وجود داشته است. در بلندمدت علیت یک طرفه ی مثبت از رشد اقتصادی به اندازه ی دولت وجود داشته است. نتایج علیت قوی، نتایج علیت کوتاه مدت را تایید کرده است. بر اساس این یافته ها، هم قانون واگنر و هم دیدگاه کینز حمایت شده است. همچنین تورم و درآمدهای نفتی آثار منفی و معنی داری بر رشد اقتصادی غیر نفتی داشته است. تاثیر درجه ی باز بودن اقتصاد بر رشد اقتصادی از نظر آماری بی معنی بوده است. بر اساس برخی از یافته های تحقیق، تورم و درجه ی باز بودن اقتصاد آثار منفی و معنی داری بر اندازه دولت داشته است. در صورتی که یک تاثیر مثبت و معنی دار برای درآمدهای نفتی یافت شده است.

    کلیدواژگان: اندازه ی دولت، رشد اقتصادی، هم، انباشتگی، داده های پانل، علیت گرنجری
  • جمشید پژویان، فرهاد خداداد کاشی*، محمدنبی شهیکی تاش صفحات 95-121

    اساس این مقاله محاسبه ی شاخص لرنر در 131 صنعت فعال در کد چهارم ISIC طی دوره ی 86- 1374 برای ارزیابی شکاف بین قیمت و هزینه ی نهایی در صنایع ایران است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که در تمامی صنایع ایران بوده است. اما در برخی از صنایع، این نسبت بسیار بالا و در برخی اندک بوده است. نتایج این بررسی نشان می دهد که از 131 صنعت بررسی شده در 27 صنعت، شاخص لرنر و شاخص مارک آپ به ترتیب کمتر از 10 و 10/1 درصد بوده است. همچنین در 47 صنعت، شاخص لرنر بیش از 20 درصد و مارک آپ بیش از 25/1 بوده است. مقایسه ی نسبت های لرنر و شاخص مارک آپ در صنایع مختلف نشان می دهد که بر مبنای شاخص لرنر در حدود 50 درصد صنایع، دارای قدرت انحصاری بوده و توانسته اند شکاف معنی دار بین قیمت و هزینه-ی نهایی (MC) ایجاد نمایند. همچنین یافته-های این مطالعه موید آن است که صنایع تولید سیمان، آهک و گچ، صنایع تولید مواد پلاستیکی، صنایع تولید کود شیمیایی، صنایع تولید آجر، صنایع تولید مالتا و ماءالشعیر به ترتیب با دارا بودن شاخص لرنر 683/0، 681/0، 56/0، 55/0، 45/0 بالاترین قدرت انحصاری در صنایع کشور را داشته اند و توانسته اند شکاف معنی دار بین قیمت و هزینه-ی نهایی به وجود آورند.

    کلیدواژگان: شاخص لرنر، هزینه ی نهایی، قدرت انحصاری، صنعت
  • عنایت الله فخرایی، حمیده احمدی صفحات 123-149

    توسعه ی اقتصادی ایران تاکنون براساس وابستگی به درآمدهای ارزی نفت و گاز بوده است. این در حالی است که حجم صادرات غیر نفتی ایران در چند سال اخیر افزایش یافته و سهم کالاهای صنعتی در صادرات بالا رفته است. توسعه-ی صادرات غیر نفتی و کاهش اتکای دولت به درآمدهای ارزی حاصل از نفت، همواره مورد تاکید برنامه ریزان کشور قرار داشته است. با توجه به افزایش اهمیت صادرات غیرنفتی برای جبران کاهش صدور نفت در آینده، عدم ثبات درآمدهای ارزی حاصل از آن می تواند مشکلاتی در امر برنامه ریزی توسعه ی کشور ایجاد کند. بر همین اساس، در این تحقیق به بررسی عوامل موثر بر نوسانات درآمدهای صادرات غیرنفتی ایران در طی دوره ی 86- 1350 با استفاده از روش خودبازگشتی با وقفه های توزیعی (ARDL) پرداخته شده است. نتایج تحقیق نشان داد که در بلند مدت و کوتاه رابطه ی مثبتی بین تمرکز جغرافیایی، بی ثباتی نرخ ارز موثر واقعی و بی-ثباتی درآمدهای ارزی صادرات نفت با بی ثباتی درآمدهای ارزی صادرات غیر نفتی ایران وجود دارد. کشش درآمدهای ارزی صادرات غیرنفتی نسبت به متغیرهای مذکور در بلندمدت به ترتیب، 99/7، 2/15 و 83/0 و در کوتاه مدت نیز به ترتیب 44/2، 64/4 و 25/0 است.

    کلیدواژگان: صادرات غیرنفتی، بی ثباتی درآمد صادرات غیرنفتی، تمرکز جغرافیای، تمرکز کالایی، نرخ ارز موثر واقعی
  • فاطمه بزازان صفحات 151-178
    با برآورد ضرایب داده ستانده دو منطقه ای برای استان تهران و سایر اقتصاد ملی توسط بزازان و سایرین (1388)، زمینه ی کاربرد آنها در تحلیل کوتاه مدت فراهم شده است. در این مطالعه با استفاده از ضرایب فوق، ضرایب فزاینده ی تولید، اشتغال و درآمد در سطوح: بخشی، درون منطقه ای، بین منطقه ای و ملی دو منطقه ی استان تهران و سایر اقتصاد ملی مورد سنجش قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان می-دهند که ساختار تولید، اشتغال زایی، و درآمد زایی دو منطقه ی مورد مطالعه (به استثنای بخش معدن) اهمیت و رتبه بندی متفاوتی دارند. به طوری که اثر تولیدی درون منطقه ای سایر اقتصاد ملی بیش از استان تهران، همچنین اثر تولیدی بین منطقه ای استان تهران بزرگتر از سایر استان ها است. نتایج همچنین نشان می دهند که کارایی نیروی کار بخش های استان تهران بالاتر از بخش های متناظرشان در سایر استان ها است. همچنین اثرات بین منطقه ای اشتغال بخش های استان تهران بیشتر از سایر استان ها و بیشترین اثر در استان تهران مربوط به بخش صنعت است. نتایج مربوط به اثر بخشی درون منطقه ای درآمد نیروی کار نشان می دهند که بخش ساختمان در استان تهران و بخش عمده فروشی و خرده فروشی در سایر اقتصاد ملی بالاترین درآمد نیروی کار را ایجاد می کنند و بخش معدن در دو منطقه کماکان کمترین اهمیت اقتصادی را دارد.
    کلیدواژگان: داده، ستانده دو منطقه ای، تهران، ضریب فزاینده ی تولید، اشتغال، درآمد
|
  • Mohammad Hosein Mahdavi Adeli, Jalal Dehnavi Pages 1-24

    In this Paper، using the newest econometrics thecnics such as panel unit root، panel cointegration and panel causality the causality relation between economic growth and export for two groups of countries، developing countries and OECD members، for the period 1981 to 2006 is studied. The results show that export expansion for developing countries only in the long-term and for OECD members both for long-term and short-term can cause economic growth.

    Keywords: Export expansion strategy, panel causality, panel cointegratio
  • Reza Akbarian, Naghmeh Zare Haghighi Pages 25-50

    The main aim of this paper is to compaire the effect of openness، economic growth and the role of government on poverty in Iran. In our model the mean income of the poor (poorest 40% of the population)، is considered to be a function of sum of export and imports to real GDP، foreign direct investment to real GDP، that are used as openness to trade and foreign direct investment indices، real GDP per capita، consumer price index، the share of government consumption in GDP، and the share of government spending on social security in government consumption. The ARDL method is used to stimate the mean income of the poor function for the period 1350-1385 in both short and long-run. The result indicate that in long-run openness to trade helps the poor through a direct distribution effect as well as indirect growth effect. While openness to foreign direct investment has no significant impact on the mean income of the poor. Inflation increase poverty، government consumption reduce poverty in long-run and government spending on social security has no significant effect on mean income of the poor.

    Keywords: Trade, foreign direct investment, growth, poverty
  • Behrooz Hadi Zonooz, Mansoor Zarra Nezhad, Hasan Taee, Masood Khoda Panah Pages 51-77

    With the rapid increase in urbanization during the past decades، urban transportation is turning into one of the major issues in city planning. As use of the private vehicles in big cities، such as Tehran، has contributed to traffic، this has been followed by sudden rise in distances travelled by private cars as well as the worsening of air pollution. On the other hand، people who drive on roads are exposed to serious environmental hazards، so much so that their health is at stake. Thus، the identification and pricing of external cost of using private cars (e. g. air pollution، traffic congestion، sound pollution، accidents، etc.) are gaining more importance. This article intends to suggest some suitable and appropriate ways for the measurement and evaluation of any type of pollution in a big capital city as vast as Tehran. This is to be followed by the specification of the rate of pollution per km by each private car in traffic and non- traffic periods (based on facts and figures obtained from the 2007 survey). The total costs of external costs of using private cars was estimated at around Rls. 855 (for the peak- traffic period) asnd Rls. 695 (for non- peak traffic). The maximaum cost was spent on accidents، wheras the minimum was allocated to sound pollution. Finally، a range of strategies are suggested to decrease the pollution.

    Keywords: External cost, private cars, air pollution, sound quality, cogestion pollution, accidents
  • Mohammad Ali Falahi, Mahdi Khodaparast Mashhadi, Mostafa Salimifar, Amin Haghnejad Pages 79-94

    This paper investigates the interaction effects and the causal relationship between government consumption expenditures on goods and services and non-oil gross domestic product for a panel of 9 selected OPEC countries over the period of 1970-2006. In the multivariate framework، three control variables; inflation، openness and oil revenues are used as control variables to avoid the problem of omitted variables bias. Using econometric techniques including panel cointegration، and panel generalized method of moment; three sets of results have been obtained: first، there is a strong evidence of positive bidirectional causality between non-oil economic growth and government size in the short-run; there is a positive unidirectional causality running from non-oil economic growth to government size in the long-run; the results of the strong causality confirm those of the short-run causality. Based on these findings، both Wagner’s law and Keynes view are supported. Second، inflation and oil revenues have negative and significant impacts non-oil economic growth; the impact of openness on non-oil economic growth is statistically insignificant. Third، inflation and openness have negative and significant impacts on government size، while a positive and significant impact is found for oil revenues.

    Keywords: Government size, economic growth, cointegration, panel data, granger causality
  • Jamshid Pajoyan, Farhad Khodadad Kashi, Mohammad Nabi Shahiki Tash Pages 95-121

    This study through the application of Hall-Roger methodology calculated the Lerner index of 131 industries in code 4 ISIC during 1994 t0 2007. The result of this study shows that in all industries. And the Lerner index indicates monopoly structure for more than 50 percent of Iran’s industries. Also، our finding indicates The Cement industries، plastic industries، fertilizer industries، bricks industries، and Malta industries، respectively have the highest rank of Lerner index.

    Keywords: Lerner, marginal cost, market power, industry
  • Enayatollah Fakhrai, Hamide Ahmady Pages 123-149

    So far Iran economic development has been dependant on oil and gas exchange revenues. Meanwhile in recent years the volume of Iran non-oil export has increased and share of industrial commodities in export rose up. Development of non-oil export and reduction of government reliance on oil exchange revenues has been constantly emphasized by country’s planners. With regard to growing importance of non-oil exports to compensate for reduction in oil exports in the future، Instability of non-oil exports exchange earnings can cause some problems in country’s development planning. Using ARDL method، in this research factors affecting instability of Iran non-oil export revenues during the 1350-1386 period has been studied. The results of the study shows that in the long and short run there is a positive relationship between geographic concentration، instability of effective exchange rate and instability of oil export exchange revenues، with instability of non-oil export exchange revenues in Iran. The elasticity of non-oil export exchange revenues with aforementioned variables are 7. 99، 15. 2، 0. 83 in the long run and 2. 44، 4. 64، 0. 25، in the short run respectively.

    Keywords: Non, oil exports, instability of non, oil export revenues, geographic concentration, commodity concentration, effective exchange rate
  • Fatemeh Bazzazan Pages 151-178
    As regional coefficients are estimated for two regions in Iran for the first time recently in Bazzazan et. al. (2009)، so underlies to apply for impact analysis. In this study، by using those regional coefficients، we estimate output employment، and income multipliers to measure sectoral، intraregional، interregional، national effects. The results show sectoral production، employment، and income structures in two regions are different. The results show intraregional output effects in the Rest of Economy (with an exception for mining sector) are greater than similar sector in Tehran. The results also show the interregional output effects of Tehran province is greater. In addition، we observe that labor forces in Tehran are more productive، so that labor intraregional and interregional employment effects are greater and manufacturing sector has the highest effect. Moreover، the results also show that the construction sector and wholesale sector have the highest income intraregional effects in Tehran and the Rest of the economy respectively and mining sector has the least income effect.
    Keywords: Two, region, interregional input, output, multiplier, Tehran