فهرست مطالب

پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار) - سال هجدهم شماره 1 (بهار 1397)

فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)
سال هجدهم شماره 1 (بهار 1397)

  • تاریخ انتشار: 1397/03/09
  • تعداد عناوین: 8
|
  • مقاله پژوهشی
  • زانا مظفری، علیرضا کازرونی*، فرید رحیمی صفحات 1-31
    هدف اصلی این تحقیق، بررسی چگونگی اثرگذاری ساختار مالی بر بی ثباتی رشد اقتصادی ایران طی فصل اول 1370 تا فصل جهارم 1394 با بهره گیری از روش های GARCH و ARDL می باشد. نتایج تجربی مطالعه حاضر نشان داد که متغیر شاخص توسعه مالی، اثر منفی بر بی ثباتی رشد اقتصادی داشته، در صورتی که تاثیر شاخص ساختار مالی بر بی ثباتی رشد اقتصادی، مثبت بوده، که بیانگر این است که ساختار مالی ایران با یک سلسله مشکلات همراه بوده که علی رغم تاثیر مثبت توسعه مالی بر ثبات بخشیدن به رشد اقتصادی، ساختار مالی آن منتج به بی ثباتی رشد اقتصادی شده است.
    همچنین متغیرهای درآمدهای نفتی، مخارج مصرفی دولت و تشکیل سرمایه، تاثیر منفی و معنی داری بر بی ثباتی رشد اقتصادی ایران در دوره مورد بررسی داشته اند.
    کلیدواژگان: توسعه مالی، ساختار مالی، بی ثباتی رشد اقتصادی، ARDL، GARCH
  • محمد کیانی ده کیانی، سید حبیب الله موسوی*، صادق خلیلیان صفحات 33-53
    منافع حاصل از آزادسازی تجاری و زیآنهای احتمالی که می تواند برای کشورهای در حال توسعه به وجود آید، به یکی از دغدغه های اساسی کشورهای در حال توسعه تبدیل شده و ورود به عرصه تجارت آزاد را با تردید روبه رو کرده است. به طور کلی، یکی از مسائلی که می تواند برای این کشورها مشکل ساز شود، اشتغال زایی بخش هایی است که با وضع تعرفه واردات بر آنها، به صورت غیرمستقیم مورد حمایت بوده اند. بدین ترتیب مطالعه حاضر، جهت بررسی اثرات بالقوه حذف تعرفه واردات بخش کشاورزی بر توان اشتغال زایی این بخش و سایر بخش های اقتصادی با استفاده از جدول داده-ستانده سال 1390 طراحی و انجام گردید. نتایج نشان می دهد برای کل اقتصاد و بر اساس نیروی کار شاغل در بخش خصوصی 5/5 درصد کاهش در اشتغال زایی کل و پس از تفکیک اشتغال زایی غیرمستقیم، 9/81 درصد کاهش در اشتغال زایی غیرمستقیم اتفاق می افتد. از طرف دیگر، برای نیروی کار شاغل در بخش عمومی 2/63 درصد کاهش در اشتغال زایی کل و 4/59 درصد کاهش در اشتغال زایی غیرمستقیم کل نظام اقتصادی مشاهده می گردد. با توجه به آنچه در بالا گفته شد، ملاحظه می گردد که درصد کاهش در اشتغال زایی غیرمستقیم بیشتر از اشتغال زایی کل است. به عبارت دیگر، تعیین این اثرات غیرمستقیم که وجه تمایز مدل های داده-ستانده از سایر مدل های تعادل عمومی و تعادل جزئی است، لزوم توجه به ارتباطات بین بخشی را مورد تاکید قرار می دهد.
    کلیدواژگان: اشتغال زایی بخش خصوصی، اشتغال زایی بخش عمومی، تعرفه واردات، جدول داده-ستانده
  • علیمراد شریفی*، بابک صفاری، زینب هاشمی صفحات 55-73
    توسعه پایدار، یکی از اهداف مهم کشورها به حساب می آید و تاکنون شاخص های متعددی برای سنجش آن معرفی شده اند. در این مقاله، ابتدا با روش حسابداری ملی به محاسبه پس انداز اصیل به عنوان یکی از شاخص های سنجش توسعه پایدار پرداخته شده و سپس با روش اقتصاد سنجی سری های زمانی، رابطه بین پس انداز اصیل با ارزش حال تغییرات مصرف در چهار دوره تنزیل 10، 20، 30 و 40 ساله برای سال های 1339 الی 1391 مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده از محاسبه پس انداز اصیل برای ایران، نشان می دهد که در اکثر سال های مورد مطالعه، پس انداز اصیل ایران منفی بوده و همچنین در اکثر دوره های منتخب، رابطه منفی بین پس انداز اصیل که نشان دهنده ثروت کشور و تغییرات ارزش حال مصرف که نشان دهنده رفاه کشور است، وجود دارد، که این نتایج با در نظر گرفتن قاعده هارتویک می تواند نشان از کاهش مصرف و رفاه در آینده باشد.
    کلیدواژگان: پس انداز اصیل، قاعده هارتویک، توسعه پایدار، ایران
  • فرزانه احمدیان یزدی، مسعود همایونی فر*، محمدحسین مهدوی عادلی، محمدعلی فلاحی، سید محمد حسینی صفحات 75-105
    منابع طبیعی، مهم ترین بخش از ثروت ملی در کشورهای در حال توسعه غنی از منابع می باشد. بر اساس تئوری های اقتصادی، چنانچه رانت منابع طبیعی به طور پیوسته در سایر اشکال سرمایه سرمایه گذاری شود، می توان از مواهب این منابع بهره مند شد. نحوه اثرگذاری این نوع درآمدها بر رشد اقتصادی کشورها که از کانال انباشت اشکال مختلف سرمایه اتفاق می افتد، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
    در این مقاله، با توجه به اهمیت مدیریت رانت منابع طبیعی و هدایت آنها به منظور دستیابی به رشد و توسعه پایدار در کشورهای غنی از منابع، به بررسی نحوه اثرگذاری آن بر انباشت اشکال مختلف سرمایه در ایران طی دوره زمانی 2014-1970 پرداخته شده است. به این منظور و با توجه به وجود ارتباط همزمان میان سرمایه های خارجی، فیزیکی، انسانی و اجتماعی، یک سیستم معادلات همزمان از اشکال مختلف سرمایه طراحی و با روش رگرسیون های به ظاهر نامرتبط (SUR) برآورد شده است.
    بر اساس نتایج به دست آمده، رانت منابع دارای اثرگذاری مثبت و معناداری بر انباشت سرمایه خارجی، انسانی و اجتماعی و دارای اثرگذاری منفی بر انباشت سرمایه فیزیکی طی دوره مورد مطالعه می باشد. نتایج نشان می دهند سرمایه فیزیکی در اقتصاد ایران بیش از سایر بخش ها تحت تاثیر فعالیت های مرتبط با منابع طبیعی است. اما به علت آنکه عمده سرمایه گذاری های مرتبط با سرمایه فیزیکی در ایران که توسط دولت صورت می گیرد از کارآیی لازم برخوردار نیست؛ لذا رانت منابع، نه تنها منجر به افزایش این نوع از سرمایه نشده، بلکه دارای اثر منفی بر آن طی دوره مذکور بوده است.
    کلیدواژگان: سرمایه ملموس و ناملموس، رانت منابع طبیعی، رگرسیون های به ظاهر نامرتبط
  • محمد نوفرستی، مسعود عبدالهی * صفحات 107-125
    در این مطالعه، سعی شده است با طراحی یک الگوی اقتصادسنجی کلان ساختاری که تا حد امکان واقعیت اقتصاد ایران را بیان کند، آثار تخصیص منابع صندوق توسعه ملی به صورت ارزی و ریالی و تخصیص بین بخشی مورد ارزیابی قرار گیرد. الگوی تدوین شده در این مطالعه، دارای 45 جفت معادله رفتاری، 28 معادله ارتباطی و 88 معادله اتحادی است که معادلات رفتاری به کمک روش ARDL و با استفاده از نرم افزار ایویوز 9 و طی سال های 1338 تا 1393 برآورد شده اند. شبیه سازی بسیار خوب متغیرهای درونزای الگو، به تایید شاخص های آماری تایل و جذر میانگین مجذور خطای نسبی در محدوده مورد مطالعه، حاکی از آن است که الگو توانسته سازوکار اقتصاد ایران را به خوبی بیان کند. با توجه به در نظر گرفتن سناریوهای مختلف برای چگونگی تخصیص منابع صندوق توسعه ملی بین بخش های مختلف اقتصادی، نتایج شبیه سازی در محدوده سال های 1390 تا 1393 نشان می دهد که وقتی 80 درصد منابع صندوق توسعه ملی به صورت ارزی بین بخش های اقتصادی به تناسب سهم سرمایه گذاری در آن بخش ها از کل سرمایه گذاری صورت می گیرد و 20 درصد از منابع صندوق به صورت ریالی بین دو بخش کشاورزی و صنعت به تساوی تخصیص می یابد، بیشترین میزان رشد اقتصادی را ایجاد می کند.
    کلیدواژگان: صندوق توسعه ملی، الگوی اقتصادسنجی کلان ساختاری، رشد اقتصادی، شبیه سازی پویا، روش ARDL
  • حسین راغفر *، اسماعیل صفرزاده، فهیمه علی اکبری سلامی صفحات 127-154
    نابرابری، یکی از معضلات عمده اغلب کشور های در حال توسعه است. بررسی آمار ها حکایت از حاد بودن این مساله در ایران نسبت به کشور های در حال توسعه دارد. مهمتر از وجود خود نابرابری، اثرات آن بر جامعه بوده که مطالعه و شناخت آن را ضروری نموده است. هدف این پژوهش، «اندازه گیری نابرابری چند بعدی » مناطق شهری کل کشور طی دوره های 1376-1368، 1384-1376 و 1392-1384 منطبق بر سه دوره ریاست جمهوری می باشد که برای نخستین بار در ایران صورت می گیرد. ابعاد مورد بررسی درآمد، سلامت و آموزش است و داده های مورد استفاده در این مطالعه، از ریز داده های طرح پیمایش هزینه - درآمد خانوار های شهری مرکز آمار برای سال های منتخب استخراج می شود. ابتدا نابرابری تک بعدی در هر یک از ابعاد ذکر شده با استفاده از شاخص های ضریب جینی و آنتروپی تعمیم یافته برای سال های ابتدایی و انتهایی هر دوره محاسبه، و سپس نابرابری چند بعدی با استفاده از شاخص بورگیگنون اندازه گیری می شود. بر اساس نتایج حاصل، ضریب جینی برای بعد درآمد در هر سه دوره کاهش یافته، در حالی که در بعد سلامت حاکی از افزایش است. برای بعد آموزش نیز مقدار این شاخص در دوره دوم افزایش و در دو دوره دیگر کاهش یافته، و شاخص های آنتروپی محاسبه شده نیز در هر سه دوره برای هر سه بعد با نوساناتی همراه است. شاخص نابرابری چند بعدی اندازه گیری شده با توجه به مقادیر پارامتر های ضریب جانشینی و ضریب انزجار از نابرابری، نتایج گسترده ای را در اختیار قرار می دهد. در مجموع این شاخص نشان می دهد که وضعیت در دوره دوم نسبت به دو دوره دیگر، بد تر شده است.
    کلیدواژگان: نابرابری چند بعدی، ضریب جینی، شاخص آنتروپی، شاخص بورگیگنون
  • مسلم آقایاری هیر*، حسین صادقی، عباس عصاری، بهرام سحابی صفحات 155-177
    الگوی مصرف یک خانوار، ترکیبی از کیفیت ها، کمیت ها، فعالیت ها و گرایش هایی است که به کارگیری منابع برای نجات، راحتی و لذت را توسط یک جامعه یا گروهی از افراد توصیف می کند. هدف این مقاله، بررسی تاثیر اعطای یارانه نقدی پس از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها بر الگوی مخارج خانوارهای ایرانی در دو سطح شهری و روستایی است. این تحقیق، به روش پانل دیتا و با استفاده از داده های هزینه- درآمد خانوار مرکز آمار ایران بین سال های 93-1383 انجام گرفته، و یافته ها نشان می دهد پرداخت یارانه های نقدی بر روی هر 14 گروه مخارج خانوارهای شهری و روستایی بجز هزینه های بهداشتی درمانی خانوارهای روستایی، تاثیر معنی دار داشته، و در این بین با اعطای یارانه نقدی سهم 8 گروه مخارج شهری و 9 گروه مخارج روستایی، افزایش و سهم 6 گروه مخارج شهری و 4 گروه مخارج روستایی، کاهش یافته است. جهت تغییر سهم گروه های مخارج شهری و روستایی، جز در مورد «کالاهای بادوام منزل، سایر هزینه های خانوار و انتقالات»، یکسان بوده است.
    در هر دو سطح شهری و روستایی گروه های مخارجی که سهم آنها افزایش یافته، همگی به لحاظ ماهیت با رفاه جاری خانوار در ارتباط هستند و سهم گروه هایی که باعث افزایش رفاه آتی خانوار می شود، همگی کاهش یافته، و به نظر می رسد تغییرات قیمت های نسبی پس از اعطای یارانه های نقدی به شکلی بوده است که خانوارها را وادار نموده تا هزینه های اضافی لازم برای رفع نیازهای اساسی خود را بیشتر از طریق کاهش در هزینه های سرمایه گذاری، هزینه های آموزش و هزینه های بهداشتی و درمانی جبران کنند.
    کلیدواژگان: الگوی مخارج خانوار، یارانه نقدی، هزینه- درآمد، پانل دیتا
  • باقر درویشی*، مهدی امیدی، بهاره جانی صفحات 179-201
    تجزیه فقر، اطلاعات مفیدی در مورد عوامل موثر بر فقر ارائه کرده و در انتخاب سیاست های مناسب جهت کاهش آن به سیاستمداران کمک می کند. روش های تجزیه بخشی راوالیون و هیوپی(1991) و تجزیه برابری-رشد دت و راوالیون (1992) پرکاربردترین روش های تجزیه فقر می باشند، اما وجود اجزای مبهمی چون جزء باقی مانده وجزء کنش متقابل در این روش ها باعث شد که فیوجی(2014) روش جدیدی ارائه کند که فاقد اجزای مذکور بوده و دارای برخی ویژگی های مطلوب مانند اصول سازگاری معکوس زمان و جمع پذیری زیردوره است. در این مقاله، به پیروی از فیوجی (2014) و با استفاده از داده های هزینه- درآمد خانوارهای روستایی و شهری کشور، فقر در طی چهار برنامه توسعه در دو بخش شهری و روستایی کشور به شش جزء جابه جایی جمعیت، توزیع مجدد درون گروهی، توزیع مجدد بین گروهی، رشد اسمی، تورم و تغییر روش شناسی، تجزیه شده است. نتایج نشان می دهد که سه عامل جابه جایی جمعیت، توزیع مجدد درون گروهی و تورم، بیشترین سهم را در تغییرات فقر (افزایش یا کاهش آن) در مناطق شهری و روستایی دارند. بر اساس نتایج، جهت کاهش فقر در مناطق روستایی، سیاست های رشد فقر زدا و کاهش دهنده مهاجرت و در مناطق شهری نیز سیاست های رشد محور توام با بازتوزیع توصیه می شوند. همچنین در تمام دوره ها، تورم چه در مناطق شهری و چه روستایی، از عوامل افزایش دهنده فقر بوده، لذا کنترل آن می تواند در بهبود فقر موثر واقع شود.
    کلیدواژگان: تجزیه تغییرات فقر، پویایی های فقر، برنامه های توسعه ایران، روش تجزیه شش جزئی
|
  • Zana Mozaffari, Alireza Kazerooni *, Farid Rahimi Pages 1-31
    The main objective of this research is to investigate the impact of financial structure on the Iranian economic growth volatility by applying GARCH & ARDL methods using quarterly data over the 1991-2015 period. The results indicate that financial development and financial structure have negative and positive effects on the economic growth volatility in Iran, respectively. The results reveal that financial structure in Iran is facing with several challenges, so that regardless of negative impact of financial development on economic growth volatility, the financial structure leads to economic growth volatility. In addition, oil revenues, government final consumption expenditure and capital formation have significant and negative relationships with economic growth volatility in the period under study.
    Keywords: Financial development, Financial structure, Growth volatility, ARDL, GARCH
  • Mohammad Kiani De Kian, Seyed Habibollah Mousavi *, Sadegh Khalilyan Pages 33-53
    The possible costs and benefits of trade liberalization generate essential problems for the developing countries and make free trade dubious. A major problem for developing countries is to create jobs in sectors supported indirectly by imposing import tariffs. This study aims to investigate the potential effects of the tariffs’ elimination of agricultural imports on the job creation of this sector and other sectors using 2011 input-output table. For the whole economy, the results show that private sector experiences 5.5% and 9.81% reductions in direct and indirect employment, respectively. On the other hand, public sector faces with 2.63% and 4.59% reductions in direct and indirect employment, respectively. According to findings, the reduction in direct employment is bigger than that of indirect employment.
  • Alimorad Sharifi *, Babak Saffari, Zeynab Hashemi Pages 55-73
    Sustainable development is an essential goal for developing countries, which can be measured by various indices. This paper computes genuine saving for the Iranian economy based on national accounting and examines the relationship between genuine saving and present value of discounted consumption during 1960-2012. The results indicate that genuine saving is mostly negative over the period under study and there is also a negative relationship between genuine saving (as a measure for the nation wealth) and the change in the present value of consumption (as a national welfare index). According to Hartwick’s rule, these findings mean that welfare reduction is a possible outcome in the future.
    Keywords: Genuine saving, Hartwick's rule, Sustainable development, Iran
  • Farzaneh Ahmadian Yazdi, Masoud Homayounifar *, Mohammad Hossein Mahdavi Adeli, Mohammad Ali Fallahi, Seyed Mohammad Hosseini Pages 75-105
    Natural resources generate the major part of national wealth in resource-rich developing countries. Based on economic theories, if natural resource rents are reinvested continuously in other forms of capital, such countries can benefit from these resources. Thus, examining the mechanism of how to rents affect economic growth through capital accumulation channels is of great importance. Because of the importance of management of resource rents in achieving sustainable growth and development in resource-rich countries, this paper investigates the impacts of resource rents on accumulation of four kinds of capital (foreign, physical, human and social capital) in Iran during 1970-2014. To this end, a simultaneous equations system consisting of various capital forms is designed, and estimated by using Seemingly Unrelated Regression estimator. According to the findings, resource rents have positive effects on accumulation of foreign, human and social capital in Iran. But it is of negative effect on accumulation of physical capital. The results show that physical capital is affected by natural resource rents more than other kinds of capital. This is because of unproductive government investments in physical capital, hence not only resource rents increase physical capital but also they affect physical capital negatively.
    Keywords: Tangible, intangible capital, Natural resource rents, Seemingly Unrelated regressions
  • Mohammad Noferesti, Masoud Abdollahi * Pages 107-125
    In this study, the allocation of resources of National Development Fund (NDF) to economic sectors in foreign currency and Rial is evaluated by making a structural macro-econometric model that expresses the reality of Iran’s economy as much as possible. This model consists of 45 behavioral equations, 28 connecting equations and 88 identities. Behavioral equations are estimated by the ARDL approach in Eviews 9 software using annual data from 1959 to 2014. According to Theil’s U statistic and root mean square error (RMSPE), the simulation of endogenous variables indicates that model gives a good explanation of Iran’s economy mechanism. Regarding different scenarios for how to allocate resources of National Development Fund to different economic sectors, simulation results over the 2011-2014 period show that if 80% of NDF’s resources is distributed in proportion to the share of sector's investment in total investment in foreign currency and remaining 20% is allocated equally to agriculture and industry sectors in Rial, the highest rate of economic growth will be realized.
    Keywords: National Development Fund, Structural Macro-econometric Model, Economic growth, Dynamic simulation, ARDL approach
  • Hossein Raghfar *, Esmaeel Safarzadeh, Fahime Aliakbari Salami Pages 127-154
    Inequality is a major problem in the developing countries. It is also an acute and critical subject in Iran compared with other developing economies. Besides the existence of inequality, its social effects have made its explanation crucial. The aim of this research is to measure the multidimensional inequality in urban areas of Iran during three presidential periods: 1989 -1997, 1997-2005 and 2005-2013. Income, health and education are the dimensions under study. This research uses household expenditure-income survey data for the selected periods. Gini coefficient is measured for one-dimensional inequalities in terms of each dimension, generalized entropy is computed for the beginning and ending years of each period, and the multidimensional inequality is measured by using the Bourguignon index. Results indicate that the Gini coefficient decreased in terms of income dimension in all three periods while it increased in terms of health dimension during all periods. In education dimension, Gini index increased in the second period and decreased in other periods. The measured entropy indices are of some fluctuations in all periods for all dimensions. The measured multidimensional inequality index provides a wide range of results for different substitution and inequality aversion parameters. In general, this index indicates worse conditions in the second period compared with other periods.
  • Moslem Aghayari Hir *, Hossein Sadeghi, Abbas Assari, Bahram Sahabi Pages 155-177
    The consumption pattern of typical household is a combination of quantities, qualities, acts and tendencies describing use of resources for survival, comfort and enjoyment by society or a group of people. In this paper, we examine the impact of cash subsidies on expenditure pattern of households after implementing Subsidy Targeting Project at both urban and rural levels in Iran. We estimate a panel data model by applying data on household income and expenditure survey (HIES) during 2004-2014. Findings indicates that paying cash subsidies significantly affects all 14 expenditure categories in urban and rural households, except for health expenditure in rural households. Consequently, the shares of eight urban expenditure categories and nine rural expenditure ones have increased, while the shares of six urban expenditure categories and four rural expenditure ones have decreased. In all cases except for home durable goods, the shares of urban and rural expenditure categories, the shares of other household expenses and transfers changed in a same direction. In both urban and rural levels, all increased shares of expenditure are related to current household’ welfare, but the shares of categories which increases future household’ welfare have decreased. It seems changes in relative prices after paying cash subsidies have persuaded households to sacrifice some investment, education, and health expenditure for additional expenditure required for meeting basic needs.
  • Bagher Darvishi *, Mahdi Omidi, Bahareh Jani Pages 179-201
    Poverty decomposition provides useful information about the factors affecting poverty and helps the politicians to choose suitable poverty reduction policies. In this context, sectoral decomposition (Ravallion-Huppi, 1991) and growth–­equality decomposition (Datte- Ravallion, 1992) are the most widely used methods for poverty decomposition. But the ambiguous elements (such as residual and interaction terms) existing in these methods resulted in developing a new decomposition method by Fujii (2014). His decomposition method is residual-free and has some desirable properties including time-reversion consistency, and sub-period additivity. In the present study, following Fujii (2014) and using Iran’s rural and urban household expenditure and income data, the poverty is decomposed into six components: population shift (PS), within-region redistribution (WR), between-region redistribution (BR), nominal growth (NG), inflation (IF), and methodological change (MC). The results show that population shift (PS), within-region redistribution (WR) and inflation components explain the highest portion of the poverty changes in the urban and rural areas. Based on the results, the pro-poor growth policies and immigration-reducing policies are recommended for reducing rural poverty, while the growth-oriented policies with redistribution are recommended for decreasing urban areas. In all periods, inflation is the main poverty-increasing factor in both urban and rural areas; therefore, controlling inflation can reduce poverty rates.