فصلنامه تحقیقات جنگل و صنوبر ایران
سال دوازدهم شماره 1 (پیاپی 15، بهار 1383)

میوه های رسیده (میوه های با پوست و گوشت صورتی مایل به قرمز) و نارس (میوه های سبز رنگ با گوشت صورتی رنگ) کلیر در اواسط خرداد ماه 1380 از رویشگاه طبیعی کلیر در منطقه سیریک (واقع در 80 کیلومتری شرق میناب) جمع آوری گردید و بلافاصله به آزمایشگاه منتقل شدند. به طور مجزا از میوه های رسیده و نارس نمونه برداری شد و در آزمایشگاه صنایع غذایی مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام هرمزگان ارزش غذایی آن اندازه گیری شد. میوه های نارس کلیر دارای 35.73 درصد ماده خشک، 18.76 درصد پروتئین، 5.97 درصد چربی، 57.36 درصد کربوهیدرات، 12.5 درصد فیبر خام، 48 میلیگرم فسفر و 580 میلیگرم سدیم بودند که مقدار پروتئین، چربی، کربوهیدرات، فیبر خام و فسفر آنها به ترتیب دارای رتبه های دوم، پنجم، دوم، اول و دوم در میان تمام میوه ها بودند.

به منظور بررسی خصوصیات کمی و میزان تولید چوب گونه سکویا قطعه کوچکی در ایستگاه تحقیقات جنگل و مرتع چمستان نور در سطح 0.16 هکتار انتخاب گردید که درختان آن به فاصله 4 × 4 متر کاشته شده و در هنگام بررسی 19 ساله بودند. در این بررسی مولفه های رویشی کلیه درختان سرپا به صورت صددرصد (114 اصله) شامل: قطر برابر سینه، قطر میانی درخت و ارتفاع برای تعیین حجم توده اندازه گیری شدند.
نتایج نشان میدهد که متوسط قطر برابر سینه، ارتفاع و حجم در هکتار توده به ترتیب 31.8 سانتیمتر، 15.15متر و 310.65 سیلو میباشد. متوسط رویش قطری، ارتفاعی و حجمی در سال به ترتیب 16.8میلیمتر، 80 سانتیمتر و 16.35سیلو میباشد.
منحنی تعداد در طبقات قطری به صورت توزیع طبیعی بوده و توده همسال را نشان میدهد و بیشترین تعداد در طبقات قطری میانی (30 تا 35 سانتیمتر) و در نتیجه بیشترین حجم در این طبقات میباشد. رابطه قطر برابر سینه و ارتفاع کل افزاینده و سهمی شکل است. نمودار میانگین قطر و ضریب شکل سهمی شکل و کاهنده است و مقدار ضریب شکل توده های جوان و سنین پایین بیشتر و در قطرهای بالا کمتر است. یعنی هر چه درخت قطورتر می شود مخروطی تر می گردد. منحنی ابر نقاط قطر برابر سینه و ضریب قد کشیدگی نشان می دهد که با افزایش قطر برابر سینه این ضریب کاهش می یابد و منحنی به شکل سهمی و کاهنده است. در سن 15 سالگی بذر فراوان تولید کرده و هر کیلوگرم محتوی 288018 دانه باقوه نامیه 22 درصد بود. میزان تراکم و زنده مانی بهترتیب 712 اصله در هکتار و 94 درصد می باشد.
گونه سکویا یک دوره سازگاری 19ساله را پشت سرگذاشته و دارای رشد قطری، ارتفاعی و حجمی قابل توجهی می باشد و تا این سن با تولید بذر فراوان و تجدید حیات طبیعی، گونه موفقی بوده و کشت آن به عنوان یکی از گونه های سریع الرشد و صنعتی با رشد کمی و کیفی بالا در مناطق مشابه از لحاظ خصوصیات خاک و آب و هوا توصیه میشود.

این پژوهش به منظور بررسی سازگاری شش گونه درختی و تاثیر آبیاری با زهاب بر روی رشد و زنده مانی آنها در دشت کربال انجام گردید. ازمایش در قالب طرح آماری کرتهای خرد شده با سه تکرار اجرا شد. کرتهای اصلی نوع آب ابیاری شامل زهاب به عنوان آب شور و آب شیرین رودخانه کر و کرتهای فرعی شامل شش گونه درختی Acacia, Eucalyptus microtheca F. Muell., Eucalyptus camaldulensis Dehnh. Populus euphratica Oliv., Fraxinus rotundifolia Miller, stenophylla وTamarix aphylla(L.)Karst بودند. ...

استفاده از گونه های سریع الرشد نظیر اکالیپتوسها جهت جنگلکاری در اراضی تخریب یافته جنگلی شمال کشور، نیازمند آزمایشهای سازگاری میباشد تا در نتیجه آن مناسبترین گونه ها انتخاب شوند.
با این هدف، طرح تحقیقاتی "کشت گروهی مهمترین و سریع الرشدترین درختان صنعتی جهان" در سال 1362 در چمستان به مورد اجرا گذاشته شد. در این طرح تعداد زیادی از گونه های پهن برگ و سوزنی برگ در قطعات مجزا کاشته شدند که از جمله آنها سه گونه اکالیپتوس به اسامی E. camaldulensis، E. saligna و viminalis. E می باشند. نهال های این گونه ها هر کدام در 11 ردیف به تعداد 121 اصله و در فواصل 4× 4 متر غرس گردیدند بر اساس اندازه گیری های سالیانه و یادداشت برداری از وضعیت کیفی درختان در سن 20 سالگی، تجزیه و تحلیل نتایج به عمل آمد.
بررسی نشان می دهد که از نظر ماندگاری گونه E. camaldulensis با 64 درصد زنده مانی بالاترین می باشد همچنین گونه E. saligna از میانگین ارتفاع و کیفیت تنه بهتری نسبت به دو گونه دیگر برخوردار بوده و مقایسه مجموعه مشخصه های سازگاری سه گونه مذکور در شرایط منطقه اجرای این طرح، دلالت می نماید که گونه E. saligna سازگارتر از دو گونه دیگر یعنی E. camaldulensis وE. viminalis میباشد.

با توجه به نقش برگ در رشد و نمو و تولید چوب صنوبر، این تحقیق با هدف ارزیابی صفات مرتبط با برگ و بررسی روابط آنها با عملکرد چوب نهال در 48 کلن صنوبر و گروهبندی کلنهای مورد بررسی، با استفاده از نهالهای ساقه یکساله و ریشه دو ساله صنوبر در نهالستان زاله سنندج و در سال 1382 با بکارگیری طرح آماری کاملا تصادفی (CRD) در 9 تکرار انجام گرفت. نمونه برداری از برگها در 15 مرداد و به طور یکنواخت برای تمام کلنها و از بخش میانی تاج نهال صنوبر انجام شد و پس از خشک نمودن در آزمایشگاه اندازه گیری های لازم بر روی آنها اعمال گردید.
بر اساس نتایج بدست آمده، میانگین مربعات رگرسیون صفات مورد مطالعه برگ بر متغیر حجم چوب تولیدی نهال دز سطح احتمال 1% معنی دار بود. همچنین همبستگی مثبت و بسیار معنی دار صفات برگ به ویژه سطح و وزن برگ و سطح کل سبزینه نهال با عملکرد چوب نهال (به ترتیب با ضرایب همبستگی معادل 0.343، 0.309 و 0.235) وابستگی عملکرد چوب را به برگ و ویژگی های آن مشخص می کند. صفات برگ مورد بررسی در این تحقیق تنوع (میان گونهای و میان کلنی) قابل ملاحظهای را نشان دادند. کلنهای برتر از لحاظ عملکرد چوب در یک یا تعدادی از صفات مرتبط با برگ به ویژه صفات مهمی نظیر سطح، وزن و سطح کل سبزینه نهال نیز برتری قابل توجهی را در میان کلنها نشان دادند، چنانچه میانگین صفات فوق در بین کلنها به ترتیب معادل 46.8 سانتیمتر مربع، 0.4 گرم و 1724.5سانتیمتر مربع، لیکن در بین 5 کلن برتر از لحاظ عملکرد چوب معادل 81.58 سانتیمتر مربع، 0.8 گرم و 2314.43 سانتیمتر مربع بوده است. همچنین کلنهای با عملکرد چوب بالاتر متعلق به گونه دلتوئیدس دارای میانگین سطح برگ بیشتر لیکن کلنهای با عملکرد چوب بالاتر متعلق به گونه نیگرا دارای میانگین تعداد برگ بیشتر در نهال بودند. نتیجه اعمال تجزیه کلاستر نشان داد که در حالت گروه بندی کلنها بر اساس صفات برگ جایگیری کلنها در درون گروه ها مشابهت و تطابق زیادی را با تفکیک گونه ای و گیاه شناختی کلنها دارا بوده است، لیکن در حالت گروه بندی کلنها بر اساس صفات برگ و تنه (قطر و ارتفاع و عملکرد چوب نهال)، در تفکیک کلنها علاوه بر توجه به جنبه های گیاهشناختی و گونهای آنها به صفات تنه و به خصوص توان بالقوه تولید چوب آنها نیز توجه گردیده و نتیجه کاربردیتری داشته است. با انجام تجزیه کلاستر بر اساس صفات برگ و تنه 48 کلن صنوبر مورد بررسی در این آزمایش به طور خلاصه در 6 گروه سپیدار (آلبا) با عملکرد چوب بسیار کم، امریکایی 1 (دلتوئیدس) با عملکرد چوب زیاد، دورگ (اورامریکن) با عملکرد چوب کم تا متوسط، تبریزی (نیگرا) با عملکرد چوب متوسط، پده (ائوفراتیکا) با عملکرد چوب خیلی کم و گروه کلنهای امریکایی با کد 63 (P.deltoides 63.1، P. deltoides 63.3، P. deltoides 63.5 و P. deltoides 63.6) با عملکرد چوب خیلی زیاد قرار گرفتند.

این تحقیق در پارک جنگلی چیتگر با مساحت 1450 هکتار واقع در غرب شهر تهران انجام شد. جهت بررسی تاثیر هرس بر روی شادابی درختان کاج تهران که تحت تاثیر تنش خشکی قرار گرفته اند طرح تحقیقاتی هرس با چهار تیمار هرس در چهار تکرار در سال 1380 در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی به مرحله اجرا گذاشته شد. در این تحقیق، تکرارها در چهار قطعه که از نظر ویژگی های محیطی و مدیریت نگهداری با یکدیگر متفاوت بودند انتخاب گردیدند. هر تکرار دارای چهار کرت و هر کرت دارای 25 اصله کاج می باشد. درختان هر یک از کرتها تحت یک نوع تیمار هرس قرار داده شد، به طوری که در تیمار هرس شدید، از پایین ترین نقطه تاج درخت تا ارتفاع دو متر کلیه شاخه های فرعی و جانبی قطع شدند، در تیمار هرس متوسط تا ارتفاع یک متر کلیه شاخه های فرعی و جانبی قطع شدند، در هرس سبک تا ارتفاع دو متری تاج، فقط شاخه های خشک و ضعیف و آفت زده تا قطر دو سانتیمتر حذف گردیدند و در اصطلاح داخل تاج سبک گردیده و در تیمار بدون هرس (شاهد) فقط اکتفا به حذف شاخه های خشک و شکسته شد. عملیات هرس در 14 اسفند ماه، قبل از آغاز فصل رویش انجام شد و همزمان اولین آمار برداری نیز صورت گرفت. هیچ گونه دخالتی در عملیات نگهداری صورت نگرفت و یکسال بعد آمار برداری از پایه ها دوباره تکرار گردید. بر اساس تحلیلهای انجام شده مشخص گردید در کرتهایی که تحت تنش خشکی قرار داشته و در رویشگاه ضعیف قرار داشتند، تیمار هرس شدید بیشترین تاثیر را در افزایش درجه شادابی درختان داشت، در صورتیکه در کرتهایی که در رویشگاه غنی قرار دشتند و همچنین در شرایطی که محدودیتی از نظر آبیاری وجود نداشته و درختان تحت تنش خشکی قرار نگرفته بودند تیمار هرس سبک بهترین تاثیر را در شادابی درختان داشت. در شرایطی که رویشگاه از نظر حاصلخیزی در حد متوسط بوده و درختان از نظر تنش خشکی در حد متوسط قرار گرفته بودند تیمار هرس متوسط بیشترین نتیجه را در افزایش شادابی نشان داد.