مجله تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران
سال ششم شماره 2 (پیاپی 12، پاییز و زمستان 1387)

اهمیت و تاثیر علف های هرز در خسارت وارده به محصولات گیاهی و کاهش تولید آنها در صورتی که کنترل نگردند، کاملا مشهود می باشد. بنابراین اولین مرحله در انتخاب و اجرای روش مبارزه با علف های هرز تشخیص گونه های آنهاست که باید به درستی انجام گیرد، چرا که روش های مبارزه مبتنی بر در نظر گرفتن دقیق جنس و گونه و شناسایی فلور گیاهی منطقه می باشد. این بررسی با هدف شناسایی و معرفی علف های هرز صنوبرکاری ها جهت مبارزه بهینه با آنها و افزایش تولید در واحد سطح انجام گرفته است. مطالعه حاضر در صنوبرکاری های حاشیه رودخانه قره چای (به عنوان قطب صنوبرکاری) استان مرکزی انجام شد. با پیمایش صحرایی، نمونه های کامل گیاهی جمع آوری و پس از آماده سازی (خشک کردن، پرس کردن و چسباندن) در هرباریوم استان مرکزی با استفاده از فلورهای گیاهی و منابع موجود، شناسایی و نگهداری گردیدند. پس از شناسایی، نمونه ها به تعداد 88 گونه در قالب 72 جنس و 23 تیره معرفی گردیدند. بررسی شکل زیستی این گیاهان به روش رانکایر نشان داد که تروفیت ها (Th) با 39 گونه (8/44 درصد) دارای بیشترین عناصر گیاهی می باشند. همی کروفیت ها (He) با 29 گونه و 33% و ژئوفیت ها (Ge) با 16 گونه و 4/18% در رده های بعدی قرار می گیرند و 33 گونه یکساله و 8 گونه دوساله و 47 گونه پایا بودند.

یکی از بیماری های مهم افرا در بیشتر نقاط دنیا، بیماری لکه قیری است که توسط دو گونه قارچ از رده آسکومیست و شاخه آسکومیکوتا به نامهای Rhytisma acerinum و R. punctatum ایجاد می شود. طی این بررسی ضمن مطالعه اثر این قارچ ها روی شش گونه و زیرگونه از افراهای بومی جنگلهای شمال کشور، به مطالعه بیواکولوژی آنها در شرایط رویشگاهی شرق استان مازندران نیز پرداخته شد. نتایج این بررسی نشان داد که افرا پلت و شیردار که دو گونه مهم صنعتی جنگلهای شمال کشور هستند، به شدت به این بیماری آلوده شدند، ولی روی گونه های سفید کرکو و سیاه کرکو آلودگی مشاهده نشد. روی گونه های کهوک و کرب آلودگی کمتر از پلت و شیردار بوده و خسارت چندان قابل توجه نبود. بررسی بیواکولوژی بیماری نشان داد که اولین علائم بیماری در حدود 4 تا 6 هفته بعد از خروج آسکوسپورها از برگهای خزان شده در اواسط خرداد تا اواخر تیر ظاهر می شود. در اواخر تابستان لکه های سیاه قیری شکل سطوح وسیعی از برگ را فرا گرفته و باعث خزان زود هنگام برگها می شود. جمع آوری برگهای آلوده از پای درختان و انهدام آنها در جنگل کاری ها و پارکها می تواند در کنترل این بیماری مؤثر باشد.

به منظور شناسایی قارچ های مولد بیماری سفیدک پودری روی درختان و درختچه های جنگلی ارسباران در آذربایجان شرقی، نمونه های متعددی که طی سالهای 84-1376 از این جنگل ها جمع آوری شده بود، مورد بررسی قرار گرفتند. در این تحقیق، در مجموع 19 آرایه از قارچ های تیره Erysiphaceae به نامهای Erysiphe adunca var. adunca، E. alphitoides var. alphitoides، E. berberidis var. asiatica، E. celtidis، E. clandestina var. clandestina، E. coluteae،E. lonicerae var. lonicerae، E. necator var. necator، E. paradoxa، E. prunastri var. prunastri، E. viburni، Oidium carpini، Phyllactinia fraxini، Ph. guttata، Ph. mali، Ph. roboris، Podosphaera leucotricha، P. pannosa و Sawadaea bicornis روی 29 گونه از درختان و درختچه های موجود در این مناطق شناسایی شدند. در میان قارچ های شناسایی شده، Erysiphe viburni برای مجموعه قارچ های ایران گونه ای جدید است و درخت Salix aegyptiaca برای قارچ Phyllactinia fraxini میزبانی جدید (Matrix nova) بشمار می رود. همچنین درخت Malus orientalis برای قارچ Podosphaera leucotricha، درختچهVitis sylvestris برای قارچ Erysiphe necator var. necator، درختان و درختچه های Carpinus betulus، Cornus mas و Vitis sylvestris برای قارچ Phyllactinia guttata، درختCrataegus meyeri برای قارچ Ph. mali و درختچه های Rosa boissieri، R. canina، R. foetida و R. moschata برای قارچ Podosphaera pannosa میزبانهای جدیدی در محدوده ایران می باشند.

پسیل معمولی پسته (Burckhardt & Lauterer Agonoscena pistaciae) یکی از مهمترین آفات درختان پسته اهلی و وحشی در کشور می باشد. ویژگی های زیستی و رفتاری کفشدوزک Oenopia conglobata contaminata Menetries که گونه غالب و مهمترین کفشدوزک شکارگر پسیل معمولی پسته در رویشگاه های بنه استان کرمان می باشد، در شرایط کنترل شده آزمایشگاهی بررسی گردید. براساس نتایج حاصل از این بررسی، نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm) و نرخ رشد متناهی (λ) برای این کفشدوزک با تغذیه از پوره های سنین مختلف پسیل معمولی پسته 16/0 و 18/1، نرخ ناخالص تولیدمثل (GRR) و نرخ خالص تولید مثل (Ro) به ترتیب 74/308 و 81/202، متوسط مدت زمان یک نسل (T) و مدت زمان دو برابر شدن جمعیت (DT) به ترتیب 5/32 و 24/4 روز محاسبه گردید. واکنش تابعی حشرات ماده این کفشدوزک در برابر تراکم های مختلف پوره سن چهارم پسیل معمولی پسته با واکنش تابعی نوع دوم هولینگ مطابقت دارد. پارامترهای واکنش تابعی شامل قدرت جستجو (a) و زمان دستیابی (Th) برای این کفشدوزک به ترتیب 0469/0 و 0152/0 بدست آمد.

جنگلهای مانگرو ریختارهای گیاهی ساحلی در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری در محدوده جزر و مدی به شمار می آیند. این اجتماعات گیاهی دارای زی توده غنی هستند که به عنوان منبع غذایی مهمی در محدوده استقرار خود محسوب می شوند. درختان مانگرو در محدوده زیستی خود مقادیر زیادی لاشبرگ تولید می کنند که تجزیه لاشبرگ ها، چرخش عناصر غذایی در اکوسیستم مانگروها و زیستگاه های مجاور آن را تقویت می کند. خلیج گواتر در منتهی الیه جنوب شرقی ایران در همسایگی و مرز مشترک با کشور پاکستان قرار دارد. به این خلیج کوچک سه خور واجد درختان مانگرو مرتبط می باشند. دو خور گواتر و باهو در بخش ایرانی و خور جیوا در بخش پاکستانی این خلیج قرار دارد. خلیج گواتر بخشی از تالاب بین المللی و منطقه حفاظت شده گاندو به شمار می آید که دارای ارزشهای اکولوژیک منحصربه فردی است. توده های مانگرو این تالاب تنها از گونه حرا (Avicennia marina Frossk. (Vierh.)) تشکیل شده است. در این تحقیق با کمک چهار ترانسکت در خورهای باهو و گواتر از سرشاخه های درختان حرا در سه تکرار نمونه برداری شد. همچنین از رسوب بستر در طول هر ترانسکت در دو عمق نمونه برداری گردید. در شاخه و برگ و رسوب پارامترهایی چون ازت، پتاسیم، فسفر، کربن آلی و درصد رطوبت، مورد سنجش قرار گرفت و اختلاف ها و همبستگی های آماری آنها بررسی گردید. براساس نتایج بدست آمده رسوبات این جنگلها از نظر میزان فسفر و پتاسیم بسیار غنی هستند و از بین پارامترهای رسوب، تنها بین فسفر و نیتروژن در دو عمق مختلف تفاوت معنی داری وجود داشت. بین همه پارامترهای شاخه و برگ اختلاف معنی داری وجود داشت که میزان این پارامترها (بجز کربن) در برگ بیشتر از شاخه بود. همبستگی بین پارامترهای رسوب با شاخه و برگ بسیار کم بود و تنها بین پتاسیم نمونه های رسوب سطحی با پتاسیم شاخه همبستگی معنی داری وجود داشت. بررسی میزان عناصر غذایی می تواند نشان دهنده اهمیت درختان مانگرو در تزریق این عناصر به زنجیره غذایی و حاصلخیزی زیستگاه باشد.