مجله تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران
سال بیست و دوم شماره 4 (پیاپی 34، زمستان 1385)

به منظور بررسی اثر کودهای زیستی بر عملکرد و اجزاء عملکرد گیاه دارویی رازیانه (Foeniculum Vulgare Mill.)، آزمایشی به صورت فاکتوریل با استفاده از فاکتورهای تلقیح مایکوریزایی (تلقیح و عدم تلقیح)، کود فسفات زیستی (0، 30 و 60 کیلوگرم در هکتار) و ورمی کمپوست (0، 5 و 10 تن در هکتار) در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با هیجده تیمار و سه تکرار در سال 1384 به اجرا در آمد. همچنین مقایسه ای نیز بین این تیمارها با یک تیمار شاهد کود شیمیایی (NPK به میزان 90، 60 و 90 کیلوگرم در هکتار) به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با نوزده تیمار و سه تکرار انجام گرفت. مقایسه میانگین ها توسط آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح احتمال پنج درصد انجام شد. نتایج نشان داد که بیشترین ارتفاع بوته (6/105 سانتیمتر)، تعداد چتر در بوته (31 چتر)، وزن هزار دانه (53/3 گرم)، عملکرد بیولوژیکی (3978 کیلوگرم در هکتار)و عملکرد دانه (1047 کیلوگرم در هکتار) در تلقیح با مایکوریزا حاصل شد، اما شاخص برداشت در مقایسه با عدم تلقیح کاهش یافت. کود فسفات زیستی دارای تاثیر معنی داری بر روی تعداد چتر در بوته، وزن هزار دانه، شاخص برداشت و عملکرد دانه نبود، ولی اثر معنی داری بر روی ارتفاع بوته و عملکرد بیولوژیک داشت، به طوری که بیشترین ارتفاع بوته (3/105 سانتیمتر) و عملکرد بیولوژیک (3734 کیلوگرم در هکتار) در سطح سوم آن بدست آمد. همچنین بیشترین ارتفاع بوته (6/106 سانتیمتر)، تعداد چتر در بوته (2/37 چتر)، وزن هزار دانه (79/3 گرم)، عملکرد بیولوژیکی (4544 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد دانه (1253 کیلوگرم در هکتار) در سطح سوم ورمی کمپوست حاصل گردید. در این تحقیق، اثرات متقابل دو فاکتور تلقیح مایکوریزایی و کود فسفات زیستی بر روی وزن هزار دانه و دو فاکتور تلقیح مایکوریزایی و ورمی کمپوست بر روی شاخص برداشت، نیز معنی دار گردید. مقایسه شاهد با تیمارهای کودهای زیستی، نیز معنی دار گردید، به طوری که از نظر تعداد چتر در بوته، وزن هزار دانه و عملکرد بیولوژیکی، تیمار کود زیستی حاوی تلقیح با مایکوریزا، سطح سوم کود فسفات زیستی و سطح سوم ورمی کمپوست (2/40 چتر، 02/4 گرم، 5033 کیلوگرم در هکتار) برتری محسوسی نسبت به تیمار شاهد (7/31 چتر، 71/3 گرم، 4002 کیلوگرم در هکتار) داشت. از نظر عملکرد دانه نیز، تیمار کود زیستی شامل تلقیح با مایکوریزا، سطح دوم کود فسفات زیستی و سطح سوم ورمی کمپوست (1292 کیلوگرم در هکتار) در مقایسه با شاهد (1097 کیلوگرم در هکتار) برتری چشمگیری داشت. همچنین، از نظر ارتفاع بوته، تیمارهای مطلوب کودهای زیستی تفاوت معنی داری نسبت به تیمار شاهد نداشتند.

در این تحقیق اثرات دورکنندگی و دوام اسانس گیاه درمنه Artemisia sieberi Besser روی حشرات کامل سه گونه آفت انباری شامل سوسک چهار نقطه ای حبوبات، Callosobrachus maculatus F.، شپشه برنج Sitophilus oryzae L. و شپشه آرد Tribolium castaneum (Herbst) در شرایط دمایی 1± 27 درجه سانتیگراد، رطوبت نسبی 5 ± 65 درصد و در تاریکی مورد بررسی قرار گرفت. اسانسها به روش تقطیر با آب استخراج شدند. با توجه به LT50 محاسبه شده، سوسک چهار نقطه ای حبوبات در مقایسه با شپشه برنج و شپشه آرد حساسیت بیشتری از خود نشان داده و سریعتر تلف شدند. همچنین دوام سمیت تنفسی یا نیمه عمر اسانس در سوسک چهار نقطه ای حبوبات به طور معنی داری نسبت به شپشه برنج و شپشه آرد بیشتر بود. اما اثرات دورکنندگی اسانس درمنه به طور معنی داری روی حشرات کامل شپشه آرد بیشتر از شپشه برنج و سوسک چهار نقطه ای حبوبات بود. نتایج بدست آمده کارایی اسانس A. sieberi را برای کنترل آفات انباری به اثبات رساند.

بیماری های کرونری قلب همواره فراوانترین دلیل مرگ و میر در کشورهای غربی بوده است. آترواسکلروز که عمومی ترین شکل از بیماری های کرونری قلب است با رسوب تدریجی لیپیدها و کلسیم در شریان های ماهیچه ای ایجاد می شود.درمنه گیاهی از خانواده کمپوزیته است که وجود ترکیبهایی با خاصیت هیپولیپیدمیک و آنتی اکسیدان در بسیاری از گونه های این جنس به اثبات رسیده است. هدف این تحقیق بررسی اثرات Artemisia sieberi بر لیپیدهای خون و توسعه آترواسکلروز در خرگوشهای تغذیه شده با رژیم پرکلسترول بود. در این تحقیق 15 سرخرگوش نر به صورت تصادفی به سه گروه تقسیم شدند. گروه تحت رژیم معمولی، گروه تحت رژیم پرکلسترول(%1 کلسترول) و گروهی که رژیم پرکلسترول همراه با مصرف یکروز در میان عصاره درمنه دشتی با دوز mg/kg body wt100 داشتند. غلظت کلسترول تام (TC)، تری گلیسرید (TG)، LDL کلسترول (LDL) و HDL کلسترول (HDL) سرم در زمان قبل از شروع آزمایش وبعد از پایان ماه اول و پایان ماه دوم در خرگوش ها تعیین شده است. بعد از گذشت دو ماه خرگوشها با دوز بالای کلروفرم کشته وآئورت آنها برای تعیین شدت ضایعات آترواسکلروتیک برداشته شد. نتایج نشان می دهد که درمنه دشتی به طورمعنی دار سطح TC، LDL و TC/HDL را کاهش و سطح HDL را افزایش می دهد و سبب کاهش معنی دار ضایعات آترواسکلروتیک در آئورت می شود. نتایج بیانگر این مطلب است که عصاره درمنه دشتی از طریق ایجاد تغییرات مطلوب بر سطح لیپوپروتئینها در جلوگیری از پیشرفت بیماری آترواسکلروز در خرگوش موثر می باشد و مطالعات گسترده تری جهت بررسی تاثیر این عصاره بر پیشرفت بیماری آترواسکلروز در انسان مورد نیاز می باشد.

مصرف روز افزون ترکیبهای آلوده کننده هوا و کاهش ازن ناشی از آن باعث افزایش برخورد پرتوهای فرابنفش به سطح زمین می شود. محلهای هدف پرتوهای فرابنفش در گیاهان به طور عمده DNA، پروتئین ها، غشاها، رنگدانه های فتوسنتزی، فتوسیستم ها و هورمون های گیاهی است. در تحقیق حاضر تاثیر پرتوهای فرابنفش Cبا گستره طول موجی بین 100 تا 280 نانومتر، بر رشد طولی و عرضی برگ، ضخامت لایه کوتیکول و اندازه سلول های مزوفیل نحوه حضور ترکیبهای فنلی موجود در دیواره سلولها و میزان ترکیبهای جذب کننده UV (آنتوسیانین و فلاونوئید) موجود در برگ گیاه صبر زرد (Aloe vera L.) بررسی گردید. بر مبنای نتایج بدست آمده، میزان رشد طولی و عرضی برگ گیاهان پرتو دیده در مقایسه با گروه شاهد کاهش یافت. افزایش مقدار آنتوسیانین و فلاونوئید در این گیاهان نشان دهنده راهبرد دفاعی گیاه در برابر پرتوها با توجه به خواص آنتی اکسیدانی این ترکیبها بود. همچنین مطالعه و مقایسه ریخت شناسی و بافت شناسی برگهای گیاهان تیمار شده با برگهای گیاهان گروه شاهد، افزایش ضخامت کوتیکول و کاهش تعداد سلولهای مزوفیل را در اثر تابش پرتوهای فرابنفش C نشان داد.

گونه دارویی Tanacetum fruticulosum Ledeb. از زمانهای قدیم به صورت سنتی در برطرف شدن دل درد، شکم درد و نفخ مصرف می شده است. به منظور شناخت برخی خصوصیات اکولوژیکی این گونه درمنه جهت معرفی به منظور کشت انبوه آن در اراضی زراعی و استفاده در صنایع دارویی و همچنین جلوگیری از تخریب رویشگاه های طبیعی گونه، این بررسی در سال 1382 در استان هرمزگان انجام شد. مشخصات اقلیمی، زمین شناسی، ژئومورفولوژی، تیپ های اراضی، گیاهان همراه، تیپ رویشگاه و نقشه پراکنش همراه اندازه گیری متغیرهای رویشی، تجزیه فیزیکی و شیمیایی خاک برای گیاه در رویشگاه آن انجام گرفت. این گونه در شیب شمالی کوه باغ چنار و گدارشاه از توابع فارغان شهرستان حاجی آباد در شمال استان، در ارتفاع 2400-2000 متر از سطح دریا پراکنش دارد. اقلیم محل پراکنش گونه خشک بیابانی معتدل است. خاک دارای بافت لومی با 2/8-06/8=pH و 06/1-58/0=Ec میلی موس بر سانتیمتر می باشد. تیپ رویشگاه ارس- بادام است و بیش از 40 گونه گیاهی از جمله گونه های توربید، خنجک، بادام تلخ، زیتون، بنه، کلپوره، تنگرس و گون در محدوده رویشی آن پراکنش دارند. مقایسه میانگین های متغیرهای رویشی اندازه گیری شده بین دو رویشگاه نشان داد که دو منطقه از نظر کلیه متغیرهای اندازه گیری شده تفاوت معنی دار دارند و منطقه گدارشاه از وضعیت مناسبتری نسبت به منطقه باغ چنار برخوردار است.

در این تحقیق، تاثیر میدان الکترومغناطیسی با فرکانس kHz1 بر روی رشد و همچنین میزان ونوع اسانس بخش های هوایی گیاه ریحان (basilicum Ocimum) مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور گیاهان به مدت 6 روز و هر روز به مدت 5 ساعت به صورت ناپیوسته با میدان الکترومغناطیسی تیمار شدند. در گروه های تیمارشده میزان رشد گیاه نسبت به گروه شاهد کاهش نشان داد. میزان اسانس در گروه تیمار شده با میدان الکترومغناطیسی نسبت به گروه شاهد کاهش نشان داد که این امر می تواند به دلیل کاهش فعالیت آنزیم های دخیل در بیوسنتز اسانس ها در معرض تیمار با میدان الکترومغناطیسی باشد. ترکیب غالب اسانس در گروه تیمار و شاهد همواره متیل کاویکل، ژرانیول و نرول بود، اما مقدار این ترکیبهای غالب در گروه تیمارشده و شاهد با یکدیگر متفاوت بود. میزان متیل کاویکل آن در گیاهان تیمار شده با میدان الکترومغناطیسی نسبت به گروه شاهد افزایش نشان داد. تغییر محتوای اسانس ها و ترکیبهای سازنده آنها پیشنهاد می کند که بتوان از میدان الکترومغناطیسی به عنوان ابزاری برای افزایش اسانس ها و ترکیبهای مفید دارویی در گیاهان استفاده نمود.

در این تحقیق به منظور بررسی تاثیر روش های مختلف استخراج بر مبزان و کیفیت ترکیبهای معطر گل محمدی، Rosa damascena Mill.، گلبرگهای جمع آوری شده آن از مناطق مختلف از ایران (دو نمونه از باغ گیاه شناسی ملی ایران با منشا کاشان و اسکو (آذربایجان شرقی)، یک نمونه از کاشان و یک نمونه از جاده چالوس)، تحت آزمایش قرار گرفت. چهار روش مختلف استخراج در این تحقیق شامل دو روش تقطیر (1- تقطیر با آب 2- تقطیر با آب و بخار آب) و دو روش استخراج با حلال آلی(1- استخراج توسط هگزان 2- استخراج توسط پترولیوم اتر) بودند. ابتدا بازده اسانس حاصل از روش های تقطیر و کانکریت و عصاره مطلق حاصل از روش ها یا استخراج با حلال آلی محاسبه شد. سپس اجزای تشکیل دهنده نمونه های حاصل، با استفاده از دستگاه گازکروماتوگرافی (GC) و گازکروماتوگراف متصل شده به طیف سنج جرمی (GC/ MS) مورد شناسایی کمی و کیفی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که برای سه نمونه گل محمدی (به جز نمونه اسکو) اختلاف معنی داری بین بازده اسانس ها و عصاره های مطلق وجود ندارد ولی برای کلیه نمونه ها، بازده کانکریت از بازده اسانس و عصاره مطلق بالاتر است (در سطح 1%). در عصاره های مطلق، ترکیب عمده فنیل اتیل الکل است در حالیکه در اسانس های حاصل از روش های تقطیر این ترکیب دیده نمی شود. میزان سیترونلول و ژرانیول در اسانس برخی نمونه ها بالاتر از عصاره مطلق است در حالیکه برای برخی نمونه ها میزان این ترکیبها در اسانس و عصاره مطلق نزدیک به یکدیگر است. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد که نه تنها از پترولیوم اتر برای تهیه کانکریت و عصاره مطلق می توان به جای هگزان استفاده کرد، بلکه در برخی موارد با استفاده از پترولیوم اتر کیفیت عصاره مطلق بهتر است.

استافیلوکوکوس اورئوس یکی از باکتری های شایع در عفونتهای انسانی است. افزایش روزافزون مقاومت آنتی بیوتیکی در این باکتری سبب شده است که مصرف آنتی بیوتیکها روز به روز افزایش یابد و داروهای جدیدی به بازار عرضه شود. از طرفی استفاده از گیاهان دارویی با اثر ضد میکروبی جایگاه خاص خود را در طب سنتی پیدا کرده است. هدف از انجام این مطالعه، بررسی اثر ضد میکروبی عصاره های هیدروالکلی و آبی بذر و ساقه سداب (Ruta graveolens) بر سویه استاندارد استافیلوکوکوس اورئوس (ATCC 25923) بوده است. برای این منظور ابتدا از روش انتشار در آگار استفاده شد و بعد مقدار حداقل غلظت ممانعت کننده رشد (MIC) و حداقل غلظت کشنده (MBC) عصاره های موثر با روش رقت در مایع تعیین گردید. در نهایت تغییرات تعداد باکتری در زمانهای مختلف در حضور عصاره با غلظت معادل MBC مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این آزمایشها نشان داد که برخلاف عصاره های آبی، عصاره های هیدروالکلی تهیه شده از بذر و ساقه سداب بر استافیلوکوکوس اورئوس اثر ندارند. مقدار MIC و MBC عصاره آبی ساقه سداب به ترتیب 10 و 20 درصد و برای عصاره آبی بذر 10 و بیشتر از 30 درصد بدست آمد. کاهش تعداد باکتری ها در مواجهه با عصاره آبی ساقه سداب به صورت تدریجی بود. با توجه به بومی و فراوان بودن گیاه سداب در ایران و اثر ضد میکروبی آن، احتمالا می توان با مطالعات بیشتر از این گیاه برای تولید فرآورده های دارویی جهت درمان عفونتهای ناشی از استافیلوکوکوس اورئوس استفاده نمود.

به منظور تعیین نقش صادرات گل محمدی و فرآورده های جانبی حاصل از آن در اقتصاد ملی و برنامه ریزی و سیاستگزاری مطلوبتر در این زمینه، آمار رسمی صادرات گلاب، اسانس، مربا و غنچه گلسرخ ایران به کشورهای آسیایی در یک دوره 6 ساله (از سال 1379 تا 1384) مورد بررسی قرار گرفت و سهم هر یک از این بازارها از صادرات محصولات مذکور طی دوره مورد مطالعه مشخص گردید. در طی دوره مورد مطالعه، از ایران به 23 کشور آسیایی گلاب صادر شده که بیش از 55 ٪ آن مربوط به بازار کشورهای شیخ نشین حوزه خلیج فارس بوده است و نیز به 7 کشور اسانس صادر شده که مقدار آن از ابتدای دوره تا سال 1382 روند افزایشی داشته، ولی در سال 1382 با نرخ رشد منفی و در سال 1383 با عدم تقاضا از سوی بازارهای هدف مواجه گردیده است. همین طور به 4 کشور صادرات مربا و نیز 3 کشور صادرات غنچه گلسرخ صورت گرفته است. صادرات مربای گلسرخ در انتهای دوره نسبت به ابتدای آن رشدی معادل 9 برابر داشته است. نوسانهای شدید صادرات در طی دوره بیانگر این است که این بازارها قابلیت افزایش صادرات را در سایه برنامه ریزی و سیاستگزاری بهتر دارند.

بابونه با نام علمی (Matricaria chamomila L.) یک گیاه دارویی ارزشمند است که از گل های آن در صنایع داروسازی، آرایشی و بهداشتی استفاده فراوانی می شود. اسانس این گیاه دارای ترکیبات ارزشمندی چون کامازولن، آلفابیسابلول و آلفا بیسابلول اکسید A و B می باشد. باتوجه به نیاز صنایع داروسازی داخلی به این گیاه و با درنظر گرفتن خواص کیفی بابونه های خودروی ایران بذرهای چهار رقم اصلاح شده جرمانیا، بودگلد، بونا و گورال که از آلمان و اسلواکی خریداری شد در شرایط آب و هوایی مشهد کشت گردید. درمرحله گلدهی کامل شاخص های رشد مانند ارتفاع بوته، قطر گل، درصد ماده خشک، عملکرد گل و میزان اسانس و میزان کامازولن موجود در اسانس اندازه گیری شد. نتایج حاصل نشان داد که در ارقام بودگلد و گورال ارتفاع بوته به طور معنی داری بیشتر از دو رقم دیگر بود در حالی که اندازه گل در ارقام بودگلد و بونا به طور معنی داری بیشتر از ارقام گورال و جرمانیا بود. از نظر عملکرد گل، رقم گورال با مقدار 15/221 گرم گل خشک در متر مربع برتر از بقیه بود و از این نظر با رقم بودگلد اختلاف معنی داری نداشت. کمترین عملکرد گل برابر 95/104 گرم گل خشک در متر مربع و مربوط به رقم بونا بود. مقایسه میزان اسانس ارقام نشان داد که بین برداشت ها در هر رقم از این نظر اختلاف قابل توجهی وجود دارد. بیشترین میزان اسانس برابر965/0 درصد وزنی و در برداشت اول رقم بونا بدست آمد، در حالی که کمترین میزان اسانس برابر 627/0 درصد وزنی و از برداشت سوم رقم جرمانیا حاصل شد. مقایسه میزان کامازولن موجود در نمونه ها نشان داد که بابونه های مورد بررسی در تحقیق بین 6/9 تا 14 درصد کامازولن دارند. مقایسه کامازولن در برداشت های متوالی نشان داد که در هر چهار رقم مورد بررسی میزان کامازولن در برداشت دوم بیشتر از برداشت اول و سوم است. با توجه به کلیه نتایج بدست آمده می توان اظهار نمود که از نظر رشد و نمو و میزان اسانس و کامازولن در میان ارقام مورد بررسی در این تحقیق ارقام بودگلد و گورال برتر از بقیه بوده و برای شرایط آب و هوایی مشهد توصیه می گردند.

کدوی تخم کاغذی Cucurbita pepo con var.styriaca ازگیاهان دارویی یکساله و بسیار ارزشمند می باشد که درچند سال اخیر وارد ایران شده است. از مواد موثر موجود در تخمه این گیاه برای درمان بیماری های هیپرپلازی پروستات، سوزش مجاری ادراری، تصلب شرائین، تنظیم دستگاه گوارش و تنظیم هورمون های جنسی در زنان و مردان استفاده می شود. فسفر ازجمله عناصری است که بررشد و نمو، توسعه ریشه و عملکرد میوه و دانه گیاهان موثر می باشد. همچنین به دلیل گسترش زیاد بوته این گیاه در طول فصل زراعی، تعیین تراکم مناسب و فاصله کاشت کافی جهت نیل به بیشترین عملکرد و تولید میوه های با کیفیت بسیار مهم است. در تحقیقی که به همین منظور در سال 1383 درایستگاه تحقیقاتی فیض آباد مرکزتحقیقات کشاورزی ومنابع طبیعی قزوین انجام شد، سه تراکم بوته 10000، 13000 و 16000 درهکتاربه همراه کاربرد 4 سطح فسفر خالص 0، 50، 100 و 150 کیلوگرم درهکتار با استفاده ازطرح فاکتوربل درقالب بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار مورد بررسی گرفت. ازبوته هادرسه مرحله شروع گلدهی، اوج میوه دهی و رسیدگی کامل نمونه برداری انجام شد. تجزیه وتحلیل نتایج و مقایسه میانگین ها به روش دانکن نشان داد که از نظر رشد و گسترش بوته تیمار تراکم 10000 بوته درهکتار اختلاف معنی داری در تعداد گره، طول بوته، تعدادبرگ، وزن خشک برگ و تعداد ساقه فرعی با سایر تیمارهای تراکم داشته و کود فسفر نیز بر رشد گیاه موثر بوده، به طوری که بیشترین وزن خشک برگ مربوط به تیمار 150 کیلوگرم فسفرخالص در هکتار، همچنین بیشترین تعداد گره درتیمار 100 کیلوگرم فسفر در هکتار مشاهده شد. از نظر عملکرد میوه و دانه نیز تراکم 10000 بوته در هکتار عملکرد میوه، تعداد دانه در بوته و وزن خشک دانه بیشتر از سایر تیمارها داشته همچنین تیمار 100 کیلو فسفر در هکتار نیز بیشترین تعداد دانه در بوته، وزن خشک دانه دربوته وبیشترین وزن خشک دانه در مترمربع را در مقایسه با سایر تیمارهای کودی از خود نشان داده است. تیمارهای تراکم و کود فسفر بر روی درصد روغن دانه ها تاثیر معنی داری نداشت.

به منظور بررسی اثر سطوح کود نیتروژن و تراکم بر عملکرد بذر، اسانس و روغن بذر گیاه گشنیز آزمایشی در سال 1384 در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی قزوین اجرا گردید. طرح آزمایشی مورد استفاده، اسپلیت پلات در قالب بلوکهای کامل تصادفی با 4 تکرار بود. تیمارهای کود نیتروژن شامل 30، 60 و 90 کیلو گرم در هکتار در کرت های اصلی و تیمارهای تراکم شامل 20، 30، 40 و 50 بوته در متربع در کرتهای فرعی قرار داده شدند. عملکرد بذر، بازده و عملکرد اسانس، درصد و عملکرد روغن بذرها اندازه گیری و مقابسه شدند. نتایج نشان داد که نیتروژن و تراکم بر تمامی صفات مورد بررسی اثر معنی داری داشت. با افزایش کود نیتروژن تا 60 کیلو گرم در هکتار عملکرد بذر افزایش و بعد با کاربرد بیشترآن عملکرد بذر کاهش یافت. در حالی که بیشترین درصد و عملکرد اسانس و درصد و عملکرد روغن مربوط به تیمار 90 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بود. عامل تراکم بر عملکرد بذر، اسانس و روغن تاثیر داشت. بیشترین عملکرد بذر، عملکرد اسانس، درصد و عملکرد روغن با تراکم 30 بوته در مترمربع بدست آمد و کمترین عملکرد بذر در تراکم 50 بوته در مربع مشاهده گردید. اما بالاترین بازده اسانس مربوط به تراکم 40 بوته در مترمربع بود که با تراکم 30 بوته در متربع تفاوت معنی داری نداشت. مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که از لحاظ عملکرد بذر و عملکرد اسانس کاربرد 60 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و از لحاظ درصد اسانس، درصد و عملکرد روغن تیمار 90 کیلو گرم نیتروژن با تراکم 30 بوته در مترمربع بالاترین مقدار را دارا بودند.

عسل به عنوان یک ماده غذایی مهم با طعم دلپذیر است، که به دلیل داشتن مقداری گرده گل (تا حدود 1 درصد) دارای خواص غذایی و دارویی فراوان است و همواره مورد استفاده بشر بوده است. شناسایی گرده های مورد استفاده زنبور عسل نقش مهمی در تشخیص منشا گیاهی و جغرافیایی عسل ها، شناخت نوع و کیفیت آنها و اکولوژی تغذیه زنبورهای عسل دارد. به همین منظور اختصاصات مورفولوژیک دانه گرده حدود 155 گونه گیاه دارویی مورد استفاده زنبورعسل در استان فارس بررسی گردید. نتایج حاصل از مطالعات گرده شناسی نشان می دهد که دانه های گرده در تاکسونهای مختلف مجموعا تنوع قابل توجهی در ویژگی های ریختی از قبیل: تیپ روزنه، اندازه و تعداد شیارها و الگوی معماری سطح خارجی نشان می دهند که تیپ های: Trizonocolpate، Monocolpate، Trizonocolporate، Fenestrate، Polypantoporate، Polyzonocolpate، Hexazonocolpate، Tetrazonocolporate تیپ های غالب گرده ای را تشکیل میدهند. همچنین مطالعات ماکروسکپی دانه های گرده تله های گرده گیر نشان میدهد که دانه های گرده جمع آوری شده توسط زنبور عسل حالت چسبنده دارند وازلحاظ رنگ بسیار متنوع میباشند.

از آنجایی که گیاه Salvia از روزگاران کهن در مجموعه گیاهان طبی مورد توجه خاص بوده و کاربرد امروزه اسانس گونه های مختلف آن در صنایع داروسازی، عطرسازی و فراورده های بهداشتی- آرایشی و نیز طعم دهنده در صنایع غذایی و نوشیدنی حائز اهمیت است، بنابراین در تحقیق حاضر اسانس گونه ای از جنس سالویا با نام Salvia compressa Vent. استخراج و ترکیبهای موجود در آن مورد بررسی و شناسایی قرار گرفت. بدین منظور سر شاخه های گلدار گیاه از اطراف جهرم (ارتفاع 900 متر) در استان فارس جمع آوری شده و اسانس آن به روش تقطیر با آب مورد استخراج قرار گرفت. سپس ترکیبهای موجود در اسانس با استفاده از دستگاه های گاز کروماتوگرافی ((GCو گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنجی جرمی ((GC/MS جدا سازی و شناسایی گردیدند. نتایج بدست آمده وجود 24 ترکیب را در اسانس S. compressa نشان داد. در میان ترکیبهای شناسایی شده به ترتیب ترکیبهای T-کادینول(36%) و کاریوفیلن اکسید (7/15%) بالا ترین مقدار را به خود اختصاص دادند. از سایر ترکیبهای اصلی این اسانس می توان ژرانیول (5/10%) و بورنئول (3/9%) را نام برد.