ماهنامه سیاحت غرب
پیاپی 122-123 (مهر و آبان 1392)

در کنفرانس های جهانی بیلدربرگ و جی8 نخبگان سیاسی و اقتصادی دنیا درباره موضوعات و مسائل آینده جهان تصمیم می گیرند. درست چند ماه پیش از برگزاری این همایش ها عده ای از این نخبگان، گوگل را به طفره رفتن از پرداخت مالیات در بریتانیا متهم کردند که باعث واکنش عمومی و تقاضای اقدام در این مورد می شود. به این ترتیب موضوع مالیات بندی جهانی در ظاهر به خواست عموم در صدر خط مشی های این دو کنفرانس قرار می گیرد. حال آنکه همین نخبگان و سران قدرتمند گوگل در پشت پرده اهداف مشترکی را پی می گیرند که به نظر می رسد تشکیل حکومت جهانی باشد، چراکه مالیات بندی جهانی بدون وجود چنین حکومتی ممکن نیست.

هالیوود جزء مهم ترین مراکز فیلم سازی در دنیا و یکی از اثرگذارترین عناصر فرهنگی صادراتی ایالات متحده به جهان خارج به شمار می رود. بنابراین، بررسی صنعت فیلم سازی هالیوود از حوزه های مختلف فرهنگی، سیاسی، جامعه شناختی، اقتصادی و انتقادی می تواند گستره دید ما را برای شناخت ابعاد مختلف این پدیده مهم عصر ما فزونی بخشد. در عصری که رسانه ها احاطه خود را بر سرتاسر عالم گسترانده اند، نقش شگفت انگیز آنها در تحولات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و... انکارناپذیر است. این فناوری ها، به مثابه ابزارهایی تلقی می شوند که از توانایی عظیمی در قالب سازی و جهت دهی تصورات و اندیشه انسان ها برخوردارند. اهمیت و جایگاه سینما در جوامع امروز کتمان ناپذیر است و گفتن درباره این جایگاه خود به کلیشه تبدیل شده؛ چراکه دیگر تاثیر سینما از هر جنبه و منظر بر کسی پوشیده و پنهان نیست. نویسنده در این مقاله روند این تاثیرات را بررسی کرده است.

مارسیا آنجل،4 سردبیر سابق مجله پزشکی انگلستان5 در انتشارات New York Review of Books در سال 2011 در مقاله ای با عنوان «شیوع بیماری های روانی»6 درباره تشخیص اختلالات روانی که در ابتدا بدون علائم اند، آسیب شناسی رفتارهای طبیعی، فساد پزشکی در شرکت داروسازی بیگ فارما7 و عوارض جانبی داروهای روانی بحث می کند. اگرچه شرکت بیگ فارما و گسترش روش های تشخیصی خود، مهم ترین عوامل در شیوع بیماری های روانی اند، ولی دلیل دیگری هم هست. نظرسنجی گالوپ8 در ژوئن 2013 نشان داد که 70 درصد از آمریکایی ها از شغل خود راضی نیستند یا آن را رها کرده اند. شاید زندگی این نسل نسبت به نسل های پیش سخت تر شده و شاید هم نشده است، ولی اعتقاد ما به پیشرفت و توسعه سطح انتظارات ما را بالا برده و می خواهیم که زندگی بهتر و لذت بخش تر از این باشد، اما در نهایت به ناامیدی همگانی منجر شده است.

آمریکا مهد خشونت است و اسلحه یکی از ابزارهای بروز این خشونت؛ خشونتی که آمریکایی ها برای حفظ امنیت توجیه می کنند اما در اصل برای ارضای ذات خشونت آمیزشان به کار می رود و روزانه بسیاری را از بین می برد. تغییر این فرهنگ و این ذات بسیار دشوار می نماید و از مردم آمریکا بعید. حتی قوانین وضع شده در این کشور نیز قادر به کاهش و حتی تعدیل این فرهنگ نبوده اند.

اکنون که به تصاویر مخابره شده در سطح جهانی درباره حملات تروریستی یازدهم سپتامبر سال 2001 می اندیشیم، بی تردید این سوال ها به ذهن مان خطور می کند: در این حادثه «چه کسی خودکشی کرد؟» و «چه چیزی فروریخت؟» در این حملات دو هواپیما به ساختمان تجارت جهانی و یکی به ساختمان پنتاگون در واشینگتن برخورد و هواپیمایی دیگر در مزارع پنسیلوانیا سقوط کرد. نوزده مسلمان در این عملیات انتحاری، مرگ خود را به مثابه سلاح به کار بردند و باعث سقوط ساختمان تجارت جهانی شدند. با این حال، با در نظر گرفتن دیدگاهی جامع تر به نظر می رسد چندان روشن نیست در این حملات چه کسی خودکشی و چه چیزی سقوط کرده است. در مقاله حاضر به این سوال پرداخته می شود: این حملات نشانه قدرت بودند یا نشانه ای از ناامیدی محض؟ در ابتدا به نقد بودریلارد4 درباره نظم جهانی حاکم پرداخته می شود. وی معتقد است نظمی که بر پایه نتیجه گیری طبق مصلحت و ارتقای سطح زندگی بنا شده، نمی توانداز این حملات نجات یابد؛ زیرا افراط گرایان در این حملات از مرگ خود به مثابه سلاح استفاده کردند و از جهانی شدن غربی برضد خودش استفاده کردند. در قسمت دوم به این موضوع پرداخته می شود که آیا حملات یازدهم سپتامبر، به گونه ای وارونه، تلاشی از روی استیصال برای فرار نوبنیادگرایان اسلامی از بحران ساختاری است؛ بحرانی که نشانه آغاز خشونت نوبنیادگرایان اسلامی محسوب می شود. درباره این موضوع نیز بحث می شود که آیا این حملات مرگ خودخواسته نظم لیبرال جهانی، به وسیله تروریسم مخرب و بی منطق است یا نشانه سقوط زودهنگام بنیادگرایی اسلامی به شمار می رود. حملات یازدهم سپتامبر به سازمان تجارت جهانی و در نتیجه آن جنگ با تروریسم نشان تنش های موجود بین «ساخت مخرب» به عنوان خصوصیت نظم جهانی و «تخریب سازنده» به عنوان ویژگی خشونت تروریست های معاصر است. مناسبات مشترک پیچیده، کشش متقابل نسبت به یکدیگر و به هم پیوستگی های ظریف آنها با فرایندهای جهانی شدن از مرگ هر دوی آنها جلوگیری می کند. این ستیز، هم مربوط به نظم حاکم است، هم با آن مخالف می کند و هم در چارچوب آن قرار دارد؛ درحالی که از قدرت نظارتی آن گریز دارد. این ستیز بین نظم جهانی و تروریست های معاصر نمایش پیوسته ای از مخالفت، تخریب، آمیختگی، تنش، تفسیر و شکاف است.

از آنجا که گهگاه مشاهده میشود واشنگتن در اندیشه واکنش «اصولی» نسبت به ادعای استفاده از سلاحهای شیمیایی توسط دیگر کشورهاست، بررسی دقیق و گسترده تاریخ استفاده از سلاحهای شیمیایی و بیولوژیک توسط خود ایالات متحده ضروری به نظر میرسد. این مقاله، چکیدهای از کتاب جفری سنت کلر، سرقت بزرگ پنتاگون، است که نشان میدهد، خود آمریکا ترویج دهنده سلاحهای ضد بشری بر خلاف مقررات و قوانین بین المللی است.

بریتانیا یکی از سکولارترین کشورها در دنیاست و پیوسته این ویژگی در آن تشدید می شود، با این حال، مفهوم معنویت، در ادبیات پرستاری بریتانیا بسیار به بحث گذاشته شده است. در اینجا این پرسش مطرح است که: با لحاظ این سکولاریزاسیون فزاینده، گرایش کنونی پرستاران بریتانیایی به معنویت، چه توجیهی دارد؟
آثار مربوط به معنویت در پرستاری طی ده سال گذشته بالندگی داشته، و تلاش های مختلفی برای تعریف «معنویت»، «نیاز معنوی» و «مراقبت معنوی» صورت گرفته است. بیشتر تعاریف، با اذعان به اینکه «دین»، نهادی تر، و در قیاس با گذشته، از منظر علم کلام دست وپاگیرتر است، بین «معنویت» و «دین» تمایز قائل شده؛ و حکایت از این دارند که معنویت، امری همگانی، و برخلاف دین ویژگی مشترک همه انسان هاست.
در این مقاله با اتکا بر جامعه شناسی دین که عمدتا در ادبیات پرستاری نادیده گرفته می شود دو نکته اصلی بیان می شود: نخست آنکه بریتانیا و ایالات متحده آمریکا در دو کرانه نهایی طیف دین معنویت قرار دارند، و این بدان معناست که همانندانگاری منابع ایالات متحده آمریکا و بریتانیا اشتباه است؛ دوم اینکه مفهوم معنویت، بر اساس درک کنونی از آن، خاستگاهی بسیار نو دارد، و در عین حال، هنوز هم «در حال شکل گیری» است، صرفا در دهه هشتاد بود که از پیوندهای خود با پرهیزگاری مسیحی و عرفان جدا شد و رواج یافت.
نتایجی که به آنها دست می یابیم این است که سرایت دادن معنویت تا حوزه های سکولار، بخشی از برنامه تخصصی سازی در عرصه پرستاری است؛ یعنی ادعای داشتن صلاحیت در مورد حوزه کاری ای که جدیدا ابداع شده است.
در مورد ارتباط این بحث با اقدامات بالینی باید گفت شاید آنچه «نیاز معنوی» یا «مراقبت معنوی» تلقی می شود، در هر دو کشور یکسان نباشد، و بعید است که پزشکان بریتانیایی به نقش کشیش جانشین که ظاهرا همقطاران آمریکایی شان خواستار پذیرش آن اند روی خوش نشان دهند.

رسانه های جمعی نظیر تلویزیون و آنتن های ماهواره وسایلی هستند که می توانند تاثیرات شگرفی در شکل گیری، انتقال و تحریف اعتقادات و فرهنگ هر جامعه داشته باشند. بسیاری از فیلسوفان عصر جدید بر این باورند که تحقیق و تفحص درباره ادیان مختلف جهان بدون در نظر گرفتن نقش کلیدی رسانه بر آنها ممکن نیست. بسیاری از دولت ها با سوءاستفاده از این ابزار، به تلقین عقاید خود به افراد جامعه می پردازند. نقش رسانه در تحریف و ایجاد انحراف در دین و فرهنگ امری انکارناپذیر است. دولت ها و حتی افراد در جوامع باید در برابر سیاست های اتخاذی رسانه حساسیت نشان دهند. در متن حاضر به برخی از دیدگاه های فیلسوفان در این باره و همچنین نحوه تاثیر رسانه بر افکار جوامع اشاره شده است.

پیشرفت های شگرف فناوری در عصر حاضر، جوامع امروزی را در تمام ابعاد تحت تاثیر قرار داده است. این موج عظیم تحولات، شیوه های آموزشی سنتی را نیز دگرگون ساخته و هر روز اخبار جدیدی از پیشرفت های چشمگیر در حوزه فناوری آموزشی منتشر می شود. مقاله حاضر، استفاده فراگیر از نسل جدید رایانه ها و هزینه های هنگفت جایگزینی شیوه های سنتی آموزش با روش های نو را در مدارس آمریکا بررسی می کند. نویسنده با در نظر گرفتن عقاید مختلف کارشناسان و صاحب نظران این حوزه و ارائه آمار و مدارک موجود، کارآمدی روش های نو و ضرورت اختصاص بودجه های کلان را برای این منظور زیر سوال می برد. وی همچنین با بررسی علل حمایت نامعقول مسئولان آموزشی آمریکا از این طرح گران قیمت، از نقش جریان ها و قدرت های صاحب نفوذ و سرمایه در این ماجرا پرده بر می دارد.

بحران آموزش عالی نتیجه فرهنگ خصوصی شده مدیریت و به نوعی تقاضا برای بازگرداندن دانشگاه ها به علوم است. در طول یک سال و نیم گذشته دانشگاه وی یو آمستردام4 درگیر مبارزه با افت شدید بوده است که توسط هیئت دانشگاه5 دنبال می شود. این هیئت یک برنامه بازسازماندهی را آغاز کرده است که شامل کاهش بودجه به مبلغ 33 میلیون یورو می شود. این بازسازماندهی به اخراج موقت یا دائم پانصد تا ششصد نفر و حذف بسیاری از برنامه ها و دوره های آموزشی می انجامد و هم اکنون نیز در حال اجراست. اگرچه این مقاله درباره وضعیت دانشگاه وی یو آمستردام نگاشته شده، دیدگاه وسیع تری دارد که آموزش عالی را به طور کلی متهم می کند. در این میان، رقابت پدیدآمده بین استادان و گروه های آموزشی، تجاری سازی برنامه های آموزشی و کاهش بودجه عمومی در دانشگاه ها درخور توجه است. بحران بزرگ تری در آموزش عالی در دانشگاه وی یو در جریان است و پاسخی سازماندهی شده به آن می تواند به مثابه الگویی کلی برای مقاومت باشد.