ماهنامه سیاحت غرب
پیاپی 23 (خرداد 1384)

انسانی نوین؛ این چیزی است که بازار در جلوی چشمان ما، در کار ساختن آن است. با از بین بردن هرگونه قانونی که مرزی برای جابجایی کالا بگذارد، هنچار زدایی نئولیبرال، اثراتش را بر روی همه زمینه ها به جای می نهد. این جریان نه تنها به اقتصاد، که به روان انسانی نیز دست اندازی کرده است و همراه با آن، افسردگی روحی، بحران هویت، خودکشی و انحرافات تشدید می شوند. گویی که بازار، انسان را آن چنان که هست، نمی پذیرد. به کمک همسان سازی و مهندسی ژنتیک، بازار اینک به دنبال دگرگونی بیولوژیکی آدمی است.

چارلز تیلور از پیشگامان نقد مدرنیسم است. در این گفتار، به معرفی اثر معروف وی «توهمات اجتماعی مدرن» پرداخته می شود. تیلور در این اثر به مقایسه مبادی اخلاقی سنت در تقابل با مدرنیسم می پردازد. از دیدگاه وی، نگرش سلسله مراتبی سنت محشون از حضور ذات قدسی است. اما قواعد اخلاقی، مدرن نظم سنتی را به هم ریخت. در پایان نیز اشاره ای به نظر تیلور در باب دین شده است.

آنچه در پی می آید، گفتگویی است با جرمی ریفکین، در باب سه کتاب برجسته اش با نام های «پایان اشتغال»، «قرن بیوتکنولوژی» و «عصر دسترسی» که در آن ها به تغییرات و چالش های پیش روی بشر قرن بیست و یکم پرداخته است. به نظر او همه این تغییرات محصول گسترش خاص علم و تکنولوژی جدید است. در این قرن، تعریف بشر از حیات، اقتصاد و اجتماع دگرگون می شود و مقولاتی که هیچ پیشینه ای در زندگی بشر نداشته، سر بر می آورد.

بسیاری از منتقدین و مخالفین تکنولوژی جدید در غرب زندگی می کنند که از آن جمله می توان به پاتریک سیل از برجسته ترین منتقدین غربی و از نمایندگان سرشناس طبقه ضد تکنولوژی اشاره نمود. آنچه در پی می آید، مصاحبه ای با وی در مورد نگرش های وی در مورد تمدن جدید و دیدگاه های طبقه ای است که وی نمایندگی آن ها را بر عهده دارد. از دیدگاه وی، نجات بشریت و طبیعت در گروی شناخت زندگی جدید و ایستادگی در برابر بنیان های آن است.

تماشای صحنه های خشن تلویزیونی بر رفتارها و نگرش های افراد تاثیر می گذارد و سه تاثیر مهم آن عبارتند از: پرخاشگری، ترس و حساسیت زدایی، در قالب نظریه یادگیری اجتماعی، تغییرات در رفتار و افکار می تواند از الگوهای موجود در محیط، متاثر باشد. بر اساس الگوهای عصب شناختی تماشای خشونت، همه رفتارهای بشر منجمله پرخاشگری و خشونت، نتیجه روندهای پیچیده در مغز است. ما با تحقیق بر روی یک گروه از کودکان دریافتیم که تماشای خشونت به طور انتقادی و اختیاری ناحیه هایی از مغز از قبیل هیپوکامپوس را تحت تاثیر قرار می دهد و منجر به ترس و حساسیت زدایی در کودکان می شود.

در سیزدهم سپتامبر 2004، کنگره ایالات متحده اجازه داد، ممنوعیت 10 ساله استفاده از سلاح های تهاجمی پایان می یابد و یک بار دیگر، قانونا به تجارب سلاح های آتش - سریع و نیمه اتوماتیک همچون TEC-9,AK-47 و یوزی (Uzi) رسمیت بخشید. دو هفته بعد، با وجود کاهش 10 ساله نرخ قتل عمد، مجلس نمایندگان به لغو مقررات شدید وضع شده درباره اسلحه در واشنگتن دی سی رای داد. حامیان کنترل تسلیحاتی و سازمان های معظم انتظامی معتقد بودند، قوانین مزبور از شهروندان و نیروهای پلیس حمایت می کند، اما انجمن ملی تسلیحات (NBR)، که انجمنی قدرتمند است، چنین استدلال کرد که قوانین مذکور کارایی خود را از دست داده است، ضمنا، حقوق اساسی افراد را نیز زیر پا می گذارد.

بی عدالتی در جهان همچنان با روندی فزاینده به پپش می رود. مطابق آخرین برآوردها، درآمد 10% ثروتمند جهان، 117 برابر درآود 10% مردم فقیر دنیا است. بی شک نقش قوانین و نهادهای مرتبط با جهانی سازی، در گسترش این بی عدالتی ها، غیر قابل انکار است. در این مقاله تنها به چند مورد از مکانیسم هایی که به طور مشخص به وضعیت ناخوشایند کنونی منجر شده است با هم مطالعه می کنیم. آزاد سازی مالی، بحران بدهی ها، بی عدالتی در دستمزدها و تبعیض در تقسیم ارزش افزوده میان نیروی کار و سرمایه، از جمله مواردی است که در این مقاله به ‘آن ها پرداخته می شود.

هرزه نگاری موجب تشدید جنایت های تهاجمی جنسی علیه زنان می شود. هرزه نگاری های مذکور، زنان را در حالت های تحریک کننده ای که توسط مردان مورد تجاوز یا شکنجه و قتل قرار می گیرند، نشان می دهد. تماشای این تصاویر. تماشاگر را تشویق به اعمال خشونت جنسی علیه زنان نموده و علاوه بر به فساد کشاندن زنان، تسلط و تحقیر آنان را نیز به دنبال دارد. شیوع هرزه نگاری در بین کودکان و جوانان، هر روز بیش از پیش به آمار جرائم و جنایت دامن می زند.

بازار در حالت واقعی خویش، علاوه بر خلق ارزش های اقتصادی، توان خلق ارزش های اخلاقی را نیز دارد ولیکن، جهانی سازی با تقویت ایدئولوژی بازار آزاد، ارزش های اقتصادی را به عنوان ارزش های آرمانی مطرح کرده و ارزش های اخلاقی را به معارضه طلبیده است. این مساله سبب استثمار و بهره کشی بیشتر از انسان ها و نادیده انگاشتن تبعیض های اجتماعی در زمانه مدرن شده است. از این رو، از منظر نویسنده، مبارزه علیه جهانی سازی می تواند به عنوان شروع یکی از برهه های خلاق و بدیع تاریخ بشری در نظر گرفته شود...

اغراق نخواهد بود، اگر برنامه ریزی و سیاست گذاری اقتصادی را مهمترین کارکرد و نقش دولت های جدید در کشورهای گوناگون بدانیم؛ از متمرکزترین اقتصادها گرفته تا آزادترین آنها؛ و انکار پذیر نیست که رفاه و بهزیستی عموم افرد جامعه، در گرو تصمیمات و سیاست های اقتصادی دولتمردان است، اما آیا تا به حال اندیشیده اید که این کدامین «دانش اقتصاد» است که نهادهای اقتصادی شما (بانک ها، برنامه و بودجه، وزارت خانه های مختلف) و سیاست های مربوطه، «بر مبنای ان» سنجیده و تنظیم می شود؟

از تولد نظام سرمایه داری بیش از یک قرن گذشت و هزاران نفر در زیر چرخ های این ارابه بی عدالتی نابود شدند تا سرانجام در اواسط قرن بیستم نظریه پردازان و سردمداران این نظام، زیر بیشترین فشارهای سیاسی و اعتقادی پذیرفتند که نظام سرمایه داری در برخی زمینه ها از اداره امور ناتوان است. در همین راستا بود که این نظام به پذیرش دو نهاد اتحادیه های کارگری و تامین اجتماعی تن در داد تا اندکی از بی عدالتی موجود در جامعه بشری بکاهد؛ اما با شکست رقیب دیرینه سرمایه داری یعنی مارکسیسم، بار دیگر سردمداران این نظام درصددند تا در جهت منافع خودشان، اتحادیه های کارگری را تضعیف و حدف نمایند. مطلبی که در ذیل از نظرتان می گذرد، مصاحبه ای با خانم کیت برونفربرنر پیرامون وضعیت اتحادیه های کارگری در ایالات متحده می باشد.

با از بین رفتن خطر کمونیسم و امپراتوری آن، سازمان های اطلاعاتی اروپایی و آمریکایی از وجود دشمنی که حضور و بودجه دریافتی قابل توجه آنان را توجیه می نمود، محروم گشتند. با فعالیت های گروه های تروریستی نامتجانس و ناهماهنگ، خصوصا پس از حوادث تروریستی 11 سپتامبر، این سازمان ها با نگرشی کلی، دشمن استراتژیک تازه ساختند که ارزش های پایه ای آزادی و دموکراسی را در معرض خطر قرار داده است.

همگان از به محاکمه کشیده شدن مسئولین کودتای 1973 در شیی و یا عملکرد نهاد عدالت و آشتی در مراکش که گواهی شاهدان سال های سهمگین را گردآوری می کند، شادمانند. با این همه، علی رغم این افشاگری های دیر هنگام، اعمال شکنجه در سراسر جهان ادامه دارد. وقایع 11 سپتامبر بهانه ای شد برای زیر سوال بردن حکومت قانون در کشورهای غربی. در شرائطی که ارتش آمریکا به مرگ 30 زندانی تحت مراقبت خود در افغانستان و عراق اعتراف کرده است، سازمان سیا عملیات پنهان کاری شکنجه را با فرستادن زندانیان به سیاهچال های کشور های شمال آفریقا و خاور میانه، که در آنجا اعمال شکنجه همچنان معمول است، ادامه می دهد.

کوندالیزا رایس، وزیر خارجه آمریکا، در سخنرانی روز 18 ژانویه اش در مقابل کمسیون امور خارجه سنا اعلام کرد که «زمان دیپلماسی» فرا رسیده است، اما وی در عین حال بر ادامه جنگی که توسط دولت بوش بر علیه آنچه او آن را «پایگاه پیشرفته استبداد» می نامد، تکیه کرد. حضور نظامی و سیاسی ایالات متحده، حتی شامل کشورهای مغرب (شمال افریقا) نیز می شود، ماجرای «ال پارا» فرصت مناسبی برای این امر به وجود آورد.

نویسنده با استناد به یک گزارش پزشکی منتشر شده، نگرانی های خود را در مورد تهدیداتی که مواد شیمیایی مصنوعی در محیط برای سلامتی افراد دارند، اعلام می کند. بنابر این گزارش، در بدن بسیاری از آمریکاییان، در اثر استفاده مداوم از تولیدات صنایع شیمیایی کارخانجات مختلف، مقادیر فراوانی از مواد شیمیایی که برای سلامتی افراد مضر هستند وجود دارد. در پایان، نویسنده عزم جدی دولت آمریکا و همه نهادهای دولتی و غیر دولتی مسئول را برای مبارزه با این مساله خواستار شده است.

از نظر حجم تبلیغاتی در رادیو و تلویزیون انگلستان، کشوری که به طور خاص درگیر مسئله چاقی است، شرکت غذای فوری مک دونالد مقام سوم را اشغال می کند. مرغ کنتاکی در این کشور دارای مقام پنجم است. در فرانسه تبلیغات مک دونالد صفحات مهم ترین روزنامه های این کشور را پر می کند. کشوری که در ظرف 15 سال، تعداد بزرگسالان چاق آن دو برابر، کودکان سنگین وزن 5 برابر و کودکانی که با چاقی خطرناک مواجهند به 10 برابر رسیده است. مک دونالد برای پاسخ به اتهاماتی که در فیلم سوپرسایز مک به وی وارد آمده، دست به کارزار بزرگی برای جلب مشتری زده است...

روند پیشرفت های لجام گسیخته در عرصه مهندسی ژنتیک و فن آوری های زیستی به حدی اوج گرفته است که حتی متخصصین در این رشته را نیز به تامل واداشته است. از جمله این گونه رویدادهای غیر قابل تصور، می توان به ساخت رحم مصنوعی اشاره نمود؛ پدیده ای که با اتکای به آن و البته استفاده از برخی شیوه های شیه سازی، دیگر نیازی برای حضور زنان و مردان در روند تولید مثل باقی نمی گذارد.

دیگر شکی وجود ندارد که آدمی بزرگ ترین مسئول مشکلات و فجایع زیست محیطی در دهه های اخیر بوده است. بشر جدید در راستای تامین منافع زودگذرش به هر ابزاری متوسل می شود تا به آسودگی و رفاه بیشتر نایل آید و این در حالی است که هزینه های غالبا نامحسوس چنین رفتاری بر محیط زیست، کمتر مورد بررسی قرار می گیرد. از همین روست که بشر در حال تجربه زندگی در دنیایی خسته و وارفته است که هر روز بر دامنه آن افزوده می شود.

برای مقابله با بحران ناشی از جنگ آب که دیگر به رسمیت شناخته شده است و نتایج آن مکررا گوشزد می گردد، دست اندرکاران اغلب دست به دامن راه حل های فنی و تکنیکی می شوند. بانیان این طرح ها که اغلب مهندسین و شرکت های عمرانی می باشند، مسلما می دانند که برای پیدا کردن آب باید به سرچشمه رجوع نمود و آن را به جایی که بدان نیاز است رساند؛ این امر بسیار واضح و ساده به نظر می آید، لیکن چنین انتقالات پر حجمی که کشورهای بسیاری در طول قرن بیستم با آن مواجه بوده اند، امر بی دردسری نیست. این انتقالات از بعد سیاسی بسیار عظیمی برخوردار بوده و نتایج محیط زیستی مهمی به همراه داشته است.