ماهنامه سیاحت غرب
پیاپی 43 (بهمن 1385)

افزایش جمعیت مسلمانان در آمریکا و به ویژه نفوذ و گسترش این دین در بین جمعیت های اقلیت، حقیقتی است که توجه بسیاری را به خود جلب نموده است. انسجام روزافزون این طبقه جدید سبب شده تا روز به روز جایگاهی مستحکم تر در جامعه آمریکا پیدا کنند، به طوری که به عقیده بسیاری، اسلام به بخشی از جامعه و فرهنگ ایالات متحده تبدیل شده است و روز به روز هم بر دامنه نفوذ و میزان گسترش آن افزوده می شود.

برنامه ریزی مؤثر برای تغییر و توسعه جوامع مسلمان امری ضروری است که باید توسط مؤسسات غیرسیاسی و غیر دولتی در این جوامع صورت گیرد. در طول تاریخ، مؤسسات اسلامی سپری در مقابل جنایت دولت ها بوده اند و به وسیله تامین کمک های مادی مردم، تاثیر عمیقی در انتشار آموزه های قرآن و ارزش های معنوی در میان نسل های جدید مسلمان داشته اند. این مؤسسات همواره با دشمنان داخلی و خارجی ای مواجه بوده اند که سعی کرده اند در طول تاریخ استعماری خود، برای تامین اهدافشان، مؤسسات دست نشانده خود را به جای این مؤسسات تحمیل کنند. مؤسسات اسلامی باید با مطالعات و تحقیقات گسترده، جوامع مسلمان و تحولات دنیای معاصر را درک کنند و غرب را به خوبی بشناسند و با گسترش ارتباط بین یکدیگر، شبکه جهانی مؤسسات اسلامی غیردولتی را برای تغییرات وسیع در جهان اسلام خلق کنند.

جری ماندر را می توان یکی از برجسته ترین فعالان در حوزه فرهنگ و اجتماع برشمرد که آثار و نظریات وی جایگاه ویژه ای در بین کارشناسان و صاحب نظران دارد. آنچه در پی می آید، شرح حال اجمالی ای از گذشته وی و تحولی است که سبب شد، توجه وی به این حوزه جلب شود.

امروزه مصرف مشروبات الکلی در جوامع مختلف به یک معضل تبدیل شده است و شاهدیم که سن مصرف کنندگان آن نسبت به سال های قبل کاهش می یابد. جدای از آثاری چون افزایش تصادفات و مشکلات روحی و روانی حاصله، می بایست به معضلات اجتماعی آن نیز توجه داشت. تنها بنا به آمار رسمی موجود، در نتیجه مصرف این گونه نوشیدنی ها، سالانه شاهد هفتاد هزار تجاوز جنسی در بین دانشجویان آمریکایی هستیم و با این وجود، شاهد تلاش هایی در راستای کاهش سن قانونی استفاده از مشروبات الکلی می باشیم.

امروزه بیش از یک میلیارد نفر کاربر اینترنتی اند و نزدیک به 2 میلیارد نفر دارای تلفن همراه می باشند. دوسوم ساکنان کره زمین امکان ارتباط با تلفن را حتی در جاهایی که برق نیست، دارند. شکل اجتماعی جدیدی از ارتباطات به وجود آمده که هر چند وسیع است، اما به طور انفرادی تولید و دریافت می شود و تاثیر می گذارد.

با ورود تلویزیون به جامعه آمریکا در اواخر دهه 1950 و اوایل دهه 1960، نسلی در این کشور شکل گرفت که با نسل های پیشین متفاوت بود؛ این نسل میل به انزواگرایی داشته و از مشارکت در فعالیت های اجتماعی دوری می گزید. این روند در دهه های بعد نیز ادامه یافته است.
برخی از اندیشمندان، از جمله روبرت پوتنام استاد دانشگاه هاروارد، اصل تماشای تلویزیون را در این رابطه مقصر نمی داند و معتقد است که باید برنامه های تلویزیونی را با مسایل اجتماعی ممزوج کرد. اما به اعتقاد نویسنده، راه حل مذکور خیلی خوش بینانه است و مثل این است که از صاحبان صنعت تنباکو بخواهیم، به خاطر سلامتی جامعه، دست از تولید تنباکو بردارند. او مشاهده کنترل شده تلویزیون توسط کودکان و تشویق همزمان آنها به فعالیت اجتماعی و بازی را توصیه می کند.

سازمان ملل متحد، که وظیفه اش سرو سامان دادن به روابط بین المللی است، به زحمت از عهده استقرار نیروهای میانجی در لبنان بر می آید، چرا که سیاست واشنگتن و متحدینش، تحت عنوان «جنگ با تروریسم»، اثری جز تشدید منازعات ندارد؛ از سوی دیگر، ایران با دعوت از شورای امنیت به «مذاکرات جدی» در زمینه هسته ای، این نهاد را در برابر چالشی عظیم قرار داده است. جهان هر روز از روز پیش بی ثبات تر می شود. بازیگران جدیدی، به ویژه در آسیا سر بلند می کنند و مسائل جهان رو به وخامت می گذارند: بی عدالتی اجتماعی، فقر، موج مهاجرت، تجارت، محیط زیست. روند آنچه که جهانی سازی خوانده می شود، گویی وارد مرحله تازه ای شده است.

بازدید جرج بوش از هند در ماه مارس2006 از سوی دهلی نو تاریخی ارزیابی شد و حتی گروهی آن را با سفر ریچارد نیکسون به پکن در سال 1972 مقایسه می کنند. تاکید بر روی این مسئله وقتی بیشتر به چشم می خورد که تمایز آن با سفر ژاک شیراک در ماه گذشته و بازدید آنتونی بلر، زمانی که در راس اتحادیه اروپا قرار داشت، درنظر گرفته شود؛ دیدارهایی که از آن ها کمتر سخن گفته می شود. موجودیت اروپایی ها هر روز بیشتر مشکل پیدا می کند.

پس از پایان جنگ جهانی دوم و پیدایش جهان دوقطبی، ایالات متحده تلاش نمود تا با سرمایه گذاری گسترده در بخش تسلیحات هسته ای و اتمی، از تهدیدات احتمالی بلوک شرق جلوگیری نماید. هواپیماهای حامل بمب های هسته ای، زیردریایی های حامل کلاهک هسته ای و در نهایت، موشک های بالستیک، سه عنصر اساسی کاربرد زرادخانه های کشتار جمعی ارتش آمریکا به شمار می رفتند. اما با پایان جنگ سرد و فروپاشی ابر قدرت شوروی، سرمایه گذاری های هنگفت این بخش، با کاهش روبه رو نگردید، چرا که کارشناسان معتقدند، آمریکا در تلاش است تا با افزایش این توانمندی ها، خود را به عنوان امپراتور هسته ای دنیا معرفی کند. البته همواره این سؤال مطرح بوده که آیا ساخت یک هزار کلاهک هسته ای، با هدف مبارزه با گروه های پراکنده تروریستی صورت گرفته است؟ به علاوه، متخصصان معتقدند که سیستم تسلیحات هسته ای ایالات متحده، اصولا تهاجمی و نه تدافعی می باشد. نویسنده در پایان مقاله هشدار می دهد که استفاده از این سلاح های کشتار جمعی، به عنوان عامل فشار سیاسی بر کشورهای مخالف سیاست های دولت آمریکا، می تواند آثار ناگوار سیاسی و اجتماعی زیادی را برای دنیای معاصر به ارمغان آورد.

نشریه معتبر آمریکایی «سیاست خارجی» طی فراخوانی، از حدود یکصد نفر از نخبگان و کارشناسان علوم سیاسی در دانشگاه ها و احزاب عمده دمکرات و جمهوری خواه خواسته است که نتایج حاصل از جنگ ایالات متحده علیه تروریسم را بررسی نمایند. بدتر شدن وضعیت امنیت ملی در دو بعد داخلی و خارجی، همراه با افزایش تهدیدات، فزونی نارضایتی ها و وضعیت پیچیده و سردرگم ارتش آمریکا در افغانستان و عراق، همگی باعث گردیده که نتایج این تحقیق، برای دولتمردان آمریکایی کاملا غافلگیر کننده باشد. سؤال شوندگان با اشاره به گسترش تروریسم در سراسر دنیا، ناامیدی مردم از پایان موفقیت آمیز جنگ، هزینه های هنگفت مادی و انسانی جنگ، موفقیت دولت آمریکا در بهبود شاخص های تعریف شده در حوزه تروریسم را بسیار پایین و غیرقابل قبول عنوان نموده اند. اکثر شرکت کنندگان در این تحقیق که سوابق مختلفی نظیر وزارت کشور، مشاور امنیت ملی رئیس جمهور، فرماندهی نظامی، روزنامه نگاری و استادی دانشگاه را داشته و به هر دو حزب برجسته نیز تعلق دارند، ناکامی دولت آمریکا در جنگ علیه تروریسم را تایید نموده اند. در پایان این مقاله تحقیقی نیز، با استفاده از نتایج پژوهش صورت گرفته، اعلام گردید که بی تردید حوادث و اتفاقاتی ناگوارتر از 11 سپتامبر 2001 میلادی، آمریکا را تهدید می کند.

آب به عنوان سرمایه ای مشترک و موهبتی الهی همواره عامل بقا و ضامن دوام فرهنگ ها و جوامع بومی و سنتی بوده است. اما توجه روزافزون شرکت ها و دولت های غربی به این سرمایه سبب شده تا شاهد نوعی استثمار آن در قالب طرح ها، قراردادها و فعالیت های تجارت مآبانه باشیم.

دولت فرانسه از مجلس این کشور خواسته است تا به صورت دو فوریتی، طرح قانون مربوط به ارگانیسم های از لحاظ ژنتیکی تغییر یافته را در دستور کار خود قرار دهد. به این ترتیب، در جهت درخواست کمیسیون اروپا و شرکت های صنعتی ژنتیکی عمل می کند که انتظار دارند تصویب این لایحه راه گشای آن ها باشد. معذلک شناخت کافی علمی در مورد خطرات زیست محیطی ناشی از کشت چنین ارگانیسم هایی در مزارع هنوز بسیار ناکافی است. آنچه تا کنون روشن گشته نیز بسیار نگران کننده است. به علاوه، فوائد مورد ادعای این گونه گیاهان تغییر یافته از لحاظ ژنتیکی، به هیچ وجه به اثبات نرسیده و تنها مزیت ثابت شده آنها، سود رسانی صنعتی شان می باشد. هر چند افکار عمومی با دستکاری های ژنتیکی ای که کاملا تحت کنترل نباشد مخالف است، اما دولت های شمال و جنوب، زنجیره تولیدات کشاورزی و ورای آن، مجموعه موجودات زنده و تنوع طبیعی را پیرو منافع مشتی شرکت چند ملیتی می سازند. البته مقاومت ها نیز سازمان دهی می شود.

تبلیغات گسترده داروهای جدید سبب شده تا بسیاری از حالات طبیعی بشر در قالب نوعی بیماری و یا اختلال معرفی شود و به تبع آن شاهدیم که برای خلاصی از آنها به داروها و درمان های جدید پناه می بریم. دامنه این گونه تبلیغات به حدی است که اعتراض پزشکان و متخصصان مسئول و متعهد را نیز برانگیخته است؛ اما ظاهرا پیوند رسانه ها و صنعت سوداگر دارو، قدرت بیشتری از مخالفان و منتقدان این جریان نوظهور دارد.

مدت های مدید انگاشته می شد که گویا روزی «هوش مصنوعی» امکان آن را فراهم خواهد آورد که رایانه(کامپیوتر) انسان را پشت سر بگذارد. اشتباهی محض. رایانه بالاخره دریافت که برای انجام کارهای پیش پا افتاده که او از عهده آن بر نمی آید، استخدام یک انسان با حقوقی اندک، با منفعت تر است.

با گرم شدن تدریجی آب و هوای کره زمین و تغییرات گسترده زیست محیطی نظیر افزایش گازهای دی اکسید کربن و گلخانه ای، آب شدن یخچال های طبیعی قطب جنوب و شمال، افزایش ارتفاع آب اقیانوس ها، کاهش بارش برف در بسیاری از نقاط، افزایش بی سابقه توفان ها و خشکسالی های گسترده، کره خاکی در شرایطی بحرانی قرار گرفته است که مخاطرات ناشی از آن، همه مردم دنیا را دربر خواهد گرفت. نویسنده با ذکر دلایل متنوع علمی، معتقد است که به دلیل پایین رفتن سطح آب های زیرزمینی، افزایش آلودگی آب ها به دلیل استفاده روزافزون از کودهای شیمیایی، آفت کش ها و حشره کش ها و فاضلاب های شهری، بحران آب به مهم ترین بحران قرن بیست و یکم بدل خواهد شد؛ بحرانی که هم اکنون نیز به ورشکستگی و حتی خودکشی کشاورزان فقیر در تعدادی از کشورهای در حال توسعه انجامیده است.