ماهنامه سیاحت غرب
پیاپی 51 (مهر 1386)

اعتراف خانم ماریلی جونز، رئیس اسبق دانشکده علوم اداری دانشگاه ام.آی.تی(MIT) مبنی بر فقدان مدارک دانشگاهی مورد ادعایش در هنگام استخدام در 28 سال پیسش، پرسش های فراوانی را در مورد کارایی و اثربخشی مدارک دانشگاه به وجود آورده است، چرا که وی عملکرد موفقی داشت. نویسنده این مقاله معتقد است که امروزه صنعت آموزش عالی و مدرک گرایی در دانشگاه ها به یک جار و جنجال فریبکارانه تبدیل شده که فقدان آن، باعث تن در دادن به یک زندگی مادام المعر فقیرانه خواهد بود. به علاوه، داشتن یک مدرک دانشگاهی را می توان به معنای توانایی فرد در اطاعت و پیروی، نشستن بر روی یک صندلی به مدت طولانی، فقدان جنجال آفرینی، فعالیت به عنوان یک عضو سازگار و مطیع در یک سازمان دانست. نویسنده در پایان با ذکر این مطلب که ما نیازمند یک روش کار جدید و کارآمد در جهت اشتغال افراد هستیم، خاطرنشان می کند که باید خانم جونز را الگوی این نظام نوین دانست!

در سال های اخیر، مردم آمریکا بیش از هر زمان دیگری از مشکلاتی نظیر به حاشیه رفتن قانون اساسی، خصوصی سازی ارتش، پایمال شدن حقوق زنان، گسترش خشونت و بی کفایتی روزافزون مدیرانشان رنج می برند. نویسنده معتقد است که ریشه بسیاری از این مشکلات را باید در مفاهیم آموزش داده شده به فرزندانمان بدانیم. لذا ارائه معلوماتی طوطی وار به دانش آموزان بدون توجه به کاربرد آنها در زندگی روزمره و عدم توجه به دانش و سواد، در نهایت به پایمال شدن دموکراسی و ارزش های آن خواهد انجامید. در سایه دموکراسی واقعی، ما فرزندانی هوشمند، منتقد، مشارکت جو، متفکر و دلسوز خواهیم داشت؛ هرچند نظام کنونی حاکم بر آموزش و پرورش ایالات متحده، به بیراهه رفته است و ما با آمریکایی اقتدارگرا، متکبر، ثروت محور و فاشیست روبه رو هستیم. نویسنده راه برون رفت از این وضعیت را خروج مدارس از سیطره ابر شرکت ها، بهره گیری از یک نظام آموزشی دموکراتیک و تعلیم و تربیتی مسئولیت پذیر برای همه جامعه آمریکا می داند.

در سایه جهانی سازی و قدرت گرفتن ابر شرکت های غول پیکر چند ملیتی در سراسر دنیا، تشکیل سازمان های بین المللی اقتصادی و باز شدن مرزهای کشورهای فقیر به سوی تولیدات کشورهای ثروتمند، دنیای امروز با چالش های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی فراوانی روبه رو گردیده است. همچنین ابرشرکت ها با تغییر قوانین، آلوده نمودن محیط زیست، استثمار کارگران، به دست آوردن حقوق مالکیت انحصاری گونه های گیاهی و ایجاد محدودیت برای خدمات عام المنفعه دولتی، راه را برای سودآوری بیشتر خویش در سراسر دنیا هموار کرده اند. بدین ترتیب، برپایی ده ها راه پیمایی و تظاهرات اعتراض آمیز در حاشیه برپایی اجلاس مربوط به این توافق نامه ها را باید نشان از سیطره همه جانبه این سازمان ها و آثار مخرب آنها دانست. لذا جهانی سازی را باید نه اندیشه ای جدید که در حقیقت، تداوم همان اندیشه های استعماری پیشین دانست که رشد خویش را به بهای قربانی نمودن نیازمندان و شهروندان کشورهای جنوب به دست می آورد.

مساله سکس که نویسنده از آن به عنوان قدرتمندترین نیروی عصر حاضر یاد می کند، تاثیرات شگرفی بر حوزه های مختلف زندگی انسان های امروز دارد. در سایه نادیده انگاری نتایج ولنگاری های موجود نظیر گسترش بیماری های مقاربتی و ایدز، سقط جنین های گسترده و افزایش حاملگی های ناخواسته دختران، نمی توان صورت این مساله را پاک نمود. اما بسیاری از دولت ها با استفاده از سیاست های آموزشی و مشاوره ای تلاش می نمایند که این آثار را از بین ببرند؛ هر چند در مورد موفقیت این طرح ها، تردیدهایی جدی وجود دارد. نویسنده در پایان با یادآوری این حقیقت که زنان و دختران، بیشترین قربانیان این آزادی های گسترده جنسی را تشکیل می دهند، خواهان مبارزه با ولنگاری های موجود و گفت وگوی بی پرده در مورد حقایق فراسوی این آزادی ها در دنیای امروز است.

اعمال تبعیض جنسی علیه زنان تاریخچه ای طولانی دارد. اما با تاسیس ابر شرکت های تجاری قدرتمند و با نفوذ، این اقدامات تبعیض آمیز در حوزه های دریافت حقوق کمتر، ترفیع کمتر، کار بیشتر، اذیت و آزار جنسی و تحقیر آنان با روش هایی مختلف، گسترش زیادتری یافته است. نویسنده این مقاله با نگاهی به کتاب خاطرات منتشر شده یکی از زنان قدرتمند آمریکایی، یکی از برنامه های تلویزیونی پرمخاطب و سفارش های اخلاقی یکی از نویسندگان مشهور آمریکایی، یادآوری می کند که زمان آن فرا رسیده است که بر این تبعیض های تحقیرآمیز جنسی پایان دهیم.

برخلاف شعارهای خوش آب و رنگ بنیان گذاران جنبش فمنیسم، امروزه نتایج آن شعارها تا سطحی بسیار مبتذل و پیش پا افتاده سقوط کرده است. این جنبش رادیکال که به دنبال شکل گیری تغییراتی بنیادین در عرصه های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی دنیای ما بود، اهدافی نظیر تمایز قائل شدن میان جنسیت و سکس، پایان دادن به تبعیض و برهم زدن استانداردهای رایجی همچون زیبایی و تصویر آرمانی عروسک باربی برای زنان را برای خویش برگزیده بود. چرا که زنان از تبدیل خویش به کالایی سکسی که از سوی رهبران صنعت مد هدایت می گردید، خسته شده بودند. اما امروزه دوباره ما شاهد بازگشت عروسک باربی، گسترش جراحی های زیبایی سینه و بینی در میان دختران، فروش لباس های وقیح و سکسی و رویکرد زنان به تبدیل خود به ستاره فیلم های پورنوگرافی هستیم. نویسنده معتقد است که شعارهای جنبش فمنیسم امروزه به بیراهه رفته و با وجود بسیاری از مسایل مهم در دنیای امروز، این شرایط تنها به تامین منافع ابر شرکت های صنعت مد و زیبایی کمک خواهد نمود.

امپراتوری روم باستان با ایجاد شاهراه های ارتباطی، علاوه بر گسترش دامنه بازرگانی خود، از این راه فرهنگ خویش را در سراسر اروپا انتقال می داد. امروزه نیز با پیدایش شبکه های اطلاع رسانی و ویژگی هایی نظیر دموکرات و آزاد بودن، دنیا با تغییرات شگرفی روبه رو گردیده است. بدین ترتیب، بسیاری از دولت های غربی تلاش می کنند که با استفاده از روش های مختلف نظیر ایجاد ابر شرکت های بزرگ رسانه ای و ارتباطی و ایجاد محتواهای همسو با سیاست های خویش، مبانی امپراتوری دیجیتال خود را مستحکم تر نمایند. البته در این میان، رهبران این دولت ها به مردم خویش اطمینان می دهند که تلاش می کنند تا منافع مردم و دموکراسی را حفظ نمایند. هرچند نویسندگان این مقاله معتقدند که این دروغ پردازی ها در دوره های پیدایش رادیو و تلویزیون و شبکه های کابلی نیز وجود داشته است. آیا با آغاز قرن بیست و یکم، عصر طلایی شبکه اینترنت پایان نیافته است؟

اتحادیه اروپا که یک چهارم نفت و گاز مصرفی خود را از روسیه وارد می کند و از قدرت یابی مسکو در این قلمرو نگران است. توافق نامه ای که در تاریخ 12 مه میان ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه با همتایان ترکمن و قزاق وی بسته شد، تائیدی بر واژگونی گرایش است: مسکو که دیر زمانی با سیاست تحمیلی قدرت های بزرگ در کشیدن لوله های نفت و گاز، با دور زدن مناطق نفود وی در موضع دفاعی قرار گرفته بود، اینک تهاجم را از سرگرفته است.

نویسنده در این مقاله با بررسی وضعیت کوبا بعد از انقلاب و اشاره به ساختار حاکم بر جامعه این کشور، تبلیغات رسانه های غربی علیه این کشور را دروغین دانسته است. او با اشاره به نقش کوبا در زلزله سال 2005 پاکستان و مقایسه آن با نقش آمریکا در این حادثه، حضور کوبایی ها را در پاکستان تجربه مهمی برای مردم پاکستان دانسته است.
در نهایت نویسنده معتقد است به رغم تلاش های گسترده آمریکا و برنامه ریزی های این کشور برای دوره بعد از کاسترو، این مردم کوبا هستند که برای آینده خود تصمیم می گیرند و هیچ انقلابی حتی انقلاب کوبا به اشخاص وابسته نیست و توسط اشخاص به وجود نمی آید.

نویسنده این مقاله با نگاهی به تاریخ شکل گیری دولت اسراییل و به ویژه اقدامات آنان در 40 سال اخیر که موجی از اشغالگری، خشونت، تبعیض نژادی و بدرفتاری را به ارمغان آورده است، معتقد است که به دلیل ساخت دیوار حائل در کرانه غربی و پیامدهای آن، تصویر بین المللی دولت اسراییل از یک جامعه باز و قهرمان، به یک چهره منفور و مطرود تبدیل گردیده است. وضع حمل زنان فلسطینی در خودروهای متوقف شده در صفوف متراکم پست های بازرسی که تاکنون به مرگ ده ها تن از آنان انجامیده است، بخشی از واقعیت های امروز این سرزمین است. همچنین در سایه گسترش فقر و بی کاری در سرزمین های فلسطینی و افزایش فشارهای اقتصادی، نویسنده معتقد است که زمینه لازم جهت تقویت و قدرتمند شدن جنبش های رادیکال و بنیادگرایان، در سرزمینی که در گذشته به عنوان سکولارترین منطقه خاورمیانه شناخته می شد، فراهم گردیده است. نویسنده این مقاله با یادآوری اقدامات بین المللی صورت گرفته علیه دولت نژادپرست آفریقای جنوبی معتقد است که برقراری تحریم های اقتصادی و محدودیت های تسلیحاتی، می تواند بهترین راه نجات دولت اسراییل از دست خودش، تلقی گردد.

آقای پل ولفو ویتز، رئیس بانک جهانی که متهم به اعمال نفوذ و پارتی بازی به نفع نزدیکانش بود، مجبور به استعفا شد. کاخ سفید که پیش از این نیز او را تحمیل کرده بود، بر حق خود برای انتخاب جانشین وی تاکید ورزید. شش کشور آمریکای لاتین با زیر سؤال بردن سلطه کشور های شمال، تصمیم به احداث بانک کشورهای جنوب گرفتند و با فاصله گرفتن هرچه بیشتر از بانک جهانی، صندوق بین المللی پول و بانک توسعه برای کشورهای قاره آمریکا، به دنبال احاطه بر مسائل مالی خویش هستند.

یکی از مسایل مهم به وجود آمده در نیم قرن اخیر این است که چرا سرمایه گذاری های ابر شرکت ها و کمک های خارجی و وام های بین المللی ارائه شده به کشورهای فقیر، به رشد فقر و بی عدالتی در این مناطق انجامیده است؟ امروزه همه می دانند که کشورهای پیشرفته با حمایت از سرمایه داران، راه حضور آنان در کشورهای فقیر را هموار می نمایند تا بتوانند از منابع طبیعی و انسانی این کشورها، قوانین ساده انگارانه زیست محیطی و هزینه های پایین ایمنی و دستمزدهای آنان نهایت استفاده را ببرند. این ابر شرکت ها با تغییر الگوهای کار و تغذیه و اشتغال در کشورهای فقیر، زندگی مردم را در حوزه های فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی به چالش کشیده و در نهایت سیاست آنها به رشد وابستگی و گرسنگی و بدهکاری بیشتر منجر شده است. از سوی دیگر، سازمان های بین المللی اقتصادی دنیا نظیر بانک جهانی و صندوق بین المللی پول نیز به ابزار اجرای این سیاست های استعماری تبدیل شده اند. نویسنده این مقاله معتقد است که این کمک ها تنها در راستای افزایش ثروت سرمایه گذاران و نه مبارزه با فقر اختصاص می یابد و هدف نهایی آنها نیز تامین منافع سرمایه گذاران جهانی، تصرف زمین ها و اقتصادهای محلی جهان سوم، سلطه بر بازارهایشان، کاهش دستمزدها، استعمار کارگران، خصوصی سازی اقتصاد بخش عمومی و در نهایت، جلوگیری از شکل گیری رقبایی جدید در عرصه اقتصاد جهانی می باشد.

در این مقاله، نویسنده به بررسی وضعیت آفریقا و علل پدید آورنده این وضعیت پرداخته است. از دیدگاه او، مشکلات اقتصادی و اجتماعی موجود در آفریقا، میراث دوران استعمار می باشد و ریشه در گذشته دارد.
نقش آفریقا در سیستم جهانی به گونه ای منفعل و کم اهمیت می باشد و آنچه در مشارکت در سیستم جهانی اهمیت دارد، نوع مشارکت است و نه میزان آن

امروزه کشور چین به کانون حضور و تولید ابر شرکت های بزرگ چندملیتی در جهت تولید انواع لباس، اسباب بازی و لوازم الکترونیکی تبدیل شده است. این ابر شرکت ها به دلیل بهره گیری این کشور از نظامی دیکتاتورماب که ارتش حضوری پررنگ در آن دارد، قوانین زیست محیطی در آن معنای چندانی ندارد و حقوق کارگران در کارگاه های نامناسب به راحتی پایمال می گردد، سرمایه گذاری های کلانی را به انجام رسانده اند. این شرایط که به مرگ و قطع عضو صدها هزار نفر از کارگران چینی در هر سال منجر می گردد، موجب شده که تلاش هایی درجهت تامین حقوق کارگران و اعطای اجازه فعالیت به اتحادیه های کارگری صورت گیرد. اما این اقدامات با مخالفت های گسترده دولت های غربی روبه رو شده است. نویسنده معتقد است که برخلاف ادعای غربی ها در مورد اعطای آزادی به مردم چین، آنان تنها به دنبال محدود کردن آزادی های مدنی و دموکراتیک این مردم هستند تا بیش از پیش از این بازار سود ببرند. لذا نباید تا پیش از پا افتادن سایر کارگران چینی، همچنان به مصرف این کالاهای ساخت چین ادامه دهیم!

اگرچه رشد اقتصادی ایالات متحده در 25 سال گذشته قابل قبول بوده است، اما منافع این رشد، در بین مردم آمریکا بسیار ناعادلانه توزیع شده است، به گونه ای که اکثریت این منافع به جیب 1 % از ثروتمندترین مردم سرازیر شده است. چهار سیاست عمده دولت آمریکا، عوامل اصلی این بی عدالتی فزاینده ارزیابی می شوند: 1- سیاست های تجارت و مهاجرت؛ 2- سیاست های ضدتورمی (و عدم توجه به بی کاری فزاینده)؛ 3- مخالفت با اتحادیه های کارگری؛ 4- هزینه های سرسام آور مراقبت های بهداشتی. اینکه هر یک از این چهار سیاست چگونه به افزایش شکاف طبقاتی در آمریکا منجر شده است، به تفصیل در این مقاله مورد بحث قرار گرفته است. نگارنده در پایان از تغییر وضعیت کنونی، لااقل در آینده نزدیک اظهار ناامیدی نموده و تغییر سیاست های غلط دولت آمریکا را خواستار شده است.

امروزه در سایه افزایش جمعیت، گسترش شبکه بزرگراهی، افزایش فاصله محل زندگی و محل کار، حومه نشینی و حاشیه نشینی، اتلاف گسترده زمان و انرژی در ترافیک های درهم پیچیده خیابان ها و بزرگ ها، سیستم حمل و نقل کنونی با چالش ها و پرسش های فراوانی روبه رو گردیده است. توصیف زندگی کنونی به زندگی در حال تحرک، کنایه از این شرایط می باشد. چرا که همه ساله، بخشی از مالیات های دریافتی از شهروندان، صرف ساخت بزرگراه هایی جدید می گردد که طول آنها هم اینک به 157 برابر قطر کره زمین بالغ گردیده است. از سوی دیگر، در سایه موج جدید خصوصی سازی و به حراج گذاشتن دارایی های مردم به بهای سودآوری چند شرکت خصوصی پیمانکار، این پرسش به وجود می آید که چرا باید بسیاری از اراضی حاصلخیز کشاورزی و منابع نفتی ما، قربانی سیاست های کنونی دولت آمریکا در حوزه حمل و نقل گردد؟

امروزه و در سایه نظام نوین صنایع غذایی دنیا، غذا خوردن به یک عمل مخاطره آمیز و خطرناک تبدیل شده است. چرا که در سایه کاربرد انواع مواد سمی شیمیایی، آفت کش ها، علف کش ها و کودهای شیمیایی، فقدان مقررات نظارتی لازم بر عملکرد ابر شرکت های صنعت غذا و ضعف سازمان های نظارتی، بسیاری از محموله های غذایی عرضه شده در بازار جهانی، به انواع آلودگی های مختلف، گرفتار می باشد. همچنین در سایه گرایش به اقتصاد آزاد و حاکمیت ابر شرکت ها و تضعیف نقش دولت در این زمینه و تقویت بخش خصوصی، ما با مشکلات جدیدتری نیز روبه رو شده ایم. نویسنده این مقاله در پایان خاطرنشان می نماید که تغییرات در سطوح مدیریتی دولت بوش، این مشکلات را حل نخواهد نمود، چرا که سیستم موجود در مدیریت کلان دولت ایالات متحده، بر پایه یک ایدئولوژی بیمار و منحرف بنیان گذاری شده است.

با قانونی شدن ثبت تجاری و انحصاری ژن های انسانی و گیاهی و جانوری، ما شاهد ایجاد مشکلات و معضلات مختلفی در حوزه هایی نظیر پژوهش های پزشکی، آزمایش های تشخیص طبی و مطالعات درمانی بیماری ها بوده ایم. به علاوه، این وضعیت به افزایش سرسام آور هزینه های شخصی بیماری ها نیز انجامیده است. اگرچه این شرایط به گفته حامیان آن می تواند باعث تشویق نوآوری گردد، اما وضعیت کنونی، حاکی از وضعیتی متضاد با این ادعاها است. نویسنده این مقاله با اشاره به اقداماتی که در جهت تغییر این قوانین در جریان است، معتقد است که باید میراث مشترک ژنتیکی انسان ها دیگر بار به آنان بازگردد و در سایه این تغییر، نوآوری و ابتکار نیز با گسترش و سرعت بیشتری دنبال خواهد شد.

با وجود شواهد بسیار در مورد عدم تمایل دولت روسیه در سال های جنگ سرد به انجام حمله ای پیش گیرانه به خاک آمریکا، اقدامات و فرضیات اعلام شده واشنگتن، رویکردی متضاد را دنبال می کردند. اختصاص بودجه های هنگفت در جهت ساخت سلاح های به کار گرفته شده در جنگ ستارگان و برنامه ریزی جهت تخریب پیش گیرانه زرادخانه های هسته ای روسیه و چین، باعث گردیده که روابط میان آمریکا و سایر دولت ها، به شدت تیره گردد. نویسنده این مقاله معتقد است که اقدامات اخیر آمریکا در ایجاد سپر دفاع موشکی، در برابر قدرت ایران و یا هر کشور دیگری که باشد، می تواند زمینه ساز ایجاد یک فاجعه غیرقابل تصور برای جهانیان گردد.

معاهده بین المللی اقیانوس ها که از دهه 70 میلادی از سوی سازمان ملل متحد و با هدف تعیین حدود مرزی دریاها، حفظ منابع زیست محیطی و اقتصادی دریاها و اقیانوس ها، انجام پژوهش های علمی، کنترل آلودگی ها و سایر مسایل مرتبط، تاکنون به تصویب دولت های 153 کشور مختلف رسیده است؛ اما دولت ایالات متحده همچنان از پیوستن به این توافق نامه سرباز می زند. بدین ترتیب، این موضع گیری باعث گردیده که مسایل بین المللی نظیر ماهی گیری، استخراج معادن و کشتیرانی در حوزه اقیانوس ها با مشکلات مختلفی روبه رو شود. ثروت اقیانوس ها به ویژه در حوزه قطب های شمال و جنوب، یک میراث مشترک بشری به شمار می رود که همگان باید در حفظ و صیانت از آن بکوشند. نویسنده معتقد است که اینک زمان آن فرا رسیده که دولت امریکا به معاهده ای بین المللی که مسایل مربوط به71% مساحت کره زمین را در بر می گیرد، بپیوندد.

در سال های اخیر، تعدادی از دولت های غربی در جهت مقابله با گرم شدن تدریجی کره زمین به سوی استفاده از سوخت های زیستی و کاهش گازهای گلخانه ای گام برداشته اند. نویسنده معتقد است که این رویکرد، آسیب هایی بیش از منافع آن خواهد داشت؛ چرا که ثروتمندان به دلیل دارا بودن ثروت بیشتر می توانند منابع غذایی مردم فقیر را برای پر کردن باک خودروهایشان تصاحب نمایند و نابودی الگوهای سنتی کشاورزی، جنگل های بارانی و استوایی و سایر بخش های طبیعت کره زمین را دلیل افزایش قیمت انواع محصولات کشاورزی در سال های اخیر و بحران مواد غذایی در بسیاری از نقاط دنیا به ویژه در بخش ذرت و گندم (به دلیل استخراج اتانول و الکل به عنوان سوخت های زیستی) دانست. به علاوه، در سایه نیاز روز افزون به این سوخت ها، بسیاری از زیستگاه های ارزشمند کره زمین به زیر شخم رفته است که حیات وحش آنها را با مخاطراتی جدی روبه رو نموده است. البته این سوخت ها نیز در مواردی، تا ده برابر سوخت های فسیلی، دی اکسید کربن تولید می کنند. نویسنده این مقاله، افزایش کارایی سوخت های کنونی را راه حل بهتری در مقایسه با سوخت های زیستی می داند و معتقد است که باید استفاده از این سوخت ها متوقف گردد.