ماهنامه سیاحت غرب
پیاپی 52 (آبان 1386)

هالیوود و پنتاگون از دیرباز همکاری تنگاتنگی با یکدیگر داشته اند، چرا که در اختیار نهادن تجهیزات لازم و حمایت از اکران فیلم های هالیوود از یک سو و ساخت فیلم های همسو با اهداف پنتاگون از سوی دیگر، همکاری نزدیک دو طرف را رقم زده است. دیوید روب در کتاب اخیر خود با عنوان «نام عملیات: هالیوود» نشان می دهد که چگونه هالیوود با پذیرش نظرات پنتاگون در مورد تغییر فیلمنامه ها، حذف مسایل واقعی اما ناخوشایند، سانسور جنایات جنگی و پرهیز از نشان دادن صحنه های استعمال موادمخدر و مشروبات الکلی، عملا به یک جریان گسترده خود سانسوری در ایالات متحده دامن می زند. البته هدف نهایی آنان از این اقدامات کمک به ایجاد یک تصویر ذهنی مطلوب از ارتش در اذهان مخاطبان به ویژه کودکان و نوجوانان که سربازان آینده ارتش ایالات متحده هستند و همچنین نمایندگان کنگره که باید همه ساله بودجه هنگفت نیروهای پنج گانه ارتش را تصویب کنند، می باشد. خبرنگار نشریه «مادر جونز» در گفتگو با «دیوید روب»، ابعاد مختلف این همکاری را برملا می کند

امروزه به باور بسیاری از گردشگران و جهانگردانی که برای سفر خود ایالات متحده را برگزیده اند، این کشور به یک کابوس فاجعه آمیز برای مسافران تبدیل شده است. نویسنده که برای یک دیدار دوستانه، چندین بار از اتریش روانه خاک ایالات متحده شده است، با یادآوری بازجویی های طولانی و خسته کننده، پر کردن فرم های متعدد، حضور در اتاق های مصاحبه و تفتیش وسایل همراه مسافرانی که بی خوابی و خستگی ناشی از پروازی طولانی را تجربه نموده اند، معتقد است که این واقعیت ها، برخلاف همه تبلیغاتی است که مردم آمریکا را مردمی مهمان نواز و دارای برخوردی دوستانه با گردشگران معرفی می نماید. نویسنده در پایان با یادآوری این حقیقت که حملات 11 سپتامبر در شکل گیری این وضعیت هیچ تاثیری نداشته، از همه گردشگران دنیا می خواهد که برای رهایی از این کابوس، کشور دیگری را برای مسافرت انتخاب کنند.

حقوق بشر مسئله ای است که همیشه دستاویزی برای قدرت های بزرگ بوده تا به وسیله آن کشورهای مستقل را تحت فشار قرار دهند و به اهداف سلطه گرانه خود برسند. در این میان، دولت آمریکا هر ساله با انتشارگزارشی، وضعیت حقوق بشر در کشورهای مختلف را بررسی می کند. اما نکته قابل تامل این است که هرگز تصویری روشن از وضعیت نا بهنجار و اسفناک حقوق بشر در آمریکا به دست نمی دهد. آمار قتل، جرم و جنایت، تجاوز و... در این کشور به طور نگران کننده ای رو به افزایش است، در حالی که سیاست مداران این کشور چشم خود را به روی این واقعیات بسته اند. فساد در میان دولتمردان آمریکا هم امری عادی به شمار می رود و این کشور را روز به روز در سراشیبی شکست و تباهی به پیش می برد.

در سایه دو جنگ اول و دوم خلیج فارس و اشغال نظامی عراق فضای مناسبی برای قاچاقچیان آثار باستانی این کشور به وجود آمده است. کشور عراق که اولین تمدن های بشری را در خود جای داده است، دارای هزاران اثر باستانی ارزشمند و نفیس می باشد که عدم وجود امنیت و ثبات سیاسی، بیکاری و فقر، فقدان مجازات های قانونی مؤثر و عدم وجود نیروهای پاسدار میراث فرهنگی نیز به این غارتگران فاجعه آمیز کمک نموده است. نویسنده این مقاله با اشاره به ابعاد مختلف این چپاول گسترده، معتقد می باشد که در سایه این اقدامات، فرزندان آینده عراق وارث کشوری بی تاریخ و فاقد پیشینه بدل شده است. لذا از این اشغالگری باید به عنوان مرگ تاریخ عراق یاد کرد.

با گسترش شهرنشینی و بیشتر شدن تعداد شهرنشینان از ساکنان روستاها، مردم ساکن در شهرها با مشکلاتی مختلف در حوزه های فرهنگی و اجتماعی و زیست محیطی دست و پنجه نرم می کنند. نویسنده که خود در یک روستای کوچک به دنیا آمده است، با یادآوری ویژگی های انسانی و ارتباطی زندگی در روستاها و شهرهای کوچک، معتقد است که برای زندگی در شهرهای بزرگ، نباید ساکنان روستاها و شهرهای کوچک را فدا نمود. چرا که با سوق یافتن همه امکانات و ظرفیت های پیشرفته به شهرهایی بزرگ و غول پیکر، آینده زندگی در سایر مناطق، در هاله ای از ابهام قرار گرفته است.

با تصویب نهایی قانون مرگ از روی ترحم بیماران مبتلا به بیماری های لاعلاج در ایالت اریگان، مخالفان و موافقان این آزادی انتخاب زمان و نوع مرگ، نظرات خود را در رسانه های آمریکا مطرح نموده اند. نویسنده با یادآوری این حقیقت که در سایه این قانون، فرهنگ حیات انسان ها با سؤالات جدی نوینی روبه رو می شود، این سؤال را مطرح می کند که چرا هیچ کس از اجرای این قانون برای حیوانات خانگی بیمار دفاع نمی کند؟

امروزه کسب و کارهای مربوط به تناسب اندام و کاهش وزن، به یکی از پرسودترین مشاغل دنیا تبدیل شده است که با استفاده از تبلیغات گسترده و فریبنده خود، به دنبال جذب مشتری بیشتر و بیشتر می باشد. آنچه در این میان بیش از هر چیز باید مورد توجه قرار گیرد، این حقیقت است که شهروندان ما در حقیقت قربانیان سودجویی مدیران ابر شرکت های صنعت غذا هستند. نویسنده با اشاره به تبلیغات 34 میلیارد دلاری این شرکت ها در هر سال، یادآوری می کند که در غیاب سیاست گذاری های دولتی، این ابر شرکت ها عملا هیچ حق انتخابی را برای مردم باقی نگذاشته اند.

با وجود تحقیقات مستقلی که در مورد اهمیت جایگاه بررسی مئله فقر در رسانه ها از نگاه مخاطبان مردم صورت گرفته، اما همچنان سهم این برنامه ها از کل برنامه های رسانه های فراگیر، بسیار اندک است. نویسنده این مقاله یادآوری می کند که رسانه ها به دلیل فعالیت در سایه فرهنگ تجاری موجود و تلاش در جهت تامین رضایت مدیران شرکت های آگهی دهنده، تلاش می کنند که با پرهیز از انعکاس مطالب ناراحت کننده که باعث دل زدگی مخاطبان می گردد، لحظات خوشی را برای مخاطبانشان فراهم آورند. لذا بی تردید با شانه خالی کردن رسانه ها از انعکاس این مشکلات، بار اصلی تحمل این مصائب، تنها بر دوش افراد کم درآمد و فقیر همچنان سنگینی خواهد کرد.

با شکل گیری شبکه اینترنت به عنوان یک رسانه آزاد و فراگیر، ابرشرکت ها و غول های رسانه ای تلویزیونی و رادیویی و رسانه های چاپی، با اقبال گسترده از اینترنت جهت افزایش دامنه نفوذ خود، بهره می برند. اما در مقابل آنان، تنها وبلاگ نویسان غیرحرفه ای و چند سایت مستقل قرار دارند که سعی می کنند از اینترنت، این آخرین امید مردم در دستیابی به یک رسانه آزاد، جهت اعلام مواضع خود بهره گیرند. نویسنده این مقاله در پایان خواهان حمایت عمومی از این رسانه های مستقل و مردمی و آزادی خواه می باشد تا اینترنت نیز به سرنوشت سایر رسانه های تحت سیطره ابر شرکت های دنیای امروز، دچار نشود.

در پی اشغال کشور عراق و توسعه ناامنی و بی ثباتی در این کشور، تاکنون صدها نفر از نخبگان و اساتید دانشگاه های عراق مورد شکنجه و ترور و قتل عام قرار گرفته اند. البته بسیاری معتقدند که نیروهای اشغالگر نیز به دلیل تمایل به حفظ اهدافشان و تداوم حضور در این کشور، علاوه بر داشتن نقش مستقیم و غیرمستقیم در این قتل عام ها، هرگونه مخالفت با حضور نظامی شان را سرکوب می کنند. همچنین جنگ عراق به گسترش پدیده فرار مغزها نیز انجامیده است. نویسنده با اشاره به سوابق علمی و مطالعاتی تعدادی از این نخبگان عراقی، یادآور می شود که تاکنون پی گیری های قضایی در مورد شناسایی عوامل این اقدامات خشونت بار به هیچ نتیجه قابل ذکری دست نیافته و این درحالی است که اشغالگران در سایر حوزه های دانشگاهی نیز نظیر محتوای دروس و کتب درسی و استخدام کارکنان مراکز علمی و دانشگاهی نیز دخالت های گسترده ای می کنند.

پس از حوادث 11 سپتامبر، ایالات متحده به بهانه مبارزه با تروریسم، جنگی نابرابر را علیه مردم بی گناه عراق و افغانستان آغاز نمود که تبعات آن تا گریبانگیر مردم این دو کشورخواهد بود. علی رغم تمام تبلیغات رسانه های آمریکایی و همسو با سیاست های کاخ سفید، این حملات نتیجه ای جز کشته، زخمی و بی خانمان شدن مردم بی گناه نداشته است. بخش عمده ای از این حملات توسط نیروی هوایی انجام می گیرد و هرروز بر تعداد قربانیان می افزاید؛ حملات بی رحمانه ای که همچنان تحت نام مبارزه با تروریسم ادامه دارد.

کشورهای آمریکای لاتین از جمله کشورهایی بوده اند که قرن ها طعم تلخ استعمار و سلطه جویی کشورهای قدرتمند غربی را تجربه کرده و به عنوان حیات خلوت این گونه کشورها و به ویژه ایالات متحده شهرت یافته بودند. اما در سال های اخیر و در جریان نوعی بیداری، زمینه ساز بزرگ ترین تحولات سیاسی و اجتماعی در عرصه جهان بوده اند و هم اینک نگرانی جدی کشورهای غربی و به ویژه آمریکا را برانگیخته اند.

پس از به قدرت رسیدن نومحافظه کاران در ایالات متحده و به دلیل روابط مستحکم این سیاست مداران با ابر شرکت های اسلحه سازی و صنایع نظامی، براساس یکی از قوانین جدید، مقتولان و آسیب دیدگان ناشی از کاربرد این سلاح ها، حق تعقیب قضایی سازندگان این تسلیحات را نداشته و عملا حقوق آنان پایمال می شود. نویسنده با اشاره به حوادث مسلحانه مختلفی که در سال های اخیر در امریکا روی داده، خاطرنشان می کند که این قوانین دقیقا در راستای اهدافی است که انجمن هایی نظیر «انجمن ملی سلاح» دنبال می نمایند. جورج بوش نیز چندی پیش، هدف از این لایحه را جلوگیری از تقدیم شکایت های بچه گانه به مراجع قضایی خوانده بود، اینک این سؤال مطرح می شود که آیا شرکت های فعال در بازارهای صنایع شیمیایی، دخانیات، خودروسازان، موادمخدر و داروسازان نیز نباید از این حمایت های قانونی بهره مند گردند؟

معاهده اخیر تسلیحاتی 63 میلیارد دلاری دولت بوش و دولت های منطقه خاورمیانه، که در سایه گسترش گفتمان امنیتی انجام گردید، باعث اعتراضات بین المللی و داخلی متعددی شده است. در حالی که عده ای از کارشناسان، این معاهده را اقدامی در برابر ایران هسته ای می دانند، اما این اقدام می تواند به شکست مذاکرات ایران و غرب و گسترش زرادخانه های این کشور نیز بیانجامد. نویسنده این مقاله با نگاهی به عملکرد سه دولت عربستان سعودی، مصر و اسراییل در بخش های آزادی بیان، حقوق بشر، سرکوب و شکنجه مخالفان و تعدی به کشورهای همسایه، این کشورها را نیازمند اصلاحاتی گسترده در حوزه های دموکراسی و حقوق بشر و استراتژی های سیاسی شان می داند. هرچند منافع چند میلیارد دلاری این معاهدات، در نهایت نصیب مدیران عامل شرکت های نظامی و صنعتی تولیدکننده این تجهیزات مدرن خواهد شد.

با گسترش نظام های سرمایه سالار در کشورهای ثروتمند، این نظام ها با بهره گیری از توانایی های نظام آموزشی، دانشگاه ها، رسانه های جمعی و احزاب سیاسی تلاش می کنند که جایگاه خود را بیش از گذشته تثبیت نمایند. نویسنده این مقاله با تبیین سه ویژگی اصلی این نظام ها یعنی غیرانسانی بودن، ضدیت با دموکراسی و ناپایدار بودن، معتقد است که سرمایه سالاری با تحمیل ارزش هایی غیرواقعی، بر روح و خواسته ها و حتی فرزندان ما تاثیراتی بنیادین نهاده است. لذا تبدیل انسان ها به موجوداتی حریص و خودخواه و نادیده انگاری ظرفیت گسترده همکاری و همدلی در میان افراد جامعه، متمرکز نمودن قدرت در دست ثروتمندان و نادیده گرفتن نظرات آحاد جامعه و در نهایت، عدم توجه به محدودیت های کره زمین در رسیدن به توسعه و مصرف گرایی نامحدود، باعث گردیده که امروزه ما شاهد بروز مخالفت های گسترده ای با این نظام باشیم. نویسنده در پایان با اشاره به نابرابری های اقتصادی موجود در دنیا، معتقد است که مقابله و مقاومت در برابر سیطره سرمایه سالاری ابر شرکت ها، کاری انسانی، در جهت حمایت از دموکراسی و به وجود آورنده آینده ای پایدار خواهد بود.

بانک جهانی مهم ترین نهاد کمک های توسعه ای است. نگارنده در این مقاله بر آن است تا نشان دهد، چرا و چگونه، کمک های توسعه ای در شکل رایج، ناکارآ و بی تاثیر بوده است. او در این راستا، به انواع کمک های غیرمفید توسعه ای، با توجه به دو شکل رایج کمک ها برای «مهندسی اجتماعی» و «کمک های خیرخواهانه» پرداخته و دلایل شکست آنها را تشریح می کند. در بخش دیگری از مقاله، به مشکلات ساختاری بانک جهانی پرداخته می شود. قدرت انحصاری بانک جهانی، وابستگی این بانک به ایالات متحده آمریکا، توجه به پول به عنوان عامل کلیدی توسعه و تعامل با دول جهان سوم که خود بخشی از مشکل توسعه نیافتگی هستند، به عنوان راه حل توسعه، از جمله مشکلاتی است که نگارنده را از اصلاح این بانک، لااقل در کوتاه مدت، ناامید کرده است.

نویسنده این مقاله تلاش می کند نشان دهد، نظریه داورین در مورد بقای قدرتمندترین گونه و همچنین نظریات میلتون فریدمن، صاحب نظر برجسته و نامدار عصر ابر شرکت ها در این حوزه، تا چه حد بر وضعیت دنیای امروز ما سایه افکنده است. کسب سود بیشتر به بهای استثمار کارگران و تخریب محیط زیست و زیر پا نهادن اخلاق تجارت، هدف اصلی مدیران ابر شرکت های غول پیکر دنیای امروز است. دراین وضعیت، عدم شفافیت، فقدان پاسخ گویی و تخریب گسترده محیط زیست، در کنار رشوه، فساد و لابی های گسترده را باید جزو اقداماتی دانست که بقای این سازمان ها را تضمین می کند. نویسنده در پایان خاطرنشان می سازد که امروزه هرم قدرت ابر شرکت ها به مدلی قابل تعمیم برای همه دنیا درآمده و همه مردم را باید قربانیان اصلی این وضعیت دانست.

در حالی که تا سال های پایانی دهه هفتاد میلادی، قریب به اتفاق تحقیقات دارویی توسط دولت ها انجام می گرفت، اما هم اینک این شرایط کاملا وارونه شده است؛ چرا که ابر شرکت های داروسازی که میلیاردها دلار برای ساخت داروهای جدید هزینه می نمایند، تلاش می کنند که با استفاده از همه روش های ممکن نظیر دستکاری در داده ها، حذف پاره ای از اطلاعات، دستکاری آماری و همچنین پرداخت رشوه، عملکرد بهتری را برای داروی خود، نسبت به داروهای مشابه، تبلیغ نمایند. نویسنده این مقاله با اشاره به تعدادی از این اقدامات غیرمسئولانه که تاکنون منجر به مرگ و آسیب رساندن به ده ها هزار بیمار در سراسر دنیا گردیده، خواهان ارائه نقشی مؤثرتر از سوی دولت ها در این بخش گردیده است.

در حالی که استفاده از انواع چاشنی ها و مواد افزودنی در موادغذایی بشریت، سابقه ای طولانی دارد، اما در چند دهه اخیر، شرکت های صنعتی سازنده موادغذایی و عرضه کنندگان غذاهای آماده و سریع، در محصولات خود از صدها مواد افزودنی شیمیایی مختلف استفاده می کنند. البته مدیران این شرکت ها که روابط نزدیکی نیز با مقامات و سازمان های نظارت بر مواد غذایی دارند، ادعا می کنند که این کار با هدف حفظ طعم و رنگ و سهولت نگهداری و حمل و نقل و همچنین جلوگیری از استثمام بوی گندیدگی محصولات گوشتی صورت می گیرد. نویسنده این مقاله با اشاره به نتایج نگران کننده چند مطالعه انجام شده در زمینه آثار این مواد افزودنی بر روی انسان ها و به ویژه کودکان، خواهان مخالفت گسترده مردمی علیه کاربرد این مواد و نظارت شدیدتر دولت ها در این زمینه شده است.

با گسترش صنعت هله هوله و عرضه انواع محصولات سرشار از نمک و شکر و چربی، بیماری مرگبار دیابت در جامعه امروز آمریکا با رشدی شگرف در حال گسترش است که قطع اعضا، نابینایی، بیماری های قلبی و از دست دادن کلیه ها، در کنار داشتن هیکل های بدقواره و ناموزون، ناخن هایی خشک و شکننده، پوست های پینه بسته و فوق العاده حساس و سرهای طاس، بخشی از علایم آن در کودکان ماست. امروزه در شرایطی از هر 3 کودک آمریکایی یک نفر به دیابت مبتلا می شود که رژیم های غذایی نامناسب و عدم تحرک، دو دلیل اصلی بروز آن به شمار می رود. هرچند میلیاردها دلار منفعت مالی درمان طولانی مدت و پرهزینه این بیماری عصر مدرن، نصیب ابر شرکت های صنایع دارویی و پزشکی فعال در این بازار پرسود می شود.

همراه با عصر محصولات الکترونیکی دیجیتال و روند سریع تغییرات در این حوزه، شرکت های تولید کننده، برای حفظ برتری تجاری خود و افزایش سودآوری، به تولید انواع کالاهای خوش آب و رنگ و روزآمد با موادی شیک و پرزرق و برق و در عین حال شکننده، با استفاده از مواد ارزان قیمت روی آورده اند. بدین ترتیب، برخلاف محصولات الکترونیکی دهه های پیشین که با عمری طولانی، قطعات یدکی و ضمانت تعمیر به مشتری همراه بودند، امروزه ما شاهد موجی از انواع کالاهای با عمر کمتر از 6 ماه هستیم که به زودی از رده خارج شده و به زباله دانی انداخته می شوند. اما نکته حائز اهمیت این است که این کالاها دارای مقادیر فراوانی از انواع فلزهای سمی و مهلک نظیر سرب، کادمیوم، جیوه، کرومیوم و باریوم هستند که به دلیل فقدان قوانین مربوط به بازیافت این محصولات، عمدتا روانه آب و خاک و طبیعت می شوند. لذا باید این زباله های عصر مدرن را بمب ساعتی در حال انفجار دنیای امروز دانست.

با گسترش بیماری های مختلفی که به دلیل افزایش مصرف روغن های حاوی اسیدهای چرب ترانس بالا نظیر امگا 6 به وجود می آید، در سال های اخیر پزشکان مصرف روغن های حاوی امگا3 را برای بیماران و افراد عادی تجویز می نمایند. افزایش مصرف امگا 3 که در ماهی، بادام و شاه دانه وجود دارد، همراه با استفاده گسترده از ماهی ها به عنوان کودهای تقویتی، غذای ماهی های پرورشی و خوک ها و طیور، به نابودی بسیاری از گونه های ماهی منجر گردیده است. البته دولت ها نیز با پرداخت یارانه های هنگفت برای ساخت قایق های غول پیکر صیادی، به این وضعیت بحرانی دامن می زنند. نویسنده با یادآوری نقش لابی قدرتمند صنعت شیلات در تصمیم گیری های مدیران آمریکایی، خاطرنشان می کندکه خوش بینی نسبت به شرایط کنونی، تنها یک واپس گرایی جهالت آمیز خواهد بود.

در پی گرمای جهانی و تغییر آب و هوای کره زمین، ما در سال های اخیر همه رکوردهای مربوط به گرم ترین سال، گرم ترین فصل و مخرب ترین توفان های تاریخ را به دست آورده ایم. نویسنده این مقاله با نگاهی به گزارش علایم حیاتی 2007-2006 مؤسسه وردواچ و نگاهی به دلایل شکل گیری این وضعیت بحرانی زیست محیطی و آثار آن، خاطرنشان می کند که توسعه لجام گسیخته اقتصادی و انسانی در قرن بیستم، کره زمین را به مرگ خود نزدیک و نزدیک تر نموده است. هرچند با به پایان رسیدن منابع نفتی و نابودی تپه های مرجانی، این شرایط وخیم تر هم خواهد شد. نویسنده در پایان با اشاره به اقدامات کنترلی صورت گرفته در سال های اخیر، معتقد است که روند این فعالیت ها بسیار کند بوده و بدین ترتیب ما هرگز قادر به تحویل دنیایی ایمن و سالم به فرزندانمان نخواهیم بود.