فصلنامه روان شناسی مدرسه
سال دوم شماره 3 (پیاپی 7، پاییز 1392)

هدف پژوهش حاضر تعیین اثر بخشی آموزشی راهبردهای مدیریت زمان بر سلامت روانی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان بود. این پژوهش به شیوه ی آزمایشی و با طرح پیش آزمون-پس آزمون اجرا شد. جامعه ی آماری این پژوهش را کلیه ی دانش آموزان دوره ی متوسطه ی شهرستان اردبیل تشکیل می دهند. نمونه ی این پژوهش شامل 30 دانش آموز بود که به صورت تصادفی ساده از بین مناطق چندگانه انتخاب شدند و در دو گروه آزمایش و کنترل، هر گروه (15 نفر)، قرار گرفتند. برای جمع آوری داده ها از مقیاس سلامت عمومی گلد برگ و انگیزش پیشرفت تحصیلی هرمنس استفاده شد. داده های جمع آوری شده با تحلیل واریانس چند متغیره و تحلیل کوواریانس مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند. نتایج تحلیل واریانس چند متغیری نشان داد که آموزش مدیریت زمان بر مولفه های سلامت روان تاثیر دارد. با توجه به این که زمان یک منبع محدود به شمار می آید لزوم مدیریت آن، به خصوص در محیطهای آموزشی و برای دانش آموزان، از اهمیت بالایی برخوردار است.

به این منظور دانش آموزان مضطرب 50 نفر به صورت تصادفی انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. شرکت کنندگان دو گروه قبل و بعد از مداخله به پرسش نامه ی اضطراب بک پاسخ دادند. شیوه ی آموزشی نظم دهی هیجانی گراتز و گاندرسون در 13 جلسه به گروه آزمایش آموزش داده شد. داده های جمع آوری شده با استفاده از آزمون تحلیل واریانس چندمتغیره مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که آموزش مهارت های نظم دهی هیجانی، اضطراب و مولفه های آن را در دانش آموزان به طور معناداری کاهش می دهد. این نتایج حاکی است که آموزش مهارت های نظم دهی هیجانی با اصلاح باورهای نامناسب و رفتارهای غیرمنطقی در مورد هیجانها به کاهش اضطراب افراد منجر میشود.

محیط عاطفی خانوادگی، شیوه های فرزندپروری و نیز شیوه های فرزندپروی والدین آنان در مدارس (91-1390) بود. 387 دانش آموز و 147 نفر از مادران آنان با شیوه ی - راهنمایی دولتی شهر تبریز (91 نمونه گیری تصادفی خوشه ایچندمرحل هی و تصادفی ساده انتخاب شده و به پرسش نامه های فرزندپروری شیفر، بامریند و مقیاس قلدری پاسخ دادند. مبتنی بر نتایج، قلدری و اشکال سنتی و سایبری آن با شیوه ی فرزندپروری مستبدان هی مادر و شیوه ی فرزندپروری ادراک شده ی مستبدانه و کناره گیر، رابطه ی مثبت داشت، این رابطه با شیوه ی ادراک شد هی مقتدارنه منفی بود. همچنین، محیط عاطفی خانواده با قلدری و انواع آن رابطه داشته و ب عد محبت نسبت به ب عد کنترل متغیر پیش بین قوی تری بود؛ سردی محیط خانوادگی به تنهایی 9% تغییرات قلدری را پیش بینی کرد.

هدف پژوهش حاضر مقایسه نگرش به ازدواج و طلاق و دلبستگی به همسالان در فرزندان پسر خانواده های عادی و طلاق است. جامعهی آماری این مطالعه را تمام دانش آموزان پسر دبیرستانی خانواده های عادی و طلاق شهر اهواز در سال تحصیلی 91-90 تشکیل داده است. از این جامعه ی آماری، نمونه ای به تعداد240 نفر به روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. برای سنجش متغیرهای مورد مطالعه از پرسش نامه ی نگرش به ازدواج براتن و روزن (MAS)، پرسش نامه ی نگرش به طلاق کینایرد و جرارد (ADS)، پرسش نامه ی دلبستگی به والدین و همسالان (IPPA) و پرسش نامه ی جمعیت شناختی محقق ساخته استفاده شد. برای آزمون فرضیه های پژوهش مبنی بر نگرش مثبتتر فرزندان پسر خانواده های عادی به ازدواج و دلبستگی بیشتر به همسالان و نیز نگرش منفی تر آنها به پدیده ی طلاق از تحلیل واریانس چندمتغیری (MANOVA) استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که نگرش پسران خانواده های عادی نسبت به ازدواج مثبتتر و نسبت به طلاق منفیتر بود. نتایج پژوهش حاضر همچنین نشان میدهد که بین پسران خانواده های عادی و طلاق از نظر دلبستگی به همسالان تفاوت معناداری وجود دارد. نتایج به دست آمده و مضامین آموزشی و درمانی حاصل از این پژوهش به تفصیل مورد بحث قرار گرفته است.

هدف پژوهش حاضر نقش تعلل ورزی، خود تنظیم گری و باورهای فراشناختی در پیش بینی ناگویی خلقی دانش آموزان دختر دوره متوسطه بود. این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه ی آماری این پژوهش را کلیه ی دانش آموزان دختر دوره ی متوسطه ی شهر مشکین شهر در سال تحصیلی 92-91 تشکیل میدهد. آزمودنی های پژوهش شامل 120 نفر از دانش آموزان دختر شهر مشکین شهر بود که به روش نمونه گیری خوشه ایچند مرحل های از بین مدارس این شهر انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از مقیاس تعلل ورزی دانش آموزان، مقیاس خودتنظیم گری، مقیاس باورهای فراشناختی و مقیاس ناگویی خلقی استفاده شد. یافته ها به روش آماری ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون چند متغیری و تحلیل مسیر تجزیه و تحلیل شدند. نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که ارتباط منفی و معناداری بین خود تنظیم گری و ناگویی خلقی وجود دارد P<0/001 همچنین ارتباط مثبت و معناداری بین فراشناخت و تعلل ورزی با ناگویی خلقی وجود دارد P<0/001 به عبارتی 66 درصد از ناگویی خلقی از طریق تعلل ورزی و باورهای فراشناختی تبیین میشود. نتایج تحلیل مسیر نشان داد که تعلل ورزی و باورهای فراشناختی به واسطه خود تنظی مگری بر نارسایی هیجانی تاثیر می گذارد. دانش آموزان با خود تنظیم گری بالا که راهبردهای شناختی و فراشناختی بیشتری استفاده می کردند تعلل ورزی و ناگویی خلقی پایینتری داشتند و در نتیجه پیشرفت تحصیلی آنها بیشتر بود.

پژوهش حاضر با هدف بررسی مولفه های نگرش تربیتی والدین و رابط هی آن ها با ابعاد سلامت روانی – اجتماعی(خودپنداره و تعامل اجتماعی) نوجوانان دختر انجام شده است. برای انجام دادن این پژوهش تعداد 120 دانش آموز دختر با میانگین سنی 14 سال از مناطق 2 و تبادکان آموزش و پرورش شهرستان مشهد به شیوه ی تصادفی خوشه ایگزینش شدند تا به آزمون فهرست عوامل حمایت کننده فردی و والدینشان به آزمون سبک فرزندپروری یانگ پاسخ دهند. نتایج به دست آمده گویای آن بود که مولفه های نگرش تربیتی والدین بر ابعاد سلامت روانی و اجتماعی نوجوانان تاثیر معنادار دارد. بدین معنا که هر چقدر والدین در سبک تربیتی خود از طرح واره های منفی بیشتر استفاده کنند، سطح سلامت روانی- اجتماعی فرزندان پایین تر خواهد بود. در مقابل، والدینی که در سبک تربیتی آن ها وجود طرح واره های منفی کمتر دیده شده است، از فرزندانی با خودپنداره و خودکارآمدی بالا و هم چنین سازگاری روانی و اجتماعی قوی برخوردارند.

در این پژوهش اثربخشی شیوه های ارائه و تهی ه ی نقشه های مفهومی (ارائه ی نقشه های مفهومی از قبل آماده، نقشه کشی مفهومی مداد -کاغذی و نقشه کشی مفهومی رایانه ای) بر درک مطلب مورد مقایسه قرار گرفت. آزمودنی های پژوهش عبارت بود از 66 دانش آموز سال سوم متوسطه (33 دختر، 33 پسر) که از بین دانش آموزان سال سوم متوسطه شهرستان تربت حیدریه در 1390 به صورت تصادفی خوشه ایانتخاب شدند. این افراد در سه گروه آزمایشی و یک گروه کنترل - سال تحصیلی 91 به صورت تصادفی گمارش شدند. ابزارهای مورد استفاده عبارت بودند از: 1) متون آزمایشی، 2) آزمون درک مطلب، 3) نرم افزار Camp Tools و 4) نقشه های مفهومی محقق ساخته. برای اجرای این پژوهش ابتدا از همه ی گروه ها پیش آزمون درک مطلب از متون آزمایشی به عمل آمد. سپس یک گروه همراه با متون آزمایشی نقشه های مفهومی از قبل آماده را مطالعه کردند. گروه دیگر نیز بعد از 4 جلسه آموزش نقشه کشی مفهومی به صورت مداد -کاغذی، از متون آزمایشی، نقشه ی مفهومی تهیه کردند. گروه آزمایشی سوم نیز بعد از 5 جلسه آموزش نقشه کشی مفهومی به کمک رایانه، به تهیه ی نقشه مفهومی، از متون آزمایشی اقدام نمودند. بعد از مطالعه یا تهیه نقشه مفهومی به دست گروه های مختلف، از آزمودنی ها خواسته شد تا به سوالات آزمون درک مطلب پاسخ دهند. گروه کنترل نیز متون آزمایشی را بدون تهیه یا ارائه نقشه ی مفهومی مطالعه کردند. یافته ها نشان داد که ارائه ی نقشه های مفهومی از قبل آماده نسبت به مطالعه متن های بدون نقشه مفهومی، درک مطلب آزمودنی ها را به طورمعناداری افزایش می دهد. ولی، تهیه ی نقشه مفهومی توسط آزمودنی ها به کمک رایانه یا به صورت مداد -کاغذی، نسبت به مطالعه متون آزمایشی بدون نقشه مفهومی (گروه کنترل)، تفاوت معناداری نداشت. نتیجه ی اصلی این که بهترین راه برای افزایش درک مطلب، همراه نمودن نقشه های مفهومی از قبل آماده با متون مورد مطالعه دانش آموزان است.

هدف پژوهش حاضر، پیش بینی آسیب های اجتماعی بر اساس مهارت های زندگی در دانش آموزان بود. روش پژوهش توصیفی - همبستگی بود. 800 دانش آموز با روش نمونه گیری طبقه ای نسبی انتخاب و پرسش نامه های مهارت های زندگی و آسیب های اجتماعی محقق ساخته روی آنها اجرا گردید. نتایج نشان داد که بین آگاهی از مهارت های زندگی و آسیب های اجتماعی رابطه ی منفی معنادار وجود دارد. رگرسیون گام به گام نشان داد که در گام اول متغیر کنترل هیجانات وارد معادله رگرسیون شده و به تنهایی 29 درصد از واریانس آسیب های اجتماعی را تبیین می کند. پس از آن مهارت خودآگاهی، تفکر خلاق، ارتباط بین فردی به ترتیب نقش مهم و معناداری در پیش بینی آسیب های اجتماعی داشتند و در مجموع این متغیرها 34 درصد از تغییرات آسیب های اجتماعی را پیش بینی می کنند. بنا براین، آگاهی از مهارت های زندگی نقش مهمی در پیشگیری از آسیب های اجتماعی دارد و می توان با افزایش آگاهی دانش آموزان از این مهارت ها نسبت به پیشگیری از آسیب ها اقدام کرد.

هدف پژوهش حاضر مقایسه ی پنج عامل بزرگ شخصیتی و خودکارآمدی در دانش آموزان عادی وتیزهوش دوره ی متوسطه ی شهر اردبیل بود. نوع پژوهش از نوع علی- مقایسهای بود. جامعه ی آماری پژوهش حاضر، شامل کلیه ی دانش آموزان تیزهوش و عادی متوسطه ی شهر اردبیل در سال تحصیلی 91-1390 بودند. که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ایچندمرحله ای، نمونهای به حجم 80 نفر (40 تیزهوش و 40 عادی)، انتخاب و همتا شدند. برای جمع آوری داده ها از دو پرسش نامه ی ابعاد شخصیتی (NEO-FFI) و پرسش نامه ی خودکارآمدی شرر و همکاران استفاده شد و برای تجزیه و تحلیلداده ها از تحلیل واریانسچندمتغیری(مانوا) استفاده شده است. نتایج مطالعه نشان داد که از ابعاد شخصیت، دو مولفه ی روانرنجورخوییو وظیفهشناسی در بین دانش آموزان تیزهوش و عادی تفاوت معناداری دارد علاوه بر این در متغیر خودکارآمدی بین دو گروه تفاوت معناداری وجود داشت P<0/ 001 نتایج این پژوهش نشان داد دانش آموزان تیزهوش از وظیفه شناسی و خودکارآمدی بالاتری نسبت به دانش آموزان عادی برخوردارند که این امر در تعهد نسبت به انجام کارهای درسی و مسولیتپذیری بالاتر و به نوب هی خود با سلامت این گروه در ارتباط است.