فهرست مطالب

تحقیقات علوم قرآن و حدیث - سال پنجم شماره 2 (پیاپی 10، پاییز و زمستان 1387)

مجله تحقیقات علوم قرآن و حدیث
سال پنجم شماره 2 (پیاپی 10، پاییز و زمستان 1387)

  • 166 صفحه، بهای روی جلد: 5,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1387/12/20
  • تعداد عناوین: 7
|
  • احمد بادکوبه هزاوه، یونس دهقانی فارسانی صفحه 5

    با گسترش مباحث جدید در حوزه علوم اجتماعی و انسانی، دیدگاه های نو برای تبیین علل تفاسیر گوناگون و مختلف از یک متن در دوره های تاریخی ارایه شده است. از جمله این دیدگاه ها طرح مفهوم میثاق اجتماعی (قرارداد اجتماعی) و نقش آن بر فهم تفسیر از یک متن است. استفاده از این مفهوم می تواند به تبیین علت تغییر آرای تفسیری در برخی از آیات قرآن کریم در ادوار تاریخی مسلمانان کمک شایسته ای کند. در این جستار آرای مفسران درباره عبارت قرآنی «... ان الله لا یغیر ما بقوم حتی یغیروا ما بانفسهم...»، پس از طبقه بندی، تحلیل و ارزیابی شده است در این میان کوشش شده است تا اختلاف نظر مفسران بر اساس میثاق اجتماعی  دوره های مختلف تاریخی فهم و تحلیل شود. بر مبنای یافته های این بررسی در دوره معاصر تاریخ مفسر به دلیل بیداری مسلمانان و آغاز نهضت اصلاح گری، تفسیر جدیدی از واژه " تغییر" در آیه مورد بحث، مطرح شده است که عبارت است از " تغییر از وضعیت نامطلوب به مطلوب" . این تفسیر در تقابل با تفسیر واژه " تغییر" در دوره های پیشین یعنی " تغییر از یضعیت مطلوب به نامطلوب" قرار می گیرد. با توجه به بررسی تاریخی زمینه های اجتماعی شکل گیری این تغییر دیدگاه مفسران معاصر در تفسیر آیه یاد شده،  " مثبت انگاری امر تغییر" به منزله میثاق اجتماعی موثر در شکل گیری دیدگاه نو، معرفی شده است.

    کلیدواژگان: تفسیر قرآن، مفسر، تفسیر متن، تحولات اجتماعی، میثاق اجتماعی (قرارداد اجتماعی)
  • خدابخش اسداللهی صفحه 19

    سنایی جزو آن دسته از شاعران زبان فارسی است که به کلام الله، توجه خاصی نشان داده است. وی مسلمانی آگاه بود و شاعر، و کاملا تحت تاثیر فصاحت و بلاغت قرآن. اصلی ترین وجوه اعجاز آن را، الفاظ فصیح، نظم ویژه و تقلیدناپذیر و معانی مشتمل بر همه علوم و سخنان بشری می داند و امت اسلام را برای بهره مندی از این سرچشمه حیات و منبع هدایت و در کنار آن، عترت پیامبر(ص)، فرا می خواند. از منظر وی، کسانی می توانند از نور هدایت کلام الهی برخوردار شوند که با پاکیزگی ظاهری و باطنی و نیز با عقل منور به نور الهی بدان مراجعه کنند و حقایق باطنی آن را با چشمان حقیقت بین بنگرند و به تاویل آیات متشابه هم دست یابند؛ همچنین برای دستیابی به کیمیای دین و گوهر یقین، به تفسیر قرآن به قرآن روی بیاورند؛در غیر این صورت، شاهد قرآن، رخسار واقعی خود را به آنان نشان نخواهد داد؛ در نتیجه، به شبب بی لیاقتی خودشان، از نسخه شفابخش قرآن، محروم خواهند ماند.همچنین وی ، بر این باور است که قرآن از دست کسانی که به حقایق والای آن، عمل نمی کنند، در روز قیامت، گله و شکوه سر خواهد داد.

    کلیدواژگان: قرآن، اعجاز، عقل، تفسیر، تاویل متشابه، سنایی
  • محمدعلی مهدوی راد، مهدیه دهقانی قناتغستانی صفحه 45

    به علت نقش آفرین بودن اطلاع از مکی یا مدنی بودن آیات و سور در مباحث قرآنی، تلاش برای شناخت و شناساندن آیات و سور مکی و مدنی در گذر دوره های مختلف از صدر اسلام تاکنون به اشکال گوناگون شکل گرفته است.در آغاز از صحابه رسول خدا(ص) در این باره سوال می شد و در دوره بعد سخن صحابه و نیز تابعین در قالب روایاتی چون روایات قاعده گون در باب مکی و مدنی، روایات مختص به معرفی مکی و مدنی، روایات ترتیب نزول و اسباب نزول نقل گردید و حجت دانسته شد. از زمان صحابه و تابعین تا دو سده اخیر تلاش در جهت شناخت مکی و مدنی در سه محور صورت گرفته: الف) تلاش بر محور روایت های رسیده. نتیجه اهتمام به روایات که بیشترین و رایج ترین عملکرد بود به استثناء کردن انبوهی از آیات از سور و نیز قایل شدن به تعدد نزول و یا به نزول در بین راه مکه و مدنی در هنگام متعارض دیدن روایات انجامید. ب) تلاش برای ارایه قاعده برای شناخت. حاصل این تلاش ارایه شدن تعداد انگشت شمار و محدودی قاهده مرتبط به موضوعات آیات مکی و مدنی است. ج) تلاش بر محور موضوع و محتوا که غالبا با توجه به موضوع مطرح شده در روایات اسباب نزول و نه مستقلا با تدبر در محتوای آیات صورت می گرفت. بعد از آن در دو سده اخیر اهتمامی جدید در شناخت مکی و مدنی رخ نمود و اندیشمندان با روش هایی نو از جمله بر مبنای اطلاعات آماری مربوط به آیات و سور، و یا اسلوب بیان و آهنگ و طول آیات و مستقلا محتوای آنها درصدد شناخت آیات و سور مکی و مدنی برآمدند و در برخورد به روایات به حل رفع تعارض روایات بدون قایل شدن به تکرار نزول و استثناء آیات از سور و... موفق شدند.
    در مجموع و در راه یافتن روشی مناسب با ضریب خطای پایین شایسته است به مجموعه ای از شاخص ها و نشانه ها توجه کرد و مجموعه آنها را در کنار هم آورده و نتیجه گیری نمود.

    کلیدواژگان: مکی، مدنی، شناخت مکی و مدنی
  • عباس مصلایی پوریزدی صفحه 81

    بیان المعانی نخستین تفسیری است که تمامی سوره های قرآن کریم را از منظری تاریخی و بر اساس ترتیب نزول مورد بررسی قرا رداده است. عبدالقارد ملاحویش آل غازی، یکی از مفسران معاصر به شیوه عقلی و اجتهادی، بر پایه مصادر متعدد و با عنایت به نظم آیات و مقتضیات نزول به تفسیر آیات قرآن کریم پرداخته است. تحلیل و بررسی روش تفسیری عبدالقادر ملاحویش آل غازی از مهم ترین اهداف این نوشتار است. گفتنی است که این تفسیر، برای بسیاری از تفسیر پژوهان ناشناخته مانده است.

    کلیدواژگان: تفسیر، بیان المعانی، عبدالقادر ملاحویش آل غازی، روش تفسیری، ترتیب نزول
  • مجید معارف، احد فرامرز قراملکی، محمد جواد فلاح صفحه 105

    حدیث « عرفت الله بفسخ العزایم و حل العقود و نقض الهمم» منقول از امام علی (ع) راهی متمایز از براهین فلاسفه و متکلمان در موضوع خداشناسی در اختیار حق جویان قرار می دهد که همانا تکیه بر ربوبیت الهی و تدبیر امور از ناحیه آن ذات مقدس است.
    از این حدیث گزارش های مختلفی با اختلاف در عبارات در منابع متقدمان و متاخران – کتاب های شیخ صدوق- وجود دارد که بررسی اسناد این گزارش در مجموع صدور حدیث از معصوم (علیه السلام) را قریب به یقین می سازد. در این جستار به بررسی ارزش رجالی این حدیث می پردازیم تا با حصول اطمینان از صدور روایت، کنکاش در معانی و فقه الحدیث آن با عنایت بیشتری دنبال شود.

    کلیدواژگان: اسناد، منابع حدیثی، منابع رجالی، صحیح، حسن، ضعیف
  • محمدحسن موحدی ساوجی صفحه 125

    رواداری به معنای تسامح عملی با مخالفان و احترام و به رسمیت شناختن حقوق اجتماعی آنان در این جهان است. این موضوع در حوزه های گوناگونی قابل طرح است؛ و در حوزه ادیان، پیروان ادیان و عقاید گوناگون و متفاوت، اعم از ادیان آسمانی و غیرآسمانی و حتی پیروان مکاتب الحادی را دربرمی گیرد. موضع قران کریم در این زمینه، شرایط به رسمیت شناختن این حقوق، و شمول آن نسبت به افراد، ادیان و مکاتب گوناگون، و نیز مظاهر آن، از موضاعاتی است که در این جستار به آن پرداخته شده است؛ و در نهایت این فرضیه به اثبات رسیده است که قرآن کریم رواداری و حتی احسان به همه فرزندان آدم (علیه السلام) را جایز بلکه ممدوح دانسته است؛ و تنها استثناء مستفاد از آیات شریفه، کسانی هستند که با مسلمانان در حال جنگ بوده و محارب اب آنان به شمار آیند، یا انسان های ناتوانی را- هرچند غیر مسلمان- تحت ستم شدید قرار داده، آزادی ها و حقوق بنیادین آنان را از ایشان ستانده باشند.

    کلیدواژگان: قرآن کریم، رواداری، ادیان، مخالفان، احسان
  • صفحه 5
|
  • Page 5

    The development of social sciences has given new explanations for the cause of different commentaries on a text in different historical eras. The concept of social convention and its affect on understanding a text is one of these views. Using this concept,we can contribute to the better understanding of the changing interpretation of Quran in the Muslim history. in this article we have considered exegetes' view on the verse ".God does not change what any people may have until they change whatever they themselves have ... "(Q:XIIJ-ll ),classifyiedit and analyzed it according to the concept of social convention. Our study reveals that in the contemporary era,due to Muslim's revival and the introduction of reformist movement, a new interpretation of the word change(tagyiir)in the above mentioned verse has been seen i.e. change from the bad condition to a good one,while the word was interpreted earlier as change from good conditions to a bad one. With regard to the historical study of the social grounds for such a change in the contemporary commentaries, this article has introduced "positive aspect of change" as the social convention effective in the development of this new understanding of the verse.

  • Page 19

    Sanayi is one of the Persian poets who have paid a special attention to Quran in their writings. As a conscious Muslim and a poet deeply affected by the rhetoric aspect of Quran, Sanayi considers the main feature of Quran's miracle, its eloquent words and particular and inimitatable order of words and its comprehensive meanings which embrace all the knowledge of human beings. Accordingly he calls the nation of Islam to make the best of this fountain of spiritual life and source of guidance besides the prophet's progeny. He believes in order to benefit from the light of guidance of this divine word,one should require both outward and inward purity and he should deliberate on it by an intellect enlightened by this divine light. Only then he will be able to see the hidden truth of Quran and understand its ambiguous verses. The only possible way to reach the core of religion and attain certainty is by following this path; otherwise Quran will not show its real face to his readers and they will be deprived from the remedial script of Quran. He asserts that on the day of resurrection, Quran will complain from those believers not acting according to Quranic teachings.

  • Page 45

    The knowledge of being meccan or medinite concerning the chapters and verses of the Quran has a significant role in the correct interpretation of this holy book. Therefore, in order to indentify this aspect of the verses, scholars have showed much effort in different ways, all through centuries since early islam till now. At the beginning, the Companions were questioned about it; later on, their sayings and that of the Successors took the form of hadith with different classifications: some expressing rules for recognition of these kind of verses; a variety of them specifying particular cases; others indicating the chronology of revelation and a number of them stating the cause of revelation. These traditions have become the main proofs for this kind of classification of verses and chapters. During the long scholastic history of this study, from the time of the Companions till the last two centuries, the efforts for recognition of the meccan and medinite verses can be classified in the following three approaches: 1. Based on hadiths ;as the main proof which usually on the time of contradictory traditions ended to both exclusion of numerous verses from the whole chapter and belief in re-descendent of the verse or chapter or its revelation in the road between Mecca and Medina; 2. Based on identifying rules, the result of which has been few rules regarding the subject of the meccan and medinite verses; 3. Based on form and content of verses which has been usually depending on the subject of the traditions concerning the cause of revelation and not the proper verses. In the two recent centuries new approaches can be seen employing different data including: statistical details about verses and chapters; style, tone and length of verses and the content of the verses. These recent scholars have given new solutions to the problem of contradictory traditions without accepting re-descendent of verses or its exclusion from the whole chapter. Consequently to reach a proper method ,with least error, all the clues and evidences should be taken into consideration.

  • Page 81

    Bayan al-rna'ani is the first quranic commentary which covers the whole suras of the holy Quran having a historical approach based on the chronological order of revelation. Abdul Gader Mulla Huwaysh al-Gazi,a contemporary exegete interprets Quran following a rational approach according to a variety of sources with regard to the order of the verses and requirements of revelations. The critical study of the interpretative method of Mulla Huwaysh al-Gazi is one of the most significant objects of the present article. It is worth noting that this exegesis is still unknown to many scholars in the field of Quran interpretation.

  • Page 105

    The tradition "I came to know Allah by the abolishment of decisions" (Nahj-ul-balag ah, Hekmat 250) narrated by Imam Ali presents a path different from the arguments of philosophers and theologians on the subject of theology to the truth-seekers. Tn his word, Imam Ali elaborates this path as reliance on the divinity of God and His management of affairs. There are different versions of this hadith with varying phrases in early sources as well as recent ones, particularly in the books of Shaikh Sadugh; the inspection of its chain of narrators, on the whole leaves it nearly without any trace of doubt that this saying has been uttered by the Imam. Examining the authenticity of this hadith has been the main objective of this article providing the neccassary ground so that deliberation on its meaning would be followed with more esteem.