فهرست مطالب

راهبرد توسعه - سال دهم شماره 3 (پیاپی 39، پاییز 1393)

نشریه راهبرد توسعه
سال دهم شماره 3 (پیاپی 39، پاییز 1393)

  • 238 صفحه، بهای روی جلد: 40,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1393/10/01
  • تعداد عناوین: 9
|
  • سخن سردبیر
    حسن سبحانی صفحه 5
  • میزگرد: چیستی و چرایی اقتصاد مقاومتی / با حضور آقایان: دکتر علی آقامحمدی، دکتر داوود دانش جعفری، مهندس سیدمرتضی نبوی
    صفحه 7
  • محمدنقی نظرپور*، محمدرضا یوسفی شیخ رباط، فائزه فروزان صفحه 28
    یکی از عوامل اصلی رشد و توسعه اقتصادی، سرمایه اجتماعی است. علاوه بر این، در قرن بیستم با روی کار آمدن اقتصاد دانایی محور، دانش، اطلاعات و تکنولوژی به موتور خلق ارزش افزوده تبدیل شده است. امروزه بدون برخورداری از سطوح کافی سرمایه اجتماعی مولفه های دانایی و شکل گیری فرآیند تولید، توزیع و کاربرد دانش محقق نمی گردد. لذا در این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی سعی بر اثبات این فرضیه بوده است که سرمایه اجتماعی یک پیش نیاز اصلی در ایجاد مولفه های دانایی و شکل گیری اقتصادی دانایی محور است. نتایج مقاله حکایت از آن دارد که سرمایه اجتماعی با ایجاد هنجارهای علم گرایی و ایجاد روحیه علمی در جامعه، تبادل اطلاعات و دانش از طریق افزایش تعاملات، مشارکت در فعالیت های R&D و پژوهشی، ایجاد شبکه های اجتماعی علمی- تحقیقی منجر به تولید، توزیع و کاربرد دانش در جامعه می گردد. هم چنین سرمایه اجتماعی با افزایش کارایی سرمایه انسانی، افزایش کارایی بازار دانش، افزایش کارایی حقوق مالکیت فکری تحقق اقتصاد دانایی محور را ممکن می سازد.
    کلیدواژگان: سرمایه اجتماعی، اعتماد، مشارکت، اقتصاد دانایی محور، دانش، اطلاعات، سرمایه انسانی، R&D
  • محمدحسین مردانی نوکنده*، قاسم علی کابلی صفحه 56
    سبک زندگی اسلامی بر مبنای ساده زیستی، راه میانه ای است که اسراف، تبذیر، بخل و امساک را نفی می کند و اسلام از آن حمایت کرده است. استفاده از روزی خدا و به مصرف رساندن مال پاکیزه و حلال، حق طبیعی همه افراد است. اما غرق شدن در تجملات و زرق و برق زندگی مادی راه بی انتهایی است که اضطراب، دلهره، نگرانی و... از دستاوردهای آن به شمار می روند. مساله اصلی در این نوشتار تحلیلی، بررسی فرهنگ ساده زیستی از نگاه آموزه های دینی است که نتیجه آن پیاده سازی سبک زندگی اسلامی در جامعه می باشد. هدف این تحقیق شناخت ابعاد و عناصر مختلف فرهنگ ساده زیستی در ارتباط با ایجاد سبک زندگی اسلامی است. این مقاله بر اساس تحقیق و جستجوی کتابخانه ای از منابعی همچون قرآن کریم، نهج البلاغه، بحارالانوار، اصول کافی و... اتخاذ شده، ضمن آن که محوریت منابع، قرآن کریم بوده است.
    نتیجه آن که ساده زیستی، نوعی سرمایه است. با توجه به زندگی محدود و نیازهای گوناگون بشر باید انسان برای نیازهای ماندگار خود سرمایه گذاری کند. در سیر الی الله که هدف نهایی خلقت انسان است، بهترین زاد و توشه، سبک بالی است، چرا که وابستگی، انسان را از طی طریق باز می دارد و در نهایت آن که سبک زندگی در پرتو فرهنگ ساده زیستی، آرامش، تعالی و تکامل را برای همگان به ارمغان خواهد آورد.
    کلیدواژگان: سبک زندگی اسلامی، ساده زیستی، اعتدال و آرامش
  • ندا رضوی زاده*، علی اصغر سعیدی صفحه 80
    گردشگری به رغم آن که از موضوعات داغ دهه های اخیر بوده است و در رشته های مختلفی توسعه یافته است، لکن به طور خاص ادبیاتی تحت عنوان جامعه شناسی گردشگری چندان توسعه نیافته و عمدتا مطالعات پراکنده در حوزه های انسان شناسی و مطالعات فرهنگی صورت گرفته و بعضی از مهم ترین جنبه های جامعه شناختی گردشگری به طور مستقیم، صریح و مبسوط ارائه نشده است. یافته های این مقاله حاصل یک مطالعه به روش اسنادی با مرور نظام مند اسناد فارسی و انگلیسی مرتبط است. در این مقاله تاثیرات متقابل گردشگری بر فرهنگ، خانواده و جنسیت، کار و فراغت، خرید و مصرف، نابرابری، تحرک اجتماعی، و سیاست و دولت ارائه شده است.
    کلیدواژگان: گردشگری، جامعه شناسی گردشگری، فرهنگ فراغت، مصرف
  • احمد فقیهی صفحه 101
    باتوجه به فقدان ثمربخشی کافی برنامه های توسعه ملی با رویکرد بخشی در دستیابی به توسعه متعادل، گذار از یک نظام برنامهریزی متمرکز به یک نظام برنامهریزی غیرمتمرکز اجتناب ناپذیر است. این پژوهش به طرح نمونه ای از شیوه برنامهریزی و تحلیل منطقهای اقتصاد ملی، (مورد استان قم) میپردازد.
    روش تحقیق، تحلیلی-توصیفی مبتنی بر مطالعات اسنادی و عملیات میدانی است. در این مطالعه با بهره گیری از نظریه اقتصاد پایه و ضریب مکانی، از بین 72 رشته فعالیت اقتصادی استان (طبقه بندی ISIC)، 20 رشته فعالیت اقتصادی به عنوان مزیتهای نسبی منطقهای استان قم ممتاز و معرفی میگردند. از این بین، فعالیتهایی که از نظر سهم و رشد در تولید ناخالص داخلی استان جایگاه ویژهای دارند و میتوانند به عنوان موتور رشد اقتصادی استان عمل نموده و باعث افزایش تولید و صادرات استان قم گردند، عبارتند از: فعالیتهای ساختمان، فعالیتهای مذهبی- سیاسی، ساخت محصولات غذایی و آشامیدنی، ساخت مبلمان و مصنوعات دیگر، ساخت محصولات فلزی و فابریکی، ساخت سایر تجهیزات حمل و نقل، ساخت محصولات از لاستیک و پلاستیک و بالاخره آموزش عالی دولتی. فعالیت دباغی چرم و محصولات آن و فعالیت ساخت منسوجات (فرش، قالی و پارچه و...) به عنوان دومین و هشتمین بخشهای صادرکننده با سهم قابل قبول در GDP استان می باشند که به دلیل عدم حمایت جدی دچار رشد نزولی شده و رشدی کمتر از رشد اقتصاد استان (به ترتیب رتبه 52 و 64 رشد) داشته و کند کننده رشد اقتصادی استان گردیده اند. همچنین مزیتهای منطق های ضعیف تری مانند دامداری و مرغداری، بهداشت و درمان خصوصی و فعالیت رستوران هم رشد کمتری از رشد GDP استان دارند، اما به دلیل سهم بیشتر در GDP استان، اثر کاهندگی بیشتری بر نرخ رشد تولید ناخالص داخلی استان وارد می نمایند. در خاتمه نیز برخی راهکارهای منطقهای گسترش سرمایهگذاری و تولید در مزیتهای نسبی منطقه ای قم ارائه می شود.
    کلیدواژگان: رشد اقتصادی، توسعه منطقه ای، مزیت های نسبی، ضریب پایه، تحلیل سهم و رشد
  • اسماعیل خارستانی*، فاطمه سیفی صفحه 132
    انفاق به عنوان یکی از معارف حیات بخش اسلام، از یک سو راهکاری برای برطرف کردن فاصله طبقاتی و از بین بردن فقر از جامعه، و از سوی دیگر دستورالعملی برای خودسازی و تزکیه نفس در راه تکامل روح آدمی می باشد. مقوله انفاق از جمله مفاهیم ارزشمندی است که در آموزه های دینی به خصوص آیات قرآن کریم، مورد توجه و عنایت ویژه ای قرار گرفته است. این اصل ارزشمند اگر رعایت شده و به آن عمل شود، کارکردهای زیادی در عرصه های اخلاقی و اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دارد و یکی از اسباب تعدیل ثروت و کاهش فاصله های طبقاتی در جامعه است. قرآن کریم با تعابیر گوناگونی انسان های مومن و پرهیزگار را به انفاق و رسیدگی به امور انسان های فقیر و مستضعف، توصیه و سفارش نموده است.
    از این رو هدف پژوهش حاضر بررسی فلسفه انفاق در اسلام می باشد. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی است. بر این اساس از کتب، نشریات، پایان نامه ها، پژوهش ها و تحقیقات مرتبط با موضوع تحقیق استفاده شده است. در این تحقیق اهمیت انفاق، آداب انفاق، اهداف و اصول انفاق در اسلام مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و در ادامه پیامدهای ترک انفاق و آثار اخلاقی، دینی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی انفاق در اسلام بررسی شده است.
    نتیجه تحقیق نشان می دهد که انفاق یکی از اصول مهم و از سیاست های لازم و بسیار مفید اقتصادی است که علاوه بر کمک به رشد و تعالی معنوی انسان، نقش مهمی در جلوگیری از پدیده انباشت سرمایه و به وجود آمدن قشر تنگدست دارد و موجب پر شدن شکاف های اجتماعی ناشی از فقر می شود و به عنوان یک مکانیزم فعال تعدیل ثروت از تقسیم شدن افراد جامعه به دو قشر فقیر و سرمایه دار جلوگیری می کند.
    کلیدواژگان: انفاق، اهمیت، آداب، اهداف، اصول، آثار
  • سعید ارجمندی*، محسن مهرآرا صفحه 172
    جهان در حال گذار از مرحله جدال ملت ها در روابط تجاری به مرحله جدید مبادلات همه جانبه و مشارکت همگانی در فعالیت های اقتصادی است. تحقیق حاضر تحقیقی تحلیلی-توصیفی است. این تحقیق به بررسی و تحلیل شاخص های باز بودن تجاری و نسبت صادرات و واردات در نه دوره 5 ساله (2010-1966) برای اقتصاد ایران می پردازد. نتایج تحقیق گویای این واقعیت است که جز در دو دوره 5 ساله اول (2010-1966)، توان تجارتی کشور ایران در صحنه بین المللی پایین بوده است. به گونه ای که جز در این فاصله زمانی، ایران در مابقی دوره ها با توجه به شاخص رائو جزء کشورهای کم درآمد و با اقتصاد بسته محسوب می شود از طرفی با توجه به نرخ مبادله پائین ایران در مقابل کشورهای صنعتی، در صورت آزادسازی تجاری زیان های جبران ناپذیری به کشور وارد خواهد شد. همچنین با توجه به نتایج تخمین مدل برآوردی بزرگترین تاثیر بر تولید ناخالص داخلی به ترتیب توسط متغیرهای تراز تجاری، حجم تجارت، تحریم ها و جنگ ایجاد شده است. از طرفی با توجه به منفی بودن تراز تجاری و با معنا بودن ضرایب متغیرهای مجازی جنگ و تحریم ها می توان این نتیجه را استخراج نمودن که ایران از لحاظ شاخص های جهانی سازی و همگرایی اقتصادی در وضعیت مطلوبی قرار ندارد. تحقیق حاضر راه حل جهت رویارویی ایران با این پدیده را، تقویت پیمان های تجاری موجود مثل «اکو»، «اوپک» و سازمان کشورهای توسعه اسلامی می داند.
    کلیدواژگان: جهانی سازی، همگرایی اقتصادی، تراز تجاری
  • معصومه آقاجانی*، محمدعلی آقاجانی، فاطمه قربانی رنجبری صفحه 197
    اگر بر سفر نام گردشگری نهاده و آن را از منظر اقتصاد مطالعه کنیم با یکی از سودآورترین صنایع روبروییم که در عرصه بین المللی نقش مهمی در اقتصاد جهانی ایفا می کند. همچنین موضوع سیاحت و جهانگردی در فرهنگ و تمدن اسلامی با اندیشه و اعتقاد و باور مسلمین پیوندی محکم دارد. با مطالعه دقیق و موشکافانه آیات قرآن و روایات ائمه اطهار(ع) مشاهده می کنیم که سنگ زیربنای تمدن اسلامی را همین سیاحت و گردشگری شکل بخشیده است. از این رو ضروریست اهمیت صنعت مدرن گردشگری را در گستره فرهنگ اسلامی بررسی کرده مفاهیم، ویژگی ها، اهداف و آثار آن را مورد بررسی قرار دهیم. لذا هدف از این مقاله نشان دادن اهمیت و جایگاه گردشگری مذهبی در ایران و عوامل موثر بر آن بوده و سپس تلاش داریم تا بر اساس مطالعات انجام گرفته، موانع را شناسایی و راهکارهای پیشنهادی جهت افزایش درآمدهای ناشی از صنعت جهانگردی مذهبی در ایران به عنوان یکی از بهترین راه های خارج شدن از اقتصاد تک محصولی نفت ارائه نماییم. نتایج پژوهش نشان می دهد که گردشگری و سیر و سیاحت از نگاه اسلام، نه تنها محدود نگشته بلکه ترک آن نیز مورد نکوهش قرار گرفته است و با توجه به راهکارهای ارائه شده می توان آینده گردشگری مذهبی در ایران را مثبت ارزیابی کرد.
    کلیدواژگان: گردشگری، گردشگری مذهبی، اقتصاد اسلامی، ایران
|
  • Dr. Mohammad Naghi Nazarpour*, Mohammad Reza Yousefi Sheikh Robat, Faezeh Forouzan Page 28
    Social capital is one of the main factors of economic growth and development. Furthermore, in the 20th century with the rise of knowledge-based economy knowledge, information and technology has become the engine of value-added. Nowadays without adequate levels of social capital, the formation of knowledge components and the process of creation, diffusion and use of knowledge will not happen. In this regard, in this study with a descriptive-analytical approach has tried to assert this hypothesis that social capital is a vital prerequisite in creation of knowledge components and formation of knowledge-based economy. The results indicate that the social capital by creation of scientific norms and scientific spirit in the community, increasing interaction, sharing information and knowledge, participation in R&D activities, create scientific and research social networks can lead to creation, distribution and use of knowledge. Also social capital by increasing human capital efficiency and knowledge market, increase intellectual property rights efficiency can make knowledge-based economy realistic.
    Keywords: Social Capital, Trust, Participation, Knowledge, Based Economy, Knowledge, Information, Human Capital, R, D
  • Dr. Mohammad Hossein Mardani Nokandeh*, Dr. Ghasem Ali Kaboli Page 56
    Islamic life style based on simple living is a moderate way which rejects wastefulness, extravagance, miserliness and thriftiness and is protected by Islam. It is all human beings to consume God’s daily bread and pure and legit riches. However, to get drowned in luxuries and glamor of material life is an endless way which results in anxiety, fear, worry and so on. The main point in this analytic research is to study simple living culture from the viewpoint of religious learnings the result of which would be to realize Islamic life style in the society. The objective of the research is to identify different dimensions and elements of simple living culture related to Islamic life style creation. The article is based on library research and study; we have used resources such as Coran, Nahj al-Balaghah, Behar al-Anvar, Kafi’s principles and so on, where Koranic resources had been treated as the pivotal ones.
    Keywords: Islamic Life Style, Simple Living, Moderation, Peace
  • Neda Razavizade*, Dr. Ali Asghar Saeedi Page 80
    Although tourism has been a hot topic during recent decades and has developed in various disciplines, sociology of tourism has not much developed specifically; most of them have been in anthropology or cultural study. So some of most important dimensions of sociology of tourism directly and clearly have not been expressed in detail. This paper is result of a study by systematic review of English and Persian literature on the topic. In this paper mutual effects of tourism and culture, family and gender, carrier and leisure, purchasing and consumption, inequality, social mobility, politics and state.
    Keywords: Tourism, Sociology of Tourism, Culture, Leisure, Consumption
  • Ahmad Faghihi Page 101
    Due to the lack of national development programs with adequate effectiveness of the approach in achieving balanced development, The transition from a centrally planned system to a decentralized planning system is inevitable. Research methodology is analytic-descriptive and based on documentary research and field work. In this survey, an example of how regional planning and analysis of the national economy possible, (about the Qom province) is discussed. In this study, using the theory of basic economy and location quotient, twenty of the seventy-two major economic activity in Qom province privileged and introduce as regional advantages. These activities include ten major comparative advantage and other ten Competing activities. Now activities that have desirable share and growth rate in province economy and could act as an engine of economic growth and will increase the production and export of Qom, are: construction, Political and religious, Manufacture of food products and beverages," Manufacture of furniture; manufacturing n.e.c.". " Manufacture of fabricated metal products, except machinery and equipment", " Manufacture of other transport equipment, Manufacture of rubber and plastics products and Finally governmental Higher education.Tanning and dressing of leather and Manufacture of textiles as The second and the eighth-exporting sector, with lower growth and declining rate than the province growth, declines the growth rate of province. Weaker regional advantages such as Farming of animals and Private treatment and hygiene Have smaller growth rate than GDP growth in province too, but due to large and considerable share in GDP of province, then push Retroflex force to GDP growth rate in qom province. In the end some strategies for developing production and investment in regional comparative advantages in Qom offered.
    Keywords: Economic Growth_Regional Development_Comparative Advantages_Location Quotient – Share_Growth Analysis
  • Esmaeel Kharestani*, Fateme Seifi Page 132
    Expending as one of the redemptive teachings of Islam, away Playbook of settle gap in poverty, and the elimination of poverty from the society, And on the other Recipe instructions and self-purification in the evolution of the human spirit. Expending categories such valuable concepts is that the religious teachings, especially the Holy Quran, with special attention and to grant placed. This principle of worthwhile if were Observed and to practice it, There are Many functions in ethical and social, economic and cultural fields, and one of the instruments adjustment of wealth and reducing gap classes in society is. Holy Quran with various interpretations of man's believer and righteous to Expending and take care of affairs human of poor and destitute, recommend and ordering is. The hence purpose of present study is the philosophy of Expending in Islam. The research method is descriptive and analytical. Accordingly of all books, papers, theses, research and studies related to the subject is used. In this study, the importance of Expending, custom Expending Expending's purposes and principles of Islam, analyzed and leave the rest Expending and As a result, the consequences of leaving Expending and is investigated Effects Ethical, religious, social, economic, cultural Expending in Islam.Research results show that Expending is one of the important principles and of the policies necessary and economic useful is That in addition to contributing to the growth and excellence of the human being plays an important role in the prevention of Phenomena of accumulation of capital and the creation of stratum of Poor and Filling social gaps caused by poverty and As an active mechanism to dampen of wealth for the division of the members of society into two of the capitalist and the poor stratum prevent.
    Keywords: Expending, Importance, Rituals, Objectives, Principles, Effects
  • Saeed Arjmandi*, Dr. Mohsen Mehrara Page 172
    Nations conflict in commercial relationship in the world moves toward a new stage of through transactions and public partnership in economic activities. Current research is analytical-descriptive. This research analyzes commercial indexes and proportionate of import and export in 9 periods of 5 years [1966-2010] for Iran economy. Results show that except for two periods of first 5 years, Iran business capacity is low in international stage. Iran is considered as a low-income country with closed economy. Regarding Iran low exchange rate in industrial countries, in case of business freedom, we observe irrecoverable damages. Also concerning evaluation model results, the largest effect on domestic gross production is business variables; business volume, sanctions and war have been created. With regard to negative business balance and meaningful war virtual variables coefficient and sanctions, we conclude that Iran is not placed in a suitable status in terms of globalization indexes and economy coordination. Current research offers a solution for removing this problem through strengthening business contracts like Eco, Opec and Islamic development countries organization.
    Keywords: Globalization, Economic Integration, Trade
  • Masome Aghajani*, Mohammad Ali Aghajani, Fateme Ghorbani Ranjbari Page 197
    If travel is named tourism and we study it from an economic perspective, we will face with one of the most profitable industries in the international arena. Also subject of travel and tourism in Islamic culture and civilization has a strong link with the thought and beliefs of Muslims. With careful and detailed study of the Quran and hadith, we see that the foundation of the Islamic civilization has shaped by that travel and tourism. Therefore it is necessary to examine importance of tourism (religious tourism) in the range of Islamic culture and study the concepts, features, purposes and its effects. The aim of this paper is to show the importance of religious tourism in Iran, and the factors affecting it. And then according to done studies we try to express some strategies, In order to take advantage of the opportunities of religious tourism to increase revenues from Religious tourism industry In Iran As one of the best ways to get out of the monoculture oil economy. Results show that the tourism from the viewpoint of Islam, not only limited, but has been criticized leaving it. And according to the strategies provided the future of religious tourism in Iran can be evaluated positive.
    Keywords: Tourism, Religious Tourism, Islamic Economics, Iran