فهرست مطالب
نشریه زبان و زبان شناسی
پیاپی 19 (بهار و تابستان 1393)
- تاریخ انتشار: 1394/02/03
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحات 1-22پژوهش حاضر که بر اساس آرای نظری و روش شناسی به کاررفته در آثار دوبوآ (1980، 1987، 2003 و 2006) شکل گرفته، تلاشی است در جهت بررسی پدیده نحوی کنایی و ارتباط آن با الگوهای دستوری و جریان اطلاع در کلام. پرسش پژوهش این است که آیا زبان فارسی در کلام، الگوی نحوی خاصی را ترجیح می دهد؟ با اشاره به مطالعات دوبوآ، فرض شده است که الگوی کلامی زبان فارسی، الگوی کنایی-مطلق است. پیکره مورد بررسی این پژوهش، روایت های کلامی گویشوران زبان فارسی پس از مشاهده فیلم کوتاه «گلابی» است. در این پژوهش ابتدا ویژگی های اصلی صرفی، نحوی و ساخت اطلاعی گروه های اسمی آشکار در جایگاه های موضوعی فاعل بند متعدی(A)، مفعول بند متعدی(O) و فاعل بند لازم (S) را مورد بررسی آماری قرار داده و پس از اثبات وجود ساخت موضوعی ارجح در کلام فارسی، که در نتیجه گرایش ها و تمایلات گویشوران این زبان در نحوه به کارگیری گروه های اسمی آشکار و حاوی اطلاع نو به وجود می آید، به این نتیجه رسیدیم که این گرایش کلامی منجر به ایجاد الگوی ویژه ای می گردد که خصوصیات آن منطبق با خصوصیات ساخت های نحوی کنایی در نظام حالت است. به صورتی که گویشوران این زبان، به طور طبیعی، گروه های اسمی آشکار و حاوی اطلاع نو را بیشتر در جایگاه های فاعل بند لازم و مفعول بند متعدی به کار می برند و در مقابل، اطلاعات مفروض، یا دست کم قابل دسترس، را به صورت تخفیف یافته در جایگاه فاعل بند متعدی جای می دهند. در ادامه دو گرایش کلامی دیگر، یعنی پیوستگی مبتدا و جان داری مبتدا و تاثیر آن بر الگوی حالت غالب در زبان فارسی، مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که الگوی حالت غالب در یک زبان تحت تاثیر و در نتیجه رقابت عوامل کلامی مختلف به وجود می آید و علیرغم آنکه گرایش ساخت موضوعی ارجح در زبان فارسی یک الگوی کنایی در کلام را به وجود می آورد، اما دو گرایش مورد مطالعه دیگر، نحو زبان فارسی را به استفاده از الگوی فاعلی– مفعولی هدایت می کنند. بنابراین می توان نتیجه گرفت که خصوصیات بنیادین ساخت های کنایی در حوزه نحو زیر تاثیر گرایش کلامی ساخت موضوعی ارجح و ویژگی های آن در حوزه کلام پدید آمده اند.
کلیدواژگان: ساخت موضوعی ارحج، الگوی کنایی، جان داری، پیوستگی مبتدا -
صفحات 23-36حرکت یکی از بنیادی ترین تجربه های بشر است و انسان با شبیه سازی حرکت در ذهن، آن را به حوزه های دیگری، که به واقع هیچ گونه حرکتی در آنها وجود ندارد، تسری می دهد. این شبیه سازی و تعمیم در زبان نیز منعکس می شود و کاربران زبان، عناصر و اجزای حرکت حقیقی را برای توصیف حرکت مجازی نیز به کار می برند. این مقاله بر نوع خاصی از حرکت مجازی، با عنوان حرکت پنداری، متمرکز است. حرکت پنداری به موقعیت هایی اطلاق می شود که در آنها وضعیت یک موجودیت ایستا، و به لحاظ مکانی ثابت، با فعل حرکتی توصیف می شود. هدف این مقاله، بررسی و تحلیل حرکت پنداری بر پایه داده های زبان فارسی است. برای این منظور پیکره ای متشکل از 1750 جمله را بر اساس معیارهایی که برای اجزای حرکت پنداری، از سوی پژوهشگران شناختی، تعریف شده است، گردآوری و از بین آنها 42 جمله را، که ساخت حرکت پنداری دارند، بررسی و تحلیل کردیم. نتایج بررسی ها نشان می دهد که در زبان فارسی رخداد اجزای مختلف ساخت حرکت پنداری، مانند پیکرنما و فعل حرکتی، تابع محدودیت های معنایی و سبکی است. به این ترتیب که در فارسی اغلب از پیکرنماهایی که طول افقی دارند استفاده می شود. فعل های حرکتی به کاررفته در این ساخت ها نیز از نوع فعل هایی هستند که مسیر حرکت را واژگانی می کنند.
کلیدواژگان: شبیه سازی ذهنی، حرکت پنداری، فعل حرکتی، پیکرنما، زمینه نما -
صفحات 37-54ایران کشوری چندقومی است و زبان ترکی آذربایجانی با جمعیت گویشور زیاد، یکی از مهم ترین زبان ها در کشور است. با این حال پژوهش جامعه شناختی جامعی، که وضعیت و موقعیت این زبان را بررسی کند، انجام نگرفته است. تحقیقات انجام شده درباره سایر زبان ها و گویش های ایران، از جمله بلوچی، مازندرانی، بختیاری، و گیلکی نشان می دهد که بیشتر آنها در معرض خطر زوال و انحطاط قرار دارند. با درنظرگرفتن چنین وضعیتی، به نظر می رسد که، علیرغم جمعیت گویشور زیاد، زبان ترکی آذربایجانی نیز شرایط مشابهی داشته باشد و زبان فارسی، زبان مسلط و با منزلت کشور، جایگاه فعلی زبان ها و گویش های ایران را بیش از پیش متزلزل خواهد کرد. برای تعیین صحت یا سقم چنین فرضیه ای، پرسش نامه هایی بین180 زن و مرد، که به صورت تصادفی از مناطق مختلف سه شهر تبریز، اهر و مرند انتخاب شده بودند، جهت پاسخ گویی به 44 سوال برای بررسی تاثیر عوامل مهاجرت برون قومی (مهاجرت به مناطق فارس نشین) و ازدواج بین قومی، در میزان مخاطره یا ایمنی زبان ترکی آذربایجانی، توزیع گردید. تحلیل آماری داده های پرسش نامه ها حاکی از آن است که این عوامل تاثیر بسیار منفی در این زبان داشته و باعث قطع انتقال بین نسلی زبان-که مهم ترین عامل و رمز بقای یک زبان محسوب می شود- در خانواده های مهاجران می گردد.
کلیدواژگان: ترکی آذربایجانی، فارسی، مهاجرت برون قومی، ازدواج بین قومی، مخاطره زبان -
صفحات 55-74کارکرد کلامی تقابل واژگانی برای نخستین بار در قالب انگاره نظری جونز (2002) مورد بررسی قرار گرفت، و هفت طبقه اصلی شامل کمکی، همپایه، ممیز، انتقالی، منفی، تفضیلی، و اصطلاح معرفی گردید. نگارنده مقاله حاضر کوشیده است، با تکیه بر طبقه بندی مذکور، برای نخستین بار و بر پایه رهیافتی پیکره- بنیاد، نقش و کارکرد کلامی تقابل را در پیکره ای طبیعی از زبان فارسی ارزیابی کند. به این منظور 1000 جمله شامل جفت واژه های متقابل از 16 متن مکتوب فارسی استخراج شد و نوع کارکرد کلامی جفت واژه های هر جمله تشخیص داده شد. یافته ها نشان می دهد که از میان چهار مقوله واژگانی صفت، اسم، فعل و قید، مقوله صفت فراوانی بیشتری در تشکیل جفت واژه های متقابل دارد. همچنین، دو جفت واژه «چپ-راست» و «بالا-پایین» پربسامدترین جفت واژه های متقابلند. از سوی دیگر، اطلاعات آماری مربوط به نقش کلامی تقابل حاکی از آن است که برخلاف سه زبان انگلیسی، سوئدی و ژاپنی، که کارکرد کمکی در آنها پربسامدترین کارکرد کلامی به شمار می آید، این جایگاه در زبان فارسی به کارکرد همپایه اختصاص دارد. فراوانی قابل ملاحظه کارکرد اصطلاح در زبان فارسی نشان می دهد که یکی از کارکردهای کلامی تقابل واژگانی در زبان فارسی، ساخت اصطلاح و ضرب المثل است.
کلیدواژگان: تقابل معنایی، کارکرد کلامی، صفت، زبان فارسی -
صفحات 75-88پیامک، به عنوان یکی از جدیدترین و در عین حال پرکاربردترین ابزارهای ارتباطی امروز، به سرعت در حال نفوذ در فرهنگ رسانه ای جوامع مختلف است و تحلیل متن پیامک ها، از دیدگاه های زبانی و کاربردشناختی، می تواند برخی زوایای پنهان هویت فرهنگی گروه های مختلف را برای پژوهشگران آشکار سازد. مقاله حاضر به تحلیل کنش های گفتار، بر اساس دسته بندی سرل، در 400 پیامک فارسی در دو گروه مساوی از دانشجویان زن و مرد بین سنین 17 تا 27 سال می پردازد. نتایج نشان داد که هرچند ترتیب فراوانی انواع کنش های گفتار در هر دو گروه تقریبا مشابه است، میزان کاربرد کنش های گفتاری عاطفی، اظهاری و تعهدی در زنان بیشتر از مردان بوده است. در مقابل، مردان نیز از کنش ترغیبی بیشتر از زنان استفاده کرده اند. اهمیت یافته ها از این لحاظ است که کاربرد بالاتر کنش های عاطفی و تعهدی در زنان می تواند حاکی از نگرش ارزش مدار و اخلاق محور ایشان در تعاملات رسمی اجتماعی، از طریق ابزارهای رسانه ای، نظیر پیامک، باشد. همچنین بسامد بالای کنش ترغیبی در پیامک های مردان می تواند نشانگر نوعی عمل گرایی و تبادل خواسته ها و توصیه ها و اوامر و نواهی مبتنی بر نیازهای کاری روزمره قلمداد شود. به دلیل ویژگی های بافتی داده های تحقیق، کنش اعلامی در پیامک ها مشاهده نشد.
کلیدواژگان: کنش گفتاری، سرل، پیامک، زنان، مردان، دانشجویان -
صفحات 89-100در پژوهش حاضر به بررسی مهم ترین ریشه های لاتین در اصطلاحات پزشکی و معادل های برگزیده شده برای این ریشه ها در زبان فارسی پرداخته شده است. این پژوهش با توجه به اهمیت معادل گزینی برای اصطلاحات بیگانه در زبان فارسی، به ویژه اصطلاحات علمی و با توجه به فعالیت های علمی مستمر فرهنگستان زبان و ادب فارسی در این راستا، صورت گرفته است. از نتایج به دست آمده در این پژوهش، این گونه برمی آید که معادل گزینی اصطلاحات پزشکی، برخلاف تصور برخی متخصصان علم پزشکی، نه تنها غیرممکن نبوده، بلکه، با توجه به ظرفیت های زبان فارسی، این معادل گزینی ها می تواند به صورت حساب شده و علمی صورت بگیرد. بی شک معادل گزینی علمی می تواند موجب پویایی نظام صرفی زبان فارسی گردد.
کلیدواژگان: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، برنامه ریزی زبان، صرف، اصطلاحات پزشکی، ریشه -
صفحات 101-120در این پژوهش با تحلیل ساخت تصریفی بیش از 200 فعل از کردی گورانی، به بررسی پسوندها و پیشوندهای تصریفی فعل در این گویش از زبان کردی و مقایسه آن با زبان فارسی معیار پرداخته می شود. این فعل ها در زمره رایج ترین و پرکاربردترین فعل های ساده در این گویش هستند. روش انجام این پژوهش از گونه توصیفی، تحلیلی و تطبیقی است و ما یافته های خود را در دو گروه پسوندها و پیشوندهای فعلی، دسته بندی کرده ایم. پسوندها خود چهار دسته را در بر می گیرد: 1. شناسه ها، 2. پسوندهای فعلی ستاک ساز، 3. پسوندهای فعلی نمود ساز و 4. پسوند التزامی. در دسته بندی ریزتر، پسوندهای ستاک ساز شامل پسوندهای ستاک گذشته، حال، مجهول و سببی هستند. پسوندهای نمود ساز نیز خود به پسوندهای گذشته کامل، گذشته استمراری، گذشته استمراری دور، گذشته استمراری نقلی و حال کامل تقسیم می شوند. پیشوندهای فعلی هم چهار دسته: 1. نفی، 2. امر، 3. نهی و 4. التزامی را شامل می شوند. یافته های این پژوهش همچنین نشان می دهد که فعل در گویش گورانی دارای تصریف شمار، شخص، زمان، نمود، وجه و جهت است.
کلیدواژگان: گویش کردی گورانی، پسوند فعلی، پیشوند فعلی، ساخت تصریفی فعل -
صفحات 123-128دست یابی به زبانی مشترک، در عرصه علم، از اهدافی است که متولیان امر آموزش و پژوهش درپی آنند (یوسفی، 1383). آنها بر آنند تا خوانندگان و کاربران متون علمی، به دور از هرگونه ابهام، در درک مشترکی از مفاهیم سهیم، و با آگاهی بیشتری آنها را به کار گیرند. واژه نامه ها و فرهنگ ها از مهم ترین منابعی هستند که می توانند در امر تحقق این هدف، موثر واقع شوند (بیجن خان، 1391: 4- 1). فرهنگ ها با اهداف متفاوتی تولید می شوند (معین، 1353: 46) و یکی از انواع آنها، فرهنگ توصیفی تخصصی است که دربرگیرنده اصطلاحات فنی و تخصصی و متداول در یک یا چند حوزه مختلف اما مرتبط با هم است. هر فرهنگ، مخاطبان خاص خود را دارد و تدوین آن حاصل کار مشترک و نظام مند گروهی از متخصصان در حوزه های مربوطه است (ریچارد و دیگران، 1372: یادداشت مترجمان) مولفان فرهنگ توصیفی تلاش می کنند با به کارگیری کم ترین تعداد جمله یا عبارت، توصیفی بسنده و جامع برای هر اصطلاح به دست دهند.
کلیدواژگان: فرهنگ توصیفی آسیب شناسی گفتار و زبان (انگلیسی، فارسی)، رضا نیلی پور و دستیاران
-
Pages 1-22This research used the framework of Du Bois (1980، 1987، 2003 and 2006) to investigate the phenomenon of ergativity and its relation to patterns of surface grammar and information flow in discourse. The corpus for this study comprised a set of narratives about a short film، as told by speakers of Persian. First the key grammatical، morphological and information states of all the full NPs in argument positions were statistically examined. After recognizing the Preferred Argument Structure in Persian discourse، which appeared as the speakers'' tendencies in distribution of full NPs with new information، it was concluded that the tendency resulted in a preferred pattern corresponding to the grammatical pattern of ergativity in case system. In other words، Persian speakers preferentially put the lexical arguments and new mentions in «S» and «O» positions and not in «A» position. Next the two other discourse tendencies i. e. Topic Continuity and Topic Animacy were examined to show that the dominant case pattern of Persian is a consequence of competition among different discourse factors. Therefor it was noted that، although the Preferred Argument Structure lead Persian in having a discourse ergative pattern، these two tendencies display a nominative/accusative، {A،S} {O}، alignment in successive clauses. Therefore it can be concluded that in discourse there is a motivation for the grammatical phenomenon of ergativity.Keywords: Preferred Argument Structure, Ergative Structure, Topic Animacy, Topic Continuity
-
Pages 23-36Motion is a fundamental human experience and mankind، through motion simulation in mind، extends it to the other areas in which there is no movement. This simulation and extension is also reflected in language and language users apply the elements of real motion to describe abstract motion. This paper focuses on a specific type of abstract motion، called fictive motion، from the point of view of cognitive semantics. Fictive motion refers to situations in which the state of a static entity، located in a fixed position، is described by a motion verb. In the present paper، fictive motions in Persian are examined، analyzed and explained. To this end، a corpus of 1750 sentences was established based on the criteria defined for fictive motion components by cognitive researchers. From among them، 42 sentences which are structured in fictive motion were analyzed. The results revealed that the occurrences of the various components of fictive motion construction like Trajector and motion verb follow semantic and stylistic restrictions in Persian. Thus Persian speakers often use Trajectors with a horizontal length and motion verbs that often lexicalize path of motionKeywords: mental simulation, motion event, motion verb, trajector, landmark
-
Pages 37-54Endangerment of language resources and treasures is accepted worldwide as an undeniable fact. About 90 percent of the approximately 7000 languages and dialects are predicted to lose all of their speakers up to the end of the century. Indigenous languages of ethnic minorities in an unequal battle with the dominant languages are in danger and threat. Iran is a multiethnic country and Azerbaijani Turkish with a large number of speakers is one of the most important languages in the country. However، comprehensive sociological studies which scrutinize the situation and status of this language are scarce. The researches about other languages and dialects of Iran، including Baluchi، Mazandarani، Bakhtiari، and Gilaki show that most of them are at risk of decline. Despite having a large speaker population، Azerbaijani Turkish is as well expected to face a similar situation، and Persian as the dominant and most prestigious language of the country، is expected to negatively affect the current position of the ethnic languages even more than before. To test such a hypothesis، 180 questionnaires were distributed among 180 male and female respondents who were randomly selected from different regions of the three cities of Tabriz، Ahar and Marand to answer 44 questions to evaluate the influence of factors of out-migration (migration to Persian speaking areas) and intermarriage on the endangerment of Azerbaijani Turkish. Statistical analysis of the questionnaire data suggests that these factors have had very negative impact on this language and have largely interrupted intergenerational transmission of language in immigrant families، which is the most important factor for survival and endurance of a language.Keywords: Azerbaijani Turkish, outmigration, intermarriage, language endangerment
-
Pages 55-74Discourse function of lexical antonymy was initially introduced in Jones (2002). In that theoretical model، main classes of discourse functions were labeled as ancillary، coordinated، distinguished، transitive، negated، comparative and idiom. The present study attempted to examine the discourse function of antonymy across a natural corpus of Persian language. The corpus included 16 Persian texts from which 1000 sentences are extracted. Each sentence represents one antonymous pair. The findings show that from among four lexical categories، i. e. adjective، noun، verb and adverb، the adjective category outnumbers other categories in making antonymous pairs. Two Persian word-pairs ‘chap-rAst’ (left-right) and ‘bAlA-pA’in’ (up-down) proved to be the most frequent antonymous word pairs. The results showed that unlike English، Swedish and Japanese where the ancillary discourse function tops the function classes، in Persian the most frequent function is coordination. The high frequency of idiomatic function confirms the claim that a function of antnymy in Persian makes idioms and proverbs.Keywords: antonymy, discourse function, ancilllary, coordinated, transitional
-
Pages 75-88As one of the most recent and most frequently used communication media، SMS is rapidly penetrating the media culture of different communities. A linguistic/pragmatic analysis of the messages can reveal the hidden aspects of the cultural identity of different sectors of the society. Based on Searl’s classification of speech acts، the present study analyzed the speech acts in 400 Persian messages exchanged among two equal groups of men and women aging 17 to 27. The results indicated that although the order of speech act frequencies were similar in men and women، the usage rate of expressive، representative and commissive acts was higher in men than in women. In return، men used the directive act more than women did. The significance of the findings lies in the fact that a higher usage of expressive and commissive acts in women can illustrate their value-oriented and ethics-centered approach in formal interactions through SMS. Moreover، a high frequency of commissive acts in men’s SMSs can be a sign of pragmatism in their daily engagements. Due to the contextual features of the research data، declarative acts were not observed in the messages.Keywords: speech act, Searl, SMS, men, women
-
Pages 89-100This study focuses on the most important Latin stems used in medical terminology and their Persian equivalents. The study was based on the importance of choosing appropriate equivalents for medical terminology، and the constants efforts made by the academy of Persian language and literature in this field. The results indicated that contrary to what some physicians believe، constructing Persian equivalents for medical terms is possible، and that due to the morphological system of Persian language، this can be done in a systematic and scientific way. Adopting a scientific approach in this area will undoubtedly lead to a more creative morphological system in Persian languageKeywords: Academy of Persian Language, Literature, language planning, morphology, medical terminology, root
-
Pages 101-120In the present research، after analyzing inflectional structure of more than two hundred verbs in Gurani Kurdish dialect، a comparative analysis of inflectional suffixes and prefixes of verbs in Gurani Kurdish and standard Persian was carried out. The method of this study was descriptive، analytical and comparative. The results are classified into two main groups: verb suffixes and verb prefixes. Verb suffixes in Gurani include 1) agreement suffixes، 2) stem-builder suffixes، 3) aspect-builder suffixes، and 4) subjunctive mood suffix. Stem-builder suffixes include suffixes for the past stem، present stem، passive stem، and causative stem. Aspect-builder suffixes in turn include suffixes for past perfect، past continuous، past perfect continuous، present perfect and present perfect continuous. Finally، verb prefixes are: 1) negative prefixes، 2) imperative prefix، 3) negative imperative prefix، and 4) subjunctive mood prefix.Keywords: Gurani Kurdish dialect, verb suffix, verb prefix, inflectional construction of the verb
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.