فهرست مطالب
فصلنامه آینه معرفت
پیاپی 24 (پاییز 1389)
- تاریخ انتشار: 1389/10/11
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحه 1از جمله اتهامات ناروایی که بر فلسفه اسلامی وارد شده، این است که آنچه فلسفه اسلامی نامیده می شود، اگر هم جایز باشد بر آن نام فلسفه اطلاق و آن را مقید به قید «اسلامی» کنیم، همانی است که فیلسوفان درجه اولی همچون ابن سینا، شیخ اشراق و ملاصدرا بیان کرده اند و اگر از اشکال ناکارامدی آن صرف نظر کنیم، هیچ جای توسعه ای در آن نیست. از این رو صرف عمر و هزینه برای آموزش و پژوهش در باب آن، جز دور معیوب و آب در هاون کوبیدن و باد پیمودن نیست. ادعای ما در این مقاله آن است که اولا فلسفه اسلامی منحصر به ابداع و ابتکار سه فیلسوف نامبرده نیست. ثانیا فلسفه اسلامی از جهات متعددی جای توسعه و نظرورزی دارد و سال های متمادی می تواند از اندیشمندان دلربایی کند و ذهن و زبان آنها را به خود جلب نماید.کلیدواژگان: وجودشناسی، معرفت شناسی، انسان شناسی، بازخوانی نظام مند مکاتب فلسفی مشائی، اشراقی و صدرائی
-
صفحه 21جستار حاضر یکی از موضوع های حائز اهمیت هستی شناسی را در کانون فکری دو اندیشمند، فخر رازی و ابهری، مورد تامل قرار می دهد. اهمیت آرای فخر رازی و نگاره های او، در ردیابی تاریخی مسائل و بنیان آنها بر کسی پوشیده نیست. می توان از تلاش فخر، با عنوان پروژه تکمیلی تنقیحی یاد کرد؛ آثار وی، به ویژه کتاب المباحث المشرقیه، خود شاهد این ادعاست. وی در آثار خویش کوشش کرده مسئله اشتراک وجود را از دل آثار گذشتگان استخراج و براهینی بر این امر اقامه کند. خود این مسئله را می توان در دل تفکر بنیادین فخر در همان پروژه یاد شده معنا کرد و فهمید. ادله تنقیحی فخر رازی بر مقوله اشتراک وجود، اقبال فراوانی نزد اندیشمندان واپسین داشته است؛ هر چند که بنیان آنها در تفکر ماقبل فخر نیز حضور داشت. ابهری نیز که در نگاره های خود تحت تاثیر فخر است، رویکردی همسان گونه با فخر دارد. آرای فخر در مورد اشتراک معنوی و لفظی وجود در آثارش مختلف است. جالب آن است که ابهری نیز چنین رهیافتی دارد. در این مقال، سعی خواهیم کرد ادله اقامه شده از سوی هر دو اندیشمند را بر هر دو نحو برداشت، گردآوری کنیم. همچنین کارکرد این مسئله را در مبحث خداشناسی بررسی خواهیم کرد.کلیدواژگان: فخر رازی، ابهری، اشتراک معنوی وجود، اشتراک لفظی وجود
-
صفحه 55مفهوم کلی وحدت شخصی وجود ابن عربی این است که وجود دارای واقعیت عینی و خارجی است و مصداق عینی آن فقط حق یا خداست و همه موجودات دیگر در واقع تجلیات و مظاهر او هستند. این دیدگاه لوازم مخصوص به خود را دارد که در این مقاله مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.کلیدواژگان: لوازم، مظاهر، واقعیت، وجود، وحدت
-
صفحه 79به باور اکثر شارحان، استدلال زبان خصوصی ویتگنشتاین که مشتمل بر بندهای 243 تا 315 پژوهش های فلسفی است، نشان می دهد که گوینده این زبان، به هیچ شیوه ای نمی تواند تمایزی را میان «درست به نظر رسیدن» و «درست بودن» برقرار کند؛ یعنی هیچ کس دیگری جز گوینده زبان خصوصی نمی تواند آن را بفهمد و هیچ چیزی، نمی تواند واژه چنین زبانی فرض شود تا به چیزی ارجاع دهد. اما بر پایه تفسیر کریپکی، «استدلال واقعی زبان خصوصی»، به جای بندهای 243 تا 315، در حقیقت، در بندهای 143 تا 242 و نتیجه این استدلال نیز در بند 202 مطرح می شود. طبق تفسیر کریپکی، ویتگنشتاین تناقض شکاکانه ای را در مورد مسئله «پیروی از قاعده» مطرح می کند و یک راه حل شکاکانه هم به شکل هیومی آن به مسئله شکاکانه اش می دهد و استدلال علیه امکان زبان خصوصی، در واقع نتیجه و پیامد همین راه حل شکاکانه است. تفسیر کریپکی مورد نقدهای فراوانی قرار گرفته است. از نظر ناقدان، دیدگاه کریپکی، افزون بر آنکه با واقعیات تاریخی مربوط به تکون و تکمیل متن پژوهش ها چندان سازگار نیست، از جهت تفسیری که از شکاکیت ویتگنشتاین و مقایسه او با هیوم ارائه می کند و نیز رویکرد جامعه شناختی ای که در تحلیل مواضع ویتگنشتاین اتخاذ می کند، نادرست است.کلیدواژگان: ویتگنشتاین، استدلال زبان خصوصی، کریپکی، پیروی از قاعده، تناقض شکاکانه
-
صفحه 105مبحث فطرت، به عنوان یک مسئله مستقل فلسفی و کلامی در آثار کندی، فارابی، ابن-سینا و شیخ اشراق مطرح نبوده است. در اخوان الصفا برای نخستین بار در تاریخ فلسفه اسلامی، مسئله فطری بودن شناخت خداوند در یک منبع فلسفی مطرح می شود. این پدیده در پرتو رویکرد کثرت-گرایانه آنان در انتخاب منابع شان قابل تبیین است. ابن عربی چون برای نخستین بار چیستی فطرت را موضوع مطالعه مستقل قرار داده است، نقطه عطفی در سیر تطورات نظریه به شمار می آید. نظریه در حکیم شاه آبادی گامی بلند به پیش برمی دارد. اثبات واجب، نبوت و امامت عامه، معاد و برخی مسائل فلسفی و معرفتی دیگر با تمسک به مقتضیات فطرت، از نوآوری های وی محسوب می شود. در آثار علامه طباطبایی کارکردهای معرفتی نظریه، به نحو چشمگیری افزایش یافته و با استاد مطهری به اوج می رسد. نظریه پردازی های استاد را باید جهشی در سیر تطورات نظریه فطرت به شمارآورد. نوآوری-های وی، شامل عمده مباحث اساسی فطرت می-شود. ظهور نظریات رقیب، سوابق آموزشی و کثرت و تنوع حوزه مطالعاتی استاد، در زمره عوامل ظهور این نوآوری ها قرار دارد.کلیدواژگان: نظریه فطرت، تطور تاریخی، فطرت، خداشناسی فطری، خداگرایی فطری
-
صفحه 135اهمیت اعجاز و اعجاز تشریعی قرآن از میزان حضور و تاثیرگذاری قرآن در جامعه بشری قابل ارزیابی است و با توجه به توسعه روزافزون علوم، بررسی و تبیین اعجاز تشریعی قرآن امری ضروری است. البته پژوهش در مسئله اعجاز قرآن دارای سابقه ای دیرینه است اما اعجاز تشریعی قرآن مورد توجه شایان نبوده، در حالی که قرآن کریم این مسئله را مورد تاکید قرار داده است.با عنایت به اینکه این موضوع مسئله ای میان رشته ای و دارای صبغه های کلامی و تفسیری است، در این مقاله راه های اثبات اعجاز تشریعی قرآن طی می گردد. نخست آنکه قوانین و شرایع قرآن دارای ویژگی های فرابشری و اعجازی است. دوم قوانین و شرایع قرآن متاثر از تورات نیست بلکه بر شرایع تورات فائق است و سوم آنکه شرایع قرآن از معایب و نارسایی های قوانین عرفی مبرا و وارسته است و با این همه توسط پیامبر اسلام (ص) که فردی «امی» و درس نخوانده بود، بیان شد و این دلیل واضحی بر اعجاز و الهی بودن قرآن است.کلیدواژگان: اعجاز، تشریع، قرآن، عرف
-
صفحه 161شیعیان و اهل سنت در مورد عصمت امام، مجادله فکری و مباحثه نظری پردامنه ای را رقم زده اند. اهل سنت برای امام متفقا عصمت را شرط نمی دانند و برای این ادعا غالبا اقامه دلیل نیز لازم نمی شمارند؛ اما شیعیان بالاتفاق به شرط عصمت اذعان دارند و با دلایل عقلی و نقلی به اثبات آن می پردازند. این نوشتار به بازخوانی و بررسی دلایل عصمت اختصاص می یابد و تلاش می کند با قرائت تطبیقی متون اصلی، ادله شیعیان در مورد عصمت امام و نقادی های اهل سنت در این باب را بازخوانی نماید، نقاط ضعف و قوت دیدگاه فریقین را برجسته و آشکار سازد و انتظار دارد که با شکافتن سطوح پیدا و پنهان استدلال ها و نقادی ها برای مخاطب فهیم و خواننده منصف حقیقت مسئله را منکشف سازد.کلیدواژگان: امام، امامت، شيعه، اهل سنت، عصمت، شرايط امامت
-
Page 1One of the unwarranted charges raised against Islamic philosophy is that what we call Islamic philosophy, if it is legitimate to call it philosophy and modify it by the attribute Islamic, is similar to what pioneer philosophers such as Ibn-e Sina, Sheikh Eshragh and Mulla Sadra have presented, and even if we ignore the problem of inefficacy, there is no space for its development. Therefore, all efforts to invest money and time on its education and research are in vain. The present article argues that, first, Islamic philosophy is not limited to these three philosophers and, second, Islamic philosophy can be developed and extended in different ways catching the attention of philosophers for many years to come
-
Page 21The present article is an attempt at examining one of the most important issues in ontology from the perspective of two philosophers: Fakhr-e-Razi and Athir al-Din-e-Abhari. The importance of Fakhr-e-Razi in detecting the history of issues and their origins is clear to everyone. Razi’s attempts in this regard can be considered as a supplementary-corrective project. His works, especially al-Mabahith al-Mashrighiyya, provides strong evidence for this claim. In his works, Razi has made an attempt to borrow the topic of univocity and equivocity of being from the works of past authors and to provide arguments for it.
-
Page 55Ibn-e Arabi’s universal concept of personal unity means that being has an objective concrete reality and that its objective denotation is God and all beings are His true manifestations. This view has its own requirements, which are discussed in the present article.
-
Page 79According to most interpreters, Wittgenstein’s private language argument contained in pp. 243-315 of his Philosophical Investigations shows that the speaker of this language would be left with no way to distinguish between ‘seeming right’ and ‘being right’; i.e. nobody other than the speaker could understand it and nothing could be recognized as a word of such a language to refer to a thing. However, Kripke’s interpretation of Wittgenstein’s private language argument is that the ‘real private language argument’ is indeed expressed in pp. 143-242 instead of pp. 243-315 and the result of this argument is expressed in p. 202.
-
Page 105The theory of Fitrah (inborn disposition), as a philosophical or theological issue, has not been mentioned in the works of Kendi, Farabi, Ibn Sina and Sheikh Al-eshragh. It is in Ikhvan Al-safa’s works that for the first time in Islamic philosophy the issue of the innate knowledge of god has been mentioned in a philosophical work. This can be justified by the multiplicity of their sources in compilation of their treaties. Ibn Arabi can be considered a turning point in the evolutionary process of this theory because he was the first to study the concept of Fitrah as an independent issue. It was in Shah Abadi’s works that this theory made great strides.
-
Page 135The importance of Quran’s legislative miracle (E’jaz-e Tashrii) can be estimated from its widespread presence in and influence on human society. With the ever-increasing development of sciences, the investigation and explanation of Quran’s legislative miracle is considered a necessity. Despite the fact that an extensive literature has developed around the miracle of Quran, very few studies have been conducted on Quran’s legislative miracle. Given the interdisciplinary nature of the subject, the present article intends to survey the ways through which Quran’s legislative miracle can be proved. First, Quran’s legislations are of ultra-terrestrial and miraculous nature. Second, Quran’s legislations are not influenced by the Old Testament but are rather superior to those of the Old Testament.
-
Page 161The Shiite and Sunni Muslims have been engaged in an extensive argumentation and theoretical discussion with regard to the chastity of Imam. S unni Moslems are unanimous in rejecting chastity as a necessary condition for Imam and often consider it unnecessary to provide arguments for their position. However, Shiite Moslems are unanimous in their stipulation of chastity condition and they try to prove it by providing intellectual and narrated arguments. The present article intends to reconsider the arguments raised for chastity and by a comparative study of the original texts investigates the Shiite arguments for the chastity of Imam and criticisms raised by Sunni Moslems against chastity, reveal their strength and weaknesses and aspires to expose the knowledgeable just reader to the truth value of the issue.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.