فصلنامه آینه معرفت
پیاپی 4 (پاییز و زمستان 1383)

دکارت در پنج سال آخر عمر خود، بیشتر به مسائل روانشناختی و خلقیات انسان توجه داشت. این مقاله برخی از اصول متعارف نظریه اخلاق دکارت را مورد بازبینی قرار می دهد؛ به این معنا که اذعان می دارد اخلاق دکارت، بر مبنای علم بنا شده است؛ و شواهد این حکم را نیز ارائه می دهد؛ همچنین به این سوال که آیا نظریه اخلاق دکارت به مفهوم سقراطی آن می باشد، جواب مثبت می دهد؛ ...

پلورالیزم از جمله مباحث جدید کلامی در حوزه دین شناسی است که در سالهای اخیر در کشور ما نیز پیرامون آن ترجمه تعمق، نقد و حتی چالشهایی رخ داده است. در این راستا، مقاله پیش رو پس از اشاره به زمینه ها و علل پیدایش این تفکر، با استناد به آیات قرآن و بعضا روایات اسلامی، ابتدا سعی در اثبات این فرضیه دارد که اسلام علاوه بر قبول ضرورتهای اتخاذ یک رویکرد پلورالیستی، از برخی جهات حتی به سطوحی فراتر از ادعاهای پلورالیزم گام می نهد؛ چنان که ضرورت حفظ احترام دیگران و پرهیز از انحصار گرایی را جزو الزامات رفتاری مسلمانان برمی شمارد. ...

مروری بر آراء پارمیندس، که شاید نخستین فیلسوفی بوده است که در باب وجود به بحثی فلسفی و عمیق می پردازد، خصوصا با عنایت به آنچه در منظومه مشهورش آمده است، می تواند زمینه مناسبی را برای مقایسه آراء وی با شاخصهای فکری اندیشمند بزرگ، صدرالمتالهین شیرازی (ملاصدرا) فراهم آورد. آنچه در این مقال می آید، گذری است به آراء این دو فیلسوف در مساله وجود و مقایسه آنها با یکدیگر. ...

«ولایت فقیه»، از جمله نظریاتی است که در عصر غیبت درباره وضعیت سیاسی جامعه شیعی از سوی علمان این گروه مذهبی ارائه شده و به رغم طرح اولیه چنین موضوعی در مباحث فقهی، مبانی کلامی آن نیز تا حدودی به طور همزمان در این مباحث مطرح و تبیین شده است. در تداوم این بحثها، این سوال مطرح می باشد که آیا ولایت فقیه یک مساله فقهی است یا کلامی؟ و این مقاله نیز مفروض می دارد که این موضوع، هم یک مساله فقهی و هم کلامی است و میان این دو، ملازمه وجود دارد؛ اما در اینجا با رویکرد کلامی به تبیین مساله می پردازد.

گزاره های دین، در موضوعات مختلف، تعابیر و توصیفات متنوعی را ارائه می دهند. دست یابی به نگرش دین یا قانون و فرهنگ دین در یک موضوع، نیازمند جمع بندی و تدوین نهایی مجموعه گزاره هایی است که از منابع دین به دست آمده اند؛ چرا که در بسیاری از گزاره های دینی، توصیف ها و تبیین ها، ناظر بر مراتب و درجات آن موضوعات هستند. برای جمع بندی و تدوین الگوی فکری نهایی، به منطقی نیاز است که با مراتب و درجات موضوعات سروکار داشته باشد. منطق فازی، چنین ابزاری را در اختیار محقق قرار می دهد تا بتواند مدل و سیستم مطلوب را تدوین نماید. ...

حقیقت فلسفه چیست؟ چه تعریفی از آن می توان ارائه داد؟ و میان فلسفه و دیگر علوم چه نسبتی برقرار است؟ سوال در خصوص «چیستی فلسفه» از دیرزمان مورد توجه فیلسوفان بوده و نوشتار حاضر نیز که ترجمه مقاله ای تحت عنوان The meaning and concept of philosophy in Islam نوشته دکتر سید حسین نصر (S.Hossein Nasr) در کتاب Nasr،S.Hossein and Oliver Leaman (eds)،History of Islamic philosophy part 1 می باشد، مفهوم فلسفه در جهان اسلام و سیر تاریخی تحولات آن را مورد بررسی قرار می دهد.

این مقاله دو مفروض دارد: 1. میان یکتا پرستی یونانی با دیگر انواع یکتا پرستی همانندی وجود دارد؛ 2. یکتا پرستی یونانی در چشم انداز ادیان سامی (یهودیت، مسیحیت و اسلام) نمود داشته است. علاوه بر ادیان سامی (یهودیت، مسیحیت و اسلام) اعتقادات توحیدی زیادی (یونانی، هندی، نوافلاطونی و...) وجود دارند که گرچه شاید نتوان همه آنها را «دین» به حساب آورد، اما از نقاط اشتراک جالبی برخوردارند؛ و البته نقاط تمایز نیز به جای خود موجود می باشد. ...