فهرست مطالب

فصلنامه آینه معرفت
پیاپی 57 (زمستان 1397)

  • تاریخ انتشار: 1398/02/07
  • تعداد عناوین: 7
|
  • غلامرضا شاملی *، قاسم کاکایی، محمد بنیانی صفحات 1-20
    درباره اقسام جواهر نظرات متفاوتی ارائه شده است . یکی از علل اختلاف نظرها این است که برخی هیولی را داخل در جواهر می دانند و برخی آن را داخل نمی دانند . ابن سینا هیولی را وجودی خارجی دانسته و براهینی را در اثبات وجود آن بیان می کند. پیش از ملاصدرا افرادی مانند ابوالبرکات و شیخ اشراق و خواجه نصیر الدین طوسی و پس از او افرادی مانند استاد مطهری و آقای مصباح یزدی وجود آن را مردود می دانند . اگرچه مشهور این است که ملاصدرا نظر مشاء را در مورد هیولی می پذیرد، اما با جمع بندی نظرات خاص او در مورد هیولی مانند عدمی بودن ، معقول بودن ، عدم علیت هیولی نسبت به صورت ، انتزاع هیولی از نقص وجود صورت و... و همچنین با توجه به اصولی مانند اصالت وجود و تشکیک وجود می توان دریافت نظر نهایی ملاصدرا در مورد ماده یا هیولی این است که هیولی معقول ثانی فلسفی است .
    کلیدواژگان: هیولی، صورت، جوهر، وجود رابط و مستقل
  • محمدحسین فاریاب * صفحات 21-46
    مسئله جبر و اختیار از مسائل بنیادینی است که با مسائل مهمی همچون هدف از آفرینش انسان، بعثت پیامبران، نصب امامان علیهم السلام و معاد مرتبط است، به گونه ای که اتخاذ دیدگاه نادرست در این باره، می تواند مسائل یادشده را تحت الشعاع قرار دهد. آنچه در این پژوهش، مدنظر است، نگاهی مورخانه به تطورات این مسئله در تاریخ کلام امامیه است. اگرچه آموزه امر بین الامرین در سخنان پیشوایان راستین مذهب تشیع به روشنی بیان شده و امروزه نیز در کلام امامیه مقبول افتاده، نگاهی تاریخی به این مسئله نشان از این واقعیت دارد که آموزه یادشده در سنت کلامی متکلمان امامیه تا قرن های مدیدی جایگاه روشنی نداشته، بلکه متروک و مهجور بوده است.
    کلیدواژگان: جبر، تفویض، اختیار، تفویض تکوینی، تفویض تشریعی
  • رضا حسینی فر *، زینب خداداد صفحات 47-70
    «جبر و اختیار» اگرچه ماهیتا مسئله ای کلامی است اما به دو دلیل به ساحت عرفان نیز راه یافت: پیشینه کلامی عارفان و اقتضای برخی مباحث عرفانی. راهیابی  این بحث کلامی در ساحت عرفان اسلامی موجب شد تا به اقتضای دقت نظرها و نکته سنجی های عارفان در مباحث توحیدی و ماجرای ظهورات اسمائی، مباحث جبر و اختیار گستره و عمق فزون تری یابد و گره گشایی های فراوانی صورت گیرد. اما استناد به برخی متشابهات کلام و عدم توجه نظام مند به جامع سخنان عارفان شائبه جبرگرایی عارفان را برای برخی موجب شده است.  این نوشتار با تکیه بر محکمات کلمات عارفان، سه محمل مهم جبرانگاری را که خاستگاهی صرفا عرفانی و نه کلامی دارند، تبیین و به اقتضای مجال، در مسیر پاسخگویی و رفع شبهات و سوء فهم ها برآمده و در نهایت، تایید کننده گونه ای اختیار، البته با رویکرد عرفانی است. این سه محور عبارت است از: سریان فیض الهی در عوالم امکانی؛ تجلی و حکومت اسماء جلاله الهی؛ اعیان ثابته و سر القدر.
    کلیدواژگان: جبر، اختیار، عرفان اسلامی، وحدت وجود، اعیان ثابته، اسماء الهی
  • سید ابوالقاسم نقیبی * صفحات 71-86
    فلسفه فقه از جمله شاخه های فلسفه مضاف است که در آن، فقه به معنای علم به احکام شرعی از ادله تفصیلی آنها از منظر بیرونی و روی آورد معرفت درجه دوم، توصیف و تحلیل نظری می شود. تحلیل نظری فقه به عنوان علمی که در فرهنگ، تاریخ و تمدن اسلامی تحقق یافته است به نظریه کلی درباره آن می انجامد. به نظریه کلی در زمینه فقه با قطع نظر از مذاهب یا باب خاص یا مقطع تاریخی معین، فلسفه فقه گفته می شود. در فلسفه فقه، ماهیت فقه تبیین و گونه های گزاره های فقهی توصیف می گردد و از منظر روش شناسانه، کارآمدی منطق فقه، سنجیده و مبنای فقه بدست داده می شود و جایگاه منابع استکشاف حکم شرعی تبیین می گردد. نسبت و رابطه فقه با علوم دیگر، ارائه و نحوه تاثیرپذیری فقیه در تولید معارف فقهی از علوم و معارف انسانی و تجربی، تحلیل و تبیین می گردد مباحث یادشده و دیگر مباحث، هریک متضمن مسئله ای مهم در زمینه فلسفه فقه است طرح مسائل فلسفه فقه به نگرشی کلی و جامع نسبت به فقه می انجامد به نحوی که در مطالعات درون فقهی فقیه موثر می افتد.
    کلیدواژگان: فقه، فلسفه مضاف، فلسفه فقه، مسائل فلسفه فقه
  • علی آقاجانی * صفحات 87-106
    قلمرو دین از موضوعات پر چالش  و تاثیر گذار بر سپهر سیاسی جوامع اسلامی به ویژه ایران است. از نظر معرفتی رهیافت های متعددی به قلمرو دین قابل احصاء است که هر یک می تواند نقاط قوت و ضعف متعددی داشته باشد. رهیافت حداکثری مطلق، رهیافت حداقلی، رهیافت اکتفا به ارزش های اخلاقی و بیان کلیات، رهیافت دین متضمن یکی از احکام پنجگانه (واجب، حرام، مستحب، مکروه و مباح) و رهیافت تشکیل دین از عقل و نقل اهم این رهیافت هاست. بر این اساس، دغدغه بنیادین مقاله طرح رهیافتی است که در نسبت با شرایط ذهنی و مختصات عینی جامعه نقاط ضعف رهیافت های پیشین را نداشته و از قوت بیشتری برخوردار باشد. بدین ترتیب  پرسش اصلی، مختصات رهیافت مطلوب به قلمرو دین و چگونگی تحلیل ادعاها و نقاط ضعف رهیافت های موجود است. بر این پایه است که مقاله آن رهیافت ها را نابسنده دانسته و با نقدشان به طرح رهیافت قلمرو اعتدالی و انفکاکی دین بر اساس روش اجتهاد کلامی می پردازد. ویژگی های این الگو نیز عبارت از عدم مقبولیت رهیافت های حداکثری و حداقلی مطلق، سلسله مراتب و انفکاک قلمرو دین در عرصه های مختلف زیستی، سلسله مراتب و انفکاک قلمرو دین در ساحت های مدیریتی، تفکیک دین و شریعت،  تکالیف شرعی دائر مدار هدایت، و اجتهاد مستمر است.
    کلیدواژگان: قلمرو دین، قلمرو اعتدالی انفکاکی، رهیافت حداکثری مطلق، رهیافت حداقلی
  • مسعود صادقی * صفحات 107-126
    امید یکی از انسانی ترین پدیده هاست. در میان فیلسوفان متاخر بالاخص با رویکرد تحلیلی تلاش فراوانی برای نقد تعریف سنتی از امید در جریان است. رهیافت باور میل و بسنده یا نابسنده بودن آن در تعریف امید و نیز سنجه اعتبار یا اصطلاحا عقلانیت امید، موضوع اصلی این مباحث است.در این نوشتار ضمن مرور اختصاری و انتقادی این تعاریف به تحلیل سه گونه اصلی از عقلانیت امید پرداخته شده است: عقلانیت معرفت شناختی، عقلانیت عملی و عقلانیت بنیادی/ هویتی. پس از بحث در باب گونه های سه گانه عقلانیت امید و تحلیل نسبت آنها، پیشنهاد شده است که پدیده امید با توجه به سرشت احساسی و آینده گرایانه آن بیشتر با معیار عقلانیت حداقلی ارزیابی شود تا عقلانیت رادیکال و حداکثری. بخش پایانی مقاله مصروف بحث اخلاق امید شده است. اما برای رعایت دقت بحث، از میان مسائل گوناگون بیشتر بر تحلیل اخلاقی سه خطر ضمنی امید یعنی نومیدی، آرزواندیشی و بهره کشی سیاسی از امیدواران تمرکز شده است. ضمن آنکه با الهام از تفکیک راهگشای گابریل مارسل، امیدوار بودن از امید داشتن تفکیک و فوائد عملی آن در مبحث اخلاق امید ذکر شده است.
    کلیدواژگان: امید، عقلانیت، آرزواندیشی، ناامیدی
  • امید کریم زاده * صفحات 127-147
    برخی از معرفت شناسان معاصر استدلال می کنند که توجیه معرفتی ممکن است به دو شکل کاملا متمایز در معرض نقض قرار بگیرد. در حالت نخست که آن را نقض شواهد می نامند توجیه معرفتی یکسره از بین می رود، اما در حالت دوم که نقض حکم نامیده می شود با اینکه بخشی از توجیه شخص از بین می رود هنوز بخش دیگری از توجیه باقی می ماند، بنابراین شخص در این حالت تا حدی در باور به گزاره موردنظر موجه خواهد بود. این استدلال از طریق آموزه ای به نام آموزه دو منبعی توجیه انجام می شود. در این مقاله پس از شرح این استدلال از طریق تمرکز بر نمونه ای  مشخص از آن که توسط اندرو روتندو (2013) ارائه شده و معرفی آموزه دو منبعی توجیه نشان می دهیم که این آموزه را می توان به دو شکل مختلف صورت بندی کرد. پس از نشان دادن دلایل ترجیح صورت بندی دوم بر صورت بندی نخست، برای قضاوت درباره صورت بندی دوم آن را با خوانش برگزیده ای از آموزه شواهدگرایی مقایسه می کنیم. نشان می دهیم که هر چند خوانش موردنظر از شواهدگرایی بهتر از صورت بندی دوم آموزه دو منبعی توجیه عمل می کند خود خالی از اشکال نیست. برای برطرف کردن این اشکال، صورت بندی دیگری درباره رابطه توجیه معرفتی و شواهد معرفی می کنیم و شروط لازم و کافی توجیه را به دست می دهیم. مقایسه آموزه های متفاوت توجیه از طریق سنجش عملکرد آنها در سناریوهایی معرفتی انجام می شود که به ترتیب در مقاله معرفی می شوند.
    کلیدواژگان: نقض حکم، نقض شواهد، آموزه دو منبعی توجیه، شواهدگرایی، شهود معرفتی
|
  • Gholamreza Shameli*, ghasem kakaie, mohammad bonyani Pages 1-20
    There are different opinions about the Primal Matter among slamic philosophers. On the types and numbers of substances have been presented various views. One of the reasons for this disagreement is that some put Primal Matter among substances And others do not this. People like Abu al-Barakat Baghdadi and Sheikh Ishraq and at the present time , People like Motahari and Mesbah consider it to be rejected. although Sadr al-Motaalehin Shirazi explains in detail about Primal Matter and it is famous that he accepts it but by summing up his particular views on Primal Matter such as the non-existence of Primal Matter and inteligible and non-causality for it in relation to Form and abstraction Primal Matter of form and … As well as according to the principles such as the primacy of existence ,existential gradation and of the Division of self-subsistent existence and connective being, It can be seen that in terms of Mulla Sadra Primal Matter is secondary intelligible.
    Keywords: Primal Matter, form, substance, connective being, self-subsistent existence
  • Reza Hoseinifar *, Zeinab KHodadad Pages 47-70
    Although "Determinism and free will" in its quiddity is a Theology issue, it has also led to mysticism for two reasons: the Theology background of the mystics and the necessity of some mystical teachings. The pursuit of this Theology discussion in the Islamic mysticism has led to a wider range of depth and more frequent discussions on allegations and issues of monotheism and the adventures of the mystics due to the accuracy of the opinions and points of the mystics. But the citation from some of the fiddlies words of Theology and the lack of systematic attention to the comprehensive message of the mystics has caused some doubtful determinism of the mystics to some. This paper, based on the tricks of the words of the mystics, elucidates three important issues of Determinism that have only purely mystical and not Theology origins, and, in the right way, in the path of accountability and elimination of doubts and misunderstandings, and ultimately, confirming the kind of free will, Of course, with a mystical approach. These three axes are: the grace of God in the realms of possibility; the manifestation and rule of the names of the divine, the fixed beings.
    Keywords: Islamic mysticism, unity of existence, fixed beings, divine names, Determinism, free will
  • sayyed abolghasem naghibi * Pages 71-86
    Philosophy of jurisprudence is a branch of additional philosophy in which jurisprudence as the science of legal laws is analyzed and described via detailed reasoning from an outer viewpoint and with an approach of second-degree knowledge. Theoretical analysis of jurisprudence as a science that has come true through the culture, history and civilization of Islam leads to a general theory about it. The general theory in the field of jurisprudence, regardless of the sect, subject and specific era, is called philosophy of jurisprudence. The quiddity of jurisprudent is explained and jurisprudential propositions are described in the philosophy of jurisprudence. The efficiency of the logic of jurisprudence is assessed from the methodological viewpoint that leads to the base of jurisprudence. The validity of the sources and reasons containing the legal law are also assessed. The relation and connection between jurisprudence and other sciences are presented and the way a jurist, in producing jurisprudential teachings, gets influenced by human and experimental sciences gets explained. Each of the abovementioned topics and other ones contains an important problem in the field of philosophy of jurisprudence. Debating the problems of philosophy of jurisprudence leads to a general and comprehensive view on jurisprudence in a way that affects the intra-jurisprudential studies of the jurist.
    Keywords: jurisprudence, additional philosophy, philosophy of jurisprudence, the problems of philosophy of jurisprudence
  • masoud sadeghi * Pages 107-126
    Hope is one of the most humane phenomena. Among the late philosophers, in particular with the analytic approach, there is a lot of effort to critique the traditional definition of hope. The approach to believing in it is sufficient or inadequate in the definition of hope, as well as the criterion of validity, or the so-called rationality of hope, is the main theme of these discussions. In this article, while briefly reviewing these definitions, we analyze the three main types of rationality of hope: rationality Epistemological, practical rationality and fundamental rationality / identity. After discussing the three types of rationality of hope and analyzing their ratio, it is suggested that the phenomenon of hope, according to its futuristic emotional nature, is assessed more with the criterion of minimalistic rationality. So radical and maximal rationality. The final section of the paper deals with the ethics debate. But for the sake of observing the accuracy of the discussion, among the various issues, the ethical analysis focuses on three implicit hopes of hope: disappointment, dreams, and political exploitation of the hopeful. In addition, inspired by Gabriel Marcel's breakdown, hopes of hoping for a breakdown and practical benefits in the ethics of hope are mentioned.
    Keywords: hope, wishful thinking
  • Omid Karimzadeh * Pages 127-147
    Some contemporary epistemologists claim that there are two different kinds of epistemic defeat that are respectively called evidence undermining and judgment undermining. Using a thesis called two streams of justification thesis, they argue that in the first case one's justification is completely undermined while in the second case, despite the fact that one loses some part of her justification, she is justified to believe in P to some degree. In this paper, after focusing on the argument proposed in Rotondo's (2013) (as an instance of this camp of epistemologists), I show that different articulations of the thesis should be distinguished. I call them the first articulation and the second one and then I show that the second articulation is more plausible. Then I introduce a specific formulation of the evidentialism thesis and argue that despite its own problem, it has an advantage over the second articulation. I introduce my preferred justificatory thesis to rectify the problem at the end. The preferred justificatory thesis determines the necessary and the sufficient conditions for a person to be justified in believing a proposition. Accepting the preferred justificatory thesis is equal to rejecting Rotondo's claim.
    Keywords: evidence undermining, judgment undermining, the doctrine of two streams of justification, evidentialism, epistemic intuition