نشریه مدیریت اطلاعات سلامت
پیاپی 1 (بهار و تابستان 1383)

علم مدیریت،علمی تخصصی و اکتسابی است و با توجه به اینکه اکثر مدیران مراکز بهداشتی – درمانی با روش علمی مدیریت آشنایی ندارند و فقط بر اساس تجربیات و استنباطات شخصی، سازمان خود را اداره می کنند، شایسته است بر اساس ارزیابی نیازها، برنامه های آموزشی مدون تهیه شود تا در نهایت سطح کیفیت خدمات بهداشتی – درمانی ارتقا یابد.
مدیر و قائم مقام شبکه ها، معاونین بهداشتی درمانی – و مدیران مراکز بهداشتی – درمانی شهری و روستایی 19 شبکه استان اصفهان انتخاب شده، جهت ارزیابی نیاز آنان پرسشنامه ای خود ایفا حاوی اطلاعات دموگرافیک و مهارتهای مدیریتی مثل برنامه ریزی، رهبری، اجرایی، ارتباط با سایرین، اثر بخشی بر کارها و مدیریت به کارکنان را تکمل نمودند. پرسشنامه بر اساس قیاس درجه بندی لیریک (پنج نقطه ای) می باشد.
مدیران بیشتر در گروه سنی (54 درصد) بودند. اکثرا سابقه کاری بین 5 تا 9 سال (7/34 درصد) و سابقه مدیریت بین 1 تا 4 سال (59 درصد) داشتند. 52 درصد در هیچ دوره آموزشی شرکت نداشته اند و اکثرا (30 درصد) در دوره های باز آموزی شرکت داشته اند. بیشترین میزان نیاز مدیران، نیاز به آموزش مهارت اجرایی (5/48 درصد) و برنامه ریزی (46 درصد) می باشد.سابقه مدیریت با تمامی حیطه های مهارتهای مدیریتی ارتباط معنی دار دارد. نیاز به مهارت برنامه ریزی بین مدیران آموزش دیده و آموزش ندیده و ناز به مهارت هجرهیی بین مدیران با سابقه و مدیران کم سابقه تفاوت معنی داری وجود دارد.
بحث:از آنجا که سابقه مدیریت با تمامی حیطه ها ارتباط دارد پس میزان تجربه می تواند بر مهارتهای افراد تاثیر گذارد. میزان سابقه کار بر مهارتهای اجرایی که از جنس مقوله های علمی است مؤثر است، از طرفی شرکت در دوره های آموزشی در برنامه ریزی که از مقوله های نظری است تاثیر دارد. با توجه به اینکه بیش از نیمی از مدیران در هیچ دوره آموزش مدیریتی شرکت نداشته اند و اکثرا مدت کمی مدیر بوده اند، نیاز مبرم به آموزش مدیریت بویژه در زمینه های اجرایی و برنامه ریزی، برای آنان احساس می شود.

در عصر حاضر، اطلاع رسانی از وظایف مهم کتابخانه ها به شمار می رود و هر کتابخانه باید خود را با گسترش روز افزون اطلاعات هماهنگ سازذ. بنابراین دست اندر کاران کتابخانه های دانشگاهی برای دستیابی به اهداف اطلاع رسانی خود و در اختیار گذاشتن بهینه اطلاعات به مراجعین، بایستی به مساله رضایت شغلی کتابداران بپردازد. در این راستا پژوهش حاضر با هدف اندازه گیری میزان رضایت در بین کتابداران دانشگاه های علوم پزشکی اصفهان و دانشگاه اصفهان، به بررسی میزان تاثیر عوامل مؤثر بر رضایت شغلی کتابداران انجام شد.
این مطالعه از نوع پیمایشی می باشد. جمعیت مورد مطالعه در این پژوهش تمام کتابدارانی (150 نفر) بودند که با مدرک فوق دیپلم و بالاتر در رشته کتابداری و یا با سمت کتابدار در 19 کتابخانه دانشگاه علو مپزشکی اصفهان و 9 کتابخانه دانشگاه اصفهان مشغول کار بودند. در این پژوهش نمونه گیری انجام نشد و ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بود. نتایج به وسیله نرم افزار spss مورد تحلیل قرار گرفت. برای تحلیل داه ها از روش های آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده شد.
میانگین رضایت از امکانات رفاهی محیط کار، امکانات آموزشی و ارتقاء و ماهیت شغلی در بین کتابداران دانشگاه علوم پزشکی بیشتر از کتابداران دانشگاه اصفهان بود. و بین میانگین رضایت از قوق و مزایا، سرپرستی کتابخانه ها و رابطه با همکاران بین کتابداران دانشگاه علوم پزشکی اصفهان دانشگاه اصفهان تفاوت معنی داری مشاهده نشد.
در ارتباط با میزان رضایت از سرپرستی و رابطه با همکاران، مردان نسبت به زنان رضایت بیشتری نشان دادند. در میزان رضایت کتابداران بر اساس رشته تحصیلی، تنها تفاوت از نظر میزان رضایت از امکانات رفاهی محیط کار بود کتابدارانی که رشته تحصیلی آنها کتابداری بود از این نظر رضایت بیشتری نشان دادند.
رضایت کلی شغلی کتابداران دانشگاه علوم پزشکی اصفهان(با میانگین16/100) بیشتر از رضایت کلی شغلی کتابداران دانشگاه اصفهان (9/86) می باشد.
بحث:با توجه به اینکه بر اساس پرسشنامه بایستی میزان جمع کل نمره رضایت شغلی برابر با عدد 9275 بوده باشد ولی جمع کل نمره کسب شده از کتابداران دانشگاه علوم پزشکی اصفهان 1338 نمره بیشتر از نصف و جمع کل نمره کسب شده از کتابداران دانشگاه اصفهان می باشد. در نهایت می توان گفت کتابداران دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نسبت به کتابداران دانشگاه اصفهان رضایت بیشتری از شغل خود دارند.

مدارک پزشکی یکی از ابزار مهم در اجرای امر درمان و پیشگیری است و به عنوان آیینه منعکس کننده امور پزشکی در موسسه شناخته می شود. با توجه به اهمیت اطلاعات ثبت شده در اوراق مدارک پزشکی و کاربرد این اطلاعات در تسریع روند واصلاح شیوه های درمان، نشان دادن عملکرد کادر پزشکی و پرستاری، دفاع از بیمار و بیمارستان، برنامه ریزی های سازمان های بهداشتی – درمانی و اتخاذ تصمیمات صحیح و اصولی، لازم است پرونده های بالینی از هر جهت کامل باشند.
هدف از انجام این تحقیق مقایسه وضعیت ثبت داده ها در اوراق پذیرش و خلاصه پرونده در سه نوع بیمارستان آموزشی، خصوصی و تامین اجتماعی شهر اصفهان در شش ماهه اول سال 1381 بوده است تا بدینوسیله گامی موثر در جهت بهبود کیفیت ارائه خدمات بهداشتی برداشته شود.
این پژوهش یک مطالعه گذشته نگر بوده کهداده های موجود در اوراق استاندارد پذیرش و خلاصه پرونده 571 بیمار بستری در سه نوع بیمارستان آموزشی، خصوصی و تامین اجتماعی اصفهان در شش ماهه اول 1381 به صورت توصیفی توصیفی مورد بررسی قرار گرفت و نمونه گیری ازپرونده های موجود در بایگانی این بیمارستانها بصورت تصادفی (منظم با توجه به شماره پرونده) انجام شد. در این تحقیق کلیه مندرجات اوراق مذکور در هفت چک لیست طراحی شد و داده ها با استفاده از این چک لیست ها از پرونده های بیماران جمع آوری شده، مورد بررسی قرار گرفت و با استفاده از نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد.
ثبت اطلاعات در اوراق پذیرش و خلاصه پرونده بیمارستانهای مورد مطالعه اختلاف معنی دار آماری را نشان داده است. بطوریکه بیمارستان خصوصی بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داد. مقایسه میانگین امتیاز (امتیاز از درصد) کلی ثبت اطلاعات در اوراق پذیرش و خلاصه پرونده نشان داد که بیمارستان آموزشی با امتیاز (7/32)، بیمارستان خصوصی با امتیاز (2/32) با یکدیگر مشابه و هر دو با بیمارستان تامین اجتماعی با امتیاز (4/29) اختلاف معنی دار دارند.
بحث:ثبت ناقص مستندات مدارک پزشکی یکی از مسائلی است که همواره پرسنل بخش مدارک پزشکی بیمارستان با آن مواجه می باشند. نتایج این تحقیق در مورد ثبت مندرجات اوراق پذیرش و خلاصه پرونده که از اصلی اوراق پرونده هاست وضعیت مطلوبی را نشان نمی دهد و شایسته است مسؤولین امر برنامه رزی های لازم را در جهت بهینه سازی مستندات مدارک پزشکی به شیوه های گوناگون داشته باشد.

از آنجا که اعضای هیات علمی دانشگاه ها از نخبگان کشور محسوب می شوند و پیشرفت جامعه تا حدود زیادی به تلاش و کارآمدی آنان بستگی دارد، ضروری است که راه های افزایش انگیزه های آن ها بررسی شود. هدف پژوهش حاضر بررسی مقایسه ای میزان انگیزش شغلی اعضای هیات علمی دانشگاه های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر اساس ابعاد دهگانه تئوری انگیزش – بهداشت هرزبرگ بود.
روش تحقیق توصیفی از نوع پیماشی بود و از میان جامعه اماری شامل اعضای هیات علمی دو دانشگاه تعداد 150 نفر به عنوان نمونه مطالعه با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای متناسب با حجم، به نسبت 66 به 84 از میان دانشکده های دو دانشگاه انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته ای بود که اعتبار آن با روش ضریب آلفای کرونباخ معادل 97/0 و روایی آن با روش روایی محتوا و با محاسبه روایی درونی تعیین شد.
بر اساس نتایج بدست آمده مشخص شد ابعاد حقوق و مزایا، ماهیت کار و میزان انگیزش شغلی اعضای هیات علمی دانشگاه اصفهان بیشتر از همکارانشان در دانشگاه علوم پزشکی می باشد اما در ابعاد مسئولیت و وسایل و تجهیزات، این موضوع عکس بود. برای اعضای هیات علمی هر دو دانشگاه، میزان عوامل انگیزشی بیشتر از عوامل بهداشتی است. در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با توجه به متغیرهای جنسیت، سن، مدرک تحصیلی و محل اخذ آخرین مدرک تحصیلی تفاوت معنی داری جود دارد و در دانشگاه اصفهان در متغیر های مدرک تحصیلی، مرتبه علمی و محل اخذ آخرین مدرک تحصیلی بین میزان انگیزش شغلی اعضای هیات علمی تفاوت های معنی داری مشاهده گردید.
بحث:به طور کلی نتایج نشان داد که اعضای هیات علمی دانشگاه های مورد مطالعه به شغل خودشان از نظر ماهیت علاقه دارند ولی نسبت به میزان حقوق و مزایای خود راضی نیستند.

وجود اطلاعات مرگ و میر صحیح، دقیق، به روز و کافی به منظور برنامه ریزی ها، تعیین الویتها، توزیع امکانات، تخصیص بودجه و ارائه عادلانه خدمات بهداشتی درمانی در سطح جامعه امری ضروری است.
رضوی در این مورد می گوید: اساس داده های مربوط به مرگ و میر، گواهی فوت است. نارسائی های موجود در شیوه ی تکمیل گواهی های فوت اکثر برنامه های بهداشتی را زیر سؤال می برد.
در این مطالعه روش ها و قوانین مربوط به ثبت، تکمیل، صدور و جمع آوری گواهی های فوت در استان اصفهان در سال 1381شناخته شده و برای گواهی های فوت و اطلاعات مرگ و میر الگوی مناسب ارائه گردیده است.
نتایج این پژوهش نشان داد که محلی برای ثبت فرم استانداردگواهی فوت در سطح استان اصفهان وجود ندارد. همچنین گواهی فوت به عنوان ابزار جمع آوری اطلاعات مرگ و میر، صادر و تکمیل نمی شود. پزشکان گواهی فوت را در مطب خود روی سرنسخه ها و با ذوق و دیکته ی دلخواه صادر می کنند.پزشکی قانونی بر روی جواز دفن و پزشکان در بیمارستانها نیز بر روی فرمهای غیر استاندارد گواهی فوت را ثبت و صادر می نمایند. در نتیجه اطلاعات هویتی و علت مرگ و میرها بطور صحیح، دقیق، کافی و به موقع جمع آوری نشده و وقوع بسیاری از مرگها به اطلاع مراکز مربوط چون ثبت احوال، مرکز بهداشت، معاونت درمان و مراکز آمار و اطلاع رسانی دانشگاه علوم پزشکی نرسیده است و به دنبال آن برای بیماری های منجر به مرگ اقدامات پیشگیرانه ای صورت نمی گیرد.
بحث:فرهمند در این مورد می گوید: یکی از راه های اساسی ارتقای صحت آمارهای میرایی با توجه به نقش و اهمیت آن در نظام اطلاعات بهداشتی و درمانی، برنامه ریزی صحیح و نظارت بر عملکرد پزشکانی است که این گواهی ها را تکمیل می نمایند.
لذا با توجه به یافته های پژوهشهای گذشته و فعلی انجام اقدامات سریع و به موقع سازمان های ذکر شده در تائید و تصویب فررم استاندارد گواهی فوت در استان و فرم گزارش واقعه فوت و سپس چاپ و توزیع فرم مذکور در بین پزشکان دارای مطب، بمارستانها، زایشگاه ها، درمانگاه ها و خانه های بهداشت امری ضروری است. بر این اساس جمع آوری فرمها و اطلاعات بموقع با همیاری سازمان های ذی ربط همراه با آموزش همگانی صادر کنندگان گواهی های فوت امری بسیار حائز اهمیت است.

رضایت بیمار از خدمات بیمارستانی یکی از مهمترین شاخص های اثر بخشی و کیفیت ارائه خدمات بخشهای مختلف بیمارستان می باشد. یک بیمار راضی کلید موفقیت هر بیمارستانی است. این پژوهش به منظور تعیین میزان رضایتمندی بیماران بستری در بیمارستان زکریای رازی قزوین از خدمات ارائه شده صورت گرفته است.
این مطالعه مقطی در اسفند 1380 در بیمارستان رازی قزوین (وابسته به سازمان تامین اجتماعی) صورت گرفت. 146 نفر از افرادی که برای دریافت خدمات در این بیمارستان بستری بودند به صورت سرشماری از طریق پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفتند.
میزان رضایتمندی بیماران از خدمات بیمارستانی 11/4 از 5 امتیاز (درجه خوب رضایتمندی) بوده است. رضایتمندی 5/9 درصد بیماران عالی 2/56 درصد خوب، 1/28 درصد متوسط و 2/6 درصد ضعیف بوده است. عواملی مثل سن، جنس، وضعیت تحصیلی، وضعیت تاهل، وضعیت اقتصادی، نحوه ی پرداخت هزینه های بیمارستان و مدت بستری بیمار در بیمارستان بر میزان رضایتمندی وی از خدمات بیمارستانی تاثیر می گذارد.
بحث:میزان رضایتمندی مراجعه کنندگان به بخشهای بستری بیمارستان زکریای رازی قزوین در حد خوب ارزیابی شده است.

مدارک پزشکی در زمینه ثبت و گردش اطلاعات که به عنوان اساس برنامه ریزی و تصمیم گیری مدریتی در زمینه های آموزشی، پژوهشی و بهداشتی به کار می رود، یکی از با ارزش ترین شاخصهای فعالیت کادر بیمارستانی می باشد. با توجه به اهمیت اطلاعات ثبت شده در اوراق مدارک پزشکی و کاربرد این اطلاعات در تسریع روند و اصلاح شیوه های درمان در این پژوهش به بررسی میزان تکمیل مدارک پزشکی در بیمارستانهای عمومی دانشگاه علوم پزشکی شیراز پرداخته شده است.
جامعه مورد پژوهش به صورت نمونه گیری تصادفی منظم از میان پرونده های بیماران ترخیص شده از بخشهای بستری دو بیمارستان عمومی در نیمه اول سال 1377 انتخاب گردیده و در مجموع 370 پرونده مورد بررسی قرار گرفت. ابزار گردآوری داده ها 7 چک لیست بوده، به منظور تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی استفاده شده است.
در رابطه با میزان تکمیل فرم تاریخچه و سیر بیماری در بیمارستانهای نمازی و شهید فقیهی نتایج نشان داد که ثبت سابقه خانوادگی در رده ضعیف، میزان ثبت سابقه اجتماعی و معاینات عصب در رده متوسط و ثبت سایر اطلاعات موجود در فرم تاریخچه در حد مطلوب بود. میزان تکمیل فرم دستورات پزشک به صورت صد در صد و ثبت تشخیص اولیه در حد مطلوب قرار دارد، (بالاتر از 2/89%)، وضعیت تکمیل فرم گزارشهای آزمایشگاه از نظر ثبت تشخیص در حد ضعیف ارزیابی شد. در بیمارستان نمازی کمترین میزان تکمیل در فرم خلاصه پرونده مربوط به وضعیت ترخیص و بیشترین میزان تکمیل مربوط به ثبت تشخیص نهایی بود (9/97%) در سایر موارد تکمیل فرم خلاصه پرونده در رده مطلوب قرار داشت.
بحث:بطور کلی می توان گفت وضعیت تکمیل اوراق اصلی مدارک پزشکی در بیمارستانهای عمومی در حد مطلوب می باشد ولی به منظور ارتقای وضعیت تکمیل اوراق می توان بررسی فعال پرونده های ارسالی از سوی پرسنل درمانی به بخش مدارک پزشکی، نظات مستقیم مدیریت بخش در مراحل تکمیل اوراق و یکنواخت نمودن فرم های مدارک پزشکی در کلیه بیمارستانهای آموزشی را پیشنهاد نمود.

این پژوهش یک تحقیق کفی از نوع پدیده شناسی با عنوان تحلیل شغل مدیران بیمارستانهای شهر اصفهان در سال 1382 به منظور برآورد نیازهای آموزشی می باشد. هدف از این ماله تحلیل شغل مدیران بیمارستان از طریق شناخت وضعیت موجود با استفاده از تجارب مدیران بیمارستانهای شهر اصفهان و تعیین وضعیت مطلوب با استفاده از نظر متخصصان مدیریت بیمارستان و مقایسه این دو وضعیت جهت شناسایی نیازهای آموزشی مدیران بوده است.
روش جمع آوری اطلاعات با استفاده از اسناد و مدارک و مصاحبه آزاد بود که در آن از 5 پزشک متخصص، 9 مدیر بیمارستان و 5 مترون در مورد شرح وظایف مدیران بیمارستان و شرایط احراز پست ای پست سؤال پس از انجام مصاحبه ها متن آن بر روی کاغذ پیاده شده و به روش ده مرحله ای استروبرت(strubert) مورد تحلیل قرار گرفت.
نتایج نشان داد مدیران بیمارستان در زمینه شرح وظایفشان اطلاعات کافی ندارند و وظایفشان را در اثر تجربه ای که در حین مدیریت کسب کرده اند انجام می دهند. همچنین از اطلاعات علمی تخصصی در زمینه مدیریت بیمارستان بی بهره اند و تحصیلات کافی در این زمینه ندارند.
بحث:بنابراین مدیران بیمارستان در زمینه شرح وظایفشان در زمینه دروندادها فرایندها و نتایج، نیاز به آموزش دارند. لازمه آن اینست که جایگاه مدیران بیمارستان مشخص شود و شرح وظایفشان به طور روشن و دقیق در هر حیطه (درونداد فرایند و نتایج) بازنویسی شود. در پایان الگویی جهت بازنویسی شرح وظایف مدیران بیمارستان ارائه شد و پیشنهاداتی نیز برای بهبود کار مدیران بیمارستان آورده شد.

در راستای اهداف آموزش و بخصوص آموزش پزشکی اجتماعی و جامعه نگر، تربیت نیروهای بهداشتی درمنی با توجه به نیازهای در حال تغییر جامعه، از ضرورت بیشتری برخوردار است. پزشکی نوین عمدتا مرفه نگر بوده، حتی از کارسازی لازم به خصوص در مورد بیماری های مزمن مانند سل، حصبه، تب مالت، مالاریا، لیشمانیا و... برخوردار نیست (نشریه پژواک 1378). کاهش تاثیر آنتی بیوتیک بر عفونت ها و بیماری های درمان ناپذیر مثل سرطانها و ایدز، متخصصان دلسوز بهداشت و درمان جهان را با یاس و نا امیدی رو به رو نموده و حت باگشت به دوران جاهلت را هشدار می دهد. بر این اساس پزشکی اجتماعی و جامعه نگر تنها ناجی باقیمانده در این خطر محسوب می شود.
جامعه مورد مطالعه کل دانشجویان ورودی و خرجی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بوده است. این مطالعه از نوع توصیفی- تحلیلی می باشد و جمع آوری اطلاعات توسط یک پرسشنامه با دو نوع سؤال معلوماتی و نگرشی راجع به شاخصهای خدمات جامعه نگر اجرا گردیده است. تجزیه و تحلیل یافته ها به کمک آزمونهای آماری و توسط نرم افراز کامپیوتری Spss انجام شده است.
جامعه مورد مطالعه از دانشجویان دوره روزانه (65 درصد)، شبانه (35درصد)، مقطع دکترای حرفه ای (4/23)، کارشناسی (5/48)، کاردانی (1/28درصد)، دختر (9/74درصد)، پسر(1/25درصد)، متاهل(1/12درصد) و مجرد (9/87درصد) تشکیل شده بود.
بالاترین میانگین معلمات دانشکده ها مربوط به دانشکده دندانپزشکی و پایین ترین میانگین معلومات مربوط به دانشکده پزشکی (بجز رشته پزشکی) بوده است.
از نظر نگرش جامعه نگر بالاترین نگرش مربوط به دانشکده پزشکی و کمترین آن به دانشکده پرستاری اختصاص داشته است.
بحث:با توجه به امتیازبندی رشته ها می توان نتیجه گرفت بیشتر رشته ها در زمنه معلومات و نگرش جامعه نگر (از نظر مقایسه با نظر خبرگان، میانگین حدود) 45 ضعیف هستند.