فهرست مطالب

زمین شناسی محیط زیست - پیاپی 37 (زمستان 1395)

نشریه زمین شناسی محیط زیست
پیاپی 37 (زمستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/12/18
  • تعداد عناوین: 7
|
  • هادی سالاری* صفحات 1-14
    دشت فاریاب بخشی از حوضه غربی جازموریان و در جنوب غربی دشت جیرفت واقع شده است. هدف از اجرای این پژوهش بررسی کیفیت شیمیائی آب زیرزمینی منطقه مورد مطالعه از نظر مصارف شرب و کشاورزی می باشد. ابتدا از منابع آبی انتخابی نمونه برداری صورت گرفته و سپس نمونه ها جهت آنالیز شیمیایی به آزمایشگاه منتقل می شوند. نتایج آنالیز جهت پردازش و تفسیر به نرم افزارهای Excelو ArcGIS داده شد و به روش IDW در محیط نرم افزار Arcmap نقشه های هم کیفی ترسیم گردید. بررسی کیفیت آب جهت شربو کشاورزی بوسیله نرم افزار AqQa با ترسیم نمودارهای هیدروشیمیاییمشخص گردید. نتایج نشان می دهد میزان شوری در بخش جنوب شرقی دشت بیشتر از سایر نقاط دشت بوده و میزان غلظت املاح آب در این بخش از دشت بیشتر از حداکثر مجاز استانداردهای آب آشامیدنی (2000mg/l) می باشد. همچنین سختی آب در چاه های بخش های شمال شرق و جنوب شرقی دشت بیشتر از دیگر قسمتهای دشت بوده و سختی آب اکثر چاه های منطقه بیشتر از حداکثر مجاز استانداردهای آب شرب (500mg/l) می باشد. میزان غلظت سدیم (SSP) در بخش مرکزی بیشتر از سایر نقاط دشت بوده و آب این قسمت از دشت به دلیل SSP>80 جهت کشاورزی نامطلوب می باشد. رشد گیاهان و توسعه کشاورزی در بخش های مرکزی دشت به دلیل SSP (غلظت سدیم) بالا نسبت به سایر بخش های دشت رو به کاهش است. زیرا SSP بالا سبب سفت شدن و کاهش نفوذپذیری خاک شده و رشد گیاهانرا متوقف می سازد.
    کلیدواژگان: هیدروژئوشیمی، آبخوان، دشت فاریاب، محیط زیست، کیفیت شیمیائی
  • سیامک بهاروند*، سلمان سوری صفحات 15-24
    تعیین محل دفن زباله های شهری به دلیل تاثیر فراوان بر اقتصاد، اکولوژی و محیط زیست هر منطقه، یک مساله مهم در فرآیند برنامه ریزی شهری می باشد. در فرآیند تعیین محل دفع زباله های شهری سعی بر آن است تا نقاطی با کم ترین خطرات برای محیط زیست و سلامت انسان مد نظر قرار گیرند. هدف از این مطالعه، بررسی زیست محیطی و تعیین محل مناسب جهت دفن زباله های شهری شهر پلدختر با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و استفاده از روش ترکیب خطی وزن دار (WLC) می باشد. بدین منظور، ابتدا محل دفن کنونی زباله ها مورد ارزیابی زیست محیطی قرار گرفت. نتایج به دست آمده از این ارزیابی نشان می دهد که فعالیت بیوشیمیایی و شیمیایی در محل مورد نظر بسیار بالا بوده، لذا لزوم توجه ویژه به اثرات زیست محیطی محل دفن کنونی بسیار حائز اهمیت می باشد. سپس بر اساس بررسی و ارزیابی 10 پارامتر فاصله از شهر، روستا، آبراهه، جاده های اصلی و فرعی، بارش، لیتولوژی، کاربری اراضی، شیب و ارتفاع؛ نقشه مکان یابی محل دفن زباله های شهر پلدختر تهیه گردید. بر اساس نتایج به دست آمده از نقشه مکان یابی محل دفن زباله ها به ترتیب 33/11، 51/20، 94/25، 65/22 و 56/19 درصد از مساحت منطقه در پهنه های خیلی نامناسب، نامناسب، متوسط، مناسب و خیلی مناسب قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: دفن زباله شهری، مکان یابی، ترکیب خطی وزن دار، پلدختر
  • فهیمه ابراهیمی مقدم*، احمد عباس نژاد صفحات 25-44
    با توجه به کوهستانی بودن بخش های از استان کرمان، وقوع زمین لغزش های زیاد در سه دهه اخیر به ویژه هنگام زلزله تهیه این نقشه برای استان ضرور ی است.هدف از این پژوهش، پهنه بندی خطر زمین لغزش استان کرمان با مدل های فازی، AHP وتکنیک GIS می باشد. در این مطالعه به منظور تهیه نقشه ی پهنه بندی خطر، هفت عامل مورد بررسی قرار گرفت. این عوامل در محیط نرم افزار GIS به صورت نقشه تهیه وسپس طبقه بندی و وزن دهی شدند. این نقشه ها با نقشه پراکنش زمین لغزش ها ی استان همپوشانی گردید تا نقشه طبقات در پراکنش زمین لغزش ها مشخص شود. در نهایت، هفت عامل شیب، لرزه خیزی، لیتولوژی، تراکم آبراهه، مورفولوژی، بارش و کاربری اراضی به عنوان عوامل موثر در زمین لغزش های استان شناسایی شدند. نقشه ی پهنه بندی خطر زمین لغزش براساس این هفت عامل و با روش های AHP و عملگر گامای فازی با لانداهای 7/0، 8/0 و 9/0 در محیطGIS تهیه شد. از شاخص جمع کیفی Qs نیز برای ارزیابی صحت نقشه های پهنه بندی استفاده شد. نتایج ارزیابی نقشه ها نشان داد که مقدار شاخص Qs برای مدل AHP برابر31/2 وبرای عملگر گامای فازی با لانداهای 7/0، 8/0 و9/0 در محیط به ترتیب 05/4، 85/1 و 27/3 می باشد؛ بنابراین نتیجه می گیریم که عملگر گامای فازی با لاندای7/0 نسبت به سایر روش های ارائه شده دارای مطلوبیت بهتری در پهنه بندی لغزش استان کرمان می باشد و منطقی است که هر گونه برنامه ریزی محیطی با توجه به آن صورت گیرد.
    کلیدواژگان: پهنه بندی، زمین لغزش، استان کرمان، مدل فازی، مدلAHP، Qs، GIS
  • فرشید بستان منش راد *، صادق پرتانی، روح الله نوری صفحات 45-67
    در این پژوهش میزان اثر و همبستگی کمی پارامترهای بزرگ مقیاس (کاربری اراضی، تراکم جمعیت، ساختار زمین شناسی و فرسایش) به عنوان شاخص های جغرافیایی بزرگ مقیاس مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. روند تغییرات متغیر های کیفی رودخانه به عنوان متغیرهای کوچک مقیاس و میزان تاثیر شاخص های بزرگ مقیاس در این تحقیق توسط آزمون های آماری چند متغیره کنترل و بررسی شده است. آمار کیفی رودخانه سیمینه رود به عنوان مطالعه موردی مورد استفاده قرار گرفته است. داده های کیفی سه فصل بهار 1387، پاییز 1387، بهار 1388 شامل متغیرهای NSF و تعدادی دیگر از متغیرهای کیفی مهم درحوضه مورد تحلیل قرار گرفته است. فرایندهای نرمال سازی و متناظر سازی کمی و کیفی داده های جغرافیایی، داده های سطحی و متغیر های کیفی آب به عنوان اولین گام برای شروع تحلیل ها در نظر گرفته شد. نتایج ارتباط مستقیم و موثر پارامترهای بزرگ مقیاس بر متغیر های کیفی آب را نشان داد. متغیرهای بزرگ مقیاس زراعت دیم و زراعت آبی با متغیرهای کوچک مقیاس (PO4، TDS، TUR) و همچنین متغیرهای کاربری شهر و فرسایش سطح یک با متغیرهای BOD5 (BOD در روز پنجم)، EC، TDS ارتباط مستقیم نشان دادند. همچنین در این پژوهش ساختار زمین شناسی با پتانسیل خطر آلودگی متوسط (B) به طور مستقیم بر فسفر(PO4) و متغیرهای قیزیکی آب (EC،TDS ،TS ) اثر دارد. با استفاده از این نتایج می توان به تخمین کیفیت آب و مقایسه تطبیقی متغیرهای کیفی بر مبنای شاخص های بزرگ مقیاس در میان چند حوضه آبریز پرداخت. استخراج شاخص های بزرگ مقیاس که بتواند به عنوان یک مقیاس در پیش بینی کیفیت رودخانه برای حوضه ها و زیر حوضه های مختلف استفاده گردد، از نتایج کاربردی این پژوهش است.
    کلیدواژگان: فرسایش و زمین شناسی، متغیر های کیفی آب، بزرگ مقیاس، کوچک مقیاس، کاربری اراضی
  • منصوره زنگی دارستانی*، احمد عباس نژاد صفحات 57-68
    سدها یکی از مهمترین سازه هایی که در تنظیم جریان های سطحی به ویژه در مناطقی که دارای توزیع نامناسب مکانی و زمانی بارش هستند. از مزایای ساخت سدها تامین آب شهری و کشاورزی، تولید انرژی برقابی و جلوگیری از سیلاب می باشد. احداث سدها باعث تغییرات زیادی در حوضه آبریز و اطراف رودخانه شده است. از مهمترین این تغییرات، تغییر در دبی رودخانه های پایین دست می باشد.، زیرا دبی از حالت طبیعی به حالت تنظیمی تبدیل می شود. هرچند یکی از اثرات مثبت سدها کنترل سیلاب است اما در مناطقی که دارای رونق کشاورزی می باشند، باعث کاهش آبدهی رودخانه شده و اثرات منفی بر این بخش وارد خواهد شد. احداث سدصفارود باعث ایجاد اثرات منفی بر مناطق پایین دست، شهرستان جیرفت و تالاب جازموریان شده است. جهت ارزیابی اثرات زیست محیطی سد صفارود بر شهرستان جیرفت از روش چک لسیت استفاده شد. در مجموع اثرات منفی احداث سد بر مناطق پایین دست در محیط های فیزیکی- شیمیایی، بیولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی بیش از اثرات مثبت بوده که با ارائه راهکارهای مناسب از جمله تنظیم جریان رودخانه و کشت محصولات دیمی اثرات می توان احداث سد را کاهش داد.
    کلیدواژگان: سد صفارود، ارزیابی اثرات زیست محیطی، پایین دست، چک لیست، شهرستان جیرفت
  • علیرضا مرادیان*، پرویز رفعتی صفحات 69-83
    آگاهی از شرایط زمین شناسی برای درک، تفسیر و ارزیابی آلودگی منابع آب وخاک هر منطقه ضروری می باشد. محدوده موردمطالعه (حوضه سفیدرود) در استان گیلان قرار دارد. جهت بررسی منشا و متغیرهای موثر بر تغییرات آرسنیک در محیط زیست حوضه رودخانه سفیدرود، 336 نمونه از 48 ایستگاه (در طول 9 ماه) و همچنین آنالیزهای شیمیایی (61 نمونه از سنگ و 18 نمونه از رسوبات) مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که میزان آرسنیک در برخی از قسمت های منطقه بیشتر از استاندارد است. با محاسبه نسبت تمرکز در سنگ ها مشخص گردید که عناصر اندازه گیری شده در اکثر نمونه ها، دارای تمرکز بالاتر از مقدار کلارک می باشند که نشان دهنده این موضوع است که سنگ های منطقه، پتانسیل آلایندگی این عناصر رادارند. متغیرهای هیدروژئوشیمیایی آب های سطحی و زیرزمینی بعلاوه مجموعه کانیایی و مشخصات رسوب شناسی موردبررسی قرار گرفت و مشخص شد غلظت آرسنیک ازنظر مکانی بسیار متغیر می باشد. بیشترین آلودگی آرسنیک در آب چاه های فخرآباد و سالکده طی ماه های مهر و آبان مشاهده شد. فراوانی آرسنیک رابطه غیرمستقیمی با مقدار نیترات و DO در آب های سطحی و زیرزمینی نشان می دهد. اطلاعات هیدروژئوشیمیایی نشان داد که آزاد شدن آرسنیک به درون آب های سطحی و زیرزمینی در محدوده موردمطالعه توسط فرایندهای پیچیده ای کنترل می شود که مهم ترین این فرآیندها عبارت اند از: 1) انحلال آرسنیک از سطح اکسی-هیدروکسیدهای آهن به عنوان فرآیند اصلی آزادسازی آرسنیک، 2) تجزیه و هوازدگی سنگ ها و کانی های حوضه، 3) ترکیب کانی شناختی آبخوان، 4) ورود نمک (از نهشته های تبخیری و نفوذ آب دریا به آبخوان) و 5) فعالیت های انسانی.
    کلیدواژگان: هیدروژئوشیمی، دشت سفیدرود، آرسنیک، رسوبات، تحرک آرسنیک
  • معصومه نیکبخت*، محسن رضایی، عطا شاکری صفحات 84-98
    کاهش کیفیت آب زیرزمینی در مناطق خشک و نیمه خشک نواحی جنوبی ایران، اغلب از نوع آلودگی های زمین زاد و بشرزاد می باشد. در میان بسیاری از آلاینده های مضر، آلودگی های نیترات و فلوراید گسترش بیشتری دارند. در این تحقیق به منظور بررسی غلظت فلوئور و نیترات و مقایسه نتایج آن با استانداردهای ملی و جهانی، ارزیابی ریسک سلامت در بیمارهای غیر سرطان زایی در آبخوان لار صورت گرفته است. در این پژوهش از 17 حلقه چاه در دو فصل تر (خرداد 93) و فصل خشک (شهریور 93) نمونه برداری گردید. چاه های انتخاب شده عمدتا برای کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرند. مقادیر آنیون های SO4 ، NO3Cl، HCO3 وکاتیون های Ca K، Na، Mg با استفاده از روش APHA در آزمایشگاه مورد آنالیز قرار گرفت. همچنین ارزیابی ریسک سلامت انسانها با استفاده از شاخص آژانس حفاظت محیط زیست (EPA) مورد سنجش قرار گرفت.میانگین غلطت فلوئور و نیترات در فصل تر F=2.9 و NO3=19.7 و در فصل خشک F=1.8 و NO3=16.3 میلی گرم بر لیتر بدست آمد. ضریب خطر (HQ) و CRlim (بیشترین حد مجاز آب) برای عناصر فلوئور و نیترات محاسبه شد. نتایج نشان می دهد میزان غلظت اندازه گیری شده برای عناصر نیترات و فلوراید در برخی از نمونه های برداشت شده بیش از حد مجاز تعیین شده توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) برای آب شرب بوده و از این رو استفاده از آب این آبخوان برای مصارف خانگی برای افراد بویژه از نظر مقادیر فلوئور برای کودکان خطرناک گزارش می گردد.
    کلیدواژگان: ارزیابی ریسک، فلوئور، نیترات، آبخوان لار، آلودگی آب
|
  • Hadi Salari * Pages 1-14
    West and southwest of the basin is Faryab plains Jazmurian Jiroft, Kerman province is located. The aim of this study was to evaluate the chemical quality of groundwater in terms of drinking and agriculture. The choice of water sources sampled and the samples are transferred to a laboratory for chemical analysis. Analysis, processing and interpretation software for Excel, ArcGIS and the IDW method in software quality Arcmap the maps were drawn. Check the quality of water for drinking and agriculture were identified by software hydrochemical AqQa by drawing diagrams. The results show the amount of salt in the southeastern part of the rest of the plain more and the concentration of salt water in this part of desert more than the maximum allowable standards for drinking water(2000mg/l) is. The hardness of the water in the wells in the Northeast and Southeastern plain more than of other parts of plain and water hardness than other parts of the wells exceeds the maximum area standards drinking water(500mg/l) is. The sodium concentration (SSP) in the central part of most of the rest of the plain and parts of plain water for SSP>80 is unfavorable to agriculture. Plant growth and development of agriculture in the central plain due to high sodium concentration compared to other parts of the plain is declining. For high SSP hardening and reduce the permeability of the soil and plant growth stops.
    Keywords: Hydrogeochemistry, aquifer, faryab plain, environment, chemical quality
  • Siamak Baharvand *, Salman Soori Pages 15-24
    The determination of municipal waste landfill is a major issue in the process of urban planning due to the huge impact it has on the economy, ecology and environment of any region. In the process of determining municipal waste landfill, attempt is made to consider sites with minimum risks for the environment and human health as well. This study aimed to have an environmental evaluation and determination of municipal waste landfill in Poldokhtar using Geographic Information System (GIS) and Weighted Linear Combination (WLC). For this purpose, the current landfill was first assessed in terms of the environment. The results of the evaluation show that the biochemical and chemical activities are very high in the desired site. Therefore, paying special attention to the environmental impacts of the current landfill is of great significance. Then, the map for the site selection of Poldokhtar’s landfill was prepared based on investigating and assessing 10 parameters including the distance from city, village, drainage, rainfall, major and minor roads, lithology, landuse, slope and elevation,. According to the results obtained from the map for the site selection of landfill, 11.33%, 20.51%, 25.94%, 22.65% and 19.56% of the site area are located in the very unsuitable, unsuitable, moderate, suitable and the best suitable area, respectively.
    Keywords: Municipal Waste Disposal, Site Selection, Weighted Linear Combination, Poldokhtar
  • F.Ebrahimi *, A. Abbasnejad Pages 25-44
    The purpose of this study is zonation of landslide in Kerman province with Fuzzy and AHP models. In this study in order to obtain hazard zonation map, 7 factors were studied. This factors in GIS software were mapped and then classified and weighted. These maps were overlapped with the landslide distribution map,until the role of landslides distribution to be determined. Finally, the 7 factors including slope, Seismicity, lithology, Drainage density, Morphology, Precipitation, Land use were identified as factors influencing in landslides the basin. The maps the landslide hazard zonation was prepared based on these 7 factors and the methods of AHP and Fuzzy Gamma operator 0.7, 0.8 and 0.9 in GIS. Also the index of Quality sum (Qs) were used for evaluation of the accuracy of zonation maps. The results of the evaluation of the maps showed that the amount the indices Qs for AHP model is equal to 2.31 and for Fuzzy Gamma operator, it would be 0.7, 0.8 and 0.9 respectively 4.05,1.85,3.27. Therefore, it is concluded that the operator the Fuzzy gamma would be 0.7 compared to other methods. So it is better for utilization in the landslide hazard zonation in in Kerman province
    Keywords: Landslide zonation, Kerman province, Fuzzy model, AHP model, Qs, GIS
  • Farshid Bostan Manesh Rad *. Sadegh Partani . Roohollah Noori Pages 45-67
    Macro scale parameters (e.g. Land use, population density, geology and erosion etc.) have been considered as macro scale indicators (MSIs) to estimate the water quality in river. The effects of MSIs on water quality variables (that here in after call as micro scale variables / MSVs) were investigated through multivariate statistical analysis (MVA). Several MVA employed to find out, validation and verification of interaction effects in screening steep wise stages. The analysis was applied to in situ and laboratory measured data. The sampling process had been carried out on 15 stations, in three stages, in Siminehrood River. The Siminehrood River is located in north-west of Iran as one of important rivers which is terminated to Uremia Lake. MSVs includes all NSF variables. Results demonstrated the high resolution interaction between MSPs and MSVs. the results declared a dramatic relation between dry farming/irrigated farming and PO4, TDS and Turbidity. Urban land use and first level erosion we considered as effective MSPs on BOD5, EC and TDS. High ranked pollution category of geological layer is detected as one of effective MSPs on PO4 and physical water quality variables. The results led the research to the MSPs estimating river water quality in comparative water quality studies in different river basins.
    Keywords: Geology, erosion, water quality indicators, macro scale parameters, micro scale variables, land use
  • Mansoureh Zangi Drestani *, Ahmad Abbasnejad Pages 57-68
    Dam are one of the most important structures that regulate surface currents, especially in areas that have a place and inappropriate distribution of precipitation. The benefits of dams can be urban and agricultural water supply, electric energy production and prevent flooding. Construction of dams causes major changes the river around and catchment basin. The most important of these changes is the change in the river flow downstream. Because Dubai of the natural state become regulatory state. One the positive effects flood control, but in areas that are agricultural, reduce Water River and negative effects is on the section. Construction Safa dam cause negative impacts on downstream areas, the city of Jiroft and wetlands is Jazmurian. Assess the environmental impact of the dam Safaroud the city of Jiroft of the way Check list of was used.
    Keywords: SafaRood dam, environmental impact assessment, downstream, check list, Jiroft city
  • Masume Nikbakht *, Mohsen Rezaei, Ata Shakeri Pages 84-98
    Reducing the quality of ground water in arid and semi-arid southern regions of Iran, most of the pollution is geogenic source and human source. Among the many harmful contaminants, nitrate and fluoride contamination are more spread. In this study, in order to evaluate fluoride and nitrate concentrations and compare the results with national and international standards, health risk assessment was conducted in non-cancer diseases in the aquifer of Lar. In this study, more than 17 wells in two wet seasons (May) and the dry season (September) were sampled. Selected wells used primarily for agriculture. Anions values, Cl, and Cations Ca, K, Na, Mg, using APHA were analyzed in the laboratory. The human health risk assessment using indicators Environmental Protection Agency (EPA) was measured. The average concentration of fluoride and nitrate in the wet season F=2.9 NO3=19.7 and the dry season F=1.8 and NO3 = 16.3ppm, respectively. Risk factor (HQ) and CRlim (maximum water) was calculated for the elements fluorine and nitrate. The results show that the measured concentration for nitrate and fluoride elements in some samples taken over the limit set by the World Health Organization (WHO) for drinking water and hence the aquifer for domestic water use for people and especially the reported amounts of fluorine is dangerous for children.
    Keywords: risk assessment, fluoride, nitrate, aquifer Lar, pollution water