دو ماهنامه سلامت کار ایران
سال سیزدهم شماره 2 (خرداد و تیر 1395)

حداکثر ظرفیت هوازی بدن یا VO2maxعبارت است از «بیش ترین مقدار اکسیژنی که می تواند به وسیله دستگاه تنفسی جذب شود و از طریق خون در اختیار ماهیچه های عمل کننده قرار گیرد». هدف این مطالعه، تعیین همبستگی بین دو روش تردمیل و تست پله در برآورد حداکثر ظرفیت هوازی و تعیین عوامل موثر بر آن در بین دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قزوین می باشند.
این مطالعه ی مقطعی در بین 68 نفر (47پسر و 21دختر) از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قزوین که به صورت داوطلبانه شرکت نمودند، انجام شد. افراد مورد مطالعه، ابتدا پرسشنامه های سلامت عمومی (PAR-Q) و ویژگی های دموگرافیک را تکمیل و در صورت داشتن معیارهای ورود به مطالعه، به وسیله ی آزمون-های پله ACSM و تردمیل Gerkin مورد ارزیابی قرار گرفتند.
نتایج نشان داد که میانگین و انحراف معیار حداکثر ظرفیت هوازی برآورد شده از طریق آزمون های ACSM و Gerkin به ترتیب 66/0± 86/2 و 32/0± 86/1 لیتر در دقیقه بود. بررسی رابطه بین دو آزمون نشان داد که همبستگی مثبت و معناداری (740/0r= و 001/0> p) بین نتایج حداکثر ظرفیت هوازی برآورد شده از طریق دو آزمون ACSM و Gerkin وجود دارد. همچنین بین حداکثر ظرفیت هوازی برآورد شده با آزمون ACSM و Gerkin با سن، جنس، وزن، قد، شاخص توده بدنی ارتباط معناداری وجود داشت.
با توجه به نتایج تقریبا یکسان دو آزمون ACSM و Gerkin ، می توان از آزمون پله به جای تردمیل در برآورد حداکثر ظرفیت هوازی استفاده نمود. بعلاوه ویژگی های فیزیولوژیک انسان همچون جنس، سن، قد و وزن نقش موثری در حداکثر ظرفیت هوازی دارند.

امروزه روش های مختلفی برای بررسی و استخراج ترکیبات شیمیایی از نمونه های آبی تعریف شده است ازجمله آن ها، روش های مبتنی بر استفاده از سوزن های پرشده با جاذب می باشد. با توجه به این که تاکنون روش عنوان شده با جاذب سنتز شده بر پایه نانولوله های کربنی تک دیواره و روش سل-ژل به منظور استخراج ترکیبات شیمیایی مانند تولوئن و متیل اتیل کتون از نمونه های آبی استفاده نشده بود تحقیق حاضر با این هدف انجام گرفت.
در این مطالعه از روش به دام اندازی توسط سوزن و جاذب سنتز شده با روش سل –ژل بر پایه نانولوله های کربنی تک دیواره استفاده گردید. استخراج تولوئن و متیل اتیل کتون از نمونه های آبی با روش عنوان شده به صورت پویا با جذب آنالیت از فضای فوقانی ویال انجام گرفت و شرایط بهینه ازلحاظ دمای استخراج، زمان استخراج و افزودن نمک کلرید سدیم بررسی گردید و به منظور آنالیز نمونه های جمع آوری شده از دستگاه گازکروماتوگراف مجهز به دتکتور یونی شعله ای استفاده گردید.
در این بررسی بهترین شرایط استخراج برای تولوئن در دمای 50 درجه سانتی گراد و زمان 60 دقیقه به دست آمد درحالی که برای متیل اتیل کتون بهترین سطح زیر پیک مربوط به دمای 50 درجه سانتی گراد در زمان 30 دقیقه می باشد. تکرارپذیری روش در بررسی شرایط بهینه استخراج برای تولوئن با سه مرتبه تکرار 9% و برای متیل اتیل کتون 14% تعیین گردید.
نتایج نشان داد روش به دام اندازی توسط سوزن با جاذب سنتز شده بر پایه نانولوله های کربنی تک دیواره برای استخراج تولوئن و متیل اتیل کتون با غلظت کم از نمونه های آبی به خوبی پاسخگو بوده و تکرارپذیری مناسبی دارد. این روش مقرون به صرفه بوده و حداقل حلال در آن مورد استفاده قرار می گیرد. تجهیزات مورد استفاده در این روش حمل آسانی دارد و برای نمونه برداری در محیط های کار نیز قابل اجرا می باشد

صنعت ساخت وساز یکی از پرخطرترین صنایع شناخته شده در سراسر دنیا می باشد و بهبود ایمنی در این صنعت همچنان به عنوان یکی از اولویت های اصلی در هر کشور محسوب می گردد. محققان زیادی تا به حال در رابطه با عوامل تاثیرگذار بر ایمنی در این حوزه به تحقیق و پژوهش پرداخته اند. حال آنکه با توجه به حجم نقدینگی بالا و گسترده بودن حجم کار مگا پروژه ها شناسایی فاکتورهای تاثیرگذار بر ایمنی آن ها بسیار حائز اهمیت می باشد. از این رو هدف اصلی در این تحقیق شناسایی و اولویت بندی فاکتورهای تاثیرگذار بر مگا پروژه ها در ایران می باشد.
در این پژوهش ابتدا با مطالعه تحقیقات صورت گرفته فاکتورهای مختلف و تاثیرگذار شناسایی شد. سپس با برگزاری جلسه طوفان فکری و استفاده از روش دلفی مهم ترین پارامترها توسط خبرگان انتخاب گردید. در نهایت برای اولویت بندی آن از روش سلسله مراتبی فازی استفاده شد که به منظور وزن دهی فاکتورهای شناسایی شده تعداد 25 پرسشنامه پخش و جمع آوری گردید.
در نهایت نگرش کارگران به مسئله ایمنی، آموزش ایمنی و فرهنگ ایمنی به عنوان مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر عملکرد ایمنی مگا پروژه ها در ایران شناسایی شدند.
شناسایی نقش و نگرش کارگران فعال در پروژه به عنوان مهم ترین پارامتر تاثیرگذار در عملکرد ایمنی مگا پروژه ها، نشان دهنده اهمیت نحوه انتخاب و گزینش کارگران قبل از ورود به کارگاه می باشد. هرچند در این بین از نقش آموزش ایمنی نیز نمی توان چشم پوشی نمود، ولی بهترین گزینه در کنار آموزش ایمنی، گزینش کارگرانی با نگرش مثبت نسبت به مسئله ایمنی در کارگاه می باشد.

آسیب های ناشی از سرسوزن یکی از منابع عمده عفونت های بیمارستانی محسوب می شود و شیوع فزاینده و رو به رشد بیماری های منتقل شونده از راه خون و مایعات بدن از جمله آلودگی به ویروس اچ آی وی و هپاتیت B و C نگرانی های جدی در پرسنل ارائه دهنده خدمات بهداشتی ایجاد می کند. از این رو با توجه به اهمیت موضوع هدف مطالعه حاضر بررسی وضعیت موجود از نظر آسیب های ناشی از سرسوزن و اجسام تیز و عوامل خطر مربوطه در پرسنل ارائه دهنده خدمات مراقبتی درمانی می باشد تا در صورت نیاز اقدام مناسب صورت گیرد.
مطالعه ای به صورت مقطعی در یکی از مراکز بهداشتی درمانی دانشگاه علوم پزشکی البرز بر روی 168 نفر از پرسنل درمانی شامل؛ پزشک، ماما، پرستار، تکنسین اتاق عمل، تکنسین بیهوشی، تکنسین آزمایشگاه و بهیار که همه روزه با بیمار سرو کار داشتند انجام شد. داده ها از طریق پرسش نامه ای که توسط پژوهشگر ساخته و مورد بررسی از نظر روایی و پایایی قرار گرفته بود، جمع آوری گردید پرسش نامه شامل سوالات مربوط به مشخصات فردی و نیز شغلی بود و رخداد آسیب ناشی از سرسوزن و عوامل خطر بالقوه آن شامل سن، سابقه کار، تعداد بیماران تحت مراقبت روزانه، کار کردن در شیفت شب. عادات کارکردن، آگاهی از سیاست بیمارستان در پیشگیری از آسیب و شرکت در آموزش های پیشگیری از این آسیب ها بود.
یافته ها نشان داد 42/9 درصد از جمعیت مورد مطالعه حداقل یک بار آسیب ناشی از سرسوزن و اجسام تیز را در طی یک سال گذشته ذکر کردند. حدود 71 درصد پرسنل تحت بررسی حداقل یک آسیب را در کل دوره شغلی خود بیان نمودند و فقط 29 درصد آنان در کل دوره شغلی خود دچار اسیب ناشی از سرسوزن و اجسام تیز نشدند. میزان آسیب ناشی از سرسوزن 1/4 شخص – سال بوده است. در رگرسیون لجستیک چندگانه گذاشتن درپوش سوزن (OR: 2.33، 95% CI 1.03-5.26)، مهم ترین متغیر موثر بر آسیب ناشی از سرسوزن و اجسام تیز تعیین شد و سن، سابقه کار، تعداد بیماران تحت مراقبت روزانه، کار کردن در شیفت شب تاثیری بر میزان آسیب ها نداشته است.
با وجود برنامه های کنترل عفونت در بیمارستان ها همچنان میزان آسیب ناشی از سرسوزن و اجسام تیز در جامعه مورد مطالعه بالاست و با توجه به وجود انواع عفونت های قابل انتقال از راه خون می تواند عامل نگرانی باشد. گذاشتن درپوش سوزن هنوز در عده قابل توجهی از پرسنل صورت می گیرد که باید در آموزش ها مورد توجه قرار گیرد. به نظر می رسد کاربرد وسابل ایمن برای تزریقات یکی از راهکارها برای کاهش آسیب باشد.

در جامعه امروزی حمل و نقل و رانندگی نقشی مهم برای کار و زندگی اجتماعی برعهده دارد. به دلیل نیاز به تمرکز و دقت بالا و همچنین سلامت کامل جسم و روان در این شغل، مطالعه حاضر با هدف بررسی ارتباط بین استرس شغلی و اختلالات اسکلتی-عضلانی رانندگان کامیون در سال 1393 اجرا گردید.
این مطالعه به صورت مقطعی و توصیفی-تحلیلی طراحی شده و در آن 173 راننده حرفه ای با روش نمونه گیری در دسترس در تحقیق مشارکت داده شدند. داده ها بوسیله پرسشنامه های اطلاعات دموگرافیک، نقشه بدن و ارزیابی استرس شغلی رانندگان(DSI)بدست آمد. تحلیل های آماری به کمک نرم افزار SPSS V20 انجام شدند.
سن افراد52/9 ± 61/43 سال بود. سابقه کار ایشان بین یک تا 48 با میانگین 92/18(62/9±)سال می باشد. 146 نفر(5/88%) از مجموع افراد در طول یک سال گذشته در حداقل یکی از اندام های خود درد اسکلتی-عضلانی ناشی از کار داشته اند. امتیاز استرس افراد مورد بررسی بطور میانگین 87/247 با انحراف استاندارد 57/18 بدست آمد. در بررسی اختلاف نمره استرس شغلی میان افراد دارای درد و بدون مشکل در هر یک از نواحی سیستم اسکلتی-عضلانی مورد بررسی مشخص گردید که اختلاف در ران ها، دست و ساعد راست معنی دارترین ها هستند(p<0.05). همچنین، این اختلاف در خصوص ناحیه پایینی کمر نیز معنی دارست (p<0.1).
منطبق بر تحلیل های این تحقیق، رانندگی حرفه ای با کامیون در ایران از نظر استرس و بر مبنای ابزارDSI در درجه متوسط ارزیابی گردید، استرس نیز با بروز دردهای اسکلتی- عضلانی همبستگی دارد. تدوین و به کارگیری برنامه کشوری مدیریت استرس شغلی رانندگان به صورت چند جنبه ای می تواند باعث ایمنی جاده ها، کاهش تصادفات مرگبار جاده ای، و افرایش سطح سلامتی رانندگان گردد.

ملامین ماده ای شیمیایی با کاربرد گسترده در صنعت است و در تولید صفحات روکش دار پلاستیکی، چسب، ترکیبات قالب گیری وظروف ملامین سازی استفاده می شود. فرمالدهید بعنوان یک ماده محرک در صنعت تهیه ظروف غذاخوری تولید می گردد و باعث ایجاد عوارضی در کارگران این صنایع می شود. این مطالعه با هدف ارزیابی ریسک اثرات تحریکی فرمالدهید در کارگاه های سازنده ظروف ملامین انجام گردید.
در این مطالعه 54 کارگر از کارگاه های سازنده ظروف ملامینی بعنوان گروه مواجهه یافته با فرمالدهید و30 کارگر از صنایع مواد غذایی و بدون مواجهه با عوامل زیان آور به عنوان گروه کنترل بررسی گردیدند. نمونه برداری از هوای تنفسی با استفاده از روش شماره 3500 سازمان NIOSH انجام گردید. اثرات تحریکی فرمالدهید با استفاده از پرسشنامه آژانس ایمنی، بهداشت و محیط زیست/آزمایشگاه ایمنی و بهداشت بررسی گردید و میزان ریسک نسبی برای هر پاسخ تحریکی محاسبه گردید.
میانگین غلظت فرمالدهید در کارگاه های سازنده ظروف ملامین ppm 044/0±1/0 ارزیابی شد. نتایج آزمون آماری کای دو نشان داد که میزان بروز علائم تحریکی در چشم و مسیر تنفسی فوقانی در گروه مواجهه یافته به صورت معنی داری بالاتر از گروه کنترل می باشد (05/0 P <). میزان ریسک نسبی برای تمامی اثرات تحریکی بالاتر از 1 محاسبه گردید. نتایج نشان داد در بین گروه های شغلی مختلف پرسکاران بیشترین میزان مواجهه با فرمالدهید را دارند و اثرات تحریکی در چشم پرسکاران بالاتر از سایر گروه های شغلی است.
نتایج اندازه گیری هوای تنفسی حاکی از بالا بودن میزان مواجهه کارگران با فرمالدهید در مقایسه با حد آستانه مجاز TWA از سازمان NIOSH می باشد. بررسی تحریک پذیری در کارگران مشخص می سازد که در غلظت های پایین تر از حدود مجاز توصیه شده در ایران تحریک چشم و مسیرتنفسی قابل توجه است. از این رو با توجه به بالا بودن میزان ریسک نسبی تحریک پذیری در کارگاه های ملامین سازی نیاز به برنامه ای جامع جهت مدیریت ریسک اثرات تحریکی وجو دارد.

زمانی که از استرس صحبت می شود بیشتر جنبه های منفی آن مد نظر است. استرس می تواند در بروز برخی بیماری های جسمی، روانی و اجتماعی نقش داشته باشد. استرس زیاد باعث کاهش عملکرد فرد و افزایش حوادث در محیط کار می شود. در خطوط تولید صنعت سیمان عوامل زیان آور مختلفی وجود دارد که در بروز استرس نقش داشته و سلامتی کارگران را به مخاطره می اندازد.
این پژوهش بر روی 177 نفر از کارگران خط تولید یک صنعت سیمان انجام شده است. جهت جمع آوری داده ها در مرحله اول، از پرسشنامه های فردی-شغلی و استرس شغلی بلکیک استفاده شد. همچنین به منظور سنجش عوامل زیان آور صدا، روشنایی، گرد و غبار و تنش های حرارتی به ترتیب از دستگاه های صدا سنج، لوکس متر، پمپ نمونه برداری بهمراه متعلقات آن و WBGTمتر استفاده گردید. داده توسط نرم افزار SPSS20 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته ها نشان داد میانگین استرس شغلی گروه نمونه 01/45 بوده و از نظر آماری ارتباط معناداری بین عوامل زیان آور صدا و گرد و غبار با استرس شغلی وجود دارد(P<0/01).اما بین استرس شغلی با عوامل زیان آور دیگر از جمله روشنایی و تنش های حرارتی ارتباطی یافت نشد. همچنین در استرس شغلی کارکنان با ملاحظه بر سن، سابقه کار و محل فعالیت ایشان تفاوت وجود داشت.
بررسی نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که صدا و گرد و غبار در محیط کار عوامل تاثیر گذار بر استرس شغلی کارگران در خط تولید صنعت سیمان می باشند. همچنین با افزایش سن افراد، استرس شغلی نیز افزایش می یابد. از طرفی افراد با سابقه در فعالیت هایی مشغول هستند که بار مسئولیتی زیادی برای ایشان دارد و همین امر موجب افزایش استرس می شود. در واحدهای مختلف خط تولید کارخانه سیمان، میزان شدت و مدت زمان مواجهه افراد با عوامل زیان آور متفاوت است که این موضوع موجب بروز تفاوت در استرس شغلی کارکنان با ملاحظه بر محل فعالیت ایشان می شود.

روش های تعیین آلاینده های آلی فرار در نمونه های هوا نیازمند استخراج آلاینده ها با استفاده از حلال های سمی و خطرناک می باشد. روش ریز استخراج فاز جامد، یک روش مناسب دوستدار محیط زیست وکاربر می باشد که برای گستره وسیعی از ترکیبات قابل استفاده می باشد. استخراج مناسبی است که می توان آلاینده ها را در غلظت های پایین و با حساسیت بسیار بالا و بدون استفاده از حلال انجام داد. فیبرهای ریز استخراج فاز جامد که در حال حاضر مورد استفاده قرار می گیرند دارای معایبی می باشند که با استفاده از تکنیک های ساخت و جاذب های نوین ، برخی از این معایب رفع می گردد. هدف از این مطالعه ، بررسی عملکرد یک نانوفیبر ساخته شده برای نمونه برداری از تتراکلرید کربن در هوا می باشد.
در این مطالعه یک فیبر نوین از نانولوله های کربنی چند دیواره برپایه تکنیک سل – ژل ساخته شد و تاثیر عوامل مختلف در مراحل نمونه برداری و تعیین مقدار از تتراکلرید کربن هوا مورد بررسی قرار گرفت وسپس با فیبر تجاری کربوکسن / پلی دی متیل سیلوکسان مقایسه شد.
عملکرد فیبر پیشنهادی تحت شرایط بهینه در مرحله نمونه برداری در دما ورطوبت پایین بهتر بود. دمای واجذب C ◦280 وزمان واجذب 3 دقیقه بود. انحراف معیار نسبی تکرار پذیری 3/4- 4 % و بازتولید 5/4- 2/3 % به دست آمد و در مقایسه با فیبر تجاری کربوکسن / پلی دی متیل سیلوکسان ، عملکرد مطلوبی داشت.
روش ریز استخراج فاز جامد با فیبر نانوساختار ساخته شده ، روشی آسان و کاربردی با حساسیت ودقت بالا تشخیص داده شد که می تواند به طور موفقیت آمیزی برای تعیین مقادیر تتراکلرید کربن در هوا مورد استفاده قرار گیرد.

معلمان زمان بسیار زیادی را به طور دلخواه و داوطلبانه به فعالیت های کاری اختصاص می دهند و این می تواند وابستگی افراطی به کار را در آن ها ایجاد کند که تداوم این شرایط پیامدهای مثبت و منفی را به دنبال دارد. هدف اصلی مطالعه حاضر بررسی رابطه وابستگی افراطی به کار با استرس شغلی و فرسودگی شغلی معلمان ابتدایی شهر زاهدان بود.
مطالعه حاضر توصیفی از نوع همبستگی بوده که به شیوه نمونه گیری طبقه ای تصادفی تعداد 350 نفر از معلمان ابتدایی شهر زاهدان از طریق سه پرسشنامه وابستگی افراطی به کار، استرس شغلی و فرسودگی شغلی مورد مطالعه قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از ضریب همبستگی و رگرسیون چندگانه همزمان با کمک نرم افزارspss21 استفاده شد.
میانگین نمرات معلمان در متغیرهای وابستگی افراطی به کار (64/0±97/3)، استرس شغلی(74/0±33/3)، و فرسودگی شغلی(79/0±48/3) بود که همه موارد در سطح بالاتری از میانگین نظری (3) قرار داشتند. مقدار ضریب همبستگی عجین شدن در کار، تمایل درونی به کار، لذت بردن از کار و وابستگی افراطی به کار با استرس شغلی به ترتیب 739/0، 743/0، 73/0 و 74/0 (01/0p<). بر اساس نتایج رگرسیون مولفه های وابستگی افراطی به کار 9/55 درصد از واریانس استرس شغلی را تببین می کنند (05/0p<). مقدار ضریب همبستگی عجین شدن در کار، تمایل درونی به کار، لذت بردن از کار و وابستگی افراطی به کار با استرس شغلی به ترتیب 737/0، 739/0، 728/0 و 738/0 بود (01/0p<). بر اساس نتایج رگرسیون مولفه های وابستگی افراطی به کار 4/55 درصد از واریانس فرسودگی شغلی را تببین می کنند (05/0p<).
با توجه به رابطه مثبت و معنادار وابستگی افراطی به کار با استرس شغلی و فرسودگی شغلی معلمان، برگزاری دوره های آموزشی جهت آشنایی معلمان با پدیده های وابستگی افراطی به کار، استرس و فرسودگی شغلی، پیامدهای فردی و سازمانی و راه های مقابله با آن ها و مدیریت موثر وقت پیشنهاد می شود.

رفتار ایمنی نوع خاصی از رفتار شغلی است که باعث ارتقاء سطح ایمنی و بهداشت کارکنان، مشتریان، عموم جامعه و محیط می شود. استفاده از پرسش نامه یکی از روش هایی ارزیابی رفتار ایمنی می باشد اما تا کنون در ایران پرسش نامه مناسبی که با آن بتوان با قابلیت اطمینان مناسب رفتار امینی را ارزیابی کرد، ارائه نشده است. بنابراین این مطالعه برای تهیه ابزاری مناسب برای سنجش رفتار ایمنی انجام شد.
با توجه به مطالعات انجام شده پرسش نامه اولیه رفتار ایمنی شامل 25 سوال تهیه شد. روایی صوری، با نظر متخصصان ایمنی انجام شد و ضروت، مرتبط بودن ، ساده بودن و واضح بودن سوالات مورد ارزیابی قرار گرفت. برای ارزیابی روایی محتوا، نسبت روایی و شاخص روایی محتوای کل پرسش نامه به دست آمد. پایایی پرسش نامه با روش آزمون-بازآزمون، شاخصICC و ضریب آلفای کرونباخ آزمون شد. پرسش نامه در 315 نفر از کارکنان صنایع استان قم مورد آزمون قرار گرفت. آنالیز داده ها با نرم افزار Spss20 انجام شد.
به غیر از یک سوال برای بقیه سوالات پرسش نامه، مقدار CVR بزرگتر از صفر بود. میانگین نسبت توافق در ارتباط با ساده بودن، واضح بودن و مربوط بودن کل سوالات پرسش نامه برابر با 91/0 و در ارتباط با ضرورت برابر با 95/0 بود. مقدار شاخص ICC برابر با 752/0(009/0=P) و ضریب همبستگی پیرسون بین نتایج آزمون و بازآزمون 619/0 (02/0=P) بود. ضریب آلفای کرونباخ در مطالعه پیش آهنگ برابر با 766/0 و در مطالعه اصلی برابر با 902/0 بدست آمد. میانگین نمره رفتار ایمنی 66/0±78/3 به دست آمد و بین نمره رفتار ایمنی و وقوع حادثه ارتباط آماری معنی دار و معکوس وجود داشت(01/0>P-value).
پرسش نامه تهیه شده برای ارزیابی رفتار ایمنی با 12 سوال در حیطه رعایت ایمنی و 11 سوال در حیطه مشارکت ایمنی دارای قابلیت اطمینان و پایایی بسیار مناسب است و یک ابزار بومی جهت ارزیابی رفتار ایمنی با دقت و صحت مناسب است.