فهرست مطالب

نشریه سیاست نامه علم و فناوری
پیاپی 2 (تابستان 1390)

  • تاریخ انتشار: 1391/02/30
  • تعداد عناوین: 9
|
  • صفحه 7
  • علی خواجه نایینی، حمیدرضا شهریاری صفحه 15
    علم سیاست گذاری عمومی، مساله‏محور و راه حل یاب بوده و در پی شناخت مشکلات عینی جامعه و ارائه راهکارهای مطلوب برای برطرف کردن آن‏هاست. در این میان ابزارهای تصمیم ساز متنوعی در اختیار سیاست گذاران دولتی قرار دارد که کانون های تفکر یکی از اصلی ترین آن هاست. کانون تفکر، موسسه تحقیقاتی، غیرانتفاعی و مستقلی است که به بررسی و ارائه راه حل در طیف وسیعی از مسائل سیاسی می پردازد. کانون های تفکر در حوزه سیاست داخلی و خارجی، به طور سنتی به مثابه ناظران بی طرف امور سیاسی هستند که به تحقیقات علمی می پردازند و مصمم هستند تا ناظر کارشناسانه خود را به تصمیم گیران ارائه دهند. ایالات متحده، مهد شکل گیری و رشد و توسعه کانون های تفکر در جهان است. تجربه های ارزشمند این کشور از حضور چنین مراکزی در سطوح مختلف تصمیم گیری و سیاسی، با لحاظ شرایط بومی می تواند مورد استفاده سایر کشورها قرار گیرد. در این مقاله سعی شده استضمن معرفی تاریخچه و انواع کانون های تفکر، نقش و کارکرد آن ها در فرایند سیاست گذاری و کانال های تاثیر گذاری آن ها بر سیاست گذاران در امریکا مورد بررسی قرار گیرد.
    کلیدواژگان: کانون های تفکر، سیاست گذاران عمومی، ایالات متحده آمریکا
  • ابراهیم سوزنچی کاشانی صفحه 25
    هرچند شومپیتر را به عنوان پدر ادبیات نوآوری می شناسند، اما توجه جمعی و دانشگاهی به اهمیت نوآوری و فناوری در رشد اقتصادی از دهه 60، به بعد آغاز شد. شاید هنوز برای بسیاری این پرسش مطرح باشد که شومپیتر در بحث های نوآوری چه جایگاهی دارد. در این مجال اندک سعی شده است ضمن پاسخ به این پرسش، سیر تحول مطالعات علم، فناوری و نوآوری از دهه 60 به بعد مورد بررسی قرار گیرد.
  • امیرعلی سیف الدین، امیرحسین رهبر صفحه 41
    طی سه دهه گذشته، دو جریان اصلی و غیر اصلی اقتصاد به عنوان دو بدیل یکدیگر در سطوح آکادمیک و کاربردی به رقابت پرداخته اند. تفاوت این دو جریان بیشتر در نقشی است که هر یک برای دولت قائل است. این افتراق تا سطوح زیرین تحلیل ها رسوخ نموده است. با این وجود نشانه هایی از نزدیک شدن این دو جریان به یکدیگر مشهود است. این مقاله پس از مروری انتقادی بر نگاه دو جریان رایج اقتصادی دنیا به خصوص در حوزه فناوری و نوآوری و بررسی چهارچوب های متفاوتی که هر یک از این دو جریان برای تحلیل صنایع مختلف به دست می دهند، بر روی دو نمونه از نشانه های تقارب آنان (که عبارتند از اقتصاد دانش در سطح کلان و نظام فنی اجتماعی در سطح صنعت) بیشتر متمرکز می شود. در نهایت به نظر می رسد از بین روندهای موجود، یک روند پیش رونده وجود دارد که خود را متعهد به ایجاد اتفاق نظر و در هم آمیزش نظریات مطرح به منظور پوشش وجوه مختلف واقعیت از طریق ایجاد ادبیات مشترک می داند.
    کلیدواژگان: اقتصاد نئوکلاسیک، اقتصاد تکاملی، نظام بخشی نوآوری، اقتصاد دانش بنیان، نظام فنی اجتماعی
  • آنا برگک، استافان جاکوبسون، بو کارلسون، سون لیندمارک، آنیکا ریکن ترجمه: قادر شادیوند صفحه 57
    بسیاری از پژوهشگران و سیاستگذاران برای درک ساختار فعلی و مسیر پویایی سیستم های نوآوری، مطالعات تجربی ارزشمندی انجام داده اند، با این وجود سیاستگذاران اغلب در استخراج رهنمودهای عملی از این پژوهش ها با مشکل مواجه می شوند. در این مقاله ما تحقیق قبلی خود را به وسیله روشی کاربردی و برای استفاده بهتر سیاستگذاران در قالب طرحی عملیاتی تحلیل کرده ایم. این طرح بر مبنای یافته های قبلی و تجربه های کسب شده در زمینه توسعه و کاربست ایده های عملیاتی شکل گرفته است. سیاست گذاران می توانند از این طرح برای تشخیص مسائل کلیدی و تعیید اهداف سیاست گذاری استفاده کنند. مقاله حاضر را شاید بتوان تنها اثری دانست که با رویکردی نظام مند به گونه ای به موضوع نظام نوآوری پرداخته است که بتوان آن را در تدوین سیاست نوآوری استفاده کرد. این مقاله ابتدا با نامی مشابه در سال 2005 در همایش DRUID Summer ارائه شد. در همان سال برخی از مترجمان و همکاران، از رویکرد این مقاله در تحلیل صنعت مخابرات ایران استفاده کردند. مقاله حاصل از این تحلیل به همراه برخی انتقادهای اولیه به این رویکرد در سال 2005 در همایش Globelics ارائه شد و نقدهای مطرح شده به این مدل وارد دانسته شد. مقاله حاضر ترجمه و تخلیص نسخه نهایی این مدل است که در سال 2008 در مجله research policy منتشر شد.
    کلیدواژگان: سیستم های نوآوری، پویایی، تحلیل کارکردی، سیاستگذاری
  • جواد وزیری، محمد امین قانعی راد صفحه 77
    امروزه تلاش های متنوعی برای گذار در رژیم مدیریت منابع هیدروکربوری در جریان است اما این تلاش ها بدون داشتن یک نگاه کل نگر نمی توانند به یک همسویی راهبردی ختم شوند. در این پژوهش برانیم تا با یک تعریف جامع از مفهوم «مدیریت منابع هیدروکربوری» به جای تعارف فنی آن که امروزه در ادبیات توسعه و تعالی صنعت بالادستی نفت رایج است، آن را به‏عنوان بخشی از عملکرد یک سیستم اجتماعی فنی، مورد تاکید قرار داده و گذار و دگردیسی آن را با استفاده از چارچوب مفهومی «تحلیل چندسطحی» گیلز مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم. برای این منظور تصویری از سطوح سه گانه این سیستم (پیشران ها یا بستر گذار، رژیم و نیچ یا آشیانه های نوآوری) ارائه شده و در هر سطح، چالش ها و نیروهای تغییر مورد بررسی قرار گرفته است. دیدگاه چندسطحی می تواند سطوح خرد و کلان سیستم اجتماعی فنی مدیریت منابع هیدروکربوری را به یکدیگر پیوند زده و نوعی نگاه جامع را پیش روی متخصصان و سیاست گذاران باز کند.
    کلیدواژگان: دیدگاه چندسطحی، گذار در صنعت نفت، مدیریت مخازن، سیستم اجتماعی فنی، سیاست گذاری فناوری، جامعه شناسی فناوری
  • مهدی مجیدپور صفحه 95
    روند رو به رشد مصرف انرژی در جهان و وابستگی رژیم های کنونی انرژی به منابع رو به زوال سوخت های فسیلی از یک طرف و فوریت پاسخگویی به تغییرات اقلیمی ناشی از مصرف سوخت های فسیلی از سوی دیگر باعث شده است تا توسعه فناوری های کم کربن بیش از پیش مورد توجه محافل بین المللی قرار گیرد. امروزه فناوری های جذب و ذخیره سازی کربن به عنوان گزینه ای مناسب، علاوه بر این که باعث کاهش انتشار گازکربنیک در اتمسفر شده، راه را برای گذار نرم از رژیم های کنونی انرژی به سمت رژیم های انرژی توسعه پایدار فراهم می آورند. البته توسعه این فناوری ها هنوز در مرحله پایلوت قرار داشته و خطرپذیری هخای فنی و اجتماعی ناشی از اجرای آن ها یکی از مهم ترین دغدغه های محققان است. این مقاله با بررسی فناوری های جذب و ذخیره سازی کربن و تبیین وضعیت کنونی توسعه این فناوری ها، سعی دارد رشد و توسعه فناوری های مذکور را از منظر سیاست گذاری مورد تحلیل قرار دهد. مقئله جذب و ذخیره سازی کربن تنها یک موضوع فنی نبوده بلکه ابعاد بسیار مهم اجتماعی، سیاسی و محیط زیستی را نیز شامل می شود. استدلال مقاله حاضر این است که در فرایند تجاری سازی فناوری های جذب و ذخیره سازی کربن، از طرفی دولت ها نقش بسیار مهمی دارند، به طوری که بدون دخالت دولت ها رشد فناوری ها و ظهور نوآوری های مربوط به آن ها در عمل غیر ممکن است؛ از طرفی دیگر سیاست های مبتنی بر بازار به تنهایی نمی تواند توسعه فناوری های مذکور را تضمین کند، بلکه سیاست های فناوری محور دولت ها و حمایت های هوشمندانه آن ها از طرف عرضه فناوری ها، از اهمیت ویژه‏ای برخوردار است.
    کلیدواژگان: جذب و ذخیره سازی کربن، اقتصاد کم کربن، سیاست گذاری فناوری
  • شاهین همایون آریا، رحیم صفری فارفار، محمدقائم تاج گردون صفحه 107
    رشد سریع جمعیت در دهه های گذشته، که پیامد آن افزایش تقاضای عمومی برای آموزش عالی بوده، نظام آموزش سنتی در بسیاری از کشورهای جهان را با مشکلات جدی روزه رو ساخته است. لذا توجه و اهتمام متولیان آموزش عالی به استفاده و به کارگیری روش های جدید آموزشی و اجرای برنامه هایی از قبیل آموزش باز و آموزش از راه دور و مجازی را اجتناب ناپذیر کرده است. ترسیم سیمای وضعیت توسعه دانشگاه پیام نور طی سال های فعالیت آن و همچنین بررسی میزان دسترسی به آموزش عالی از طریق دانشگاه پیام نور، از جمله پیش نیاز های نخستین هرگونه ارزیابی برای برنامه ریزی و آینده اندیشی در این قامرو است. در این مطالعه، به منظور بررسی روند توسعه دانشگاه پیام نور و مقایسه آن با اسناد بالا دستی، چهار قلم آماری از اطلاعات اصلی و مهم این دانشگاه یعنی تعداد پذیرفته شدگان (ثبت نام شدگان)، تعداد واحدها و مراکز دایر، تعداد دانشجویان شاغل به تحصیل و تعداد کادر هیات علمی از زمان تاسیس دانشگاه مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است. این مطالعه نشان می دهد علی رغم توسعه شاخص های کمی قابل توجه این دانشگاه خصوصا در طول برنامه چهارم توسعه (88-1384) و تاسیس 445 مرکز و در اختیار داشتن حدود 890 هزار دانشجو در سال 1388 و پیشی گرفتن از اهداف کمی بر اساس سند ملی توسعه آموزش عالی در برنامه چهارم توسعه، این دانشگاه از جهات عدیده ای با دشواری روبروست و توسعه آن مورد سوال قرار دارد. رشد کمی بدون توجه به تمهید مقدمات لازم، عدم توانایی د رجذب هیات علمی مورد نیاز و برنامه ریزی برای فارغ التحصلان از جمله مواردی است که رشد این دانشگاه را با سوال مواجه کرده است.
    کلیدواژگان: آموزش از راه دور، آموزش نیمه حضوری، دانشگاه پیام نور، سند ملی توسعه بخش آموزش عالی
|
  • Hamidreza Shahryari, Ali Naieni Page 9
    Public policy science is issue-oriented, focused on problem-solving and attempts to identify society's objective problems and provides possible solutions to them. Policy makers have various tools of decision-taking from which Think Tank is the main. Think Tank is an independent and non-profit research organization that evaluates and provides solution in a broad range of issues. Think Tanks are traditionally considered as independent voices of policy issues in domestic and foreign policy which conduct scholarly research and determined to provide policy makers with their expert knowledge. However, the governance acts as fertile situation for growing the numbers of Think Tanks. Governing from the government's perspective is always an interactive process because no single actors, public or private, has the knowledge and resource capacity to tackle problems unilaterally. This article attempts to review the history of Think Tanks, The various kinds of think Tanks, their role and impact in policy process and their influence channels on policy makers. Then, this deals with that why these organizations have great influence and growing numbers in the United States of America.
  • Ali Naieni, Hamidreza Shahryari Page 15
    Public policy science is issue-oriented, focused on problem-solving and attempts to identify society's objective problems and provides possible solutions to them. Policy makers have various tools of decision-taking from which Think Tank is the main. Think Tank is an independent and non-profit research organization that evaluates and provides solution in a broad range of issues. Think Tanks are traditionally considered as independent voices of policy issues in domestic and foreign policy which conduct scholarly research and determined to provide policy makers with their expert knowledge. However, the governance acts as fertile situation for growing the numbers of Think Tanks. Governing from the government's perspective is always an interactive process because no single actors, public or private, has the knowledge and resource capacity to tackle problems unilaterally. This article attempts to review the history of Think Tanks, The various kinds of think Tanks, their role and impact in policy process and their influence channels on policy makers. Then, this deals with that why these organizations have great influence and growing numbers in the United States of America.
  • Ebrahim Souzanchi Page 25
    This monograph discusses the trend of evolution of studies that are being called science, technology and innovation policy studies since Second World War. Tracking this trend shows that the main contribution was from economics of technical change, then scholars of management and sociology; while philosophy had a minor impact in development of such an interdisciplinary field. It also provides a preliminary explanation of the origin of different concepts which are being used in the academic world.
  • Amir Ali Seifoddin, Amir Hossein Rahbar Page 41
    Over the past three decades, mainstream and non- mainstream economics have proposed several rival explanations and policy advices. It could be argued that a chief Difference between them lies in their approach to the role of government that is reflected even in their most simple analyses. However, some lines of convergence could be traced too. This article tries to provide a critical analysis of both streams, especially in the field of technology and innovation. It focuses on their industry analysis frameworks to discuss two areas of convergence, namely the knowledge economy and the socio-technical systems. At the end, we would conclude that a progressive trends seems to be emergent from combining those streams that in turn would bring them closer to each other.
  • Anna Bergek, Staffan Jacobsson, Bo Carlsson, Sven Lindmark, Annika Rickne Page 57
    Various researchers and policy analysts have made empirical studies of innovation systems in order to understand their current structure and trace their dynamics. However, policy makers often experience difficulties in extracting practical guidelines from studies of this kind. In this paper, we operationalize our previous work on a functional approach to analyzing innovation system dynamics into a practical scheme of analysis for policy makers. The scheme is based on previous literature and our own experience in developing and applying functional thinking. It can be used by policy makers not only to identify the key policy issues but also to set policy goals.
  • J. Vaziri, M. A. Ghaneirad Page 77
    This paper argues that socio-technical system perspective in industrial and technical fields such as "hydrocarbon reservoir management" can contribute to the successful transitions and their management. It reviews Multi level perspective (MLP) which builds on the work of Dutch researchers on transitions using a multi-level framework of niches, socio-technical regime and landscape, and then describes challenges for Petroleum industry of Iran in each level. There is a potential for misalignment between micro, medium and macro level of change management in this field. This misalignment doesnt resolves without whole and systemic perspective. MLP through combing these levels can provide useful inputs to upstream oil industry transition research and management.
  • Mehdi Majidpour Page 95
    Development of low carbon technologies is nowadays considered a crucial policy due to global expansion in energy consumption, the dependency of current energy regimes to fossil fuels and climate change urgency. Meanwhile, carbon capture and storage (CCS) is seen as a favorable option to mitigate climate change and also to facilitate the smooth transition from current energy regimes towards more sustainable future. However, development of these technologies is still in an early stage and embeds technical as well as social risks. This paper analyses the policies towards CCS technology development. It argues that the development of CCS technologies is not mere a technical issue but it also includes the important social, political and environmental aspects. This paper also argues that commercializing of CCS technologies require governments intervention. Without government intervention and support many of these technologies will not be developed. Furthermore, market-led policies cannot guarantee development of CCS technologies. Technology-led policies in which governments strategically support technology development play a dominant role.
  • Shahin Homayoun Arya, Rahim Safari Farfar, Mohammad Ghaem Tajgardoon Page 107
    Rapid increase in population growth over the past decades results in increase of demand for higher education and made traditional education faced with new challenges in the world. Custodian of higher education thus, must have an attention to action plans and apply new educational methods such as open education and distance learning. This research survey the properties of distance learning such as target society, education system, education technology, university paradise, student assent and action arena in developed countries and compare them with properties of Payame Noor University (PNU) in distance learning. It also studies the development progress quantitative and qualitative indexes of the PNU and its adjustment to super plans and analyses harmony of evolutions of PNU with its taken tasks in super plans. Research method is qualitative and analytical. Results show that there exist disharmony in properties of PNU and distance learning properties in other countries. Development of quantitative indexes of PNU, especially over 4th development plan (1384-88), is very desirable and results in creation of 445 center and having about 890 thousand of students in 1388 and outshine of quantitative goals based on Higher Education Development National Plan (HEDNP) in 4th development plan. Unfortunately, disproportionate employment of faculties in PNU to number of students results in stunt growth of the relation of number of faculty and student as a major qualitative index which mentioned to be 1 to 250 in HEDNP.