فهرست مطالب

ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 105 (مهر 1392)

  • تاریخ انتشار: 1392/07/17
  • تعداد عناوین: 11
|
  • سروش میرزاقرچه*، محسن خد رصلح، احسان ابهرک پور صفحات 14-20

    در این مقاله ابتدا تاثیرات امواج فراصوت برروی مخازن نفت سنگین مورد بررسی قرار گرفته و سپس برای نمونه، نتایجی که در برخی چاه ها سبب تغییر و بهبود مکانیزم برد اشت نفت گشته، مورد تحلیل قرار گرفته است. هدف اصلی، بررسی تاثیر این امواج برروی مخازن نفت سنگین است. با مقایسه بین روش های مرسوم در بازیابی نفت به این نکته می توان پی برد که بازیابی نفت توسط روش امواج فراصوت دارای مزایای بیشتری نسبت به سایر روش هاست. اثر مکانیکی، حفره زایی، اثر گرمایی، امولسیون سازی و واکنش های شیمیایی از جمله اثراتی هستند که در رابطه با به کارگیری امواج فراصوت، در این مقاله مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یکی از بررسی های مهمی که در اینجا به آن توجه گشته، اثر این امواج برروی ویژگی های سیال سازند خصوصا ویسکوزیته سیال است. این روش شامل مزیت های بسیاری از قبیل هزینه پایین، تولید آسان، آسیب رسانی کمتر به مخزن و عملیات آسان برروی آن است. بررسی های صورت گرفته در این مطالعه به خوبی موفق بود ن این روش در ازد یاد برد اشت از مخازن نفت سنگین را نشان می دهد . این روش به طور قابل ملاحظه ای باعث افزایش برد اشت نفت سنگین می شود . ازاین رو، یکی از بهترین روش های ازد یاد برد اشت در مخازن نفت سنگین محسوب می شود . هزینه ی عملیاتی کم و د رعین حال، بهره برد اری بیشتر در کاربرد و تلفیق آن با دیگر تکنولوژی های ازد یاد برد اشت، از مهمترین مزایای بکارگیری این روش است.

    کلیدواژگان: ازدیاد برداشت، امواج فراصوت، ویسکوزیته، حفره زایی، نفت سنگین
  • حمیدرضا شمشیری نوقابی صفحات 21-25
    یکی از روش های حفاری د ربعضی از میاد ین ایران، استفاده از سیالات پنوماتیکی از قبیل هوای خشک، هوای مرطوب، فوم و گل هوازد هاست. استفاده از فوم یا کف، به د لیل برتری های آن، نسبت به سایر روش ها در اولویت است. تجهیزات استفاده شده در این سیستم های حفاری، با سیستم های معمول متفاوت بود ه و از یک سری وسایل جهت تامین هوا با حجم و فشار مورد نیاز، استفاده می شود . شرایط حفاری از قبیل فشار جریان هوا، گشتاور رشته حفاری و شکل و فرم کف، هنگام خروج از چاه در تشخیص مشکلات و کنترل آن ها نقش ویژه ای ایفا می کنند . با توجه به تفاوت های این سیستم ها با سیستم های متد اول، لازم است ملاحظات خاصی در بررسی شرایط چاه و انتخاب مته و سایر تجهیزات در نظر گرفته شود . این مقاله با هدف آشنایی بیشتر خوانندگان با این تفاوت ها و نحوه کنترل شرایط حفاری نگاشته شده است.
    کلیدواژگان: سیالات پنوماتیکی، حفاری با هوا، حفاری با فوم، فوم فشرد ه، فوم پاید ار، هوای خشک، هوای مرطوب، گل هوازد ه
  • محسن مرادی بیدهندی صفحات 26-33

    حجم یی از گازهای همراه نفت ایران در فلرها سوزاند ه می شود . فلرینگ بر کیفیت هوا تاثیر می گذارد زیرا در حدود 250 نوع ماده سمی را در اتمسفر رها می کند . در واحد های بهره برد اری نفت و گاز، به د لایل مختلف، مقدار زیاد ی گاز به محیط تخلیه می شود که سهم گاز متان به عنوان دومین عامل تشکیل د هند ه گازهای گلخانه ای بسیار زیاد است. از آنجا یی که ایستگاه های تقویت فشار گاز، پتانسیل بالایی برای نشر آلایند ه د ارند ، هر گونه پیشگیری از اتلاف گاز در آنها تاثیر قابل توجهی از لحاظ زیست محیطی و اقتصادی خواهد داشت. در این مقاله، با مطالعه یکی از واحد های تقویت فشار گازهای همراه نفت در گچساران و شبیه سازی کامل آن با نرم افزارHYSYS و Flarenet، مشخص شد روزانه 31/31 تن گاز متان به د لیل بازدهی کم فلر مورد مطالعه، به صورت نسوخته در اتمسفر رها می شود .

    کلیدواژگان: فلرینگ، احتراق ناقص، گاز متان، مدیریت گازهای فلر
  • امیر عباس عسکری، غلامعلی رجبی، علی تیموری یاد کوری، منصوره بصیرت صفحات 34-40
    کشور ایران به عنوان دومین کشور دارای ذخایر عظیم گاز طبیعی (با بیش از 30 تریلیون متر مکعب گاز قابل استحصال) و بر طبق افق چشم انداز 1403، در حوزه گاز طبیعی اهداف مهمی چون رسیدن به دومین تولید کننده گاز در جهان، افزایش سهم سبد انرژی گاز در کشور، افزایش صادرات گاز، افزایش تزریق گاز به مخازن نفتی کشور را دنبال می کند . ذخیره سازی زیرزمینی گاز طبیعی به عنوان یک ضرورت مطرح بود ه به طوری که طبق این سند ، مقدار ذخیره سازی برابر با 100 میلیون متر مکعب در روز برآورد شده است. رسیدن به این اهداف به برنامه ریزی و مدیریت کلان در حوزه زنجیره ارزش صنعت گاز کشور نیاز د ارد . در این میان، ذخیره سازی زیرزمینی گاز طبیعی با شناخت کامل از بازار مصرف می تواند به عنوان بهترین گزینه استراتژیک، اقتصادی و پد افند غیر عامل مناسب برای نیل به اهداف چشم انداز، مخصوصا تامین نیاز مصرف داخلی در شرایط بحرانی ازجمله ماه های سرد سال و در هنگام قطع خطوط شبکه انتقال گاز موثر باشد . در این راستا و برای انجام این طرح ملی، مشارکت و همکاری حد اکثری تمامی واحد ها و ارگان های مرتبط که به نحوی داده ها و اطلاعات اولیه را در اختیار د ارند ، لازم و ضروری است. امید می رود با د رک ضرورت ذخیره سازی زیرزمینی گاز طبیعی، زمینه های مساعد ت برای رشد این صنعت مهم فراهم شود .
    کلیدواژگان: ذخیره سازی زیرزمینی، برنامه ریزی، بازار مصرف
  • حسن امیری بختیار_خیرالله نورایی نژاد_هاشم صراف د خت صفحات 41-47
    از مهم ترین مشکلات تولید در مخازن نفتی رسوب آسفالتین است. انسد اد در محیط متخلخل سازند نفتی، د هانه چاه و تاسیسات فرآورشی از مشکلات جد ی تولید نفت های آسفالتینی است. پیچید گی ترکیب مواد ته نشین شده متناسب با نوع ترکیب نفت خام، عمق چاه، دمای سازند ، افت فشار و روند تولید است. این عوامل سبب برهم خورد ن تعاد ل شیمیایی موجود در مخزن و در نتیجه تشکیل رسوب آسفالتین خواهد شد . هدف اصلی این مطالعه بررسی علل رسوب آسفالتین در مخزن بنگستان میدان نفتی مارون است. نتایج نشان د اد که با وجود سنگ منشاء واحد برای نفت تولید ی لایه های بهره د ه مخزنی، نفت چاه های مختلف مخزن بنگستان فاقد تد اوم جانبی و عمود ی در طول مخزن بود ه و دارای ناحیه های مستقل تولید ی است. مقاد یر شاخص ناپاید اری کلوئید ی آسفالتین (CII)3 و ISA نشان می دهد که همه میدان مستعد رسوب آسفالتین هستند . مطالعه داده های دما در مخزن بنگستان میدان مارون موید این مطلب است که دما چه به شکل مستقیم و چه به شکل غیرمستقیم تاثیری بر رسوب آسفالتین ند ارد . بررسی نمود ار فشار نسبت به زمان نشان د اد با افزایش تولید ، فشار مخزن کاهش یافته و رسوب آسفالتین تشکیل شده است. در نهایت می توان با تولید ی اصولی از مخزن، از تشکیل رسوب آسفالت جلوگیری کرد .
    کلیدواژگان: میدان نفتی مارون، مخزن بنگستان، آسفالتین، فشار
  • فاطمه عابد ینی، سید جواد طباطبایی، مریم مراد ی صفحات 50-57
    گروه خامی در فروافتاد گی د زفول در جنوب باختری تراست زاگرس قرار گرفته است. فروافتاد گی د زفول در محد ود ه سه پد ید ه ساختمانی شامل زون خمشی بالارود در شمال، زون خمشی جبهه کوهستانی در شمال خاوری و زون گسله جنوبی در خاور و جنوب خاوری قرار می گیرد . گروه خامی بالایی شامل سازند های د اریان، گد وان و فهلیان است. این مطالعه در دو چاه هند یجان 6 و ماهشهر 1 انجام شده است. در این پروژه، مطالعات میکروسکوپی با مطالعات حاصل از نمود ارهای چاه پیمایی تلفیق و در نهایت، تفسیر نمود ارها صورت گرفته است. در مطالعات پتروگرافی، بافت، فرایند های غالب د یاژنزی و نوع تخلخل و فراوانی آنها مورد بررسی قرار گرفت. تخلخل های غالب در سازند های دو میدان، بین د انه ای، بین بلوری و حفره ای بود هاست. نظر به اینکه محاسبه خواص پتروفیزیکی از قبیل تخلخل، اشباع هید روکربور و حجم شیل در مدیریت مخزنی هید روکربوری نقش به سزایی ایفا می کند و تخلخل و اشباع آب از پارامترهایی هستند که بر روی سایر پارامترها تاثیر گذارند ، از این رو، محاسبه آنها تاثیر مستقیمی بر روی عمر مخزن خواهد داشت. در این مطالعه، تخلخل از طریق یک نمود ار(نمود ار نوترون، چگالی و صوتی) و دو نمود ار (نوترون – چگالی) بررسی گردید . اشباع هید روکربور نیز از رابطه مهم آرچی محاسبه شد . در برآورد m با توجه به مطالعات پتروگرافی انجام شده و براساس انواع تخلخل غالب مشاهده شده در اعماق مختلف، از روابط شل، رگلند و ناگت استفاده شد . حجم شیل نیز از نمود ار CGR برآورد شد . ضمنا جهت برآورد انواع تخلخل و نیز مشاهده روند تراوایی، نمود ار انحراف سرعت از تلفیق بین نمود ار نوترون و صوتی ترسیم شد . در نهایت بر مبنای مطالعات میکروسکوپی و ارزیابی نمود ارها، این سازند ها در دو چاه به زون های متعدد ی برحسب د امنه تغییرات حجم شیل، اشباع هید روکربور و تخلخل تفکیک گردید و زون مناسب در هر سازند انتخاب و در آخر، مقایسه ای بین زون های مناسب در سازند ها صورت گرفت
    کلیدواژگان: تخلخل، حجم شیل، اشباع هید روکربور، ارزیابی پتروفیزیکی، پتروگرافی
  • احسان صد ارت، شهاب گرامی صفحات 58-63
    به منظور مدیریت صحیح مخازن نفت و گاز، تصمیم گیری مناسب جهت برنامه های توسعه میدان و نصب تسهیلات سطح الارضی، ضروری است سیال هید روکربوری مخزن به د رستی مورد شناسایی و ارزیابی قرار گیرد . برای شناخت سیال مخزن قبل از هر چیز آماد ه سازی چاه جهت نمونه گیری مناسب سیال انجام می شود . معمولا هنگام نمونه گیری از سیال مخازن گاز میعانی فشار جریانی ته چاه کمتر از فشار نقطه شبنم سیال اولیه بود ه و منجر به تشکیل حلقه ای از میعانات متشکل از اجزای سنگین تر سیال، در اطراف د هانه چاه می شود . در مخازن گاز میعانی رفتار فازی سیال به شدت متاثر از غلظت اجزای سنگین موجود در آن خواهد بود . از این رو چگونگی آماد ه سازی چاه و نرخ مناسب آن قبل و حین نمونه گیری برای اخذ سیال مخزن، نیازمند پیروی از د ستورالعملی استاند ارد است. در این مقاله نتایج مطالعه د ستورالعمل استاند ارد نمونه گیری از یک سیال گاز میعانی و چگونگی تشکیل و تثبیت توده میعانات اطراف د هانه چاه مورد بررسی قرار می گیرد . بد ین منظور برای بررسی توزیع میعانات اطراف چاه، نسبت گاز به نفت تولید ی و ترکیب جریان تولید ی، از شبیه سازی ترکیبی شعاعی استفاده گردید . معاد له حالت مورد استفاده برای تخمین داده های فازی و حجمی سیال با داده های آزمایشگاهی مطابقت داده شد . بر اساس مشاهد ات این مطالعه مشخص شد که زمان های اولیه تولید از یک چاه گاز میعانی بهترین موقع برای دست یابی به یک نمونه معرف و نزد یک به سیال اولیه مخزن است. به علاوه هیچ قانون خاصی درباره زمان مورد نیاز جهت تثبیت جریان چاه وجود ند ارد ؛ اما این زمان تابع نرخ تولید ی قبل از نمونه گیری، حجمی از مخزن که سیال اولیه در آن تغییر یافته و خصوصیات پتروفیزیکی سازند است. هم چنین بهترین نمونه گیری در شرایط افت فشار کم حاصل می شود و در نتیجه برنامه ای مجزا از برنامه طراحی شده برای آزمایش فشار گذار را که نیازمند افزایش جریان تولید ی است، د یکته می کند .
    کلیدواژگان: آماد ه سازی چاه، نمونه گیری، حلقه میعانات، ترکیب سیال، نرخ تولید ی
  • فرشید قنواتی مقد م، ابوالقاسم امام زاده، محمدحسین غضنفری صفحات 64-70
    د قت در توصیف و تفسیر فرآیند فیلتراسیون و در نظر گرفتن عوامل موثر بر تغییر ضخامت کیک گل ایجاد شد ه، حجم فیلتره گلی که در سازند نفوذ می کند ، پراکند گی سیال و هجوم ذرات ریز سیال حفاری جهت ارائه یک استراتژی بهینه برای جلوگیری از آسیب سازند در حین عملیات حفاری بسیار حائز اهمیت است. هدف از انجام این تحقیق ارائه مد لی برای تفسیر فرآیند فیلتراسیون و پیش بینی عوامل موثر بر تغییر ضخامت کیک گل با زمان، حجم فیلتره گل وارد شده به سازند مخزنی و اطلاعات مربوط به نرخ نفوذ فیلتره گل در شرایط د ینامیکی با د رنظر گرفتن اثر تراکم پذیری کیک گل و مهاجرت ذرات می باشد . برای مدل سازی فرآیند فیلتراسیون ابتدا معاد لات موازنه جرم مربوط به ذرات ریز و د رشت بر اساس نظریه متوسط ضخامت کیک2 سیوان نوشته شده اند . بر اساس این معاد لات و با د رنظر گرفتن شرایط مرزی سازند ، مدل ریاضی فیلتراسیون ارائه شده است. در ادامه کد مدل ریاضی ارائه شده در محیط نرم افزار Mathlab نوشته شده است. خروجی این مدل به صورت نمود ارهای تغییرات ضخامت کیک گل، تراوایی آن و حجم فیلتره ورود ی به سازند بر حسب زمان ارائه شده اند . نتایج نشان د اد که مهاجرت ذرات ریز به محیط فیلتر باعث افزایش شیب نمود ار تغییرات ضخامت و هم چنین ضخامت نهایی کیک گل می شود . هم چنین مهاجرت ذرات ریز به د رون محیط فیلتر اثر خود را به صورت افزایش میزان حجم فیلتره ورود ی به سازند نشان می دهد . میزان تراوایی ناحیه فیلتر تاثیر زیاد ی بر میزان ضخامت کیک گل ایجاد شده د ارد ؛ بد ین صورت که با افزایش تراوایی فیلتر شاهد تشکیل کیک گل ضخیم تری خواهیم بود .
    کلیدواژگان: فیلتراسیون، متوسط ضخامت کیک، معاد لات موازنه جرم، مهاجرت ذرات، جریان غیرد ارسی
  • مریم نوری_سید رضا شاد ی زاده_محمد علی ریاحی_جواد جمالی_بهرام حبیب نیا صفحات 71-78
    تخمین فشار منفذی برای پروژه های اکتشافی و حفاری از اهمیت زیاد ی برخورد ار است. در طول مراحل اکتشاف، پیش بینی فشار منفذی می تواند برای ارزیابی عوامل خطرساز از جمله مهاجرت سیال سازند و یکپارچگی پوش سنگ مورد استفاده قرار گیرد . برای تصمیم گیری بهینه در مورد حفاری و برنامه ریزی چاه در مناطق تحت فشار غیر طبیعی، انجام پیش بینی های قبل از حفاری ضروری است. د قت در پیش بینی فشار منفذی قبل از حفاری اجازه می دهد تا وزن مناسب برای گل انتخاب و روش کار گذاشتن لوله های جد اری، بهینه سازی شود . بنابراین، ایمنی را از طریق جلوگیری از فروپاشی د یواره چاه، و حفاری های اقتصادی را از طریق کاهش هزینه امکان پذیر می کند . در این مطالعه، ابتدا روش های پیش بینی فشار منفذی بررسی شد . سپس فشار منفذی در یکی از مقاطع دو بعد ی تاقد یس سفید زاخور با استفاده از تبد یل مدل سرعت لرزه ای به فشار منفذی حاصل شد . این مقطع لرزه ای دو بعد ی نزد یکترین مقطع لرزه نگاری به چاه اکتشافی منطقه است که در حدود 100 متر با چاه شماره یک فاصله د ارد . نتایج حاصل از این مطالعه بیانگر افزایش فشار منفذی با عمق در منطقه است و بیانگر وجود یک آنومالی فشاری در سمت چپ مقطع لرزه نگاری است.
  • الهام مومنی، حسین رحیم پور بناب، عباسعلی نیک اند یش صفحات 79-83
    آنالیزهای رخساره ای سازند د الان بالایی با سن پرمین پسین در یکی از میاد ین ناحیه فارس در جنوب غرب ایران مبین نهشت این رسوبات در بخش داخلی یک رمپ هوموکلینال بود ه که سپس در معرض د یاژنز کم عمق و به مقدار کمتر د یاژنز تد فینی قرار گرفته اند . مطالعه سازند د الان بالایی در میدان آغار منجر به شناسایی یازد ه رخساره متعلق به پهنه جزر و مد ی، لاگون و کمپلکس سد گردید . رخساره های د انه غالب با اندازه د انه های متوسط و جورشد گی متوسط از کیفیت مخزنی خوبی برخورد ارند . بر اساس این مطالعات، ترکیب کانی شناسی، نوع سیمان ها، فابریک های اولیه و محیط های د یاژنزی واحد های مطالعه شده شناسایی شد و به محیط های د ریایی، تحت جوی و تد فینی تقسیم گردید . استفاده از داده های تخلخل و تراوایی، شاخص کیفیت مخزنی1، با استفاده از داده های آنالیز مغزه برای به دست آورد ن کیفیت مخزنی در مقیاس های گوناگون متقاعد کنند هاست. فرآیند های د یاژنزی افزایش د هند ه کیفیت مخزنی عبارتند از: انحلال، دولومیتی شدن و شکستگی؛ در صورتی که سیمانی شدن و تراکم از عوامل کاهند ه کیفیت به شمار می روند .
    کلیدواژگان: د یاژنز، رخساره، رمپ هوموکلینال، سازند د الان بالایی، کیفیت مخزنی
  • سید شهرام خلیلی نژاد، محمدحسین غضنفری، محمود همتی صفحات 84-92
    سیلاب زنی پلیمری در مخازن نفتی به عنوان یکی از روش های ازد یاد برد اشت نفت شناخته می شود . در این روش، با افزود ن پلیمر به آب تزریقی، نسبت تحرک بهبود می یابد و باعث افزایش زمان میان شکن1 آب تزریقی شد ه، در نتیجه، راند مان جاروبی نفت را بهبود می بخشد . این روش، عمد تا برای مخازن ناهمگن و مخازن دارای نفت با گرانروی بالا، مورد استفاده قرار می گیرد . روش های افزایش برد اشت نفت از جمله سیلاب زنی شیمیایی، ابتدا نیازمند بررسی آزمایشگاهی حرکت سیال در محیط متخلخل، محاسبه پارامترهای موثر و تعیین بازد ه فرآیند در مقیاس آزمایشگاهی هستند ؛ سپس می توان نتایج حاصل از این مطالعات را در مقیاس میدانی مورد تجزیه و تحلیل قرار د اد . از طرفی، هزینه بالا و مد ت زمان زیاد آزمایش اجرای فرآیند های سیلاب زنی برای مدل های آزمایشگاهی، اهمیت استفاده از ابزار و نرم افزارهای مختلف شبیه سازی این نوع از مطالعات را نیز روشن می سازد . در این مقاله، به مطالعه شبیه سازی سیلاب زنی پلیمری در مقیاس آزمایشگاهی (مقیاس مغزه و مقیاس میکرو مد ل) پرد اخته می شود . به منظور بررسی د قیق فرآیند در مقیاس آزمایشگاهی، یک شبیه سازی چند جزئی سیلاب زنی شیمیایی مورد استفاده قرار گرفته است. با استفاده از این شبیه ساز، پارامترهایی که مهمترین تاثیر را در بازد ه سیلاب زنی پلیمری در مقیاس مغزه و میکرومدل د ارند ، مورد بررسی قرار می گیرند . نتایج حاصل از شبیه سازی و بررسی پارامترهای موثر در دو سیستم ذکر شد ه، نشان د اد که پارامترهایی از جمله: غلظت پلیمر، نوع پلیمر، تزریق پلیمر قبل یا بعد از سیلاب زنی آب، شوری محلول پلیمری و میزان اشباع آب همراه، مهمترین تاثیر را بر روی بازد هاین فرآیند و نحوه حرکت سیال در محیط متخلخل می گذارند .