فهرست مطالب

ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 122 (اردیبهشت 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/02/23
  • تعداد عناوین: 13
|
  • عنایت الله طاهرزاده، آرش نقاش صفحات 8-13
    روسیه به عنوان دومین تولیدکننده ی بزرگ نفت در جهان، با توجه به موقعیت ژئوپولیتیکی مناسب از لحاظ نزدیکی به بازار مصرف آسیا تلاش می کند تا با افزایش تولید، نه تنها در آینده سطح تولید فعلی خود را حفظ کند بلکه با افزایش صادرات، سهم بیشتری از بازار در حال رشد آسیا را نیز به خود اختصاص دهد. در این میان، توسعه ی میادین دست نخورده و بکر روسیه در آب های قطب شمال این کشور نقشی اساسی در راستای دستیابی به این هدف ایفا می کند. این حوزه که شامل دریاهای Barents، Kara، Pechora، Laptev، Chukchi، Bering و دریای شرق سیبری است در مجموع بیش از 400 میلیون تن ذخیره ی نفتی و 8 تریلیون مترمکعب ذخیره ی گازی را در خود جای داده که در حال حاضر شامل 25 میدان نفتی و 83 حلقه چاه است.
    کلیدواژگان: روسیه، میادین نفتی، قطب شمال، پروژه های بالادستی
  • قادر شادی وند صفحات 14-20
    همواره یکی از موضوعات مهم در اقتصاد و سیاست، رابطه ی مالی دولت و شرکت های نفتی است. بخش قابل توجهی از درآمدهای دولت از محل فروش نفت تامین می شود که این موضوع مشکلاتی را متوجه صنعت نفت، اقتصاد کشور و منافع نسل های آینده کرده است. از یک سو منافع نسل های آینده صیانت نمی شود و از سوی دیگر نوسان این رابطه ی مالی و عدم کفایت منابع حاصل از آن برای صنعت نفت، انجام برنامه ریزی های توسعه ای صنعت را دشوار کرده است. در عین حال وابستگی اقتصاد داخلی به درآمد صادرات نفت، تا حد زیادی اقتصاد کشور را از نوسانات بازار نفت متاثر کرده است. در ساختار مالی موجود، بهره وری و کارآیی در شرکت های دولتی مورد توجه قرار نمی گیرد. به عبارت دیگر هیچ فرآیند تشویقی جهت افزایش بهره وری در عملیات اکتشاف، تولید، توسعه و... نفت و گاز دیده نشده است. این امر به نوعی سبب ساختار غیرتجاری و رقابت ناپذیر شرکت های دولتی در حوزه ی نفت شده است. در این گزارش با بررسی سابقه ی طولانی رابطه ی مالی دولت و صنعت نفت در کشور و مقایسه تجربه ی کشورهای مشابه، در نهایت الگوی مناسب جهت شکل دهی ساختار مالی صنعت نفت و نحوه ی رفتار دولت با شرکت های نفتی داخلی و بین المللی پیشنهاد شده است. در این الگو بخش حاکمیت از فعالیت های تجاری و تولیدی (تصدی گری) در صنعت نفت تفکیک شده و وزارت نفت به نمایندگی از دولت و حاکمیت بر حسن فعالیت شرکت های دولتی و بین المللی نظارت می کند. درآمدهای دولت شامل کسب انواع مالیات و بهره ی مالکانه از این شرکت هاست که در مناطقی با خطرپذیری مختلف، سقف آن متفاوت خواهد بود. درآمدهای حاصل از تولید و فروش نفت و گاز نیز در نسبت های مشخص شده از طریق مراجع ذی صلاح به طرفین این رابطه ی مالی پرداخت خواهد شد.
    کلیدواژگان: درآمدهای نفتی، دولت، شرکت های دولتی، مدل پیشنهادی
  • مصطفی رضاییان مهر صفحات 21-27
    قراردادهای نفتی عموما جنبه ی بین المللی دارند و با توجه به تغییرات این قراردادها در اثر تحولات سیاسی و اقتصادی جهان، هر قرارداد از جنبه های خاصی حائز اهمیت و مطالعه است. این مقاله قصد دارد با نگاهی اجمالی به جنبه های حقوقی قراردادهای بین المللی نفتی، ویژگی های هر روش را بررسی کند. به عقیده ی نویسنده، قطع نظر از اینکه چارچوب حاضر به کدامیک از سیستم های حقوقی عمده تعلق داشته باشد، قراردادهای نفتی باید منافع طرفین را به نحوی عادلانه و متعارف برآورده سازد. این تحقیق درصدد بررسی تغییرات شروط قراردادی به منظور انطباق هرچه بیشتر با منافع طرفین و حفظ تعادل قرارداد بوده و در پایان پیشنهادها و راه کارهایی جهت ایجاد توازن و تعادل در قراردادها ارائه خواهد شد.
    کلیدواژگان: قراردادهای نفتی، مشارکت در تولید، امتیاز، بیع متقابل
  • رحیم بهوندپور، فریده گلبابایی صفحات 30-34
    سکوهای نفتی به دلیل شرایط عملیاتی حاد، تراکم زیاد تجهیزات و پرسنل و همچنین حجم قابل توجه مواد هیدروکربنی و شیمیایی گوناگون، پتانسیل فراوانی جهت بروز حوادث بزرگ و بحرانی و نیز زیان های اقتصادی هنگفت ناشی از آنرا دارند. مطالعه ی حاضر با هدف شناسایی و ارزیابی ریسک و آنالیز پیامد حوادث فرآیندی با رویکرد پیشگیری، کنترل و آمادگی در برابر این حوادث انجام شده است. در این پژوهش یک بررسی موردی با هدف شناسایی و ارزیابی مخاطرات و آنالیز پیامد حوادث فرآیندی روی مخزن تفکیک گر نفت و گاز2 سکوی نفتی نوروز جدید انجام شده است. در تحقیق حاضر جهت دست یابی به فرآیند مدیریت مخاطرات و اثرات آنها3، ابتدا با روش مطالعه ی عملیات و خطر4، خطرات شناسایی و ارزیابی شدند و سپس جهت آنالیز پیامد آنها و به منظور تعیین خطرات و تلفات احتمالی، به کمک نرم افزار تخصصی5PHAST حوادث فرآیندی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در نهایت از میان 10 گره تعیین شده برای مطالعه ی عملیات و خطر، مخزن تفکیک گر نفت و گاز بیشترین انحراف و شدیدترین پیامدها را داشته است. با شبیه سازی نشتی 25 میلی متری این مخزن، انتشار گاز همراه نفت تا فاصله ی 172 متری، امکان آسیب رسیدن به تجهیزات و مرگ آنی افراد در اثر تابش حرارتی ناشی از آتش فورانی و آتش استخری به ترتیب تا فواصل 85 و 14 متری برآورد شده که برای پیشگیری از حوادث بحرانی ضروری است فرآیند مدیریت مخاطرات در این سکوی نفتی به شکل دوره ای بازنگری گردد. ضمن اینکه باید دستورالعمل مدیریت بحران در سکو نیز تدوین شده و آموزش لازم برای تمامی سطوح پرسنل برگزار گردد.
    کلیدواژگان: آنالیز پیامد، فرآیند مدیریت خطرات و اثرات آن، مخزن تفکیک گر نفت و گاز، HAZOP، PHAST
  • محمد زاهدزاده، سکینه شکرالله زاده، عماد رعایایی، محمدصابر کرم بیگی، محمدعلی عمادی صفحات 35-39
    اغلب میادین نفتی به ویژه میادین تحت رانش آب، با مشکل تشکیل رسوب روبرو هستند. شبیه سازی رسوبات معدنی اطلاعات مفیدی در زمینه ی نوع، محل و مقادیر تشکیل رسوبات ارائه می دهد. به علاوه شبیه ساز خطوط جریان1 توانمندی برآورد مقدار ارتباط بین چاه های تزریقی و تولیدی را دارد. در مطالعه ی حاضر شبیه سازهای ترمودینامیکی (ScaleSoftPitzer)، اختلاف محدود2 (Finite difference)، اکلیپس (Eclipse100)، خطوط جریان (Frontsim) و شبیه ساز واکنش (CMG_GEM GHG) جهت مطالعه ی رسوب و ارتباط بین چاه ها در میدان کربناته ی A که تحت رانش آب است به کار گرفته شدند. با به کارگیری نتایج این شبیه سازها، برآورد نوع و مقدار شدت تشکیل رسوبات در میدان انجام شد. در مطالعه ی حاضر سعی شده روش کار و دستورالعمل مناسب شبیه سازی جامع تشکیل رسوب با استفاده از داده های میدان کربناته ی A ارائه گردد.
    کلیدواژگان: شبیه سازی رسوب، مدیریت رسوب، مخازن کربناته، اکلیپس
  • شهاب البرزیان، علی نجاتی کلاته، علی مرادزاده، مهرداد ایوبی، رضا قائد رحمتی صفحات 40-45
    روش مگنتوتلوریک (MT)5 یکی از روش های موثر در اکتشافات نفتی و منابع ژئوترمال است که کاربرد فراوانی در به تصویر کشیدن مناطقی با ساختارهای پیچیده ی زمین شناسی دارد. در همین راستا داده های مگنتوتلوریک برداشت شده در منطقه ی گچساران جهت تشخیص ساختارهای زیرسطحی منطقه بررسی شد و پس از انجام تصحیح جابه جایی ایستا به کمک داده های TEM، مدل یک بعدی وارون هموار تک تک سونداژها و پروفیل تهیه شد. به دلیل اینکه ساختارهای عمیق منطقه یک بعدی نیست نتایج مدل سازی آنها معیار مناسبی برای شناسایی منطقه نخواهد بود. بنابراین مدل سازی دوبعدی وارون هموار گرادیان مزدوج غیرخطی داده های مورد نظر برای هر یک از مدهای قطبش TE و TM و حالت ادغام هر دو مد انجام شد. از بین نتایج، مد TM با کمترین مقدار خطای RMS توانست بهترین و نزدیک ترین نتیجه به مدل واقعی زمین را حاصل کند. به کمک این مدل سازی ها سازند میشان با مقاومت ویژه ای حدود 40 اهم متر، سازند گچساران با مقاومت ویژه ای بین 10 تا 50 اهم متر و لایه ی بالایی سازند مخزنی آسماری با مقاومت ویژه ای برابر 60 اهم متر شناسایی شدند که با اطلاعات حفاری موجود در ابتدای پروفیل تطابق خوبی دارند. همچنین گسلی عمیق در سمت انتهایی پروفیل و ساختاری شبیه تاقدیس نیز در این مطالعه شناسایی شد.
    کلیدواژگان: مگنتوتلوریک، جابه جایی ایستا، مدل سازی وارون هموار یک و دوبعدی، داده های مد قطبش TE و TM، مدل ژئوالکتریک زیرسطحی
  • علیرضا مرتضایی، محمدرضا کمالی صفحات 46-49
    مطالعه حاضر به ساخت مدل تخلخل در یکی از میادین کربناته با بهره گیری از روش غیرقطعی2 شبیه سازی گاوسی پی درپی می پردازد. عموما به کارگیری روش های غیرقطعی و محاسبه ی تحقق های متعدد از متغیرهای مخزنی منجر به افزایش قطعیت نتایج حاصل از مدل سازی های مخزنی شده و امکان انجام بررسی های عدم قطعیت را نیز فراهم می آورد. در مطالعه ی حاضر، مخزن مورد مطالعه ناهمگنی های چشم گیری در بخش های مختلف دارد که این امر منجر به کاهش صحت مدل سازی های زمین آماری با افزایش واریانس تخمین می شود. از این رو در گام اول ناحیه بندی مخزنی بر اساس تغییرات قائم مشاهده شده صورت پذیرفته و مدل سازی هر ناحیه به صورت جداگانه انجام شده است. فرآیند مدل سازی تخلخل با روند مقاومت صوتی استخراج شده از داده های سه بعدی لرزه ای انجام شده که نتایج بسیار معنادارتری را نسبت به حالت بدون روند ایجاد کرده است. نکته ی بسیار مهم در به کارگیری مقاومت صوتی به عنوان متغیر ثانویه، هم خوانی این متغیر با اطلاعات چاه است. این هم خوانی عموما پس از تبدیل داده های لرزه ای به عمق، کاهش می یابد. نتایج این بررسی نشان می دهد که مدل سازی های مخزنی انجام شده با روند داده های لرزه ای در حیطه ی زمان، از دقت بیشتری برخوردار خواهند بود.
    کلیدواژگان: مدل سازی زمین آماری، متغیر ثانویه، تطابق زمان عمق، ارزیابی عدم قطعیت، روش گاوسی پی درپی
  • محمدرضا مهدیانی، مهسا گودرزی، مسعود رضا علیپور، محدثه مطیع صفحات 50-54
    یکی از مهم ترین مسائل در بهینه سازی فرازآوری با گاز، توزیع مقدار محدودی گاز بین چند چاه است. معمولا در این مسئله که یک مسئله ی بهینه سازی مقید است برای برخورد با محدودیت ها از تابع جریمه استفاده می شود. انتخاب و تنظیم مناسب تابع جریمه در حل سریع و دقیق مسئله نقشی اساسی دارد. در این مقاله شیوه ی تنظیم متغیرهای توابع جریمه ی مختلف بررسی و بهترین مقدار به متغیرهای تابع جریمه تخصیص داده شده است. علاوه بر آن تاثیر تنظیم نامناسب تابع جریمه بر عملکرد بهینه سازی و تولید پاسخ های غیرقابل قبول نیز مطالعه شده است. در مطالعه ای موردی نیز بهینه سازی با دو نوع تابع جریمه ی جمع و ضرب و با مقادیر مختلف جریمه انجام شده و نقطه ی بهینه در موارد مختلف مقایسه می گردد. نتایج نشان می دهد تنظیم مناسب تابع جریمه علاوه بر افزایش کیفیت نقطه ی بهینه، زمان بهینه سازی مسئله را نیز به مقدار قابل توجهی کاهش داده و باعث می شود نقطه ی بهینه ای که الگوریتم بهینه ساز پیدا می کند درحدود محدودیت های مسئله باشد.
    کلیدواژگان: تابع جریمه، بهینه سازی مقید، توزیع گاز، سرعت بهینه سازی
  • سید احمد حسینی، کاوه آهنگری صفحات 55-60
    لایه های شیلی که در 75 درصد مقاطع حفاری شده یافت می شوند سبب بروز 90 درصد از مشکلات مربوط به ناپایداری چاه هستند. هنگام حفاری در لایه های شیلی می توان با استفاده از روش های عددی و تحلیلی و درنظر گرفتن متغیرهای صحیح و منطقی، هزینه های ناشی از ناپایداری دیواره ی چاه راکاهش داده و با درک صحیح به وضعیت پایداری آن کمک کرد. این تحقیق درباره ی تاثیر خصوصیات فیزیکی و مکانیکی شیل بر پایداری و نگهداری دیواره ی چاه های نفتی در یکی از میادین نفتی کشور انجام شده است. در این پژوهش با استفاده از نرم افزار FLAC، در مقطعی از چاه که با ناپایداری شیل مواجه شده بود تحلیل پایداری انجام گرفت. همچنین جهت بررسی اثر فشار گل حفاری بر پایداری لایه ی شیلی، چندین فشار متفاوت در محدوده های مختلف برای گل حفاری درنظر گرفته شد و در هر حالت مقدار جابه جایی لایه ی شیلی و مدت زمان پایدار ماندن دیواره ی چاه قبل از گسیخته شدن لایه ارائه و بحث شد. با درنظر گرفتن دینامیک گل حفاری، فشاری که برای گل حفاری درنظر گرفته می شود قطعا باید از فشار منفذی سازند بیشتر و از مقاومت فشاری سازند کمتر باشد تا تمامی حالات در این مطالعه ارزیابی شوند. نتایج نشان می دهد که آگاهی از وضعیت و مقدار تنش های برجا، تاثیر زیادی بر تحلیل ها دارد. در نهایت بهترین فشار گل حفاری جهت ایجاد بیشترین پایداری در چاه، 71 مگاپاسکال به دست آمد.
    کلیدواژگان: شیل، FLAC، تنش، گسیختگی، فشار منفذی، پایداری، سازند، جابه جایی
  • سید مرتضی موسوی، بابک مرادی، افشین جنت رستمی، ریاض خراط، عبدالنبی هاشمی صفحات 61-66
    در این تحقیق مدل سیال مخزن با استفاده از داده های آزمایشگاهی و نرم افزار PVTi ساخته شده و سپس به کمک نرم افزار FloGrid و انتخاب بخش مناسب مخزن از مدل اصلی، مدل استاتیک آن بخش برای شبیه سازی آماده گردیده است. در ادامه پس از ساختن مدل دینامیک آن قسمت از مخزن توسط شبیه ساز Eclipse100، شبیه سازی سناریوهای ازدیاد برداشت روی مدل ناحی های انجام پذیرفت. نتایج شبیه سازی های مختلف، نشان دهنده ی بازیافت بهتر فرآیند GAGD در مقایسه با سایر روش های ازدیاد برداشت بود. با بررسی نتایج شبیه سازی ها مشخص شد که انتخاب نرخ های مناسب تزریق و تولید در بازیافت این فرآیند حائز اهمیت است. نتایج شبیه سازی ها نشان می دهد که به کارگیری فرآیند GAGD در حالت آرایش پنج نقطه ای در مقایسه با سایر روش های ازدیاد برداشت نظیر تزریق گاز و تزریق آب، مناسبترین سناریوی ازدیاد برداشت جهت توسعه ی میدان مورد مطالعه است.
    کلیدواژگان: چاه افقی، تزریق آب، تزریق گاز، ریزش ثقلی، تزریق گاز همراه با ریزش ثقلی، بازده تولید
  • صفحات 67-76