فهرست مطالب

اکتشاف و تولید نفت و گاز - پیاپی 138 (آذر 1395)

ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 138 (آذر 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/10/16
  • تعداد عناوین: 15
|
  • صفحات 7-13
  • مجتبی کریمی صفحات 14-19
    در خصوص پژوهش و فن آوری در صنعت نفت ایران سئوالات و ابهاماتی وجود دارد که نیازمند شفاف سازی است. اینکه تعریف فن آوری و توسعه ی آن در بخش بالادستی صنعت نفت چیست و آیا می توان یک تعریف واحد و جامع از آن ارائه کرد؟ در حال حاضر جایگاه کنونی صنعت نفت از لحاظ سطح فن آورانه فاصله ی قابل توجهی با حالت ایده آل دارد. این فاصله به چه دلایلی ایجاد شده و مهم ترین دلایل یا چالش های ریشه ای موجود بر سر راه توسعه ی فن آوری در بخش بالادستی چیست؟
    رسیدن به پاسخی جامع برای پرسش هایی از این دست، نیازمند نظرات کارشناسان و صاحب نظران است. با این حال برای تحلیل و واکاوی وضعیت پژوهش و فن آوری در نفت، ارائه ی تصویری اولیه از آن ضروری است. درباره ی تصویر اولیه وضعیت پژوهش و فن آوری در نفت، صاحب نظران و فعالان حوزه ی فن آوری نکات مهم و قابل تاملی ارائه کرده اند که در این مقاله سعی شده مهم ترین این مطالب و نظرات ارائه گردد.
    کلیدواژگان: پژوهش و فن آوری، صنعت نفت، خبرگان، چالش ها
  • محمد راهرو احمدی، مریم خرم صفحات 20-25
    دانش که به عنوان یکی از مزایای رقابتی سازمان درنظر گرفته می شود نقش بسیار مهمی در ارتقاء دانش سازمانی، کیفیت تصمیم گیری، انجام سریع تر و بهتر کارها، صرفه جویی در زمان و هزینه و... دارد. به علاوه تعداد زیادی روش های مبتنی بر فن آوری اطلاعات مدیریت دانش را پشتیبانی می کنند. هدف این تحقیق بررسی چرایی و نقش فن آوری در تسهیل مدیریت دانش در صنعت نفت و گاز است. در تحقیق حاضر دلایل نیاز به مدیریت دانش در صنعت نفت و گاز بررسی شده و با توجه به ماهیت و شرایط حاکم بر این صنعت نتیجه گیری شده که ارائه ی نرم افزار خاص این حوزه جهت کمک به یکپارچه سازی فعالیت های دانشی و اجرای فرآیند مدیریت دانش اقدام مناسبی است.
    کلیدواژگان: مدیریت دانش، دانش، فن آووری اطلاعات
  • علی خواجوی صفحات 26-34
    تدوین چارچوب قراردادهای جدید نفتی ایران یکی از موضوعات چالش برانگیز وزارت نفت طی دو سال اخیر بوده است. سرانجام این مدل قراردادی که به تصویب هیات وزیران نیز رسیده در شهریور ماه 1395 تصویب و برای اجرا ابلاغ شده است. البته در کنار این مدل قراردادی در مهر ماه 1395 مدل قراردادی دیگری که توسط شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب ارائه شده بود به تصویب هیات مدیره ی شرکت ملی نفت ایران رسید. در این مقاله چارچوب کلی این دو مدل قراردادی با یکدیگر مقایسه شده و در ادامه توزیع مسئولیت ها و ریسک های پیمانکار در مدل شرکت مناطق نفت خیز جنوب بررسی شده است. همچنین نقاط قوت و ضعف این مدل قراردادی بررسی و برای هر یک از نقاط ضعف آن، راهکارهای پیشنهاد شده است.
    در مجموع با مرور نقاط قوت و ضعف مدل قراردادی شرکت مناطق نفت خیز جنوب و مقایسه ی آن با مدل مصوب هیات وزیران این گونه استنباط می شود که به هیچ عنوان نمی توان این مدل را نسخه ای تکامل یافته یا ارتقاء یافته از مدل مصوب هیات وزیران درنظر گرفت. چراکه بازه ی زمانی محدود این مدل سبب می شود طرحی در شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب تعریف نشود که کل زنجیره ی توسعه، بهره برداری و ازدیاد برداشت را در خود داشته باشد. همچنین در این مدل قراردادی، امکان انتقال دانش در زمینه ی مدیریت مخزن به طرف ایرانی بسیار ضعیف است و تقسیم مسئولیت ها، جایگاه و نحوه ی تعامل مجری و پیمانکار به گونه ای است که باعث می شود شرکت های بزرگ صاحب فن آوری و معتبر بین المللی تمایل و رغبتی برای همکاری از خود نشان ندهند. در مقابل طبیعی است که شرکت های کوچک از این مدل قراردادی استقبال کنند؛ چراکه این شرکت ها می توانند بدون تقبل هیچ گونه ریسکی، ایده ها و فن آوری های خود را در این قراردادها آزمایش کنند و از نتایج آن نیز برای کسب تجربه استفاده نمایند.
    کلیدواژگان: قراردادهای نفت و گاز، بالادستی، ازدیادبرداشت، ریسک، مناطق نفت خیز جنوب، هیات وزیران
  • عبدالصمد رحمتی صفحات 35-40
    تا کنون مطالب بسیاری در خصوص اثرگذاری تغییرات قیمت نفت خام بر اقتصاد و سیاست جهان نگاشته شده اند که پیامدهای تحولات بازار نفت خام را بر صنعت حفاری بررسی کرده اند. هدف این مقاله بررسی و مطالعه ی اثرگذاری نوسانات بازار نفت خام بر ابعاد صنعت حفاری به ویژه حفاری دریایی است. در این بررسی داده های قیمت نفت وست تگزاس (West Texas Intermediate) WTI که یکی از شاخص های اصلی و جهانی قیمت بازار نفت خام است و همچنین از اطلاعات و گزارش های سالانه و بلندمدت منابع مختلف در تطابق با بهای نفت خام طی سال های 2016-1946 به کار رفته است. روش استفاده شده به کارگیری ترکیبی از داده های سال های گذشته و حال حاضر از انواع منابع در دسترس بوده است. در این بررسی مشخص می شود که بر اساس آمار و ارقام تحلیل شده، فعالیت حفاری و قیمت نفت خام کاملا به یکدیگر وابسته اند؛ به گونه ای که این ارتباط در رشد ساخت و ساز دستگاه های حفاری جدید، افزایش هزینه های سرمایه ای و همچنین کمبود نیروی کار ماهر کاملا مشهود است.
    کلیدواژگان: تغییرات قیمت نفت خام، صنعت دستگاه حفاری، هزینه های سرمایه ای، نیروی کار ماهر
  • محمد بجوانی، علی غلامی، علیرضا جواهری نیستانک صفحات 41-45
    نخستین زمان رسید های سیگنال های لرزه ای، اطلاعات مهمی درباره ی لایه ها ی زیرین زمین دارند. در این مقاله گزیده ای از روش های گزینش خودکار زمان نخستین رسید بر پایه ی نشانگرهای لحظه ای تشریح شده اند.
    همچنین یک روش تصحیح برای بهبود و بهینه سازی گزینش معرفی شده که گزینش های انجام شده ی هر ردلرزه را با گزینش ردلرزه های مجاور تطبیق می دهد و مدل بهتر ی را نتیجه می دهد. در نهایت نتایج آزمایش روش های یاد شده روی داده های واقعی نشان داده شده اند.
    در لرزه شناسی اکتشافی، نخستین زمان رسیدهای سیگنال لرزه ای اطلاعات مهمی به همراه دارند که با استفاده از این زمان ها و پردازش آنها می توان مدلی از ساختار زیرسطحی ارائه کرد. به طور کلی این رسید ها مربوط به انرژی امواج شکست مرزی در لایه ی هوازده یا امواج مستقیمی هستند که مستقیما از چشمه به گیرنده ها می رسند. اندازه گیری صحیح نخستین زمان رسیدها در محاسبه ی تصحیحات استاتیک و بخش های ابتدایی پردازش داده های لرزه ای مورد نیاز است.
    کلیدواژگان: گزینش خودکار نخستین زمان رسید، نشانگر لحظه ای، الگوریتم تصحیح
  • سمیه افشاری، حسین آقامحمدی زنجیرآبادی، محمدرضا نوری صفحات 46-52
    گنبدهای نمکی که از شگفتی های جهان به شمار می‎آیند در ایران در بیش از 140 مکان و در بخش های شرقی حوضه ی رسوبی زاگرس گسترش یافته اند. گنبدهای نمکی با نقش تخریب کننده یا سازنده ی خود در فرآیند تشکیل مخازن هیدروکربنی همواره مورد توجه قرار گرفته اند. این مطالعه جهت بررسی مقدار دیاپیریسم3 فعال گنبد نمکی گچین با استفاده از تصاویر سنجنده ی ASAR ماهواره ی ENVISAT در بازه ی زمانی سال های 2010-2006 با روش تداخل سنجی تفاضلی4، جهت استخراج مقدار جابجایی گنبد نمکی گچین انجام شده است. جهت اعتبارسنجی نتایج حاصل، برداشت‎های صحرائی زمین شناسی و نقاط شبکه ی ژئودینامیک دائمی سازمان نقشه برداری کشور استفاده شد که شواهد نشان دهنده ی وجود حرکات تکتونیکی این گنبد در بازه های زمانی مذکور است. نتایج این بررسی ها حاکی از بالاآمدگی گنبد نمکی مورد نظر در سال های 2007-2006 و 2010-2009 و فرورفتگی آن در سال های 2009-2007 است.
    کلیدواژگان: گنبد نمکی، تداخل سنجی تفاضلی، دیاپیریسم، ماهواره ی ENVISAT، سنجنده ی ASAR
  • پرستو الله دینی، ابراهیم زارع، محمدرضا بختیاری صفحات 53-56
    در اثر بازتاب و تکرار موج بین دو لایه ی خاص بازتاب های تکراری ایجاد می شوند که این مساله باعث تضعیف انرژی موج و ایجاد لایه های مجازی در مقاطع لرزه ای می گردد. روش رادون روشی مناسب برای تضعیف تکراری هاست. در این مطالعه تضعیف تکراری ها به روش رادون، با استفاده ازنرم افزار پردازشی (Promax) بررسی شده است.
    برای تضعیف تکراری ها، ابتدا داده ها بر اساس نقاط عمقی مشترک دسته بندی گردیده و تصحیح برون راند نرمال روی داده ها انجام شده است. سپس داده ها به حوزه ی رادون انتقال داده شده و با انتخاب فیلتری مناسب بازتاب های اصلی از تکراری ها جدا می شود. با اعمال فیلتر انتخاب شده در این حوزه، تکراری ها تضعیف و نتیجه ی حاصل به حوزه ی (t-x) بازگردانده شده است. همچنین نتایج بعد از اعمال فیلتر با قبل از آن مقایسه شد که نشان می دهد تکراری ها با استفاده از فیلتر رادون تضعیف شده اند.
    کلیدواژگان: تکراری ها، تبدیل رادون، تبدیل رادون سهموی
  • محمد فیلبندی کشکولی، ابوالقاسم کامکار روحانی، علی مرادزاده، حسین عاصی صفحات 57-61
    روش مگنتوتلوریک از مهم ترین روش های ژئوفیزیکی برای شناسایی ساختارهای پیچیده ی هیدروکربنی است که معمولا به همراه روش لرزه نگاری استفاده می شود. در این پژوهش داده های یک پروفیل از اندازه گیری های مگنتوتلوریک در منطقه ی سراب گچساران جهت مطالعه ی ساختارهای هیدروکربنی بررسی شده است. پس از پردازش های اولیه ابتدا با استفاده از داده های الکترومغناطیس حوزه ی زمان، جابجایی ایستا روی داده ها تصحیح شده و سپس جهت تعیین ابعاد مدل سازی، آنالیز تحلیل ابعادی داده ها انجام گردید. در مرحله ی بعد با استفاده از الگوریتم اکام و توسط نرم افزار های WinGLink و ZondMT2D مدل سازی یک و دو بعدی انجام شد. با استفاده از نتایج مدل سازی دو بعدی انجام شده، ساختارهای منطقه به طرز نسبتا خوبی تشخیص داده شد؛ بدین صورت که تاقدیس های سراب و جعفرآباد در فواصل 5 و 5/13 کیلومتری از ابتدای پروفیل و در عمق های یک کیلومتری و 750 متری شناسایی گردیدند. همچنین سازند میشان و آغاجری با تباین مقاومت ویژه ای که دارند در بالای تاقدیس سراب شناسایی شدند. سر سازند آسماری4 که سنگ مخزن منطقه است نیز با توجه به مقاومت ویژه ی 70 در نظرگرفته شده مشخص گردید. همچنین در انتهای پروفیل گسل خوردگی عمیقی شناسایی شد.
    کلیدواژگان: مگنتو تلوریک، اکام، گچساران، ورارون سازی، آسماری
  • محمد شایگانی اکمل صفحات 62-66
    خوردگی سطوح خارجی تجهیزات و لوله های قسمت بالایی سکوهای نفت و گاز از مهم ترین تهدیدها برای یکپارچگی سیستم های تحت فشار است. در دهه ی اخیر کاربرد توسعه و پیاده سازی سامانه ی مدیریت خوردگی به عنوان راهکاری مدون جهت کنترل خوردگی تاسیسات نفت و گاز افزایش یافته است. از همین رو می توان با توسعه و پیاده سازی سامانه ی مدیریت خوردگی سطوح خارجی تجهیزات و لوله های تحت فشار سکوهای نفت و گاز به حفظ یکپارچگی و تداوم فعالیت سکو ها کمک کرد. با استفاده از چنین سامانه ای می توان فعالیت های مرتبط با تعمیر و نگهداری را برنامه ریزی کرد و پیشرفت آنها را پایش و ارزیابی نمود.
    کلیدواژگان: مدیریت خوردگی، سکوهای نفت و گاز، خوردگی اتمسفریک
  • مسعود نصیری، ایمان جعفری، محسن مسیحی، بهداد پرنیان خوی صفحات 67-71
    چاه آزمایی شامل یک تلاطم در مخزن از طریق تغییر نرخ تولید و ثبت پاسخ مخزن به تغییرات فشار ایجاد شده در دهانه ی چاه است. تعیین دقیق مشخصات مخزن مهندسان مخزن جهت بررسی رفتار کنونی و پیش بینی بهره دهی مخزن در آینده بسیار سودمند است. آزمایش های چاه آزمایی در حقیقت ابزاری جهت کمی کردن متغیرها و خصوصیات مخزن هستند. اگرچه مخازن شکاف دار در سراسر جهان گسترده اند اما جنوب غربی ایران یکی از مناطقی است که بیشترین تعداد مخازن شکاف دار را به خود اختصاص داده است. طی بیست سال اخیر مطالعات فراوانی در زمینه ی زمین شناسی و مهندسی مخازن شکاف دار انجام شده که در این میان چاه آزمایی اهمیت ویژه ای یافته و روش هایی برای تشخیص وجود شکاف ها، جهت تقریبی شکاف ها و متغیرهای مهمی مثل قابلیت ذخیره (ω)، ضریب جریان بین تخلخلی (λ) و ضریب پوسته توسعه داده شده است. آزمایش های افت فشار و ساخت فشار از آزمایش های مهم در چاه آزمایی است. در این مطالعه با استفاده از آزمایش ساخت فشار مدل مناسبی جهت پیش بینی رفتار سیال در محیطی با تخلخل دوگانه ارائه شده است. در این کار با کدنویسی متلب، حل معادله ی انتشار با استفاده از سری های نامحدود، توابع بسل و با توجه به اصل برهم نهی و الگوریتم استفست نتایج واقعی و نتایج پیشنهادی شده مقایسه شده که تطابق حاصل نشان دهنده ی کیفیت برنامه ی ارائه شده در پیش بینی رفتار سیال با شرایط مذکور است.
    کلیدواژگان: مخازن شکاف دار، چاه آزمایی، الگوریتم استفست، اصل بر هم نهی
  • حامد نامدار، محمد امین شاه محمدی، ابوالقاسم امامزاده صفحات 72-77
    به طور ایده آل اگر در عملیات فرازآوری با گاز محدودیتی در دسترسی به گاز نباشد، می توان گاز کافی به هر چاه تزریق کرد تا مقدار تولید از مخزن به بیشترین مقدار خود برسد. اما معمولا مقدار گاز موجود و ظرفیت کمپرسورها محدود است و بنابراین باید مقدار بهینه ی گاز تزریقی تخصیصی برای هر چاه را مشخص کرد تا مقدار تولید در این شرایط حداکثر گردد. در این مقاله بهینه سازی مقدار گاز تزریقی تخصیصی برای چاه های یکی از میادین نفت سنگین غرب ایران در جهت افزایش تولید و بازده اقتصادی مطالعه شده است. مطالعات پیشین اغلب بر پایه ی کدنویسی، شبکه های عصبی و الگوریتم های مختلف و نیازمند وقت و هزینه ی زیاد جهت کدنویسی بوده است. در مقاله ی حاضر در ابتدا شبیه سازی چاه ها توسط نرم افزار پراسپر انجام شده و سپس منحنی های عملکرد فرازآوری با گاز (GLPC) هر سه چاه میدان ایجاد می شود. در ادامه انجام بهینه سازی نیازمند رابطه ای جهت محاسبه ی مقدار نفت تولیدی به ازای مقادیر مختلف گاز تزریقی است. بدین منظور توسط نرم افزار متلب منحنی های عملکرد با مدل های تجربی مختلف و یک مدل اصلاح شده توسط کاربر برازش شد و نتایج آنها با هم مقایسه گردید و در نهایت مطلوب ترین مدل جهت برازش انتخاب شد. نتایج نشان داد که مدل اصلاح شده توسط کاربر در مقایسه با سایر مدل ها بهترین نتیجه را دارد. این مدل مبنای محاسبات بهینه سازی قرار گرفت. در نهایت به کمک ابزار بهینه سازی سالور در نرم افزار اکسل و وارد کردن قیود مناسب در این ابزار، بهینه سازی تخصیص گاز به ازای مقادیر مختلف گاز در دسترس انجام گرفت. نتایج نشان داد که در صورت مدیریت و بهینه سازی با وجود کاهش قابل توجه گاز در دسترس مقدار تولید نفت اندکی کاهش می یابد.
    کلیدواژگان: فرازآوری با گاز، تخصیص گاز، بهینه سازی، برازش منحنی، ابزار بهینه سازی سالور
  • علی اکبر عظیمی فیض، شهاب گرامی، عبدالنبی هاشمی صفحات 78-86
    چاه مایل حالتی از چاه غیرعمودی است که برای استخراج نفت یا گاز در مکان هایی مثل سکوهای دریایی که امکان دسترسی به منابع از طریق حفر چاه عمودی امکان پذیر نباشد، استفاده می گردد. انحنا در چاه های مایل نسبت به چاه عمودی سبب ایجاد عامل ضریب پوسته ی هندسی و در نتیجه باعث افزایش ضریب بهره دهی چاه می شود. از طرفی پیش بینی دقیق بهره دهی چاه در مخازن گازمیعانی نیازمند شبیه سازی عددی ریزدانه برای مدل سازی تشکیل توده ی میعانات و اثرات سرعت زیاد مانند جریان غیردارسی و تغییرات نفوذپذیری نسبی در اعداد موئینگی بالاست که نیازمند اطلاعات ورودی زیادی از خصوصیات سنگ و سیال مخزن است. بنابراین با توجه به محدودیت اطلاعات در ابتدای عمر مخزن، استفاده از محاسبات تحلیلی برای پیش بینی بهره دهی چاه نسبت به شبیه ساز عددی منجر به نتایج بهتری خواهد شد. در این پژوهش، توسعه ی مدلی تحلیلی برای محاسبه ی ضریب بهره دهی چاه های مایل در مخازن گازمیعانی با درنظر گرفتن وابستگی تراوایی نسبی به سرعت و کشش سطحی در ناحیه ی نزدیک چاه مورد نظر است. مدل تحلیلی توسعه یافته در این مطالعه شامل معادله ی موازنه ی مواد برای تخلیه ی مخزن و انتگرال شبه فشاری دوفازی برای عملکرد جریانی است. در هر بازه ی فشاری، ضریب پوسته ی هندسی چاه مایل برای محاسبه ی شعاع موثر، نحوه ی تغییر شکل خطوط افت فشار در اطراف چاه مایل برای محاسبه ی حجم سیال و همچنین مساحت سطح مقطع و سرعت جریان توسعه داده شده، توسط مدل تحلیلی گازمیعانی تلفیق گردیده است. در نهایت مدل تحلیلی توسعه داده شده با شبیه سازی دانه ریز چاه مایل برای نمونه ی سنگ و سیالات و زاویه های انحراف مختلف اعتبارسنجی شده است. استفاده از مدل تحلیلی به همراه نرم افزارهای آنالیز عدم قطعیت، ابزار مهندسی مناسبی برای یافتن عوامل موثر بر نتایج ضریب بهره دهی چاه مایل در مخزن گازمیعانی را فراهم می نماید.
    کلیدواژگان: چاه مایل، مخازن گاز میعانی، مدل تحلیلی، ضریب بهره دهی