ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 81 (امرداد 1390)

تولید زود هنگام آب در چاه های تولیدی نفت سبب باقی ماندن مقدار زیادی نفت برداشت نشده3 در مخزن می شود و چاه های گازی را می کشد. در واقع مخروطی شدن ساز و کاری است که در آن، سطح آب و نفت به صورت موضعی به سمت مشبک کاری چاه حرکت می کند. چنانچه چاهی با این مشکل روبه رو گردد، تولید از آن تحت تاثیر قرار گرفته و هزینه تولید افزایش می یابد؛ در نتیجه، عمر مفید چاه کوتاه شده و تولید نفت از آن کم تر می شود. در این مقاله روش های جلوگیری از مخروط شدگی و در نتیجه، چگونگی افزایش تولید نفت باقی مانده در مخزن مطالعه و بررسی می گردد. روش هایی که برای کاهش مخروط شدگی در یکی از مخازن ایران به کار رفته و در این مقاله مورد ارزیابی قرار گرفته است، عبارتند از: تولید آب از زیر لایه نفتی، تزریق قسمتی از نفت تولیدی به زیر لایه تولیدی نفت، ایجاد یک ناحیه نفوذپذیر در زیر ناحیه تولیدی و حفر چاه افقی.

انرژی طبیعی مخازن هیدروکربوری با ادامه فرایند تولید کاهش می یابد. بازگردانی انرژی مخزن به منظور تثبیت فشار مخزن و ایجاد مکانیزم رانش، توسط تزریق آب یا گاز انجام می شود. تزریق گاز به تنهایی به علت نسبت تحرک نامطلوب گاز – آب، اغلب منجر به میان شکنی زود هنگام و بنابراین بازده جاروبی ضعیف می گردد. آب و گاز ممکن است به صورت متناوب4 یا هم زمان5 تزریق شوند. این امر سبب بهبود بازده جاروبی به وسیله تثبیت جبهه جابه جایی می شود. در این مقاله برای بهینه سازی بازیافت نفت از مخزن آسماری یکی از میادین نفتی جنوب غرب ایران از شبیه ساز سه بعدی مخزن Eclipse® استفاده شده است. تکنیک های تزریقی که در این مطالعه بررسی می شوند عبارتند از: تزریق گاز در کلاهک گازی، تزریق آب در آبده، تزریق گاز در لایه نفتی، تزریق آب در لایه نفتی، تزریق متناوب آب و گاز، تزریق هم زمان آب و گاز و هم چنین شکل جدیدی از فرایند SWAG که در آن، آب به بالای مخزن و گاز به پایین مخزن تزریق می شود. در این مقاله مکانیسم های رانش تولید نفت تحت تکنیک های تزریق بررسی می گردند و عوامل موثر در راندمان تزریق ارزیابی می شوند.

در این مقاله با یک رویکرد ترکیبی به تشریح ساخت مدل تراوایی و چگونگی رابطه آن با مدل شکستگی ها پرداخته می شود. از این رو از یک روش ترکیبی برای ساخت مدل تراوایی اولیه استفاده شده و پس از آن به ساخت مدل تراوایی مخزن توسط نشانگرهای لرزه ای مرتبط با شکستگی پرداخته می شود. تکنیک استفاده شده شامل تخمین مقادیر تراوایی در محل چاه ها توسط روش شبکه های عصبی و تعمیم آن به کل ناحیه با استفاده از ترکیب روش های شبکه عصبی و زمین آماری است. در نهایت پس از ساخت مدل تراوایی مخزن، ضرایب همبستگی محاسبه شده میان نشانگرهای شکستگی و تراوایی به دست آمده، بیانگر ارتباط زون های شکافدار مخزن با مقادیر تراوایی محاسبه شده است.

از آزمایش تخلیه در حجم ثابت3 که بر روی میعانات گازی و نفتخام سبک و بهمنظور شبیه سازی عملکرد تخلیه مخزن و تغییرات ترکیبی سیالات آن انجام می شود، اطلاعات مهم و قابل استفادهای برای محاسبات مهندسی مخزن به دست می آید. در این آزمایش بروز اندکی خطا در تشخیص میزان مایع تشکیل شده در هر مرحله، که به علت خطای فردی و تفکیک پذیری پایین فازها در مراحل اولیه آزمایش اتفاق می افتد، موجب اختلاف نسبتا زیادی میان نتایج نهایی آزمایش و مقادیر واقعی میگردد. با استفاده از معادلات موازنه ماده برای هر یک از اجزای ترکیب مورد آزمایش در هر مرحله و استفاده از نتایج آزمایشگاهی مورد اطمینان، میتوان مجموعه ای در حدود چند صد هزار تا چند میلیون معادله تشکیل داد و با حل و تصحیح آنها، داده های آزمایش تخلیه در حجم ثابت را تصحیح نمود. این روش، محاسبه معکوس4 نامگذاری شده و روشی نوین است که تاکنون ارایه نگردیده است. از آنجا که دستیابی به این هدف بدون بهره گیری از برنامه های رایانه ای تقریبا غیر ممکن است، بنابراین یک نرم افزار کامپیوتری5 با استفاده از زبان برنامهنویسی ویژوال بیسیک نت6 تهیه شده که علاوه بر انجام محاسبات رایج در آزمایش تخلیه در حجم ثابت، به تصحیح این نتایج نیز می پردازد.

آزمایش نشت که آزمایش فشاری یکپارچگی نیز نامیده می شود، یک روش تشخیصی برای برآورد فشار شکاف در حفره های باز می باشد. این آزمایش مهم، بعد از سیمان کاری هر لوله جداری، برای حفاری ایمن حفره بعد و اطمینان از تحمل فشار وارده گل توسط کفشک انجام می گردد. آزمایش یاد شده، در تمامی مراحل عمر یک مخزن برای حفاری، بهره برداری، ازدیاد برداشت و حتی متروک شدن و تبدیل به مخازن ذخیره گاز، اطلاعات مفید و موثری ارایه می کند. هدف اصلی این مقاله، آشنایی با اهمیت انجام این آزمایش در عملیات حفاری چاه های نفت و گاز در ایران است. در این مقاله بعد از معرفی انواع آزمایش های فشاری و یکپارچگی سازند، دستورالعمل انجام میدانی و جانمایی تجهیزات سطح الارضی ارایه خواهد شد. با توجه به پیشینه و کاربرد این آزمایش در صنعت بالادستی نفت، اهمیت این آزمایش و هم چنین دلایل اصلی عدم انجام آن، بحث و تشریح می شود. ضرورت آگاهی کلی صنعت حفاری و دیگر بخش های بالادستی نفت ایران با علم ژئومکانیک، از نتایج مهم این مقاله است.

سازند سروک در چاه شماره 1 میدان نفتی بهرگانسر در خلیج فارس با 206 متر ستبرا به صورت تدریجی بر روی مارن های سیاه تا سبز تیره سازند کژدمی واقع شده است و عمدتا متشکل از دولومیت و سنگ آهک دولومیتی می باشد. در مطالعه حاضر 11 گونه متعلق به 17جنس فسیلی و سه زون زیستی که با بایوزون های معرفی شده توسط وایند (1965) مطابقت داشته و معرف سن سنومانین می باشند درسازند سروک به قرار ذیل شناسایی شدند: