ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 93 (شهریور 1391)

میدان مارون در جنوب فروافتادگی دزفول شمالی و در بخش میانی زون ساختاری زاگرس چین خورده ساده، در امتداد تاقدیس های رامین و آغاجاری قرار دارد. در این مطالعه بر اساس اطلاعات زیرسطحی و با بهره گیری از روش های تحلیلی زیرسطحی مکانیزم شکستگی ها و خصوصیت سیالات مخزنی این تاقدیس بررسی می شود. پایداری آسفالتن درون سیالات هیدروکربوری در شرایط ترمودینامیکی مخزن ممکن است مخدوش شود. پراکندگی سیالات در محیط متخلخل به طورمستقیم از خاصیت ترشوندگی سنگ تاثیر می پذیرد. اطلاعات حاصل از تحلیل نگارهای پتروفیزیکی بیانگر شرایط واقعی مخزن است و از این اطلاعات می توان برای محاسبه پروفایل اشباع آب و همچنین تشخیص لیتولوژی در مخزن استفاده کرد. بررسی لایه های ماسه سنگی مخزن آسماری میدان مارون حاکی از آب دوست بودن آنهاست. وجود فاز آبی بر سطح تماس سنگ(ماسه سنگ)، مانع جذب مواد نفتی روی سطح سنگ می شود. در زمان تولید، نفت با عبور از میان لایه های آبی و عدم تماس با سطح سنگ، سبب تخلیه کامل مخزن در لایه های ماسه سنگی می شود و افزایش درصد آسفالت در نفت تولیدی را در پی دارد. نتایج این پژوهش انطباق خوبی بین تحلیل داده فشارهیدرواستاتیک، داده های هرزروی گل، شاخص بهره دهی در ناحیه خمش تاقدیس مارون و حضور شکستگی ها در این بخش را نشان می دهد. تحلیل داده ها، بیانگر این مطلب است که بیشترین گسترش شکستگی ها، به منطقه خمش میدان مربوط می شود و بنابراین به نظر می رسد، شکستگی نقش اصلی را در تولید از مخزن آسماری میدان مارون دارد.

در این تحقیق اطلاعات آزمایش های فشار، حجم و دمای قبل و بعد از شروع تزریق گاز در یکی از میادین اشباع شده جنوب غرب کشور جمع آوری و آثار تزریق گاز بر خصوصیات سیال مخزن بررسی شد. مقایسه ترکیب درصد نفت میدان قبل و بعد از تزریق گاز نشان می دهد که عمدتا تغییر چندانی نداشته و در برخی موارد کمی سبک تر شده است که می توان به حل شدن مقداری از اجزای سنگین گاز در نفت نسبت داد. نمونه گرفته شده از گاز کلاهک هشت سال بعد از تزریق، موید سبک شدن کلاهک گازی و دلیل آن سبکی گاز تزریقی به مخزن است. خصوصیات سیال مخزن نیز تغییری نکرده و در گستره مخزن یکسان بوده است. فشار اشباع سیال تا قبل از تزریق کاهش یافته، اما با شروع تزریق گاز فشار اشباع نیز مانند فشار مخزن تثبیت شده است. فشار اشباع قدیم بخش 9 میدان از سایر بخش ها، بالاتر و دلیل آن عدم تولید از این بخش تا آن زمان بوده، اما فشار اشباع کنونی این بخش با سایر بخش های میدان یکسان است. یکسان بودن خصوصیات سیال در طول صدها متر ستون نفت میدان، فعالیت پدیده همرفت را در میدان نشان می دهد.

پایش چاه و بررسی تغییرات پتانسیل تولیدی آن در دوره تولید، از مهم ترین مسائل موجود در بهره برداری از مخازن نفت و گاز است. این مهم در چاه های گازی به دلیل پیچیده تربودن حرکت سیال از مخزن به داخل چاه در مقایسه با چاه های نفت، به مراتب مشکل تر است. از طرف دیگر، مقایسه پتانسیل تولیدی چاه ها با یکدیگر برای برنامه ریزی تولید و عملیات مختلف روی چاه از دیگر مسائل موجود در مهندسی بهره برداری است. هر چند شبیه سازی چاه های گازی بهترین راه مطالعه پتانسیل تولیدی آنهاست، اما در عمل به استفاده از این روش به دلیل نیاز به اطلاعات زیاد و همچنین ساده نبودن آن، کمتر توجه می شود. در این بین استفاده از شاخص بهره دهی که پتانسیل تولیدی چاه ها را به صورت بسیار ساده و در قالب یک عدد بیان می کند، می تواند بسیار مفید باشد. در این تحقیق سعی بر آن است تا با استفاده از نتایج آزمایش جریان بعد از جریان، روش ساده و قابل استفاده ای برای به دست آوردن شاخص بهره دهی در چاه های گازی ارائه داد. در انتها نیز برای نشان دادن کاربردی بودن این روش، به بررسی نمونه های واقعی پرداخته می شود.

در چاه های تکمیل شده به روش جداربندی2، مشبک کاری آخرین مرحله دسترسی به نفت خام یا گاز موجود در اعماق زمین است. سال هاست که متخصصان انرژی برای بهینه سازی عملیات مشبک کاری از نرم افزارهای شبیه ساز استفاده می کنند. نرم افزار شبیه ساز 3SPAN برای ارزیابی عملیات مشبک کاری با استفاده از گلوله هایی با اندازه های مختلف و ویژگی های متمایز طراحی شده است تا با مقایسه شاخص بهره دهی چاه در حالت های مختلف شلیک گلوله به حداکثر راندمان تولید، دست یابد. ارزان ترین و اقتصادی ترین شیوه برای کاهش آسیب های اطراف چاه و همچنین افزایش شاخص بهره دهی، انتخاب گلوله و چیدمان مناسب در عملیات مشبک کاری است. در این مقاله به بررسی اثر گلوله های مختلف بر میزان بهره دهی چاه های یکی از میادین نفتی جنوب غرب ایران پرداخته شده است. با مقایسه شش نوع گلوله و حالت شلیک مختلف در هشت چاه، گلوله اینچی 4HSD،Powerjet،2506 HMX با زاویه شلیک5 60درجه و تراکم شلیک6 شش شلیک در فوت بهترین شاخص بهره دهی چاه را دارد. در یک مورد از چاه ها با توجه به محدودیت های عملیاتی گلوله اینچی Enerjet HMX با زاویه شلیک صفردرجه و تراکم شش شلیک در فوت بهترین عملکرد را نشان داده است.

در بخش مرکزی کمربند چین خورده- تراست شده زاگرس، زیر پهنه ساختاری ایذه، میدان های هیدروکربوری معدودی(ریگ، دودرو و مختار) کشف شده اند. وجود هیدروکربور در این میدان ها به همراه وضعیت ساختاری پیچیده، ضرورت مطالعه و تحلیل دقیق ساختاری که همیشه اکتشاف ذخایر هیدروکربوری را در این ناحیه با چالش هایی روبه رو کرده است، نشان می دهد. بنابراین، برای تحلیل تکامل سینماتیک چین ها و یافتن مکانیزم چین خوردگی ها، داده ها و مشاهده های صحرایی، تصاویر ماهواره ای و نیز تعداد محدودی از خطوط لرزه ای دوبعدی استفاده شدند تا پیچیدگی های ساختاری این ناحیه بهتر، بیشتر و بر اساس هندسه و سبک چین خوردگی ها شناخته شوند. همچنین، رابطه بین ساختمان های سطحی و عمقی نیز بررسی شدند. نتایج این مطالعه نشان می دهد، سازندهای کژدمی و پابده، بر اساس ویژگی های مکانیکی شان نقش اصلی را در کنترل سبک چین خوردگی بازی کرده اند. این بدان معناست که در این ناحیه، این سازندها، به منزله افق های جدایش اصلی اند5 که میزان فعالیتشان از تغییرات جانبی ضخامت و رخساره متاثر است. بر اساس فعالیت این سازندها، این ناحیه می تواند به سه بخش ساختاری تقسیم شود: بخش شمال شرقی، بخش مرکزی و بخش جنوب غربی. هندسه چین از یک بخش به بخش دیگر فرق می کند. شناخت سبک چین خوردگی در این ناحیه به پیش بینی دقیق تر هندسه پتانسیل های هیدروکربوری عمیق تر منجر خواهد شد. اهمیت این پیش بینی در توسعه میادین کشف شده و برنامه ریزی های آینده اکتشاف در کمربند چین خورده زاگرس است.

تعیین درصد اشباع سیالات در مخازن هیدروکربوری، از نیازهای اساسی در راستای مدیریت بهینه مخازن است. در این مطالعه به بررسی ضریب سیمان شدگی که تحت تاثیر میزان تخلخل بوده و عدم قطعیت در آن به خطای زیاد در تعیین اشباع سیالات، به ویژه میزان نفت درجا منجر می شود، پرداخته شده است. میزان ضریب سیمان شدگی با استفاده از روابط تجربی شل4، بورای5، پیکت6، ناگت7، نورمی8 و روش آزمایشگاهی، تخمین زده و سپس با استفاده از آنها و به صورت جداگانه، اشباع آب، محاسبه و با مقادیر واقعی مقایسه می شود. بالاترین ضریب همبستگی در این پلات ها نمایانگر بهترین روش محاسبه ضریب سیمان شدگی است. در ضمن برای محاسبه اشباع آب از روش اندونزیا استفاده شده است.