فهرست مطالب

نامه انسان شناسی - پیاپی 16 (بهار و تابستان 1391)

نشریه نامه انسان شناسی
پیاپی 16 (بهار و تابستان 1391)

  • تاریخ انتشار: 1392/04/11
  • تعداد عناوین: 7
|
  • نجمه احمدآبادی آرانی، محسن فرمهینی فراهانی صفحه 13
    بررسی انسان شناسی بر مبنای ایدئولوژی و باورهای تاریخی، ضمن تحلیل و یا تطبیق آن با سایر دیدگاه ها و مکاتب، تجربه ای مفید در راستای دستیابی به الگوی مناسب، بالنده و پیشرفته مبتنی بر باورهای تربیتی یک جامعه است. از این رو نوشتار حاضر با هدف بررسی تطبیقی انسان شناسی کارل یاسپرس (شارح و مفسر اگزیستانسیالیسم) و مقایسه آن با دیدگاه های فاضل نراقی (دانشمند ایرانی و اسلامی) به تحقیق در این زمینه پرداخته است. برای نیل به اهداف تحقیق، از روش تطبیقی و تحلیل اسناد به منظور جمع آوری، توصیف و مقایسه داده ها استفاده شده است. پس از بررسی و مقایسه آرای این دو اندیشمند بر اساس مبانی و سیر تاریخی نتایج پژوهش بیانگر آن است که یاسپرس و فاضل نراقی گرچه به دو منظومه فکری متفاوت تعلق دارند ولی هر دو بر ضرورت شناخت انسان تاکید و به وجود هسته ای مرکزی به نام نفس اشاره دارند و نقش اختیار و انتخاب انسان را به عنوان عاملی مهم در ساختن و تعین انسان و مرگ را به عنوان مهم ترین پارادوکس های زندگی تلقی می کنند. در دیدگاه یاسپرس حذف ارزش های اخلاقی، تقدم وجود بر ماهیت انسان، خودمحوری و فردیت گرایی و مسئولیت در برابر خود؛ اما در نظریات ملا احمد نراقی (فاضل نراقی) اخلاق مبنای اساسی تربیت و مایه کمال و سعادت انسان، توجه به فرد در بطن جامعه (انسان موجودی اجتماعی) و محدوده آزادی و مسئولیت در برابر (خدا و خود و جامعه) از جمله مهم ترین مغایرت های انسان شناسی یاسپرس و فاضل نراقی است.
    کلیدواژگان: انسان، یاسپرس، فاضل نراقی، روح، اختیار، انتخاب
  • بهادر باقری، فاطمه باقری صفحه 29
    زن از دیرباز در فرهنگ ها و تمدن های گوناگون، موضوع بحث و جدل های فراوان فلسفی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ادبی بوده است. این موضوع بارها از نظرگاه های مختلف به ویژه در حوزه ادبیات کلاسیک و رسمی ایران بررسی شده است. ضرب المثل های ایرانی نیز که برگرفته از فرهنگ شفاهی اند و یکی از جلوه های مهم فرهنگ عامه محسوب می شوند، در این باب، دارای مضامین ضد و نقیض و تامل برانگیز فراوانی است که تا به حال بدان پرداخته نشده است. این مقاله با بررسی 450 ضرب المثل مربوط به زنان، آن ها را از نظر موضوع به پانزده عنوان تقسیم بندی و سپس تجزیه و تحلیل کرده است.
    کلیدواژگان: ضرب المثل، زن ستیزی، زن و فرهنگ عامه، زن و ادبیات
  • ابراهیم خدایی، محمود نصرتی صفحه 53
    بررسی فیلم هایی که در فاصله 13701390 از مراسم عروسی در لرستان تهیه شده، در کنار داده های دیگر میدانی و... حکایت از دگرگونی وسیع موسیقی عروسی این منطقه تحت تاثیر موسیقی کردی و فارسی دارد. مفاهیم سنتی انسان شناسی درباره تاثیرپذیری فرهنگ ها بر یکدیگر، همچون فرهنگ پذیری [acculturation] اشاعه، [diffusion] و...، برای توضیح تاثیرگذاری و تاثیرپذیری فرهنگ های معاصر از یکدیگر کافی نیست، بلکه این دگرگونی ها را باید در چارچوب نظریات جهانی شدن تحلیل کرد زیرا اولا این روندها سرعت بسیار بیشتری دارد، ثانیآ ناشی از انقلاب تکنولوژیکی در عرصه ارتباطات (گسترش رسانه های فارسی و کردی، لوح فشرده، کامپیوتر، ماهواره و...) است، ثالثآ آنچه تحت عنوان موسیقی کردی و فارسی در لرستان عرضه می شود خود متاثر از جهانی شدن است، نوع سازها و آهنگ هایی که نواخته می شود با موسیقی بومی ایرانی تفاوت دارد. نزدیکی جغرافیایی و فرهنگی لرستان با کرد و فارس عامل تسهیل گر و بسترساز برای ظهور پیامدهای جهانی شدن در قالب موسیقی های شاد کردی و فارسی در این منطقه بوده است. جهانی شدن منحصر به گسترش فرهنگی خاص در سراسر جهان (غربی شدن) نیست بلکه یک دگرگونی پیچیده و چندسویه در سطح جهان است که ناشی از رهایی فرهنگ از قید مکان به واسطه انقلاب اطلاعات و ارتباطات در دو جهان مجازی و واقعی می باشد
    کلیدواژگان: جهانی شدن، دوجهانی شدن، سرزمین زدایی، موسیقی، عروسی، لری، کردی، فارسی
  • سید محمدهانی ساداتی، ابوعلی ودادهیر صفحه 67
    امروزه گیاه خواری و خام گیاه خواری در زمره مهم ترین تحولات اجتماعی فرهنگی جوامع معاصر قلمداد می شوند. تامل در این تحول یا جنبش گویای آن است که خام گیاه خواری صرفا یک سبک زندگی یا الگوی رفتار تغذیه ای ساده نیست، بلکه در حال بدل شدن و عمل کردن به مثابه یک فرهنگ است. یعنی اگر فرهنگ را شیوه هایی برای اندیشیدن و سبک هایی برای زیستن تلقی کنیم، خام گیاه خواری در واقع سبک هایی برای اندیشیدن، طریقتی برای جست وجوی معنی، منظومه ای از فعالیت ها برای معنی بخشی و روشی برای زیستن ارایه می دهد که به نظر می رسد با یک سبک زندگی سالم ارتباطی تنگاتنگ دارد. با توجه به رواج گیاه خواری در جامعه ایران، به ویژه در سال های اخیر، این مقاله در پی پرداختن به این موضوع در چارچوب پیشینه و ادبیات حوزه مردم شناسی و جامعه شناسی غذا و تغذیه است. از این رو، این مقاله با الهام از برخی مفاهیم نظریه انتقادی و با اتخاذ رویکرد روش شناختی کیفی، دعاوی اقامه شده، روایت های بیان شده و تجارب زیسته و درک شده خام گیاه خواران عضو «انجمن تغذیه طبیعی» را مورد کندوکاو قرار داده است. نتایج این مطالعه موید آن است که اکثر خام گیاه خواران مورد مطالعه، خام گیاه خواری را به مثابه نوعی فرهنگ رهایی بخش، یعنی رهایی از هژمونی صنعت فرهنگ مرتبط با گوشت، بیگانگی و نیز شی وارگی منبعث از آن تلقی می کنند. در واقع، به باور مشارکت کنندگان این مطالعه کیفی، خام گیاه خواری برای مدیریت صنعت فرهنگ مرتبط با گوشت و مقاومت در برابر کلیه فعالیت های اقامه دعوی که برای تغییر ماهیت واقعی و طبیعی مواد غذایی صورت می گیرد، ضروری است.
    کلیدواژگان: خام گیاه خواری، صنعت فرهنگ، بیگانگی، شی وارگی، مردم شناسی غذا و تغذیه، انجمن تغذیه طبیعی
  • سمیه کاظمی صفحه 116
    پژوهش حاضر در نظر دارد هنرهای تزیینی نخل گردانی محله «هرده» ابیانه را با توجه به معنای آن در زمینه فرهنگی و مناسکی اش بررسی نماید. نخل گردانی که در ابیانه مجموعه ای از هنرهای تزیینی و نمایشی است از مهم ترین رویدادهایی است که سالیانه همه بومیان را گرد هم می آورد؛ با توجه به این ارزش محلی نخل گردانی، بررسی هنرهای آن می تواند ابعاد مهمی از فرهنگ را نمایان سازد و از طرفی بررسی فرهنگ می تواند به فهم بهتر معنای هنرها بیانجامد. این مقاله جهت دستیابی به این فهم و با رویکرد انسان شناسی هنر به دنبال پاسخ این پرسش هاست که: چه معنای فرهنگی موجب حضور اشیایی ویژه بر نخل ابیانه شده است؟ و این معنا چگونه در نخل گردانی بیان می شود؟ پژوهش حاضر، با شیوه میدانی انجام یافته و از مصاحبه، عکسبرداری، فیلم برداری و مشاهده مشارکتی برای گردآوری داده ها، استفاده شده است. این مقاله در تحلیل معناشناختی خود به طور ویژه به طرح سه بخشی «ویکتور ترنر» شامل مفهوم تفسیری، عملی و موقعیتی نمادها توجه می نماید و در نظر دارد موقعیت برخی از نمادهای نخل را در ارتباط با سایر نقش مایه های تجسمی موجود در آن و نیز با «زمینه عملی» نخل گردانی بررسی نماید. نتایج پژوهش نشان می دهد که 1. ارزش اشیای تزیینی در نخل، ارزشی تباری مذهبی است. 2. نشانه های ستایش خداوندی خورشیدی در هنر و مناسک نخل گردانی دیده می شود. 3. هنر مناسکی نخل گردانی پویایی نمایشی، معنایی و تاریخی دارد.
    کلیدواژگان: انسان شناسی هنر، بررسی معناشناختی، مناسک، نمایش مناسکی، ویکتور ترنر، خدای خورشیدی، نخل گردانی، ابیانه، هرده، فرهنگ روایی
  • ابراهیم موسی پور صفحه 142
    در میان عناصر و مولفه های تشکیل دهنده ساختارهای سنتی حمل ونقل در جهان اسلام تا پیش از تحولات فناورانه در این ساختارها، عنصر انسانی که از جمله در حرفه چارواداری/ مکاری گری بروز می یافت، کمتر مورد بررسی قرار گرفته و بیشتر مطالعات در حوزه حمل ونقل سنتی در دوره اسلامی، به بررسی راه ها و مسیرهای ترابری یا ادوات حمل ونقل معطوف بوده است. در مقاله حاضر، تاریخ اجتماعی کوتاهی از زندگی حرفه ای این صنف، تنوعات ساختاری و کارکردی و ویژگی های اختصاصی این حرفه و رفتار حرفه ای نیروی انسانی شاغل در نظام های حمل ونقلی، بر اساس اطلاعات جزیی نگر و بسیار پراکنده موجود در منابع دوره اسلامی، به دست داده شده است.
    کلیدواژگان: حمل ونقل، چاروادار، مکاری، قاطرچی، زندگی حرفه ای، اخلاق حرفه ای
  • فاطمه نوروزی، مریم جعفری صفحه 161
    باروری و مسایل مربوط به آن در فرهنگ های مختلف به صورت های متفاوتی ارزیابی شده و معمولا نسبت به مسایل دیگر به طور دقیق تری مورد توجه بوده است. گوناگونی و ازدیاد باورهای عامیانه مربوط به آن حاکی از این امر می باشد. در بررسی حاضر با نگاه به لزوم باروری برای زوج ها در شهر گراش، فرهنگ عامه مربوط به آن با استفاده از روش مشاهده و مصاحبه با گروه های زنانه، درمانگرها، دعانویس ها و سالخوردگان در شاخه های زیر مورد بررسی قرار گرفته است: 1. باورهای مربوط به نازایی و راهکارهای حل مسئله 2. راهکارهای مورد استفاده جهت حفظ جنین در شکم مادر 3. گونه های متفاوت پیشگویی جنسیت فرزند و ارجحیت جنسی مربوط به آن. در هر قسمت نیز اقدامات و باورهای مربوط دسته بندی شده است.
    کلیدواژگان: باورهای عامیانه، نازایی، حفظ جنین، پیشگویی، جنسیت، شهر گراش