فهرست مطالب
فصلنامه پژوهش های جغرافیای انسانی
پیاپی 67 (بهار 1388)
- 122 صفحه، بهای روی جلد: 20,000ريال
- تاریخ انتشار: 1388/03/25
- تعداد عناوین: 9
-
-
صفحات 1-16مرکز شهر، بستر مهم ترین فعالیت های شهری است که تجلی گاه تظاهرات اجتماعی و محل تعاملات اداری و اقتصادی شهر به شمار می رود. مقاله حاضر با تبیین جایگاه مرکز شهر در حیات شهری آمل، به تحلیل کاربری های موجود در آن پرداخته است. به این معنی که ابتدا با تعیین مرز بخش مرکزی، به شناسایی برخی از ویژگی های این فضای شهری پرداخته و سپس از نظر فشردگی، تنوع، توزیع و نقش، جایگاه هرکدام از کاربری های بخش مرکزی را در ارتباط با کل شهر بررسی کرده است. در پایان، به راهکارهایی در جهت پویایی این نقطه ثقل شهری اشاره شده است.
کلیدواژگان: مرکز شهر (بخش مرکزی)، کاربری اراضی، کارکرد، توسعه پایدار -
ارزیابی عملکرد شهرهای جدید در جذب جمعیت کلان شهرها / مطالعه موردی: شهره ای جدید اطراف تهرانصفحات 17-25به دنبال پیدایش مسائل اقتصادی و اجتماعی و زیست محیطی در کلان شهرها و در نتیجه افت کیفیت زندگی در آنها به دلیل تراکم بیش از حد جمعیت و فعالیت، راهبرد احداث شهرهای جدید با هدف تمرکززدایی از مادرشهرها انتخاب شد. به منظور دستیابی به این هدف، پیش بینی هایی برای این شهرها در دوره های زمانی معین، عمدتا در زمینه جذب جمعیت و اشتغال، به عمل آمد. اکنون بعد از سپری شدن این دوره ها فرصت مناسبی برای بررسی و ارزیابی عملکرد آنها فراهم شده است. در این مقاله، شهرهای جدید اطراف تهران (هشتگرد، پردیس، پرند و اندیشه)، که تاکنون مسکونی شده اند، با استفاده از روش «امتیاز استاندارد شده» در مورد جذب جمعیت پیش بینی شده برای آنها در افق زمانی مشخص، ارزیابی و رتبه بندی می شوند. نتایج نشان می دهند که چهار شهر جدید اطراف شهر تهران که احداث شده و شروع به جذب جمعیت کرده اند، به یک میزان در این امر موفق نبوده اند.
کلیدواژگان: شهرهای جدید، جذب جمعیت، ارزیابی، امتیاز استاندارد شده، رتبه بندی -
صفحات 27-40با پیدایش نگرش سیستمی به برنامه ریزی و تکامل فرایند برنامه ریزی، ارزیابی نیز به عنوان یکی از ارکان مهم این فرایند مورد توجه و تاکید قرار گرفت. انتظار بر این است که طرح های هادی روستایی براساس نظم دهی کالبدی و عملکردی منظم روستاها تهیه شوند. مقاله حاضر بر آن است تا الگوپذیری استخوان بندی در بافت های روستایی در طرح های هادی روستایی را در 30 روستای منتخب از 30 استان کشور مورد ارزیابی قرار دهد؛ که بدین منظور از مدل فرایند تحلیلی سلسله مراتبی بهره گرفته شده است. در قالب چارچوب نظری تحقیق، چهار معیار ایجاد، تقویت و تداوم محور اصلی؛ ایجاد شبکه ای از مراکز؛ ترکیب عملکردها برای ایجاد وحدت فضایی؛ و تنظیم سلسله مراتب فضایی، به عنوان معیارهایی برای ارزیابی استخوان بندی در طرح های هادی انتخاب گردیدند. زیرمعیارهای ارزیابی نیز عبارت بوده اند: عرض و طول معبر، تجهیز بدنه معبر، تعداد مراکز فرعی، تقویت مرکز اصلی، کاربری های عمومی در استخوان بندی، میان کنش فضایی عملکردها، تغییر مقیاس از عرصه عمومی به خصوصی و سلسله مراتب معابر در کل بافت. نتایج به دست آمده نشان داد که در این طرح ها معیار تقویت محور اصلی در وضعیت مناسبی است؛ اما معیار ایجاد مراکز با زیرمعیارهای تعداد مراکز فرعی و تقویت مرکز اصلی، وضعیت نامطلوبی دارد. معیار ترکیب عملکردها با زیرمعیارهای کاربری عمومی در استخوان بندی و میان کنش فضایی عملکردها نیز به لحاظ قرارگیری در مقیاس فاصله ای دارای وضعیت متوسطی است و زمینه های تقویت این معیار نیز اجتناب ناپذیر می نماید؛ و معیار سلسله مراتب فضایی هم در وضعیت بینابین قرار دارد. با توجه به وجود نقاط قوت و ضعف مختلف در فرایند تهیه طرح های هادی، و برای تقویت زمینه های فرایندی و محتوایی در این زمینه، می توان مواردی را در جهت بهبود وضعیت حاضر و در مسیر حرکت به سمت وضع مطلوب در نظر گرفت، که این خود در قالب جدول، در نتیجه گیری مقاله ارائه شده است.
کلیدواژگان: ارزیابی، استخوان بندی، طرح های هادی، سلسله مراتب فضایی، وحدت فضایی -
صفحات 41-51از زمان شکل گیری نخستین حکومت ها که به صورت قبیله ای اداره می شدند، تا حکومت های مدرن امروزی به نوعی می توان سازمان دهی سیاسی فضا و قدرت را در آنها مشاهده کرد. سازمان سیاسی فضا به مطالعه تقسیم بندی های کالبدی و فضایی می پردازد، در حالی که سازمان سیاسی قدرت، علاقه مند به مطالعه پراکندگی قدرت از مرکز به پیرامون است. در یونان باستان، سازمان دهی سیاسی فضا مبتنی بر نوعی نظام حکومت شهری بود که ابتدا در سرزمین های فینیقیه و سومر وجود داشت و به تدریج در یونان متکامل گردید. با مطالعه منابع تاریخی، دیگر نمی توان وجود عوارض جغرافیایی مانند رودخانه ها، کوه ها و خلیج ها را علت شکل گیری نظام حکومت شهری دانست، بلکه نظام حکومت شهری را باید در تعصبات قومی و قبیله ای جست وجو کرد. در نظام حکومت شهری یونان به علت وسعت کم قلمرو، پراکنش قدرت به صورت افقی صورت گرفته بود. در ایران باستان با وجود اقوام متعدد، جمعیت زیاد و قلمرو وسیع، سازمان دهی سیاسی فضا مبتنی بر فدرالی از ساتراپ های گوناگونی بوده، که این واحدها بر تفاوت های منطقه ای ویژه ای استوار بوده اند. بنابراین خاستگاه فدرالیسم که امروزه جغرافیایی ترین رژیم در میان نظام های سیاسی به شمار می آید، در ایران باستان است. پراکندگی قدرت در ایران باستان به صورت عمودی و از پادشاه شروع و تا حاکم شهرها ادامه داشته است. این دو مقوله، یعنی سازمان دهی سیاسی فضا و قدرت امروزه دو موضوع مهم در جغرافیای سیاسی و ژئوپلتیک به شمار می آیند، و از آنجا که این دو رشته سابقه چندانی دست کم به صورت رشته ای مستقل و تفکیک شده از سایر رشته ها ندارند لازم است برای پیگیری بسیاری از مفاهیم مهم این دو رشته، مطالعه و رهیافتی تاریخی انتخاب گردد. حال چگونه می توان با مطالعه منابع تاریخی، سازمان دهی سیاسی فضا و قدرت را در دو جامعه متفاوت یونان باستان که از حد حکومت شهر فراتر نمی رفته و ایران باستان که شامل اقوام و ملت های گوناگون بوده است، با یکدیگر مقایسه کرد و مورد کنکاش قرار داد؟
کلیدواژگان: سازماندهی سیاسی فضا و قدرت، حکومت، شهر، ساتراپ، فدرالیسم -
صفحات 53-68
-
مقایسه مدل های گسسته و پیوسته مکانی / مطالعه موردی: مکان یابی محل واحده ای تولید روستایی بخش طرقبهصفحات 69-83مکان یابی و تعیین مکان های مناسب برای انواع کاربری ها، ازجمله موضوعات مکانی و تصمیم گیری درباره مکان محسوب می شود. مدل ها و روش های متفاوتی در این حوزه وجود دارد، که می توان آنها را به دو دسته گسسته و پیوسته تقسیم کرد. در این تحقیق به مقایسه روش ها و مدل های مختلف و مزایا و معایب آنها پرداخته شده، و از روش های TOPSIS در گروه مدل های گسسته و روش های شاخص وزنی و بولین برای مدل های پیوسته استفاده شده است. براساس نتایج تحقیق مدل TOPSIS برای شرایط اولویت بندی گزینه ها و روش های شاخص وزنی و بولین، می توان برای تعیین مناطق مناسب در سطح سرزمین استفاده کرد.
کلیدواژگان: انتروپی، تاپسیس، بولین، شاخص وزنی، مکان یابی -
ویژگی های بنیادی منظر فرهنگی در فضاهای روستایی کوهستانی در غرب ایران / مطالعه موردی: روستای ورکانه و روستای شهرستانهصفحات 85-97پژوهش حاضر با تاکید بر ملاحظات محلی، به بررسی و کنکاش مهم ترین ویژگی های بنیادین «منظر فرهنگی» در مناطق روستایی غرب ایران می پردازد و روابط بین عناصر کالبدی منظر و عوامل فرهنگی مؤثر بر فضاهای روستایی را در قالب مبحث «منظر فرهنگی روستایی» بررسی می کند. یافته های این مقاله نشان می دهند که فرهنگ ساکنان روستایی در طول زمان سبب شکل گیری نوع خاصی از منظر در هر منطقه از کوهستان زاگرس می گردد، که در این مقاله از آن با عنوان منظر فرهنگ یاد می شود. در حقیقت می توان چنین بیان داشت که «بستر طبیعی زمین» تحت تاثیر «ملاحظات فرهنگی»، دستخوش تغییراتی می شود و این تغییرات به نوبه خود سبب بروز و ظهور «ویژگی های بنیادین منظر فرهنگی» در روستاهای منطقه زاگرس می گردند. در پژوهش حاضر، نویسنده روش تحلیلی توصیفی را به عنوان روش علمی این پژوهش برگزیده است. در بخش اول این مقاله، نگارنده با انجام مطالعات کتابخانه ای چارچوب نظری پژوهش را تدوین کرده است؛ و در بخش دوم با استفاده از نقشه های هوایی و تصاویر ماهواره ای و همچنین با حضور در دو روستای مورد بررسی، با استفاده از روش مشاهده مستقیم به ارزیابی میزان تاثیرپذیری منظر روستایی از فرهنگ ساکنان و روند شکل گیری منظر فرهنگی در روستای ورکانه و شهرستانه در استان همدان در امتداد رشته کوه زاگرس پرداخته است.
کلیدواژگان: منطر فرهنگی، سکونتگاه روستایی، فرهنگ، بستر طبیعی، زاگرس، همدان -
صفحات 99-113به منظور توسعه پایدار روستایی و برخورداری روستاییان از معیشت پایدار، می توان از فعالیت های مکمل کشاورزی در روستاها بهره گرفت که در این میان توریسم روستایی، امکان افزایش درآمد خانوارهای روستایی، اشتغال زایی و جلوگیری از مهاجرت های روستایی را در بستر بهبود کیفیت زندگی و توزیع متعادل خدمات و تسهیلات رفاهی در روستا، فراهم می کند. از سویی دیگر، برخورداری روستاهای ایران از جاذبه های طبیعی، منابع و پتانسیل های اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی، التزامی در توسعه توریسم روستایی به شمار می رود. تلاش شده است تا علاوه بر ارزیابی و بازنگری رویکرد راهبردی در توریسم روستایی، در چارچوب مدل S.W.O.T. به تبیین جایگاه توریسم در توسعه روستایی پرداخته شود تا میزان و نوع مداخله احتمالی برای ارزیابی و مکان گزینی توریسم در فرایند توسعه توریسم روستایی در روستای لواسان، مورد بررسی و بازبینی قرار گیرد. داده های استفاده شده در این تحقیق براساس اطلاعات و آمار و همچنین نظریات کارشناسان امر جمع آوری شده است. نتایج پژوهش حاضر می تواند در روند ارزیابی توسعه توریسم روستایی منطقه مورد مطالعه (روستای لواسان) برنامه ریزی، طرح ریزی و اجرا مورد استفاده قرار گیرد تا بیشینه کارآمدی در دستیابی به اهداف توریسم روستایی در فرایند توسعه روستایی فراهم آید.
کلیدواژگان: توریسم روستایی، توسعه روستایی، لواسان، عوامل راهبردی، S، W، O، T -
صفحه 1
-
Pages 1-16The Center of cities are the location of most important functions. It reflects the social, administrative and economic conditions of a city. This article discusses the status of city center in Amol city by analyzing the existing land use. The borders of central city were determined first and then the status of each land use in terms of intensity, diversity, distribution and their relation with the city were analyzed. The findings and suggestion of this analysis are presented at the end.
-
Pages 17-25Following the appearance of economic and social problems as well as environmental ones in megalopolises and the quality downturn of life in these megalopolises due to extremely intensity of population and activities, building new towns strategy has been chosen, with the aim of decentralizing megalopolises. In achieving this goal, forecasts has been done for new towns in different intervals, mainly in the field of population and employment. Now after this period, it is appropriate opportunity for evaluating those functions. This paper evaluates the new towns of Tehran(Hashtgerd, Pardis, Parand and Andisheh) ranks them, using "standardized score" in connection with absorbing forecasted population for those cities in given period. Results show that Tehran’s new towns doesn’t perfect in the population absorbs that for those forecasted.
-
Pages 41-51Since formation first state that manage tribal form than modern state we can see in there organization of space and power. Political organization are studing about of space activate to physical and special division. While political organization of power interested to read about power distribution from center to around. In the ancient greek political organization of space based on a system of city- state that firstly emerged in Summeria state and slowly develop in Greek. Reading historical source we could not assumption that exist of geography factors example rivers, mountains and gulfs cuase the formation of city state. But system a city state should shearch in tribal and ethnic prejudiced. In ancient iran inspite of exist different ethnic, extreme population and abroad territoriality political organization of space based on different satrap, that based on region difference thus federalism emerged in ancient Iran.
-
Pages 69-83Site selection plays a critical role in decision-making about location for rural planning. In this paper, a literature review of location theories and models in the context of site selection. Two main models have been suggested for decision-making: discrete and continuous models. In discrete models alternatives are given but in continues models alternatives are indefinite. This paper compares the models TOPSIS as discrete ones and index overlay and Boolean as a continuous models. Usually, the discrete models use location decision matrix and continuous models use GIS function as tool analysis. We compare these models with evidence of rural production units. Case study is Torqabeh district at north of Mashhad in Khorasan province.
-
Pages 99-113The general goal of this paper is to examine the effects of tourism on rural development areas and present suitable strategies to reach development in these regions and finally adopt an optimum developing pattern. In order to get to the designed goal, the field work and library study were done. It should be mentioned that after preparing field works were done to get aquatinted with the regions situation and inspecting the capability of target region in absorbing tourist. Generally, two kinds of questionnaires for common people and officials were prepared. The result from SWOT analysis indicated that in rural area inspected for case study, there are 9 strength elements in front of 11 interior weakness points and opportunity as advantages and 20 weakness points and threat as limitation of the case study rural area is very high and needs to reconsideration and presentation of adequate policies to remove the weakness and threat by taking advantage of strength points and opportunities. The result from the analysis indicate that from the view point environmental attractions, the ecological attractions of the study region has ``the priority in development of tourism which was advised to put emphasize on it for expansion of natural tourism and ecotourism.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.