فهرست مطالب

جامعه شناسی ایران - سال یازدهم شماره 2 (پیاپی 30، تابستان 1389)

مجله جامعه شناسی ایران
سال یازدهم شماره 2 (پیاپی 30، تابستان 1389)

  • 160 صفحه، بهای روی جلد: 15,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1389/06/17
  • تعداد عناوین: 7
|
  • زهرا کاظمی، صغری نیازی صفحات 3-23
    مدل ها و آرمان های توسعه ای به طور گسترده ای در جهان انتشار یافته اند و در جهت تغییردادن نگرش ها و رفتارها عوامل مهمی هستند. الگوی ازدواج در ایران نیز از یک طرف تحت تاثیر عوامل درونی مانند مدرنیزاسیون، شهرنشینی و سطح بالای تحصیلات و از طرف دیگر تحت تاثیر عوامل بیرونی مانند آرمان گرایی توسعه ای قرار گرفته و کم کم تمایلی به مشابهت با الگوی ازدواج مدرن در جوامع صنعتی نشان می دهد. مثلا سن ازدواج کم کم بالاتر می رود و پذیرش طلاق برای افراد آسان تر می شود. همچنین در هنجارهای فرهنگی مانند انتخاب همسر بر اساس عشق و مطلوبیت ازدواج تغییراتی به وجود آمده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر متغیرهای فرهنگی و زمینه ای بر الگوی ازدواج انجام یافته است. این پژوهش به شیوه پیمایشی و با کمک پرسش نامه بر روی 400 نفر از جمعیت 1750 ساله شهر شیراز انجام گرفته است. بر اساس یافته های این پژوهش، با افزایش آرمان گرایی توسعه ای افراد، الگوی ازدواج آن ها مدرن تر می شود. همچنین متغیرهای جنس، سن، اولویت های ارزشی، درآمد، میزان تحصیلات و میزان استفاده از وسایل ارتباط جمعی با الگوی ازدواج رابطه معنی داری داشته اند. بر اساس نتایج رگرسیون چندمتغیره از بین کل متغیرهای مستقل، متغیرهای جنس، آرمان گرایی توسعه ای، میزان استفاده از وسایل ارتباط جمعی، سن، اولویت های ارزشی و درآمد 73درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین می کنند. متغیر جنس بیشترین تاثیر را بر الگوی ازدواج داشت.
    کلیدواژگان: آرمان گرایی توسعه ای، متغیرهای فرهنگی، اولویت های ارزشی، الگوی ازدواج، دگرگونی نگرش و رفتارها
  • بررسی رابطه سبک زندگی با هویت قومی جوانان / مطالعه موردی: شهرستان مه اباد
    ابوالفضل ذوالفقاری، لاوین سلطانی صفحات 24-50
    امروزه مسئله هویت های قومی به مسئله ای جهانی در کشورهای پیشرفته و درحال توسعه تبدیل شده است. هویت قومی تنها یکی از هویت های جمعی چندگانه انسان است که با سایر هویت های او نقش مهمی در تعریف و بازتعریف فرد ایفا می کند. این مقاله با کاربرد نظریه گیدنز در خصوص سبک زندگی و هویت به بررسی و تبیین هویت قومی افراد براساس سبک زندگی شان می پردازد. جمعیت آماری این پژوهش را جوانان 1830 سال شهرستان مهاباد که دارای هویت قومی کردی هستند تشکیل می دهد. نمونه گیری با روش خوشه ایچند مرحله ای انجام شده و حجم نمونه 300 نفر بوده است. اطلاعات مورد نیاز با کاربرد روش پیمایش و ابزار پرسش نامه جمع آوری و سپس تجزیه و تحلیل شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که بین سبک زندگی افراد با هویت قومی آنان رابطه معنی داری وجود دارد به نحوی که هرچه سبک زندگی افراد در جامعه امروزی مدرن تر باشد از میزان هویت قومی افراد کاسته می شود. علاوه بر آن بین میزان تحصیلات و پایگاه اقتصادی اجتماعی افراد با هویت قومی آنان رابطه معنی داری وجود دارد در حالی که بین هویت قومی با سایر متغیرهای زمینه ای همچون سن و جنس رابطه ای وجود ندارد
    کلیدواژگان: قومیت، هویت، هویت اجتماعی، هویت قومی، سبک زندگی
  • محمد جواد زاهدی، علی بیرانوند صفحات 51-73
    مشارکت شرایطی را فراهم می کند که در آن همه شهروندان صرف نظر از تعلقات قوم مدارانه و یا علایق و اعتقادات شخصی شان متناسب با سطح مهارت و توانمندی های ذهنی در تمام پدیده های اجتماعی تاثیرگذار باشند. یکی از جنبه های مهم مشارکت، مشارکت سیاسی است.
    استقرار نظام دموکراتیک نیازمند زمینه های فرهنگی و اجتماعی مناسبی است از این رو مطالعه علمی این زمینه ها هم می تواند چگونگی نیل به دموکراسی را روشن کند و هم این که در شناخت و معرفی الگوهای مشارکت سیاسی متناسب با نظام اجتماعی کشور کارساز باشد. کنش ها، ارتباطات و همچنین نوع و سطح مشارکت سیاسی افراد در هر جامعه ای به میزان زیادی متاثر از تفاوت های اقتصادی اجتماعی آن ها است. در این تحقیق کوشیده ایم به این سوال مهم پاسخ دهیم که آیا بین متغیر پایگاه اقتصادی اجتماعی با نوع نگرش به مشارکت سیاسی رابطه معناداری وجود دارد؟ متغیر وابسته در این پژوهش، مشارکت سیاسی است که در شش سطح فعالیت حزبی و انتخاباتی، تماس با صاحب منصبان، ارسال پیام برای مسئولان، اقدام برای حل معضلات اجتماعی، کنش اعتراض آمیز و کنش رای دهی مورد سنجش قرار گرفته است. متغیر مستقل تحقیق، پایگاه اقتصادی اجتماعی است که با سه شاخص میزان سواد، میزان درآمد و منزلت شغلی محاسبه شده است. جهت سنجش نگرش به مشارکت سیاسی جامعه آماری پژوهش، از فن پرسش نامه به مثابه اصلی ترین ابزار گردآوری اطلاعات در تحقیقات پیمایشی استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش کلیه افراد 18 سال و بالاتر ساکن شهر خرم آباد است که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 384 نفر به عنوان نمونه تعیین شد. روش نمونه گیری این پژوهش روش طبقه ای و خوشه ایچندمرحله ای است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که بین پایگاه اقتصادی اجتماعی مردم شهر خرم آباد و نگرش آنان به مشارکت سیاسی رابطه معناداری وجود دارد. یافته ها نشان می دهند پاسخ گویانی که دارای پایگاه اقتصادی اجتماعی پایین هستند با مشارکت سیاسی مخالفت بیشتری داشته اند.
    کلیدواژگان: مشارکت، مشارکت سیاسیف پایگاه اقتصادی اجتماعی، فعالیت انتخاباتی و حزبی، کنش رای دهی، کنش اعتراض آمیز
  • تحلیل تفاوت های مکانی سرمایه اجتماعی در مناطق شهری و روستایی مرزی کشور / مقایسه تطبیقی مراکز شهری و روستایی شهرستان ارومیه
    خدارحم بزی، اکبر کیانی، یاسین حنیفی اصل، امیر راضی صفحات 74-102
    سرمایه اجتماعی به عنوان عاملی مهم و اساسی در ابعاد مختلف توسعه یک جامعه، موضوع پژوهش حاضر است. اهمیت اش آن قدر زیاد است، که از زوایای گوناگون روند رشد و توسعه یک جامعه را تحت تاثیر خود قرار می دهد. با توجه به تحولات اخیر جهان (به ویژه در سطح منطقه خاورمیانه) و اعمال فشارهای مختلف بر کشور، از ناحیه دولت های خارجی در راستای دست یابی به اهداف زیاده طلبانه خود، بحث مرزداری و حفظ و صیانت از مرزهای کشور در مقابل این فشارها، می تواند به عنوان یک امر سرنوشت ساز مطرح باشد. مطابق با این امر، اساس مطالعات این تحقیق در بعد اول بر پایه نظریه جین جیکوب مبنی بر این که در حفظ و نگهداری و بالابردن کیفیت زندگی در یک مکان، عامل سرمایه اجتماعی نسبت به نهادهای رسمی (نیروهای حفاظتی و انتظامی) نقش و مسئولیت بیشتری ایفا می کند، استوار می باشد. منطبق بر همین ایده و در بعد دوم، با توجه به شیوع تفکر رشد نقاط شهری در مناطق مرزی و با فرض بالابودن میزان سرمایه اجتماعی در نقاط روستایی نسبت به مراکز شهری، نامناسب بودن اندیشه رشد نقاط شهری با هزینه تخلیه روستاها در نقاط مرزی مطرح شده است، که با ضرورت های ژئوپلیتیکی منافات خواهد داشت. درنتیجه مطابق با این ابعاد، در این پژوهش مفهوم سرمایه اجتماعی به عنوان یک عامل سرنوشت ساز در راستای سیاست گذاری های مرزی با تاکید بر حفظ و صیانت از مرزها فرض شده است و این مهم ترین هدف تحقیق است. قلمرو جغرافیایی این بررسی، مقایسه مراکز روستایی و شهری، واقع در سطح شهرستان ارومیه (به عنوان یک منطقه حساس مرزی در شمال غرب کشور) انتخاب شدند و بررسی سرمایه اجتماعی و پیگیری اهداف تحقیق در این قلمرو جغرافیایی و اجتماعی صورت می گیرد.
    روش تحقیق این پژوهش، توصیفی تحلیلی و مبتنی بر مطالعات اسنادی و کتابخانه ای و بررسی های میدانی با استفاده از ابزار پرسش نامه است. نرم افزارهای آماری (SPSS) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (ARC، GIS) نیز جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارائه نقشه های تحلیلی منطقه به کار گرفته شده اند. نتایج تحقیق نشان می دهد که میزان سرمایه اجتماعی در ابعاد مختلف آن، در سطح مراکز روستایی بیشتر از مراکز شهری است. به طوری که طبق نظریه جین جیکوب در زمینه نقش بیشتر بالابودن سرمایه اجتماعی در یک مکان در حفظ و نگهداری آن نسبت به نهادهای رسمی، می توان به بالابودن میزان سرمایه اجتماعی در سطح مراکز روستایی منطقه مورد مطالعه اشاره کرد، که این وضعیت می تواند به عنوان یک پتانسیل در سطح مراکز روستایی تلقی شده و در روند سیاست گذاری های مرزی دولت موثر واقع گردد. از طرف دیگر با توجه به بالابودن میزان سرمایه اجتماعی مراکز روستایی نسبت به مناطق شهری مورد مطالعه، اندیشه رشد نقاط شهری در مناطق مرزی با هزینه تخلیه نقاط روستایی که در سال های اخیر شتاب گرفته، چندان نمی تواند الگوی مناسبی باشد و با ضرورت های ژئوپولیتیکی منافات خواهد داشت.
    کلیدواژگان: تفاوت های مکانی، شهر و روستا، سرمایه اجتماعیف مناطق مرزی، شهرستان ارومیه
  • اصغر میرفردی صفحات 103-123
    جهت گیری ارزشی افراد یک جامعه نمادی از زیربنای فکری آن جامعه می باشد. این پژوهش به بررسی جهت گیری عام گرایانه در شهر یاسوج مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد می پردازد. هدف اصلی از این بررسی، شناخت وضعیت جهت گیری عام گرایانه در جامعه مورد مطالعه و عوامل اقتصادی و اجتماعی تاثیرگذار بر آن است. مطالعه به شیوه پیمایشی و با ابزار پرسش نامه انجام شده است. جمعیت آماری پژوهش، افراد 15 سال و بالاتر ساکن شهر یاسوج می باشد که براساس فرمول لین، تعداد 385 نفر به عنوان نمونه انتخاب و مورد مصاحبه قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که متغیرهایی چون سطح سواد فرد، سطح سواد پدر، سطح سواد مادر، پایگاه اقتصادی اجتماعی (متغیرهای مستقل) ارتباط معنی داری با متغیر وابسته (جهت گیری عام گرایانه) دارند. همچنین سن و جهت گیری عام گرایانه رابطه معکوسی با هم دارند. میزان استفاده از اینترنت رابطه (مستقیم) معنی داری با جهت گیری عام گرایانه پاسخ گویان داشته است و دیگر وسایل ارتباطی و جهت گیری عام گرایانه رابطه معنی داری نداشته اند. متغیرهای اعتماد اجتماعی، جنسیت، وضعیت شغلی، وضعیت تاهل و درآمد رابطه معنی داری با جهت گیری عام گرایانه نداشته اند. آزمون رگرسیون نشان داد که متغیرهای مستقل در مجموع دارای ضریب همبستگی 353/0 با متغیر وابسته جهت گیری عام گرایانه بوده اند.
    کلیدواژگان: جهت گیری عام گرایانه، پایگاه اقتصادی اجتماعی خانوار، اعتماد اجتماعی، وضعیت شغلی، جنسیت، کاربری اینترنت
  • مسعود حاجی زاده میمندی، اکبر زارع شاه آبادی، محمود لعل سجادی صفحات 124-144
    هنجارهای اجتماعی، مقررات و انتظاراتی هستند که از طریق آن جامعه رفتار اعضای خود را هدایت می کند. رعایت هنجارهای اجتماعی موجب افزایش حمایت اجتماعی، همکاری و مشارکت در فعالیت ها و در نتیجه بهبود اوضاع سازمان و بالطبع رضایت شغلی افراد می گردد. هدف مقاله حاضر بررسی رابطه بین رعایت هنجارهای اجتماعی و رضایت شغلی در معلمان شهر مشهد می باشد.
    روش پژوهش در این مطالعه، پیمایش و به لحاظ زمانی مقطعی می باشد. جمعیت آماری تحقیق معلمان شهر مشهد بوده که تعداد 298 نفر از آن ها از طریق فرمول کوکران و به روش نمونه گیری طبقه ای نسبی مورد بررسی قرار گرفته اند. داده ها با استفاده از پرسش نامه محقق ساخته برای اندازه گیری هنجارهای اجتماعی و پرسش نامه استاندارد رضایت شغلی که اعتبار آن ها به روشی محتوایی و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ اندازه گیری شد جمع آوری شده است.
    براساس نتایج این تحقیق، میانگین نمره رعایت هنجارهای اجتماعی 5/70 و میانگین نمره رضایت شغلی پاسخ گویان 54/68 بوده است. متغیرهای جنس، سن و سطح تحصیلات تاثیر معناداری بر رضایت شغلی نداشته اما تاهل، مقطع تحصیلی و رعایت هنجارهای اجتماعی و ابعاد آن بر رضایت شغلی تاثیر معناداری داشته است. تحلیل رگرسیون نشان می دهد که پنج متغیر سابقه کار، جنسیت و هنجارهای کنش مشترک، احساس اثربخشی و ارزش زندگی حدود 18درصد واریانس رضایت شغلی معلمان را تبیین می کنند.
    کلیدواژگان: هنجارهای اجتماعی، رضایت شغلی، کنش مشترک، احساس اثربخشی، معلمان، مشهد
  • مهدی ابراهیمی صفحات 145-153
    کتاب بازاندیشی سیاست اجتماعی، اهمیت سیاست اجتماعی در فراهم آوردن رفاه را مورد ارزیابی قرار داده و درکی انتقادی از چگونگی شکل گیری این سیاست ها، با عطف نظر به مقوله جهانی شدن، به دست می دهد. دغدغه اصلی نویسنده کتاب، ظرفیت سیاست گذاری در حمایت از گروه های مطرود، دربرگیری آن ها و پیشگیری از شدت یافتن روندهایی است که سمت وسویشان به حاشیه راندن این گروه هاست. وی بدین منظور، چارچوبی عملی و هنجارین از سیاست گذاری اجتماعی پیش کشیده که بر سنت ها، هنجارها و ارزش های ملی تاکید دارد و نیز این که مبنای سیاست گذاری عمومی باید انگاشتی از مسئولیت پذیری دولت برای توسعه قابلیت های مردم باشد. ارزیابی چارچوب های سیاست اجتماعی در این کتاب، با توجه ویژه به مسائلی چون دسترسی، کیفیت، تناسب و مشارکت صورت گرفته است. نویسنده در عین حال، رویکردهای پسماند، گزینشی، تبعیض آمیز و طردگرایانه به سیاست اجتماعی را به نقد کشیده است.
|
  • Z. Kazemi, S. Niyazi Pages 3-23
    Models and developmental ideas have been disseminated widely around the world and they have become important element for ideational and behavioural change. Pattern of marriage in Iran not only become influenced by internal elements such as modernization, urban living, geographic mobility, high levels of education and knowledge but also it has been changed through external elements such as developmental idealism from structural and functional point of view and gradually it becomes similar to modern pattern of marriage in industrial societies. The aim of this study was to evaluate the effect of cultural and basic variables on pattern of marriage. This is a survey-method research and has been carried out using questionnaire on 400 people between 17-50 years of age. The findings of this study indicate that with the increase of developmental idealism, pattern of marriage becomes more modern, and that there is also significant relationship between gender, age, income, ownership, education, value priorities, the use of mass media and pattern of marriage. Moreover the results show that only gender, age, income, developmental idealism, value priorities and the use of mass media entered in multivariable regression equation, and these variables could explain 73 percent of dependent variables variance. Gender had highest direct and total effect on pattern of marriage
    Keywords: Cultural Variables, Marriage Pattern, Shiraz, The Mass Media, Developmental Idealism
  • A. Zolfaghari, L. Soltani Pages 24-50
    Both in developed and developing countries ethnic identity has turned into a global problem today. Ethnic identity is only one of the several identities which has important role in defining and redefining the individual. Employing Giddens's theory of lifestyle and identity this research attempts to
  • M. J. Zahedi, A. Bayranvand Pages 51-73
    Participation provides conditions in which all citizens regardless of their ethnic affiliations, personal beliefs, or interests can affect all social phenomena in proportion to their degree of skills and mental capacities. One important aspect of participation is political participation.Establishing a democratic system requires an appropriate social and cultural basis. Hence the scientific study of these fields can also pave the way for achieving democracy. Such a study aims at identifying and introducing appropriate patterns of political participation for the social system in the country. Actions, communications and the levels of political participation of individuals in any society are largely influenced by their social and economic differences. Hence this research attempts to answer such vital question; to see if there is any significant relationship between the research variables: social and economic status and the kind of attitudes toward the political participation. The research type is quantitative and methodology of the study is sample survey. The dependent variable is political participation which is measured at six levels: level of party and electoral activity, contact with authorities, sending messages to the officials, action to solve problems, protest action, and ballot action. The independent variable is social and economic status that has been calculated with three indicators: literacy level, income, and occupational status. The questionnaire was the main tool for data.
  • K. Bazzi, A. Kiani, Y. Hanifi, Asl, A. Razi Pages 74-102
    Social capital as a key factor in the different dimensions of community development is the subject of this research. Social capital is so important that has influence, from different aspects, on growth and development processes of a society. Considering recent world developments (especially at the level of the Middle East region) and with regard to applying different pressure on the country from foreign governments, which are in line with hostile instances and their exceeding goals, the discussion of maintaining and preserving the borders of the country in contrast to these pressures can be considered as a decisive subject. According to this topic, the issue that this research studies in the first dimension is based on the jacob's theory in that it preserves and enhances the quality of life in one place. In doing this, the social capital factor plays a role more important than that of formal institutions (forces and police protection.) According to this idea and in the second dimension, with the assumption of high social capital in rural areas than urban centers, the inappropriate thought of growth of urban areas with the cost of villages being evacuated is considered in the border areas that will be incompatible with the geopolitical needs. As a result, according to this dimension in this study, the concept of social as a factor dicisive in line with policy maker fate with as emphasis on maintaining and preserving the boundaries is assumed and this is the most important research goal. For achieving research objectives andexamine and explain the individual's ethnic identity as seen in their life styles. Statistical population of the research includes young people between 18 to 30 years of age who have Kurdish ethnic identity in the city of Mahabad. Sampling process was conducted through multistage cluster sampling method with the volume of 300 persons. The survey data was collected through the questionnaire and analyzed by the SPSS software. The results show that there is a meaningful relationship between lifestyle and ethnic identity in that the more modern lifestyle in a society, the less ethnic identity individuals tend to hold. In addition, there is a meaningful relationship between educational and socio-economic status with ethnic identity; while, there is no relationship with other background variables such as age and gender.
    Keywords: Ethnicity, Identity, Social Identity, Ethnic Identity, Life Style
  • A. Mirfardi Pages 103-123
    Value orientation is a symbol of thought foundation in each society. This study, investigate the socio-economic factors influence on the universalistic value orientation of Yasouj residents. The main aim of this study is the recognition of the degree of universalistic orientation in the mentioned society, and factors affecting such orientation. This study has been conducted via survey method and the questionnaire technique. The statistical society is people 15 years of age and older residing in Yasouj. The sample size was determined based on the Lin sampling formula, and 385 cases were selected and interviewed. The data were analyzed via SPSS software. The analysis showed that there is significant relationship between universalistic orientation (dependent variable) and education level, father education, mother education, socio-economic status (independent variables). There is negative relationship between age and universalistic orientation. Among the mass media, only the use of the internet had negative relationship with universalistic orientation. The other independent variables (such as social trust, gender, job situation, marital situation and income) had not significant relationship with universalistic orientation. Regression test showed that independent variables, totally, had (r=0/353) correlation with dependent variable.
    Keywords: Universalistic Orientation, Social Factors, Economic Factors, Yasouj, Iran
  • M. H. Meimandi, A. Z. Shahabadi, Seyed M. L. Sajadi Pages 124-144
    The paper aims to study the relationship between conforming to social norms and job satisfaction of the teachers working in the city of Mashhad. Social norms are regulations and expectations that guide behavior of the members of a society. The act of observing social norms results in an increased rate of social support, cooperation and participation in common activities and paves the way toward achieving the organizational goals, which in turn results in job satisfaction of the members. This is a cross-sectional survey-method research. The sample size, in accordance with Cochran formula, is 298 teachers, and sampling technique is proportional classification. The data was collected by the standard job satisfaction questionnaire (Brayfild & Rothe) that measured validity via content validity technique. The reliability was measured by chronbach's alpha. The findings showed that the median for scores of social norms observance was 70.5 and for job satisfaction it was 68.54. The variable of marriage, teaching level, social norms and also its dimensions had meaningful relationships with jobs satisfaction. There were not found any meaningful relationships between the variables of sex, age and the level of education with job satisfaction. The regression analysis showed that the variables of work background, sex, common action, the sense of efficiency and life value, explained 18 percent of job satisfaction variation.
    Keywords: Social Norms, Job Satisfaction, Shared Action, Sense of Efficiency, Teachers, Mashhad