نشریه مطالعات جامعه شناختی
پیاپی 23 (تابستان 1383)

در این مقاله چگونگی پیوند بین ساختار خانواده و مشارکت اجتماعی بررسی وتحلیل شده است هدف این بررسی بیان خاستگاه نظری این دو مفهوم به منزله مفاهیم کلیدی در ادبیات علوم اجتماعی از حیث نظری و نیز چگونگی سنجش علمی آنها و در نهایت آزمون تجربی ارتباط بین آن دو حوزه مورد مطالعه است در آغاز خاستگاه های نظری و جایگاه این دو مفهوم در اندیشه برخی از نظریه پردازان علوم اجتماعی ارائه گردیده است سپس ابعاد نظری ساختار خانواده و مشارکت اجتماعی در ادبیات جامعه شناسی کاوش شده است این ابعاد به وجود نوعی رابطه بین دو مفهوم دلالت دارند با بیان مولفه های مربوط به ساختار خانواده در دو نوع شیوه ترتیبی مبتنی بر اقناع گرایی و استبدادگرایی ونیز تعیین سطوح و اجزای مربوط به مشارکت اجتماعی تعریف عملی و آزمون تجربی آنها امکان پذیر و با جمع آوری داده های لازم از حوزه مورد مطالعه ارتباط بین آن دو اندازه گیری شده است استنباط آماری از داده ها وجود نوعی همبستگی معنا دار در سطح اطمینان 99% بین دو متغیر ساختار خانواده ومشارکت اجتماعی را نشان می دهد

اقناع غایت هر ارتباط اعم از انسانی یا رسانه ای است دستگاه های عظیم رسانه ای گرفته و هزینه های بسیار صرف می شود ودر پایان نتیجه نهائی با میزان اثر گذاری بر برخی مخاطبان سنجیده می شود و آن گاه که این فرایند در حد اعلی تحقق می پذیرد گفته می شود اقناع صورت یافته است اقناع در زمره آثار زیر پوستی در حوزه ارتباطات است که ورای ظواهر قدرت و یا حتی اقتدار صورت می گیرد مخاطبان چنانچه به اقناع رسند انگیزه های درونی می یاند وخود رسولان اندیشه یا هر پیام ارتباطی خواهند شد در این نوشته کوشش می شود تا اقناع و حدود آن شناخته شود نظریه های موجود در این زمینه بررسی مراحل تحقق اقناع شناخته و نقد شوند و در نهایت شرایط اساسی تحقق اقناع باز شناخته شود

مناسبت ادبیات جامعه شناسی در ارجاع به تجربه مدرنیته دایر مدار مقاله حاضر است تجربه ای که دو سوی دارد مدرنیزاسیون و مدرنیسم به عبارت دیگر فرایند های مکمل اقتصادی و فرهنگی امکان عمل مدرن را فراهم می آورند بنابراین پرسش از نقش ادبیات در تکوین جامعه شناسی ایران با این دیدگاه تئوریک پاسخ داده شده که گزارش نویسندگان بعنوان فراهم آورندگان لایه ذهنی واقعیت تجدید ناگزیر در فرآوری عمل مدرن و متعاقبا در تکوین جامعه شناسی اثر گذار بوده است زیرا جامعه شناسی بعنوان یک علم مقوم بر تجریه جدیدی است که ادبیات یک بعد از آن را فراهم آورده است بدین منظور آثار هدایت آل احمد دولت آبادی و درویشیان برگزیده شد و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی به مفهوم شناسی و مقوله بندی این مفاهیم در تناظر با لایه هایمدرنیزاسیون و مدرنیسم اقدام گردید گزارش نویسندگان فوق الذکر حاکی از آن بود که اگر چه آغاز گاه تجربه مدرنیته در ایران با توازن همراه بوده است اما به مرور سویه عینی بر سویه ذهنی سبقت گرفته و موجبات عدم تعادل آن را فراهم آورده است چنانچه نسبت مولفه فرهنگ به اقتصاد در آثار هدایت آل احمد دولت آبادی و درویشیان به ترتیب برابرب 1/1‘ 1/2‘1/3‘1/5 است این روند حاکی از تعمیق تاریخی عدم تعادل در تجربه مدرنیته است

نخستین قدم در برنامه ریزی توسعه منطقه ای شناسائی وضع موجود آن مناطق است که این شناسائی مستلزم تجزیه و تحلیل بخشهای مختلف اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی آن است برای تخصیص اعتبارات و منابع میان مناطق مختلف شناسائی جایگاه آن منطقه در بخش مربوطه و رتبه بندی سطوح برخورداری از مواهب توسعه ضروری است جهت رتبه بندی بخشهای مختلف اقتصادی اجتماعی و فرهنگی روش های متفاوتی وجود دارد که الزاما جوابهای یکسانی در پی ندارد در میان این روش ها آنالیز تاکسونومی باتلفیق نمودن شاخصهای مختلف توسعه درجه توسعه یافتگی آن مناطق را مشخص می کند پژوهش حاضر 16 نقطه شهری استان گلستان و 9 شهرستان این استان را با توجه به شاخصهای متعدد مسکن و ساختمان تاسیسات و تجهیزات شهری فرهنگی نیروی انسانی و آموزشی به صورت مجزا و ترکیبی از لحاظ سطوح توسعه یافتگی رتبه بندی کرده و را ارائه روشی جدید توسعه بین بخشی و تعیین نقاط حد بحرانی و جایگاه مراکز سکونتگاهی راهبردهای بخشی و ترکیبی جهت رسیدن به توسعه را ارائه نموده است

بوردیو نظریه پرداز و روش شناسی چند بعدی است هدف او گذشتن از دو گانگی های مرسوم جامعه شناختی بوده است دوگانگی هایی چون ذهن گرائی و عین گرائی سمبولیسم و ماتریالیسم ساختار و عاملیت تحلیل خرد و کلان مقاله حاضر به بررسی دیدگاه های بوردیو و منابع تاثیر گذار بر دیدگاه او اختصاص یافته است در این مقاله نویسنده ابتدا به نقش رویکرد ساختار گرایی بوردیو اشاره می کند و سپس به توضیح مفاهیمی چون طبیعت ثانوی عرصه سرمایه های نمادین می پردازد

در حال حاضر سر نوشت خانواده های مهاجر افغانی از حیث بازگشت یا ابقای آنان در ایران مساله نگران کننده این خانواده ها و دل مشغولی دولتمردان ایرانی در اتخاذ تصمیم مناسب در مورد آنهاست مهاجرت مردم افغانستان به کشورهای همسایه خاصه ایران نوعی مهاجرت اجباری ناسالم است که با آسیب و تخریب روحی و روانی اعضای خانوادهای مهاجر توام بوده است مقاله حاضر بر اساس یافته های حاصل از مطالعه ای پیمایشی در باب علل و عوامل عدم بازگشت 400 خانواده مهاجر افغانی در شهرک مهاجر نشین (افغانی) گلشهر مشهد تدوین یافته است نتایج این مطالعه نشان می دهد که صرف نظر از جنگ و ناآرامی های داخلی بعنوان متغیر کلیدی در تحلیل این مهاجرت بازگشت یا عدم بازگشت مهاجرین افغانی تابعی از وابستگی وتعلق به ارزشها و هنجارهای جامعه مبدا و مقصد مهاجرت است گذر سالهای زیاد و گسرتش وابستگی ها و تعلقات مادی و غیرمادی (شغلی تحصیلی مذهبی خانوادگی و مذهبی و...) به جامعه میزبان سبب فراموشی و گسستن از تعلقات و ارزشهای جامعه مبدا(افغانستان) شده است این مقاله تلاشی است برای تشریح ویژگی ها ابعاد و گونه های مهاجرت افغانی ها و عوامل عدم بازگشت آنها با اتکا بر وابستگی ها و تعلقات به شرایط اجتماعی در جامعه مبدا و مقصد مهاجرت

ناآرامی و تنش به عنوان نوعی رفتار تعارضی که در کارخانجات به وقوع می پیوند دارای پیامدهای منفی اجتماعی اقتصادی وحتی سیاسی امنیتی است مطالعه این ناآرامی ها و تنشها و نیز بررسی ریشه ای این کشمکشها در روابط صنعتی و دلایل ایجاد تضاد بین نظام کارخانه ها و کارگران و...ازجمله موضوعات اساسی جامعه شناسی صنعتی است تحقیق حاضر در صدد پاسخگویی به این سئوال اصلی است که علت بروز ناآرامی ها و تنشهای کارگری در مراکز تولیدی و کارگری در مراکز تولید و کارگری استان مازندران چیست؟ برای پاسخگوئی به این سئوال از چارچوب نظری دیدگاه بسیج منابع استفاده شده است از نظر نوع مطالعه تحقیق حاضر به صورت پیمایشی انجام پذیرفته است واحد تحلیل آن فرد کارگر بوده و سطح آن نیز سطح خرد است محدوده مکانی تحقیق حاضر را استان مازندران و محدوده زمانی آن را زمستان سال 1378 تشکیل می دهد جامعه آماری این تحقیق را کلیه مراکز تولیدی و کارگری استان تشکیل می دهند که طی 5 سال گذشته یکی از انواع تنش (تجمع در بیرون از کارخانه تجمع در درون کارخانه تعطیلی در کار صدمه زدن به کارخانه و گروگان گیری مدیر) در آن به وقوع پیوسته است با توجه به معدود بودن تعداد مراکز تولیدی و کارگری مرتبط با موضوع(9 واحد) واحدهای مذکور به صورت تمام شماری مطمح نظر قرار گرفته اند از طرف دیگر با توجه به اینکه واحد تحلیل کارگر بوده لذا برای تعیین حجم نمونه از روش نمونه گیری طبقه ی نسبی استفاده شده است برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز پرسشنامه مورد استفاده قرار گرفت نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چند متغییری نقش(سهم) عوامل موثر بر میزان تنش را نشان می دهد عوامل مذکور عبارتند از 1)میزان تاثیر سن 2) تحصیلات 3) حقوق و دستمزد4) سابقه کار5) دیر کرد در پرداخت حقوق6) ناکامی 7) تبعیض و نابرابری8) هزینه شرکت در ناآرامی 9) احتمال موفقیت اعتراض10) تضاد

در این مقاله جهت درک و تبیین دموکراسی خواهی ایرانیان یک طرح نظری پینشهاد شده است این طرح نظری علل ساختاری را برای تبیین دموکراسی کافی ندانسته و تکیه بر علل ارادی را برای توضیح دموکراسی لازم می داند از این رو این مقاله ابتدا کوشش کرده علل معرفی شده در نظریه های جامعه شناسی دموکراسی را معرفی کند سپس با الهام از روش شناسی ریمون بودون و بر مبنای یک رویکرد ترکیبی با تفکیک علل ساختاری زمینه ای از علل ارادی و موثر طرح نظری خود را معرفی کند هدف از این طرح نظری خود را معرفی کند هدف از این طرح نظری یافتن پاسخی روشن درباره روند دموکراسی خواهی ایرانیان است

این مقاله که حاصل تحقیق میدانی است ویژگی های کار آفرینی دانش آموختگان را در بخشهای مطبوعاتی جامعه مورد بررسی قرار داده است و با این جهت گیری که دانش آموختگان رشته های مختلف دانشگاهی به ویژه رشته های علوم انسانی باید نقش ممتازی درتوسعه مطبوعاتی کشور داشته باشند مطالعات آن آغاز شده است لذا با انتخاب حجم نمونه ای بر اساس فرمول مربوطه به تعداد 286 نفر از شاغلین در عصره نشریات ومطبوعات مستقر در شهر تهران به بررسی تجربی سوالها و فرضیه های تحقیق پرداخته است ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بوده و سئوالات باطیف لیکرت تنظیم شده است در این تحقیق علاوه بر شناسائی مشخصات فردی شاغلین در مطبوعات به ویژگی هایی از جمله دارا بودن مدارک دانشگاهی داشتن انگیزه فردی ریسک پذیری مهارت فردی خلاقیت و سایر ویژگی های کار آفرینانه توجه شده است بررسی تجربی نشان داده است که بین ویژگی های کار آفرینی با دارا بودن آموزشهای رسمی دانشگاهی ریسک پذیری داشتن مهارت فردی و خلاقیت رابطه معنی داری وجود دارد و در این میان سهم دانش آموختگان رشته های علوم انسانی در توسعه مطبوعات و نشریات کشور بیش از سایر دانش آموختگان در رشته های دیگر دانشگاهی بوده است

هدف از پژوهش حاضر بررسی میزان تاثیر تحصیلات و شغل والدین منشا روستائی داشتن و شغل کشاورزی پدران بعنوان تبار اجتماعی بر موفقیت تحصیلی و عملکرد شغلی دانشجویان کشاروزی دانشگاه تهران است شاخصهای موفقیت تحصیلی دانشجویان عبارتند از معدل دیپلم معدل لیسانس قبولی در کارشناسی ارشد و عملکرد تحصیلی (میانگین نمرات کل تعداد واحدهای مردودی و ترمهای مشروطی) در نظر گرفته شده و عملکرد شغلی بر اساس نظر سنجی از کارفرمایان صورت گرفته است داده های مورد نیاز از طریق ارسال پرسشنامه باری کلیه فارغ التحصیلان گرد آوری گردیده است بدین ترتیب 655 پرسشنامه از فارغ التحصیلان و 513 پرسشنامه از کارفرمایان جمع آوری شد نتایج حاصل از رگرسیون نشان داد که بین تحصیلات مادر با t محاسبه شده 2/258 با موفقیت تحصیلی معدل دیپلم و تحصیلات پدر با t محسابه شده 3/359 با موفقیت تحصیلی معدل لیسانس رابطه معنی داری وجود دارد رابطه خاستگاه سکونتی (منشا روستائی داشتن) و شغل کشاورزی پدران با موفقیت تحصیلی و عملکرد شغلی تایید نشد ضمنا هیچیک از سازه های تبار اجتماعی با عملکرد شغلی رابطه معنی داری نشان نداد بنابراین فرض اینکه چنانچه دانشجویان کشاورزی از بین افرادی که سابقه زندگی و یا شنائی با روستا و کار کشاورزی داشته باشند در تحصیل و حرفه کشاورزی موفق ترند درست نیست این تحقیق نشان داد که تفاوت معنی داری بین محل تولید دانشجویان (روستا شهر مرکز استان و تهران) از نظر عملکرد شغلی و موفقیت تحصیلی وجود ندارد