فهرست مطالب
فصلنامه شیعه شناسی
پیاپی 23 (پاییز 1387)
- 234 صفحه، بهای روی جلد: 9,500ريال
- تاریخ انتشار: 1387/12/25
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحه 7فقه سیاسی شیعه، بخشی از فقه عمومی است که از مبانی معرفتی مشترکی برخوردار است. توجه به تفاوت های دو نوع عقل گرایی متصلب و تحول پذیر در مبانی معرفتی فقه شیعه و الزامات و نتایج هر یک، اهتمام محوری مقاله حاضر است. در این راستا با تفکیک ساختاری دو نوع از عقل گرایی در سنت فقهی شیعه، استدلال کردیم که تنها چنان عقل فقهی ای می تواند مقتضی متحول سازی فقه سیاسی از درون گردد که از ظرفیت های تکامل پذیری تاریخی برخوردار باشد. در مقابل، هرگونه عقل گرایی در فقه که در مقابل تکامل پذیری قرار گیرد، ابزار مناسبی برای پویاسازی فقه سیاسی نخواهد بود. عدم توجه به عقل فقهی تحول پذیر و منحصر کردن عقل گرایی در فقه شیعه به عقل متصلب، مهم ترین امتناع در عقل گرایی در حوزه فقه سیاسی است و در مقابل، توجه به عقل تحول پذیر در وضعیت ما قبل شرع، از اقتضاهای عقل گرایی در فقه سیاسی شیعه است.
کلیدواژگان: اقتضای عقل گرایی، امتناع عقل گرایی، فقه سیاسی شیعه، اصاله الاباحه -
صفحه 43نوشتار حاضر به توضیح دیدگاه های فلسفه اجتماعی آیت الله سیدمحمدباقر صدر، نظریه پرداز برجسته اقتصاد، فلسفه و فقه اسلامی / شیعی معاصر می پردازد. از ایشان مکتوب مستقلی در زمینه فلسفه اجتماع و یا فلسفه تاریخ موجود نیست; ولی آرای اجتماعی او را می توان در ذیل آثار پراکنده ایشان، از جمله مباحث تفسیری تاریخی وی که در اوایل انقلاب اسلامی ایران (1357) طرح شده، مطالعه نمود. حاصل این مقاله این است که صدر در عرصه فلسفه اجتماع، نظریه ابداعی مستقلی ارائه نکرده است: در برخی از مسائل به اقتباس از آرای بعضی از فلاسفه بزرگ معاصر خود پرداخته و در برخی دیگر، دیدگاه ناهمخوانی عرضه کرده است.
کلیدواژگان: اندیشه اجتماعی، تفسیر اجتماعی، فلسفه اجتماع، محمدباقر صدر -
صفحه 65مسلمانان پس از رحلت رسول اعظم(صلی الله علیه وآله) و با توسعه سرزمین های اسلامی، به فرقه های گوناگون تقسیم شدند و به تدریج انحرافاتی در عقاید آنها پدیدار شد. ائمه(علیهم السلام) که جانشینان رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در میان امت اسلامی هستند، به مقابله با این انحرافات پرداختند و در زمان های مناسب، عقاید نادرست ایشان را بیان فرموده، مطلب حق را ادا می کردند. امام رضا(علیه السلام)که در دوران خلافت مامون (از طرفداران مکتب اعتزال) در پایتخت زندگی می کردند، با فرقه های مختلف مواجه بودند; از جمله آنها فرقه های واقفیه، غلات، متصوفه، معتزله، مجبره و مفوضه بودند که این مقاله به بیان شیوه مقابله آن حضرت با این فرقه ها پرداخته است.
کلیدواژگان: فرقه های کج اندیش، روش مواجهه امام رضا (ع)، غلات، واقفیه، معتزله، متصوفه، مفوضه -
صفحه 105یکی از جدیدترین آثاری که خاورشناسان و قرآن پژوهان غیرمسلمان درباره قرآن و معارف والای آن در سال های اخیر تدوین نموده اند، دائره المعارف قرآن لیدن است. این دائره المعارف طبق بیان سرویراستار آن، خانم جین دمن مک اولیف دارای هزار مدخل بوده و از سال 2000 میلادی تاکنون پنج جلد آن انتشار یافته است.
نویسندگان قرآن پژوه این دائره المعارف، نظرات و دیدگاه های متفاوتی درباره موضوعات قرآنی نظیر مصدر قرآن، تاریخ جمع و تدوین آیات، ادبیات و ساختار قرآن، تحریف قرآن و معارف و محتوای قرآن کریم ابراز کرده اند که در برخی موارد، اصول و مبانی شیعه را مورد هجمه قرار داده، اظهار نظرهای بی پایه و اساس و غیر عالمانه ای را بیان داشته اند.
لذا این مقاله بر آن است با رعایت اصل انصاف و واقع نگری، به نقد علمی و محققانه دیدگاه های خاورشناسان و نویسندگان دائره المعارف قرآن لیدن بر اساس آرا و مبانی شیعه بپردازد تا سهمی در تبدیل فضای تاریک اتهام ها به فضای روش واقع نگری جامعه بشری به این کتاب آسمانی داشته باشد.
کلیدواژگان: دائره المعارف قرآن لیدن، مبانی شیعه، عالمان شیعه، تفاسیر شیعه، خاورشناسان -
صفحه 145مذهب شیعه که نظام اعتقادی خود را بر سنت و سیره معصومین(علیهم السلام)استوار ساخته است، انسان را به عدالت، آگاهی، اندیشه و اجتهاد فرا می خواند; از این رو مذهب شیعه در ایران به دلیل گوهر انسانی و عقلانی خود، به عقاید اصیل ایرانی محتوا و جهت می بخشید.
در چنین ترکیب و پیوندی بود که انسان ایرانی، هویتی تازه یافت و به تدریج عناصر متعالی و تاریخی تشیع در فرهنگ و آداب و رسوم مردم بروز کرد. روح هنرمندان و معماران ایرانی به تشیع روشن گردید; لذا دست به آفرینش فضاهایی زد که از روح و ماهیت تشیع سرشار بود. معماری مسجد به عنوان محمل بروز چنین عقایدی از ظرایفی در طراحی برخوردار گشت که درک آنها جز با شناخت دقیق مبانی اعتقادی شیعه امکان پذیر نیست. بدون شک این اعتقادات در تمامی اجزا و عناصر مسجد شامل جانمایی و ارتباطات فضایی، تزئینات، میزان نور، رنگ، مقیاس و سایر عناصر مساجد تاثیر گذاشته و نمایان گشته است; با این حال در این پژوهش، جهت وصول به نتیجه ای واضح تر، دوازده نمونه از مساجد شیعی و نیز دوازده نمونه از مساجد اهل سنت از لحاظ چگونگی ارتباطات فضایی مورد بررسی تطبیقی قرار می گیرد و اصولی که در مراتب فضایی و نحوه حرکت آدمی در مساجد رعایت می شود، معرفی می گردد.
کلیدواژگان: مذهب تشیع، ارتباطات فضایی، مساجد شیعی -
چگونگی اسناد اضلال و هدایت به خداوند با تاکید بر نظر علامه طباطباییصفحه 175بحث از مشیت خداوندی، مستلزم تببین مسئله قضا و قدر است. اسباب اختلاف عقاید در مسئله قضا و قدر نیز به سبب اموری چون مذاق و مشرب، عقاید پیش از اسلام، نحوه معاشرت، علما و... بوده است; ضمن آنکه بحث از این مسئله به دوره خاصی محدود نمی شود و همواره طی دوره های مختلف مطرح بوده و خواهد بود، تا به سبب آن «راسخان در علم» از مقلدان متمایز و نمایان گردند; براین اساس، هر کس از زاویه ای به این مسئله نگریسته و بدین شکل، فرقه هایی ایجاد شده است.
در این مقاله تعبیر قرآنی «من یشاء» در آیاتی که به هدایت و اضلال بندگان اشاره دارد، با تاکید بر نظر علامه طباطبایی مورد بررسی قرار گرفته و طی آن معلوم شد از این منظر متعلق مشیت، خواست حقیقی بندگان است که در پرتو مشیت الهی تحت سلسه ای از سنن صورت می پذیرد. از نظر وی، نفوذ مشیت الهی گرچه از طریق سلسله مراتب علی و معلولی تبیین می گردد، مالکیت مطلق خداوند نسبت به کل هستی، بنده و فعل او را نیز به طور مستقیم در پیوند با مشیت الهی قرار می دهد; اما این مشیت بر اساس سنن الهی و متناسب با زمینه سازی بندگان به فعل آنان تعلق می یابد و سبب جبر و تفویض نمی گردد.
کلیدواژگان: قضا و قدر، مشیت الهی، سنن الهی، اضلال و هدایت الهی، علامه طباطبایی -
صفحه 199ادبیات در قلمرو شعر و شاعری در میان شیعیان از آغاز، مرتبتی بلند داشته است. شاید مهارت و توانمندی امامان شیعه در سرودن شعر و همچنین تشویق و تکریم آنها نسبت به شاعران متعهد و بااخلاص، انگیزه ای شد تا ابیات و سوگ سروده ها، برای کسب منافع مادی نباشد، بل برای رضایت خدا و دفاع از آل الله بر زبان آید: «لکل بیت بیت فی الجنه» (مجلسی، 1403 ق، ج 44، ص 289); از سوی دیگر، جدال های سیاسی و شورشگری های انقلابی شیعیان در عصر اموی و عباسی، در گسترش و توسعه ادب شیعه مخصوصا در حوزه شعر و شاعری، نقش مهمی ایفا کرده است; بهویژه پس از حادثه عاشورا در کربلا و شهادت مظلومانه امام حسین(علیه السلام) و شماری از خاندان پیامبر(صلی الله علیه وآله) روح حماسی شیعه در قالب نثر و نظم پرشور تجلی یافت; افزون بر آنکه مسئله «غدیر» نیز در این میان جایگاه بلندی در ادب شیعه دارد و غدیریه های فراوانی در قرون اولیه اسلامی سروده شده است. در این مقاله، به نام چند تن از مرثیه سرایان پیشتاز و نمونه ای از شعرشان بسنده می شود.
کلیدواژگان: عاشورا، شیعه، شاعران عرب زبان، اهل بیت، منقبت و مرثیت
-
Page 7Shiite political fiqh is a part of public fiqh, for which reason is considered as a source. In this paper, two types of rationality, evolutionary and inflexible, are distinguished, and their implications for Shiite fiqh are compared. It is argued that only an account of rationality with an evolutionary nature can led to the development of the fiqh from within. An inflexible account of rationality that does not take historical changes and evolution into consideration cannot be of help in this regard. Therefore, Shiite religious scholars should not confine rationality to such an inflexible account.
-
Page 43In this article, Ayatollah Mohammad Bāqir Sadr's views on social philosophy are discussed. Sadr is a prominent Islamic and Shiite scholar in Islamic fiqh, philosophy and economics, but he has not dealt with social philosophy or philosophy of history in a separate piece of work. Nevertheless, whose views in this regard can be found in his various works, including some on the Quran and history written right after the Islamic Revolution of 1979. The author argues that Sadr has no innovative view on social philosophy, and, in some cases, has restated other philosopher's accounts, while having conflicting standpoints, in others.
-
Page 65After Prophet Mohammad's departure from this world, and by the territorial expansion of Islamic society, various deviant sects appeared among Muslims. Shiite Imams, as the Prophet's successors, devoted their lives to spreading righteous beliefs, and combating deviations among Muslims. Imam Redhā, who lived in the capital during the reign of the Caliph Mamoon, an advocate of the Mutazilah, was confronted with a variety of deviant sects including the Shiite Extremists (Qolāt), the Mutazilah, the Wāqefiyya, the Sufis, and the Mofawwadha. In this paper, the ways in which the Imam dealt with such sects is considered.
-
Page 105One of more recent works on the Quran by non-Muslims and Orientalists is the Encyclopaedia of the Quran edited by Jane Dammen McAuliffe, and published in Leiden (the Netherlands). Since 2000, five volumes of the Encyclopaedia has been published, comprising one thousands entries. The authors of the Encyclopaedia have stated a variety of accounts on Quranic topics such as its literary style, content, history and the like, and sometimes have challenged Shiite views, without having sufficient knowledge of the subject. In this paper, the views of the authors have been examined on the basis of Shiite account, from a scholarly perspective.
-
Page 145The Shite faith is based on the Quran and the sunna of the Prophet Mohammad and his twelve successors, calling for justice, awareness and ijtihad. It has given direction and richness to Iranian culture. Combination of Shiite beliefs and Iranian culture gave Iranians a distinct identity, and has led to the flourishing of their culture. Iranian artists and architects have created pieces of art imbued with Shiite spirituality. This has been reflected particularly in Shiite mosques, whose design cannot be understood but through appreciating Shiite beliefs. Various elements in the structure of a mosque such as its spatial relations, decoration and lighting reflect such beliefs. In this study, the authors compare twelve Shiite mosques with twelve Sunni ones, mainly from the spatial relations point of view, in order to investigate the different impacts of the two Muslim denominations on the design of their worship places.
-
Can Guidance and Misguidance be Attributed to God? A Survey of Allāma Tabātabā'ei's ViewsPage 175The issues of God's will and predestination have for a long time attracted the attention of Muslim scholars, who have discussed the subject from various points of view, being influenced by different social and theoretical factors. The dispute over the issues has led to the creation of diverging sects among Muslims. In this paper, those versus of the Quran that attribute the guidance and misguidance of people to God's will are examined, by referring to Allāma Tabātabā'ei's views on the subject. It has been argued that it is ultimately people's own deeds and wish that lead to their salvation or damnation, though this is carried out according to Divine laws and through a chain of causes and effects. Therefore, there is no determinism in the guidance or misguidance of people.
-
Page 199Poetry and literature have been valued very highly among the Shia. It may be said that the Shiite Imam's skill in poetry and their encouraging of true-hearted poets persuaded them to compose for the sake of God, rather than for their own material wishes. On the other hand, the Shiite revolutionary movements of the Umayyad and Abbasid periods provided a rich context for the development of Shiite poetry and literature. This has been so particularly after the event of Ashura and the martyrdom of Imam Hossein (PBUH) and his companions. Another important event that has inspired Shiite poetry and prose during centuries is the event of Ghadeer, when Prophet Mohammad appointed Imam Ali as his successor. Some Shiite elegist and their laments are examined in this paper.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.