فهرست مطالب

پژوهش های انقلاب اسلامی - پیاپی 17 (تابستان 1395)

نشریه پژوهش های انقلاب اسلامی
پیاپی 17 (تابستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/06/20
  • تعداد عناوین: 10
|
  • حسین ارجینی، عیسی مولوی وردنجانی صفحه 7
    پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران مهم ترین مسئله پیش روی رهبران انقلاب، تعیین سازوکارهای اجرائی و حکومتی بود که با تصویب قانون اساسی زمینه برای آن فراهم شد و گروه ها و جریان ها بیشترین تلاش خود را برای به دست گرفتن مناصب حکومتی قرار دادند. نهضت آزادی نیز مانند سایر گروه ها مترصد فرصتی برای به دست آوردن سهم حداکثری در نظام جمهوری اسلامی بود که عرصه انتخابات برای این سهم خواهی فضای مناسبی را فراهم می ساخت. با توجه به اینکه انتخابات در هر یک از قوای مجریه و مقننه، درواقع جهت و مسیر حرکت نظام را مدیریت می کند و در افکار ملت و اهداف انقلاب نیز باعث ایجاد تحولاتی می گردد. پرداختن به فعالیت جریان ها در انتخابات ضروری است. پرسش اصلی پژوهش پیش رو این است که عملکرد نهضت آزادی در سه دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی در هنگام برگزاری انتخابات چگونه بوده است. یافته های تحقیق گویای آن است که این طیف درزمانی تاکید بر تحریم و نامشروع خواندن انتخابات کرده اند؛ گاهی سعی در نفوذ و به دست گیری ارکان حکومت داشته اند و گاهی نیز به تخریب و براندازی نظام پرداخته اند؛ که هرکدام از این رویکردها را در برهه ای از دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی در انتخابات مجلس و ریاست جمهوری علیه نظام به کاربرده اند که مورد بررسی قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: انتخابات، نهضت آزادی، انقلاب اسلامی، احزاب و گروه ها
  • اسماعیل باغبان، بابک پورقهرمانی صفحه 35
    امروزه تحریم ها به عنوان چالشی جدی مطرح گردیده است که جامعه ی بین المللی ازجمله کشور جمهوری اسلامی ایران را با مشکلات فراوانی مواجه نموده است، بدین مفهوم که در موارد حاد این قضیه بسیاری از حقوق بنیادین انسان ازجمله حق حیات وی را تهدید می نماید؛ چراکه برخی از تحریم ها به ویژه تحریم های اقتصادی چه بسا کشورهای مورد هدف را ازنظر غذا، دارو و... در تنگنا قرار دهد و به سبب آن حیات شهروندان بی گناه در پرتو تحریم های یک جانبه با چندجانبه به خطر افتد؛ که به نظر می رسد در این موارد بتوان آن را تداعی گر جنایت علیه بشریت دانست. درواقع بحث اصلی آن است که تحریم های اقتصادی می توانند به عنوان جنایت علیه بشریت تلقی گردند یا نه؟ می توان مفروض داشت تحریم هایی که هوشمند نباشند و از هدفمندی لازم برخوردار نباشند می توانند منجر به قتل و کشتار گردند و به نوعی جنایت علیه بشریت تلقی شوند. مقاله پیش رو با یاری جستن از روش تحلیلی استنتاجی به بررسی امکان سنجی تحریم های اقتصادی به مثابه ی جنایت علیه بشریت می پردازد.
    کلیدواژگان: تحریم، جنایت علیه بشریت، قتل، تحریم هوشمند
  • علی اکبر جعفری، فهیمه رحیمی خویگانی صفحه 51
    تلاش ایرانیان در راه دستیابی به دانش هسته ای از دوره ی پهلوی دوم آغاز شد. تاریخ هسته ای ایران را به طور خاص می توان به دو دوره ی قبل و بعد از پیروزی انقلاب تقسیم کرد. این فعالیت ها در سال های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی افت و خیزهای فراوانی داشت.
    فعالیت های هسته ای ابتدا و در زمان دولت موقت، به خاطر تصمیم های برآمده از ناآگاهی مسئولان وقت و عدم تعهد کشورهای غربی نسبت به قراردادهایشان تعطیل شد اما بعد از مدت کوتاهی فعالیت های هسته ای از سر گرفته شد. این مقاله در پی آن است که تلاش های هسته ای ایران در سال های آغازین پیروزی انقلاب اسلامی و سال های بسیار سخت دفاع مقدس را با دیدی توصیفی تحلیلی مورد کنکاش و دستاوردهای هسته ای ایران در این دو دهه را مورد بررسی قرار دهد.
    کلیدواژگان: انرژی هسته ای، انقلاب اسلامی ایران، دولت موقت، دفاع مقدس
  • فریبا جوادی نژاد، مهرداد نوابخش، علیرضا کلدی صفحه 73
    مقاله حاضر به مطالعه سیاست ها و الزامات فرهنگی تحقق اقتصاد مقاومتی در ایران می پردازد. اقتصاد مقاومتی روشی برای مقابله با تحریم ها علیه یک منطقه یا کشور تحریم شده می باشد. اقتصاد مقاومتی به معنای اقتصاد خودکفا، مولد، مستقل و شکوفایی که در برابر همه فشارها بتواند مقاومت کند و ستون های جامعه را به استواری محافظت نماید. نخستین مفهوم قابل استنباط از اقتصاد مقاومتی این است که ما در جهانی زندگی می کنیم که دشمن در عرصه های مختلف حضور دارد؛ یکی از این عرصه ها، فعالیت اقتصادی است. به عبارت دیگر در یک میدان رقابتی، تعاملی و تخاصمی قرار داریم که می بایست جهت نیل به اهداف این فضا را مدیریت کنیم. از این رو وقتی می گوییم اقتصاد مقاومتی یعنی اینکه ما می خواهیم از حیثیت و هویت خودمان در مقابل دشمن یا رقیب دفاع کنیم و باید هر الزامی را که این مقاومت و دفاع نیاز دارد، وارد برنامه ریزی و استراتژی های اقتصادی خود کنیم. اقتصاد مقاومتی با اقتصاد اسلامی بیگانه نیست، بلکه می توان گفت یک نوع مکمل اقتضایی آن است که به ضرورت زمان فعلی ما بازمی گردد و در شرایط فعلی تحریم ضرورت آن دو چندان است. براساس این مطالعه مهم ترین سیاست ها و الزامات فرهنگی تحقق اقتصاد مقاومتی در ایران فرهنگ استفاده از تولیدات ملی، اصلاح الگوی مصرف و فرهنگ صرفه جویی و قناعت، فرهنگ خودباوری، خوداتکایی (کار و تلاش) و تکیه بر فرهنگ دینی است..
    کلیدواژگان: فرهنگ، اقتصاد، دین، اقتصاد مقاومتی
  • عطاالله رفیعی آتانی صفحه 93
    این مقاله ابتدا نظریه غربی توسعه را بر مدار هسته مرکزی آن که نوع تلقی فرهنگ و فلسفه غرب در مورد انسان است معرفی می نماید. آن گاه نظریه اسلامی پیشرفت از دیدگاه امام بر مدار هسته مرکزی آن نوع تلقی امام در مورد انسان تبیین شده است. در گام بعدی و با نقد رویکرد غربی توسعه به وسیله نظریه امام، ماهیت اسلامی پیشرفت از منظر ایشان، آشکارتر شده است. سرانجام به معرفی راهبرد اساسی امام برای پیشرفت بر مدار نظام تعلیم و تربیت پرداخته شده است. نهایتا تعارض برنامه های توسعه کشور با این رویکرد گوش زد شده است، زیرا هنوز برنامه های توسعه در کشور بر مدار توسعه اقتصادی است که راهبرد اساسی الگوی غربی توسعه می باشد. سرانجام مبتنی بر نظریه ی امام، از برخی از شاخص ها برای اندازه گیری سطح پیشرفت جوامع نام برده شده است.
    کلیدواژگان: الگوی غربی توسعه، پیشرفت اسلامی، هسته مرکزی، انسان، نظریه فطرت، امام خمینی
  • فرهاد عباسی صفحه 115
    پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که میزان مشارکت سیاسی زنان در سطح نخبگان در انقلاب اسلامی ایران به چه صورت بوده است؟ و چه موانعی پیش روی مشارکت سیاسی زنان در تصدی مناصب عالی سیاسی در ایران پس از انقلاب وجود دارد؟ این تحقیق به شیوه ای کتابخانه ای و استنادی بررسی شده و مبتنی بر روش توصیفی - تحلیلی است. نتایج پژوهش نشان می دهد که اگرچه زنان ایرانی حضور فعال در امر انتخابات داشتند اما میزان حضور آن ها در جایگاه تصمیم گیری و به عنوان مشارکت در سطح نخبگان بسیار ضعیف بوده است. به عبارتی میان سطح مشارکت سیاسی زنان و مردان در سطح توده تفاوت چندانی وجود ندارد، ولی نابرابری سطح مشارکت سیاسی آنان در سطح نخبگان و در انتخاب شدن مشهود است. در این مقاله ضمن تعریف مشارکت سیاسی، میزان دسترسی به نهادهای قدرت از سوی زنان را بررسی کرده و موانع مشارکت سیاسی آنان پس از انقلاب اسلامی ایران را مورد کنکاش قرار خواهیم داد.
    کلیدواژگان: انقلاب اسلامی، زنان، سطح نخبگان، مشارکت سیاسی
  • سید محمدرضا مرندی. سید علی مرندی صفحه 137
    اسلام به عنوان دینی جامع و کامل که همه شئون زندگی انسان را در برمی گیرد؛ نمی تواند نسبت به سیاست و حکومت – به عنوان بخش مهمی از زندگی اجتماعی انسان - ساکت باشد. از طرف دیگر بررسی جایگاه احکام و دستور های حکومتی از منظر شرعی مسئله ای مهم و قابل پژوهش است؛ و بررسی دیدگاه های علما و صاحب نظرانی همچون علامه طباطبایی به عنوان یکی از بزرگ ترین اندیشمندان معاصر شیعه می تواند به گسترش فضای بحث در این زمینه کمک کند. در این پژوهش، پس از تبیین مفهوم حکم حکومتی و ویژگی ها و شرایط آن؛ به بررسی ماهیت و مبانی نظری احکام حکومتی از منظر علامه طباطبایی پرداخته شده است. علامه در ذیل آیه 59 سوره نساء به بیان دلایل لازم الاتباع بودن احکام حکومتی پیامبر می پردازد؛ و سپس بر اساس آیه 144 سوره آل عمران شئون اجتماعی پیامبر را در عصر غیبت به دیگر مسلمین تسری داده؛ و اعتبار صدور احکام حکومتی برای «ولی-امر» را تایید می نماید و این احکام را از منظر فقهی معتبر و لازم الاجرا می داند؛ لیکن معتقد است: احکام حکومتی باید در کنار و موید احکام اولیه باشد؛ و نباید به تعطیلی موقت احکام اولیه منجر شود؛ بنابراین می توان نتیجه گرفت که ایشان به «ولایت مطلقه ولی امر» در عصر غیبت و امکان صدور حکم حکومتی برخلاف حکم اولی شرعی برای حل مشکلات جامعه، قائل نیست.
    کلیدواژگان: حکم، حکومت، حکم حکومتی، فقه سیاسی، ولایت مطلقه فقیه، علامه طباطبایی
  • انقلاب اسلامی و احیای کارکردهای دین در عرصه جهانی
    حمیدرضا منیری، یدالله سپهری صفحه 157
    مطالعه وبررسی آموزه های انقلاب اسلامی نشان می دهد که این انقلاب از جوهره دینی و فرهنگی عمیقی برخوردار است که نه تنها جامعه ایران را متحول ساخت بلکه تاثیرات گسترده ایی را در احیاء و باز تعریف جایگاه دین در عرصه جهانی به مراه داشته است. نگاهی به وضعیت ومنزلت دین در جهان مدرن نشان می دهد که اساسا با ورود جهان به دوران نوین، کارکردهای دین به حوزه خصوصی تقلیل یافت و کارکردهای سیاسی، اجتماعی وفرهنگی آن در جوامع غربی وسپس در کشورهای اسلامی به حاشیه رانده شد. انقلاب اسلامی ایران با طرح پیوند دین وسیاست، ضرورت دینداری وساخت نظام سیاسی براساس آموزه های دینی، برنقش واهمیت جایگاه دین در عرصه های سیاسی واجتماعی تاکید نمود و از آنجاکه این انقلاب به سرعت در جهان اسلام ونظام بین الملل بازتاب یافت، آثار وپیامدهای گسترده ایی را در ظهور و ایفای نقش دین در سایر کشورها و سیاستهای بین الملل به همراه داشته است که این امر به نوبه خود باعث احیاء وتقویت کارکردهای فکری، فرهنگی وسیاسی دین وهمچنین دین اسلام ویا اسلام سیاسی در سطح نظام بین الملل گردیده، به گونه ای که در قرن بیست ویکم جهان غرب بیش از هر زمان دیگر با پدیده ایی بنام اسلام سیاسی مواجه می باشد و اقبال به دین و آموزه های آن رو به افزایش می باشد.
    کلیدواژگان: انقلاب اسلامی، آموزه های دینی، نظام بین الملل، اسلام سیاسی
  • محمد جواد نوروزی صفحه 183
    پژوهش حاضر درصدد بررسی این مسئله اساسی است که شاخص کارامدی نظام سیاسی اسلام در ساحت باور یا بعد ماهوی و آموزه مشروعیت چیست و برای تبیین آن این فرضیه را طرح می کند که اولا دین کارامدی لازم در جهت مدیریت جامعه را دارا است و ثانیا نقشی اساسی در جهت فایق آمدن بر موانع داخلی، خارجی و بهره وری مطلوب از ظرفیت های نظام سیاسی در جهت کارآمدسازی نظام سیاسی ایفا می کند و شاخص کارامدی نظام سیاسی در بعد مشروعیت را می توان؛ نقش دین در میزان توجیه عقلانی مساله حاکمیت و اطاعت شهروندان، میزان سریان توحید باوری در سیاست گذاری ها، جهت گیری ارزش شناختی در برنامه های حاکمیتی، توجه به ابعاد روحی انسان، اجتهاد پویا و انعطاف پذیری، میزان عینیت یابی و عملی ساختن نظریه، میزان تقویت ارزش ها و احترام و اعتماد به عقلانیت بشری در ساختار مدنیت اسلامی برشمرد.
    کلیدواژگان: کارامدی، آموزه مشروعیت، شاخص، نظام سیاسی، دین اسلام
  • محمد جواد هراتی، افراسیاب جمالی، محمد علی ایزدی صفحه 225
    انقلاب اسلامی به عنوان نقطه عطف تاریخ ایران، یکی از حلقه های حوادثی در جهان اسلام است که ازآن با عنوان بیداری اسلامی یاد می شود. بر این اساس ظرفیت های انقلاب اسلامی ایران به منظور بازسازی و یا احیاء تمدن اسلامی از موضوعات مهم و در خورد توجه برای پژوهش است. موضوع تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر احیاء تمدن اسلامی در پژوهش هایی مورد بحث قرار گرفته است. مقاله حاضر با در نظر گرفته پیشینه پژوهش و قالب در چهارچوب نظریه سیستمی به دنبال بررسی ظرفیت های انقلاب اسلامی ایران در بازسازی تمدن اسلامی است. نگارندگان بر این باورند که انقلاب اسلامی ایران به عنوان الگویی نوین از حکومت اسلامی دربردارنده ظرفیت های پویایی است که می تواند در بازسازی تمدن اسلامی نقش آفرین باشد.
    کلیدواژگان: تمدن اسلامی، انقلاب اسلامی ایران، بازسازی، ظرفیت ها