فهرست مطالب
فصلنامه اندیشه نوین دینی
پیاپی 22 (پاییز 1389)
- تاریخ انتشار: 1389/10/11
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحه 9وحدت متعالی ادیان، یکی از اصول مورد اتفاق سنت گرایان است. آنان معتقدند تمام ادیان با وجود اختلاف های ظاهری، از گوهر مشترک باطنی برخوردارند. دین در نظر سنت گرایان به ادیان ابراهیمی اختصاص ندارد و هر روشی برای متمرکزشدن بر حق و زندگی کردن طبق اراده عالم بالا و متناسب با مقصد بشر، «دین» محسوب می شود. این دیدگاه سنت گرایان به حقانیت تمام ادیان می انجامد. از این رو اعتقاد به نسخ و انحصارگرایی در باب حقانیت ادیان دیگر، امری ناصواب است. سنت گرایان با استناد به وحدت درونی یا متعالی ادیان به کثرت گرایی دینی معتقدند. ایشان برای تبیین مدعای خویش، از آموزه های تصوف و عناصر بنیادین مشترک میان ادیان بهره می گیرند. این مقاله به توضیح مؤلفه های اصلی این نظریه و بررسی و ابطال آن براساس ادله عقلی و نقلی خواهد پرداخت.
کلیدواژگان: وحدت متعالی ادیان، پلورالیزم دینی، کثرت گرایی دینی -
صفحه 31علم الهی یکی از پیچیده ترین مباحث الهیات خاص در باب صفات الهی است. ملاصدرا با استفاده از مبانی و اصول ویژه فلسفه خود، از جمله قاعده «بسیط الحقیقه» نظریه نوینی را در باب علم واجب تعالی به ماسوی عرضه داشته است. بر این اساس، خداوند در مرتبه ذات خویش، به جمیع ماسوی علم اجمالی (بسیط) دارد، که در عین حال، کاشف از تفاصیل ماسوی است. وی همچنین بر پایه اصول فلسفی خویش، از ذاتی بودن و ضروری بودن علم الهی دفاع می کند. هرچند در حکمت صدرایی، علم خداوند به ماسوی علمی ذاتی و بسیط است، اما از آنجا که مشاهد و مظاهر و مجاری حق تعالی متعددند، به اعتبار تعدد معلوم و در مقام کثرت، می توان علم حق تعالی را دارای مراتبی دانست که عبارتند از: عنایت، قضاء، قدر، قلم، لوح و دفتر وجود.
کلیدواژگان: علم الهی، عنایت، قضاء، قدر، اختیار، ملاصدرا -
صفحه 51چگونگی علم به جزئیات، از مسائل پیچیده فلسفی است که فیلسوفان را به نظریه پردازی واداشته است. ابن سینا که یکی از بزرگترین فیلسوفان جهان اسلام است، نظریه ارتسامی و حصولی بودن علم خدا به اشیا را به صورت کلی مطرح می کند. به باور او این امر از شگفتی هایی است که تصور آن به لطف قریحه نیاز دارد. اما این دیدگاه مورد نقد و تحلیل قرار گرفته است. این مقاله پس از طرح و تبیین نظریه، به تحلیل و نقد آن می پردازد.
کلیدواژگان: علم الهی، علم ارتسامی، علم به جزئیات، علم تفصیلی، علم کلی و ذاتی -
صفحه 71مسئله «علم الهی» یکی از دشوارترین مباحث فلسفه الهی و مورد توجه متون دینی می باشد. این مقاله ضمن بیان متون دینی مرتبط با موضوع، به بررسی دیدگاه ابن سینا و شیخ اشراق در این باره می پردازد و بیان می کند که شیخ الرئیس، علم الهی به ذات را حضوری می داند. او علم الهی به ما سوا را علمی حصولی می داند که از راه صور مرتسمه حاصل می شود. از این رو او به علم عنایی معتقد است.
شیخ اشراق نیز علم الهی به ذات را حضوری می داند؛ اگرچه آن را با مبنای نوری خود تحلیل می کند. او علم حق به اشیا، از راه اضافه اشراقیه تبیین می کند.
در پایان بیان خواهد شد اگرچه تبیین سهروردی در مورد علم بعد الایجاد، تحلیلی صحیح و در مقایسه با ابن سینا، به متون دینی نزدیک تر است؛ اما ضعف آن، این است که در بحث علم قبل الایجاد فقط به رد دیدگاه ابن سینا پرداخته و هیچ تحلیلی ارائه نمی کند؛ گرچه این مرتبه علمی را انکار نمی کند.
کلیدواژگان: ابن سینا، شیخ اشراق، علم الهی، صور مرتسمه، علم عنایی، اضافه اشراقیه -
صفحه 91سلفیه در شناخت اسما و صفات الهی، روش عقلی را بی اعتبار می داند و فقط روش نقلی را مبنای معرفت خویش قرار داده است. در روش نقلی نیز به ظاهر گرایی در قرآن و سنت روی آورده است (بنگرید به: اله بداشتی، 1386: 71 41) ازاین رو در معناشناسی صفات الهی نتوانسته تصویر روشنی از صفات الهی به ویژه در صفات خبری مانند استوای خدا بر عرش، وجه داشتن، دست داشتن و... ارائه نماید. در نتیجه، صفاتی زائد بر ذات را برای خدا اثبات کرده است، که این امر با توحید صفاتی و به تبع آن با توحید ذاتی به معنای بساطت ذات از هرگونه ترکیب، تعارض دارد. در این مختصر، ابتدا مسئله معنا شناسی و سپس از این زاویه، مبانی و اصول سلفیه در صفات بررسی و نقد می شود.
کلیدواژگان: سلفیه، اسما الهی، صفات الهی، معناشناسی -
صفحه 115یکی از مباحث کلامی، مسئله «جهانی بودن شرایع پیامبران بزرگ» است. پیامبران اولواالعزم براساس نظر مشهور و صحیح عبارتند از حضرت نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و محمد^. دو دیدگاه درباره جهانی بودن ذکر کرده ایم:1. مامور بودن به ابلاغ پیام به همه عالم؛2. لزوم دعوت دیگران در صورت ملاقات.
همچنین آیات قرآن درباره رسالت حضرت موسی و عیسی‘ دسته بندی شده، سپس براساس شواهد متعدد قرآنی، روایی و عهدین، جهانی بودن به معنای اول تقویت شده است که البته در آن صورت، معنای دوم نیز قطعی خواهد بود.
کلیدواژگان: جهانی بودن، اولواالعزم، شریعت موسی×، شریعت عیسی -
صفحه 137برای اثبات «نظام احسن»، به عنوان یکی از پاسخ های فلسفه اسلامی به مسئله شرور، براهین لمی متعددی در فلسفه اسلامی و غرب مطرح شده است؛ اما ابتکار برهان إنی نظام احسن از ملاصدراست. در مقاله حاضر پس از شرح برهان إنی ملاصدرا، نقدهایی مطرح شده است که در صورت وارد بودن آنها، برهان یاد شده توان اثبات نظام احسن را نخواهد داشت. مهم ترین نقد شکلی به تقریر ملاصدرا، عدم رعایت ارکان برهان إنی است. در نقد محتوایی نیز به عدم توان تجربه و احساس بشر برای اثبات احسن بودن تدابیر عالم ماده اشاره شده است؛ افزون بر اینکه ادعای نظام احسن، فراتر از عالم ماده است. روش محقق لاهیجی، با دقتی که در انتخاب تعابیر داشته، تایید شده است. تقریر علامه طباطبایی ظاهرا نقدی ندارد؛ اما تقریری که برخی شاگردان وی ارائه کرده اند، نقد شده است.
کلیدواژگان: شر، نظام احسن، حکمت، ملاصدرا، محقق لاهیجی، علامه طباطبایی، نظام آفرینش -
صفحه 161آیا جامعه اصیل است و وجود حقیقی و مستقل دارد؟ دراین باره دیدگاه های مختلفی وجود دارد. این مقاله مسئله فوق را از نگاه شهید مطهری، استاد مصباح یزدی و آیت الله جوادی آملی می کاود.
شهید مطهری، هم من فردی و هم من جمعی را اصیل می انگارد و جامعه را از وجود حقیقی، مرگ و حیات و روح واحدی برخوردار می داند که در افراد حلول کرده و من جمعی آنهاست؛ اما استاد مصباح فقط فرد را اصیل انگاشته و جامعه را امری اعتباری و دارای وحدت ماهوی می داند. آیت الله جوادی آملی وجود اعتباری را مرتبه نازلی از وجود حقیقی می داند و این مرتبه از وجود را برای جامعه، قطعی می داند. ایشان نسبت به مرتبه وجودی فراتر از آنچه مطابق با نظریه اصالت جامعه باشد، نظر صریحی ندارد.
بنابراین، سیر بحث در میان این متفکران، چنین است:جمع گرایی معتدل - فردگرایی ناب- وجود حقیقی نازلکلیدواژگان: فرد، جامعه، وجود حقیقی، اصالت، ترکیب
-
Page 9The transcendent unity of religions is the common belief of all traditionalists. In their views, all religions, regardless of their being different appearantly, are essentially the same. As is clear, this view would lead to the truthness of all religions. Therefore, thosebelieving in religious exclusivism could not be right. Contrary to John Hick, relying on the transcendent or essential unity of religions, have led to religious multiplicity. Traditionalists use mystical teachings and fundamental common elements of religions to explain their claims. The paper studies the foundations of this theory critically.
-
Page 31Divine knowledge is one of the most complicated problems of the attributes dealth with in theology. Molla Sadra, relying on his philosophical principles in cluding the rule of the pure essence, basit al-haqiqah, has presented a new theory on Divine knowledge.On this basis, God in His essence knows all things in brief, in such a manner that by that brief and pure knowledge all things are known for Him in details. Sadra, furthermore, on his philosophical principles, support the essentiality and necessity of Divineknowledge. Although in Sadra`s view Divine knowledge of the creatures is essential and pure, in accordance to multiplicity of His creatures, one can agree with degrees of the knowledge called attention (inayat), decree (qaza), destiny (qadqr), pen (qalam),table (lauh) and the book of existence.
-
Page 51Divine manner of detailed knowledge has been of the most complicated problems to such an extent that have attracted the attention of philosophers. Avicenna, one of the greatest Muslim philosophers, has declared Divine detailed knowledge to berepresentative (irtisami) in a general way. He says that this of such a strange problems that one needs a special mental ability to perceive it. This view, however, has been criticized. This paper, having described the view, has examined it critically.
-
Page 71Divine knowledge has been considered one of the most difficult problems in theistical philosophy. In this paper, some religious texts in the field have been mentiond at first and then Avicenna and Sheikh-e Ishraq`s views have been examined. For the former,Divine essential knowledge is by presence, but His detailed knowledge is representative aquired by represented forms. The latter, though thinks about the essential as does the former and analyize it in the shadow of his basic philosophical concept of light, yet, opposes Avicenna on the detailed knowledge. Avicenna thinks detailed knowledge to be providential; while Seikh-e Ishraq denies it and believes that the detailed knowledge is also by presence. Since all beings of the worlds are existentially presence for God by an illuminative relation.
-
Page 91When studying Divine attributes and names, Salafiyya knows rational method of no validity and, therefore, bases religious studies on narration. In narrative method also it centers on the formal meaning of Quran and tradition. It, therefore fails to present a clear description of Divine attributes, in particular of those attributing corporeality to God. In this way, it has proved some attribute additional to Divine essence. As is obvious, this ideaopposes the unity of Divine attributes, and thereof opposes the uniqueness of God. In this paper, Salafiyya`s view in the field has been studied critically.
-
Page 115Universality of great prophets` missions is regarded as a theological problem. Ulul 'Azm, Possessors of strong will and perseverance, are commonly known to be Noah, Abraham, Moses, Jesus and Mohammad. Universality of the mission has been established by sending the prophetic message to all people of the world as some say, and sending it to those who have met the prophets as others say. The author has classified the verses in thefield, and then, using numerous evidences of Quran and Old and New Testaments, has supported the former. And it is evident that the latter would be proven also.
-
Page 137Reasoning the best created system as an answer to the problem of evils, numerous the why proofs have been offered in Islamic and western philosophy. The existential proof for the best created system, however, is Sadra`s innovation. In the paper, Sadra`s proofhas been explained and argued against by some objections in such a manner that not replying them, his proof woul fail. The strongest objection in the formal aspect of the proof has been known as lacking the bases of an existential proof. And when regarding the content also we find the defect of lacking the necessary ability in human being to prove the system`s quality of being best in total regulation over it. The objection would become far strongest with regard to the whole creational universe. Finally, Lahiji andTabatabaei`s views have been critically examined.
-
Page 161Can society be considered as something essentially real? Different answers have been given to the question. Here are given and studied the views of Shahid Motahhari, Ayatollah Mesbah Yazdi and Ayatollah Javadi Amoli. The first knows both individual andsociety essentially real. For him, therefore, society possesses real existence, life and death and single spirit, entering the bodies of the citizens. The second knows individual as real being but the society something conventional. And the last knows conventionalexistenc a low degree of real existence; for him, therefore, society is really existent. The views can be presented as: moderate socialism → pure individualism → low real existence.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.