International Multidisciplinary Journal of Pure Life
Volume:4 Issue: 12, 2018

انتخاب سبک زندگی اثرات بسیاری در زندگی دارد؛ به طوری که از یک طرف می تواند تمدن اسلامی را بسازد، و از طرف دیگر موجب هدر رفتن تمامی استعدادهای فرد شود. هدف از این پژوهش، بررسی تاثیر فضای مجازی بر سبک زندگی بود، که با روش تحلیلی- توصیفی و با گردآوری اطلاعات از میان نظریه ها و آرای به جای مانده، به مطالعه و بررسی تاثیرات فضای مجازی بر سبک زندگی اقدام نمود، و سپس به تحلیل داده ها مطابق با هدف پژوهش، پرداخته شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است، که فضای مجازی- به طور مستقیم و غیر مستقیم- بر سبک زندگی کاربران، تاثیرات بانفوذی دارد؛ چرا که طراحان اصلی در فضای مجازی- خود- مروج سبک زندگی غربی بوده، و هدف اصلی نیز نشانه گرفتن اعتقادات کاربران می باشد؛ لذا سبک زندگی غربی- علیرغم سیما و سطح مرفه خود- حاوی چالش های عمیقی است، که آینده روشنی را نمایان نمی سازد. در این میان، به نظر می رسد بسط تفکر توحیدی در فضای مجازی تنها راه ساختارشکنی ریشه های فرسوده سبک زندگی غربی است؛ چرا که سبک زندگی الهی و اسلامی بر مدار توحید در فضای مجازی، بستر رشد و تعالی فردی و اجتماعی را آماده ساخته، و برای احیا و بازسازی این مهم، تلاش و همت همگان را می طلبد. در انتهای پژوهش نیز پیشنهاد شده است با عنایت به تاثیر عمیق و نافذ فضای مجازی بر سبک زندگی- در ابعاد مختلف کارکردی فرد- پرداختن به این موضوع به طور خاص مورد توجه سیاستگذاران فضای مجازی، شورای عالی فضای مجازی و استادان تدوین محتوای دینی مبلغان، قرار گیرد.

فضای مجازی از پدیده های نوظهور عصر حاضر است، که با توجه به ویژگی هایی همچون جذابیت و تنوع گسترده علاوه بر نفوذ در میان اقشار مختلف جامعه، به منبع هویت ساز جدیدی مبدل شده که موجب تعارض ارزشی و بروز آسیب ها و چالش های جدیدی در هویت دینی جوامع گردیده است؛ مقوله ای که می تواند به تضعیف گرایشات دینی منجر گردد. در این میان، نهادهای دینی به عنوان یکی از ارکان اساسی جوامع در مواجهه با حرکت شتابنده فضای مجازی با فرصت ها و چالش های سهمگینی روبرو هستند؛ از سویی باید از هنجارهای دینی و ملی خود محافظت نمایند؛ و از سوی دیگر در تعامل با فضای مجازی، از آن برای پیشبرد اهداف دینی و مقابله با ناهنجاری های ضد دینی کمک بگیرند. این در حالی است، که فرصت ها و چالش های نهادهای دینی در فضای مجازی به طور کامل و دقیق مورد بررسی قرار نگرفته است؛ لذا در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای به بررسی فرصت ها و چالش های نهادهای دینی در فضای مجازی با تاکید بر آموزش پرداخته شده است. برخی چالش هایی که در اثر کم توجهی و ضعف نهادهای دینی در فضای مجازی به وجود آمده است، عبارتند از: مقابله با احکام دینی، از بین رفتن قبح هنجارهای دینی، تاثیر از فرهنگ غرب و بیگانگی فرهنگی، انحرافات جنسی، سست شدن بنیان خانواده، عدم آشنایی مبلغان دینی با فضای مجازی، تسخیر فضای مجازی توسط دین گریزان و شبهات گسترده علیه بنیان های دینی. از جمله فرصت های نهادهای دینی نیز در فضای مجازی می توان به این موارد اشاره نمود: تولید محتوای دینی، تبلیغ و اطلاع رسانی مباحث دینی، مقابله با شبهات و تهدیدات ضد دینی، ایجاد مراکز آموزش مجازی، آموزش متخصصان دینی در حوزه فضای مجازی، کاهش هزینه، سرعت و یکسان سازی اطلاعات.

یکی از حوزه های پرکاربرد اخلاق، اخلاق در محیط های مبتنی بر فناوری یا اخلاق فناوری اطلاعات است، که در سال های اخیر با ظهور شبکه های اجتماعی مجازی به یک ضرورت تبدیل شده است. این پژوهش بر آن است با بهره گیری از آموزه های رضوی، اخلاق فناوری را در بستر شبکه های اجتماعی مجازی فراگیرسازی کند؛ خصوصا اینکه دقت در سیره زندگی اهل بیت (علیهم السلام) و تاسی به شیوه رفتاری و سبک زندگی ایشان- به ویژه سیره امام رضا (علیه السلام)- می تواند انسان را در رسیدن به الگوی مطلوب اخلاقی و اتخاذ روش صحیح زندگی و نیز رسیدن به حیات آرمانی رهنمون سازد. روش این پژوهش از نوع کاربردی است، که در آن کوشش شد ابتدا مطالب به روش کتابخانه ای جمع آوری شود، و با روش توصیفی- تحلیلی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد؛ سپس با استخراج اسناد، احادیث و روایات مورد نظر کار طبقه بندی آنها در پژوهش انجام شده، و مطالب با مراجعه به منابعی مانند پایان نامه ها، مقاله ها و کتاب های معتبر استخراج شده و به توصیف مطالب مرتبط با عنوان تحقیق پرداخته، و پس از آن آموزه های اخلاق فناوری مبتنی بر سیره رضوی در بستر شبکه های اجتماعی استخراج شده است. در این پژوهش تاکید بر مهمترین ابعاد اخلاق فناوری است، که سعی شده از آموزه های اخلاقی رضوی برای آموزش این ابعاد در بستر شبکه های اجتماعی مجازی استفاده شود. یافته ها نشان داد که مهمترین ابعاد اخلاق فناوری، آداب معاشرت و حریم خصوصی است، که با تکیه بر آموزه های اخلاقی رضوی در شبکه های اجتماعی مجازی- و در سطحی کلان تر- در محیط های مبتنی بر فناوری، می توان از رفتارهای ضد اخلاقی در این محیط ها با تکیه بر این ابعاد کاست؛ و در عین حال از قابلیت های شبکه های اجتماعی مجازی در این زمینه بهره مند شد.

تالیف قلوب و مدارا با انسان ها یکی از بزرگترین سفارش های دین مبین اسلام به مسلمانان است، و این مهم یکی از اهداف اصلی تاسیس دانشگاه مجازی المصطفی9 محسوب می شود؛ زیرا به واسطه امکان ارتباط راحت، سریع و ارزان با مردم سراسر جهان- در شیوه آموزش از راه دور- فرصت بی نظیری وجود دارد تا کشورهای گوناگون با فرهنگ ایرانی- اسلامی آشنا شده، و دیدگاه مثبتی نسبت به شیعیان ایرانی پیدا کنند؛ از این رو، در پژوهش حاضر با توجه به نکات ارائه شده در آیات و احادیث معتبر، تحقیقی میدانی از فارغ التحصیلان نیمسال دوم تحصیلی سال 96-1395 که تعداد 30 نفر از ملیت های گوناگون بودند، به عمل آمد، و میزان موفقیت دانشگاه مجازی در این رابطه سنجیده شد؛ سپس بر روی پاسخ های به دست آمده تحلیل آماری صورت گرفت. نتایج حاصل از این پژوهش گویای آن است، که دانشگاه مجازی تا حد زیادی در زمینه تالیف قلوب موفق عمل کرده، و توانسته است رضایت بیشتر دانش پژوهان با ملیت های گوناگون را جلب نموده، و تصورات مثبتی نسبت به اسلام و ایران در ذهن آنها ایجاد کند. با توجه به این امر مشخص می شود، که می توان از دریچه دنیای مجازی و با جذب قلب های انسان ها، با تبلیغات سوء علیه ایران و اسلام مبارزه نمود، و با هزینه ای کمتر از هزینه تبلیغات سوء صورت گرفته- در همه کشورها- پایگاهی برای دفاع از دین اسلام، مذهب شیعه و فرهنگ ایرانی در میان قلب های انسان ها تاسیس نمود.

تفکر شیطان گرایی به سال ها قبل از میلاد حضرت مسیح (علیه السلام) برمیگردد؛ زمانی که فشار مسیحیت بر مردم و سختگیری های آنها از یک سو و آموزه های یهودی- مسیحی، فلسفه یونانی و افول معنویت از سوی دیگر، باعث رشد مخفیانه این حرکت ضد دینی گردید، که با گذشت زمان و با تغییر تمدن ها تنها صورت و عنوان آن عوض شده است. برای شناخت وضعیت موجود لازم است حرکت جریان های مبلغ این فرقه، و آنچه در مقابل از طرف جریان های منتقد در حال ارائه است، جمع آوری شده و نقاط ضعف و قوت آن معلوم شود تا راه حلی مناسب برای مقابله با این جریان ارائه گردد. در این پژوهش با ارائه دیدگاه، اعمال، اصول و عقاید شیطان پرستی به آسیب شناسی آن و راهکارهای برون رفت از آن در فضای مجازی، و نیز روند شیطان گرایی و بسترهای آن در غرب و ایران پرداخته شده است. بیان این نکته نیز لازم است، که یکی از مهمترین حوزه های فعالیت شیطان پرستان، موسیقی است، که از آن برای ترویج و تبلیغ استفاده می کنند؛ نکته دیگر اینکه بیشترین آسیب دیدگان این فرقه فاقد تحصیلات مناسب هستند، و در نهایت به پوچی رسیده اند.

میز الله سبحانه وتعالی الإنسان وفضله علی بقیه خلقه بالعقل والإدراک وعلمه ما لم یعلم احدا من خلقه. قال تعالی: «الذی علم بالقلم* علم الإنسان ما لم یعلم»، ووهب الله تبارک وتعالی للإنسان الکثیر من الجوارح والحواس التی تمکنه من تفعیل الإدراک والتعلم بوسائل واسالیب مختلفه، ویتفاوت تعلم الإنسان وإدراکه حسب اختلاف هذه الوسائط المتعدده. ویشیر ویلیام جلاسر الی ان الإنسان یتعلم- بمعنی یستوعب ویدرک- 10% مما یقراه، و 20% مما یسمعهن و 30% مما یراه، و50% مما یراه ویسمعه ، و70% مما یناقشه مع الآخرین، و80% مما یجربه، و95% مما یعلمه لشخص آخر. والتعلم الإلکترونی، هو احد الوسائل التعلیمیه التی تعتمد علی الوسائط الإلکترونیه لإتاحه المعرفه للذین ینتشرون خارج القاعات الدراسیه، ویشار إلیه باللغه الإنجلیزیه بالمصطلح: Electronic Learning اوE-learning . وفی السنوات الاخیره شهد العالم الالکترونی ثوره ضخمه فی تطبیقات الحاسب التعلیمی ولا یزال استخدام الحاسب فی مجال التربیه والتعلیم فی بدایاته التی تزداد یوما بعد یوم، بل اخذ اشکالا عده فمن الحاسب فی التعلیم إلی استخدام الإنترنت فی التعلیم واخیرا ظهر مفهوم التعلیم الإلکترونی الذی یعتمد علی التقنیه لتقدیم المحتوی التعلیمی للمعلم بطریقه جیده وفعاله، کما ان هناک خصائص ومزایا لهذا النوع من التعلیم وتبرز اهم المزایا والفوائد فی اختصار الوقت والجهد والتکلفه إضافه إلی إمکانیه الحاسب فی تحسین المستوی العام للتحصیل الدراسی، ومساعده المعلم والطالب فی توفیر بیئه تعلیمیه جذابه، لا تعتمد علی المکان او الزمان. ورغم تلک الاهمیه لهذا النوع من التعلیم والنتائج الاولیه التی اثبتت نجاح ذلک إلا إن الاستخدام لازال فی بدایاته حیث یواجه هذا التعلیم بعض العقبات والتحدیات سواء اکانت تقنیه تتمثل بعدم اعتماد معیار موحد لصیاغه المحتوی ام فنیه وتتمثل فی الخصوصیه والقدره علی الاختراق او تربویه وتتمثل فی عدم مشارکه التربویین فی صناعه هذا النوع من التعلیم. واحد المفاهیم الهامه لدینا والذی تتعرض له ورقه العمل هو التعلیم الافتراضی. ویعد التعلیم الافتراضی هو طریقه لإیصال العلم وللتواصل والحصول علی المعلومات والتدریب عن طریق شبکه الإنترنت. وتهدف هذه الورقه إلی معرفه التعلیم الإلکترونی والتعلیم الافتراضی وکذلک خصائص التعلیم فی المجتمع الفضائی وکذلک التطرق إلی فوائد ومزایا التعلیم الإلکترونی واخیرا العوائق التی تقف امامه، وخلصت الورقه إلی ما یلی: 1- التعبئه الإجتماعیه لدی افراد المجتمع للتفاعل مع هذا النوع من التعلیم، 2- ضروره مساهمه التربویین فی صناعه هذا التعلیم، 3- ضروره توفیر البنیه التحتیه لهذا النوع من التعلیم والتی تتمثل فی إعداد الکوادر البشریه المدربه وکذلک توفیر خطوط الإتصالات المطلوبه التی تساعد علی نقل هذا التعلیم من مکان لآخر، 4- ربط الموسسات الجامعیه وموسسات التعلیم العالی معا فی شبکه للمعلومات، مما یزود مخططی سیاسات التعلیم الجامعی والعالی ومتخذی القرار، والمسئولین التنفیذیین والاساتذه الباحثین بالمعلومات اللازمه لإنجاح اعمالهم وإدارتها، 5- ان تبادر الدوله إلی وضع سیاسات واستراتیجیات للتعلیم تنطلق من حاجات العصر وتتواکب مع عجله التطور العلمی التقنی، وتتبنی وضع خطط تربویه وتکنولوجیه للإستفاده من التحولات العلمیه فی مشاریع التنمیه البشریه الشامله.

کرم الله عز وجل الإنسان علی سائر المخلوقات ورفعه من خلال العقل، والذی بواستطه استحق ان یکون «خلیفه الله فی الارض»، وقد خلقه وخلق معه ادوات مکنته من التفکر والتدبر والتعبد، وقد حث علی إعمال العقل وطلب المعرفه والعلم، لانه بالعلم وحده یعرف الله عز وجل ویوحد لیصل الی تحقیق دوره فی هذا الاستخلاف، فاول ما نزل به القرآن الکریم کان الدعوه إلی القراءه والعلم: «اقرا باسم ربک الذی خلق». وقد حددت غایات العقل بتوجیهه نحو معرفه علمیه بالکون والطبیعه والإنسان من خلال التبصر والنظر، وقد وجب علی البشر تشغیل العقل فی معرض تنظیم شوون دنیاهم من خلال ما جاء به نبی الإسلام9 من تشریعات، وقد رفع فی بدایه دعوته شعار إلزامیه التعلم، وان العلم لیس من باب المستحب، بل هو من الفرائض، فقد اشتهر عنه قوله: «العلم فریضه علی کل مسلم ومسلمه»، وفی سیرته نجد انه جعل فداء الاسری تعلیم الامیین القراءه والکتابه، وجعل مهر المراه تعلیمها آیات القرآن، کما بین واهل بیته: مکانه العلم وآثاره الدنیویه والاخرویه. فالعلم والتعلیم لهما اهمیه کبری لا یمکن إنکارها، وهما من العوامل الرئیسیه التی تساهم فی تطویر الفرد والمجتمع: اقتصادیا، اجتماعیا، ثقافیا، وسیاسیا، وعلی مر التاریخ البشری فرضت التطورات الطارئه علی المجتمعات واقعا جدیدا، وامتد غزو تکنولوجیا المعلوماتیه لیستوعب کافه مناحی وشوون الحیاه، کل ذلک ترک آثارا عمیقه علی مستوی الإنسانیه کافه لا سیما علی المناهج والاسالیب التعلیمیه لیودی بالنتیجه إلی تمایزه ما بین الماضی والحاضر. فی هذه المقاله نسلط الضوء علی اهمیه التعلیم الدینی، والتغییرات الطارئه علی الاسالیب التعلیمیه فی ظل الثوره التکنولوجیه، ودخول العالم الالکترونی علی خط تحصیل العلوم الإنسانیه والدینیه، وإتاحه فرصه اکتساب العلوم ونشرها عن طریق الفضاء الافتراضی او ما یسمی بالدراسه عن بعد وما تحمله معها من خصائص ومنافع.

فی ظل التطور العلمی والعولمه الذی یعیشها عصرنا فی القرن الواحد والعشرون والتزاحم لعرض المعلومه و الصراع للحصول علی اسرع الطرق و الاسالیب للوصول الی افضل النتائج، ادت ظهور التکنولوجیا الحدیثه الی توجه العدید من المهتمین بالجانب التعلیمی الدینی الی اشراک التکنولوجیا بالتعلیم إذ ان لذلک الاثر الکبیر فی جمیع النواحی العملیه التعلیمیه والتی تتمثل بطالب العلم والذی یمثل اهم محور فی العملیه التعلیمیه، ومن ثم المقررات والمناهج الدرسیه والتی تعد الاساس الثابت للعملیه التعلیمیه، ومن ثم المعلم او الاستاذ والذی یعد العنصر المسئول عن ریاده العملیه التعلیمیه وبدوره یقوم بنقل الاثر التکنولوجی لوسائل التعلیم. لا شک ان التکنولوجیا توثر بشکل کبیر علی مستخدمی ها فی کافه المجالات، ولعل من ابرز تلک المجالات المجال التعلیمی، فقد تسهم التکنولوجیا فی العملیه التعلیمیه بشکل کبیر إذا تم توظیفها بشکل جید یفید الطلاب والذین یمثلون المحور الرئیسی للعملیه التعلیمیه حیث یساعدهم فی عملیه التحصیل الدراسی، کما ان التکنولوجیا تساعد فی سد النقص الحاصل فی اعداد المدرسین والاساتذه، وذلک من خلال الدروس المکتوبه علی الحواسیب او من خلال الشبکه العنکبوتیه (الإنترنت)، ولکن الاهم هو ان لا یتم إسائه استخدام التکنولوجیا فیما یضر الطلاب، من إدمان الطلاب علی الحواسیب والاجهزه الإلکترونیه، وتضییع الوقت امام تلک الاجهزه فیما لا ینفع، إلی جانب الإعتماد الکلی علی ها وإغفال الدور المهم للعقل، الذی هو الرکیزه الاساسیه فی العملیه التعلیمیه. تبرز اهمیه هذه الدراسه من خلال الدور الکبیر للتکنولوجیا الحدیثه فی حیاتنا المعاصره وفی کافه المجالات وبالخصوص استخدامها فی المنظومه التعلیمیه الدینیه، فقد وفرت التکنولوجیا الکثیر من الجهد والعناء للطلاب والاساتذه والباحثین خاصه بعد تزاید عدد السکان وطالبی العلم فی کافه المجالات وتوفر الإنترنت وانتشاره بشکل واسع واتجاه البعض الی التوجه للتعلم عن بعد عن طریق الإنترنت. ان الهدف من الدراسه هو معرفه اثر التکنولوجیا الحدیثه علی التعلیم الدینی من خلال معرفه اهداف و متطلبات تحقیق استخدام تکنولوجیا المعلومات داخل الموسسه التعلیمیه اضافه الی بیان الآثار الإیجابیه و السلبیه لتکنولوجیا المعلومات، وبهدف الإقتراب من الموضوعیه والوصول الی استنتاجات منطقیه، یقتضی منهج البحث وضع حدود للدراسه وذلک من اجل التحکم فی إطار التحلیل المتعلق بطبیعه الدراسه، فقد تم اختیار عینه عشوائیه من طلاب الدراسات الدینیه فی الجامعات العراقیه لغرض اجراء الدراسه المیدانیه نظرا لاهمیتها فی مجال العمل، ولاجل اجراء الدراسه المیدانیه وذلک من خلال اعتماد استماره الإستبیان والتی تتالف من عده محاور معده لهذا الغرض. ومن اجل تطبیق منهج الدراسه، قمنا بتقسیم الدراسه الی اربع فقرات، حیث تطرقنا فی الفقره الاولی الی مقدمه عامه عن الدراسه والاهداف المرجوه من الدراسه اضافه الی مشکله الدراسه و اهمیتها، اما فی الفقره الثانیه فإننا تطرقنا الی مفهوم تکنولوجیا المعلومات و التعلیم واهمیته وإیجابیاته و سلبیاته وسبل تطبیقه فی الموسسات التعلیمیه الدینیه، اما فی الفقره الثالثه فتم التطرق الی الدراسه المیدانیه اضافه الی اعداد الاطار المنهجی للدراسه المیدانیه واستخدام الادوات الإحصائیه المناسبه فی تحلیل بیانات الدراسه واستخراج النتائج وتفسیرها، اما فی ما یخص الفقره الرابعه فتم عرض اهم النتائج التی توصلت الی ها الدراسه فی جانبی ها النظری و التطبیقی وکذلک عرض اهم التوصیات والمقترحات.

انٹرنیٹ، سائبراسپیس اور اس سے مربوط ٹیکنالوجیز کا استعمال اپنے معاشرے کی تہذیبی شناخت اور مقدمہ سازی کے بغیر ممکن نہیں اور اس کے بغیر اقدار، اعتقادات او مذہبی رحجانات کی ترویج اور دوسرے الفاظ میں ہمیں “اسلامی طرز زندگی” کی نئی نسل کو انتقال کے عمل میں واضح مشکلات اور چیلنجز درپیش ہیں ۔ اس ٹیکنالوجی نے ہمارے لئے بہت سے نئے افق روشن کئے ہیں جس کی بدولت اس کی اہمیت سے انکار نہیں کیا جاسکتا،لیکن ایک حقیقی زندگی کے ساتھ ایک نئی اور مجازی زندگی نے جنم لیا ہے جسکے اثرات معاشرے پر بتدریج رونما ہورہے ہیں۔ اس تحقیق میں انٹرنیٹ اور سائبر اسپیس کے نوجوان نسل پہ ہونے والے اثرات کا جائزہ لیا جاۓ گا جن کی وجہ سے اسلامی معاشرے میں رائج طرززندگی کو اہم خطرہ درپیش ہے ۔