فصلنامه مطالعات برنامه درسی
پیاپی 16 (بهار 1389)

بازنگری در برنامه درسی دانشگاه ها پدیده ای مستمر، ضروری و غیر قابل اجتناب است. دانشگاه هایی که متولی آموزش افراد مسئول مراقبت های بهداشتی درمانی به ویژه پزشکان هستند، به منظور این که کیفیت خود را در سطح بالایی حفظ کنند یا آن را ارتقاء بخشند چاره ای جز تغییر ندارند. از سوی دیگر، بازنگری در آموزش پزشکی به دلیل پاسخگو بودن به روند جهانی در مراقبت های بهداشتی درمانی، فن آوری های جدید، بروز بیماری های نوپدید، انتظارات جدید بیماران، انفجار دانش و افزایش میزان اطلاعات راجع به بدن انسان، امری است اجتناب ناپذیر. تا سال 1350 منبع اصلی برنامه های آموزشی دانشکده های پزشکی کشور، برنامه دانشکده پزشکی دانشگاه تهران بود.

بدون شک تربیت شهروندان خوب یکی از اهداف اصلی نظام تعلیم و تربیت هر کشوری است. به همین منظور این پ‍ژوهش به بررسی میزان آگاهی دانشجویان از حقوق شهروندی با تاکید بر نقش برنامه درسی می پردازد. پژوهش به روش زمینه یابی انجام شد. گروه نمونه 327 نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی بودند که به روش تصادفی طبقه ای (برحسب جنسیت) انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته بود. با استفاده از آزمون T تک نمونه ای وضعیت آگاهی دانشجویان از ابعاد حقوق شهروندی مورد بررسی قرار گرفت. با استفاده از آزمون T گروه های مستقل و تحلیل واریانس، تفاوت ابعاد حقوق شهروندی بر حسب جنسیت، مقطع تحصیلی و سن، مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد آگاهی دانشجویان در تمامی ابعاد سه گانه حقوق شهروندی شامل حقوق مدنی، حقوق سیاسی و حقوق اجتماعی به طور معناداری در سطحی پایین تر از میانگین قرار دارد. هم چنین در بررسی مقایسه ای میزان آگاهی دانشجویان دختر و پسر، فقط آگاهی از حقوق مدنی در دختران بیش از پسران بود و تفاوتی در دیگر ابعاد وجود نداشت. بررسی مقایسه ای آگاهی دانشجویان بر اساس مقطع تحصیلی و سن تفاوت معناداری را در هیچ یک از ابعاد سه گانه حقوق شهروندی نشان نداد.

ارزشیابی کیفیت روابط دانشجویان با اساتید راهنما به منظور حفظ و بهبود کیفیت آموزش و یادگیری، نگارش رساله و تولید دانش در دوره دکترا، بسیار با اهمیت است. در این راستا یکی از مهم ترین تصمیماتی که دانشجوی دکترا در آغاز پژوهش خود اتخاذ می کند، انتخاب استاد راهنما است. پیامدهای این انتخاب و هم چنین روابط خوب با استاد راهنما، می تواند در ارزشیابی نهایی رساله، تمایل دانشجو به انتخاب مجدد استاد راهنما و تداوم پژوهش های آتی تاثیرگذار باشد.
پژوهش حاضر به منظور بهبود کیفیت و بررسی پیامدهای مذکور انجام شده است. ابتدا با بررسی ادبیات و مصاحبه با اساتید با تجربه در امر راهنمایی رساله های دکترا، 20 نشانگر کیفیت تدوین شد. در مرحله بعد با استفاده از نشانگان تدوین شده، پرسشنامه ای تهیه و به وسیله 31 دانش آموخته دوره دکترا رشته علوم تربیتی تکمیل شد. نتایج نشان داد که رضایت از انتخاب و رابطه با استاد راهنما در سطح نسبتا مطلوب قرار دارد. هم چنین تفاوت معناداری بین دانش آموختگان با نمره عالی و خوب (و پایین تر) و دانش آموختگان مایل و غیرمایل به انتخاب مجدد استاد راهنما و تداوم پژوهش های آتی با او، هم به لحاظ رضایت از انتخاب و هم به لحاظ رضایت از رابطه با استاد راهنما به دست آمد. در مرحله نهایی، با تحلیل محتوای سوالات باز پاسخ پرسشنامه ها، پیشنهادهایی برای بهبود کیفیت انتخاب اساتید راهنما و رابطه دانشجویان با آن ها، ارائه شد. نتایج پژوهش در بخش پایانی مقاله بحث شده است.

هزینه های هنگفت صرف شده برای سامانه های یادگیری الکترونیکی (به عنوان یک فن آوری) برگشت پذیر نمی باشند، مگر این که دانشجویان در این سامانه ها به موفقیت دست یابند. بدین منظور پژوهش حاضر مدلی را بر اساس مبانی نظری و پژوهش های انجام شده در زمینه یادگیری الکترونیکی برای موفقیت دانشجویان مجازی شاغل در آموزش عالی پیشنهاد داده است. ابعاد اصلی مدل موفقیت فن آوری (TSM) را بعد ویژگی های یادگیرنده، مدیریت یادگیری و ادراکات از سامانه تشکیل می دهند. بر اساس مدل کلی موفقیت فن آوری، مدلی با تاکید بر یادگیری الکترونیکی تدوین شده است. مدل مذکور بر روی 105 دانشجوی مجازی یکی از دانشگاه های ارائه دهنده دوره های یادگیری الکترونیکی از طریق تحلیل مسیر (رگرسیون چندگانه) آزمون شد. از مهم ترین نتایج این مطالعه می توان به تاثیر بعد ادراکات از سامانه بر موفقیت یادگیرندگان اشاره کرد که تنها بعدی است که به طور مستقیم بر پیشرفت تحصیلی اثرگذار است و هم چنین اثرپذیری بعد ادراکات به بعد ویژگی های سامانه اشاره دارد. پژوهش حاضر در ادامه پیشنهاد هایی کاربردی برای مدرسین، دست اندرکاران و طراحان سامانه های یادگیری الکترونیکی در جهت موفقیت دانشجویان الکترونیکی ارائه داده است.