فهرست مطالب

مطالعات برنامه درسی - پیاپی 4 (بهار 1386)

فصلنامه مطالعات برنامه درسی
پیاپی 4 (بهار 1386)

  • 166 صفحه، بهای روی جلد: 6,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1386/02/25
  • تعداد عناوین: 8
|
  • محمود مهرمحمدی صفحه 1
    نگاه «دوالیستی» یا صفر و یک به موضوعات و مسایل حوزه تعلیم و تربیت، که پیچیدگی های خاصی دارد، وافی به مقصود نیست. تاریخ اندیشه های تربیتی نیز از حقانیت این گزاره حکایت می کند.
    یکی از بحث های جدی در اکثر نظام های تعلیم و تربیت دنیا، مساله تمرکزگرایی یا تمرکز زدایی در نظام های برنامه ریزی درسی است که پیچیدگی مورد اشاره شامل حال این موضوع نیز می شود. متاسفانه اکثر پردازش های انجام گرفته یا راه حل های ارایه شده در این زمینه، بر انگاره های دوالیستی متکی است و شاید به همین دلیل، در عمل راه گشای نظام های تعلیم و تربیت نبوده است.
    در این مقاله، با الهام از این کاستی مزمن، تلاش شده است ابتدا سطوح گوناگون آزادسازی تصمیم گیری درباره برنامه های درسی شناسایی و سپس مدیریت هم زمان مدارج یا سطوح تمرکززدایی، در حمک راه حل جایگزین، تبیین و تشریح شود. حاصل بحث، مدلی برای مدیریت نظام برنامه ریزی درسی است که با عنوان «مدل هسته ای» یا «مدل آشوبناک» از آن نام بده شده است. در پایان، مجموعه ای از بایدها و نبایدهای اجرایی ارایه شده که زمینه ساز تحقق این مدل است.
    کلیدواژگان: تمرکز زدایی، نظام برنامه ریزی درسی، مدیریت تمرکز زدایی، تصمیم گیری، مدل تمرکز زدایی
  • زهرا گویا، لیلا قدکساز خسروشاهی صفحه 17
    نتایج سومین مطالعه بین المللی ریاضیات و علوم نشان داد که در مجموع، عملکرد دانش آموزان کشورهایی با نظام آموزشی متمرکز، بهتر از عملکرد دانش آموزان کشورهایی است که نظام آموزشی غیر متمرکز دارند. این واقعیت، از جنبه های مختلف دارای اهمیت است. به خصوص این که در کشورهایی مانند ایران که دارای نظام متمرکز آموزشی و به تبع آن، نظام متمرکز برنامه ریزی درسی هستند، تمایل چشمگیری به سمت عدم تمرکز وجود دارد. این در حالی است که در ایران، یک تصور عمومی بوجود آمده است که سهم عمده ای از ناکارآمدی نظام آموزشی و عملکرد نامطلوب دانش آموزان را، ناشی از تمرکز نظام آموزشی است.
    به نظر می رسد که چنین تصوری، در کشورهای دیگر نیز وجود داشته باشد، زیرا به گفته تموکنگ (2004)، در حال حاضر، برای بسیاری از کشورها، رفتن به سمت عدم تمرکز یک مد است و آن کشورها، فکر می کنند که تمرکززدایی، کاری است مدرن که باید انجام شود. اما باید توجه کرد که عدم تمرکز، یک اکسیر جادویی نیست و مشکلات و مسایل خاص خود را به همراه خواهد داشت (134-154).
    در این مقاله، ابتدا به بحث راجع به اهداف تمرکززدایی و سطوح عدم تمرکز و انواع عدم تمرکز آموزشی می پردازد و سپس با بیان تجربه آموزشی اخیری که در ایالات متحده در رابطه با برنامه ی درسی ریاضی رخ داده است، زمینه های سیاسی وقوع عدم تمرکز را مرور نموده و در نهایت به یک جمع بندی می رسیم.
    کلیدواژگان: عدم تمرکز، تمرکز ایران، نظام برنامه ریزی درسی، تصمیم گیری، تمرکز زدایی
  • زهرا حیدری همت آبادی، نعمت الله موسی پور، عباس حری صفحه 29
    ظهور جامعه اطلاعاتی که بشر در آستانه ورود به آن قرار دارد، بزرگترین تحول اخیر تاریخ تمدن بشری محسوب می شود. عصری که در آن اطلاعات، قدرت است. موجی که تاثیر آن همه ابعاد زندگی انسان را در بر می گیرد و در این بین تحول آموزش و پرورش، به دلیل وظیفه حساس تربیت نیروی انسانی، شاخص مهم توسعه عصر کنونی، اهمیت ویژه ای می یابد و همواره مورد توجه محافل علمی و فرهنگی قرار گرفته است.
    در این مقاله سعی شده است، پس از اشاره به پدیدایی جامعه اطلاعاتی و تحول پاره ای مفاهیم مرتبط با آموزش و پرورش، به بررسی مفهوم سواد متناسب با زندگی در این دوره پرداخته شود. و ضمن اشاره به برخی وظایف آموزش و پرورش در راستای تطبیق با نیازمندی های جهان امروز، از جمله سوادآموزی اطلاعاتی در حکم پایه یادگیری مادام العمر، الزام بکارگیری روش یادگیری فعال، برای دستیابی به اهداف جامعه اطلاعاتی را نیز یاد آور گردد. در پایان به این نتیجه می رسد که الزام پذیرش تحقق جامعه اطلاعاتی،ضرورت همگام شدن با تحول در عرصه آموزش و پرورش،رعایت اصل عدالت آموزشی و استفاده از امکانات فناوری و دسترسی همگان به اطلاعات به عنوان یک حق و بسیاری مسایل دیگر، ضرورت بازنگری در اهداف و سیاست های آموزش و پرورش در سطح کلان و خرد به منظور همسو ساختن برنامه های نظام آموزشی از سالهای ابتدایی تحصیل تا سطح عالی در راستای اهداف و نیاز های جامعه اطلاعاتی را قطعی می سازد و از آنجا که جامعه اطلاعاتی دارای طرحی یکسان برای همگان است؛ دستیابی به آموزش یکسان و بهره گیری از امکانات مساوی در سایه نظام آموزشی متمرکز از پاره ای جهات دستیافتی تر خواهد بود.
    کلیدواژگان: جامعه ی اطلاعاتی، آموزش و پرورش، برنامه ریزی درسی، درس نامه، سواد اطلاعاتی
  • نادر سلسبیلی صفحه 49
    نظام طراحی، تدوین و اجرای برنامه های دوره آموزش عمومی و متوسطه ایران با چالش ها و آسیب های زیادی، چه از نظر برداشت از مفهوم برنامه درسی و چه از نظر طراحی و تدوین برنامه درسی، رو به روست. از مهم ترین چالش ها و آسیب های این نظام، متمرکز بودن نظام طراحی و تدوین برنامه درسی و انعطاف نداشتن در برنامه های درسی است. برنامه های درسی کم توجه با بی توجه به تفاوت های فردی و شناختی دانش آموزان، کم توجه به تفاوت های اقلیمی، فرهنگی، اجتماعی، قومی، منطقه ای، کم توجه به تحولات علمی، آموزشی، فرهنگی در تراز جهانی، کم توجه یا بی توجه به رویکردهای جدید و تحولات حوزه برنامه درسی و انتظارات تازه از برنامه های درسی است.
    گذار نظام برنامه ریزی درسی ایران به سمت عدم تمرکز در طراحی و تدوین برنامه های درسی و تاکید بر برنامه های درسی مبتنی بر مدرسه، که در حقیقت نوعی فلسفه عمل در سطح مفهومی و ادراکی نیز هست، امری حتمی است. اما فرایند تغییر به سمت تمرکز زدایی و ایجاد انعطاف نامحدود نیست و با موانع و محدودیت هایی روبهروست که مهم ترین آنها به ادراکات معلمان، سطح تخصص و توانایی آنها در استفاده از پژوهش و برنامه ریزی بر می گردد. در عین حال، برنامه های درسی باید درجه هایی از وحدت و هماهنگی ملی نیز به همراه داشته باشد.
  • فرهاد سراجی صفحه 69
    درجه تمرکز یا عدم تمرکز نظام برنامه ریزی درسی را می توان تابعی از نحوه ترکیب تصمیم گیرندگان و میزان انعطاف موجود در برنامه های درسی دانست. میزان دخالت تصمیم گیرندگان یا تاثیر گذاران در برنامه های درسی، با توجه به نظام سیاسی کشورها متفاوت است.
    افراد یا گروه هایی مانند سیاستگذاران کلی کشور، وزیر آموزش و پرورش، مدیران استانی و منطقه ای، انجمن معلمان، انجمن اولیا و مربیان، متخصصان برنامه ریزی درسی، دانشگاه ها و مراکز تحقیق و توسعه، معلم و دانش آموزان، بر عناصر برنامه درسی تاثیر می گذارند. در برنامه های درسی مبتنی بر وب، علاوه بر این افراد و گروه ها، افراد دیگری مانند متخصص فناوری اطلاعات، طراح گرافیک و متخصص رسانه، نقش بارزتری در تعیین عناصر برنامه درسی به عهده دارند.
    اگر گروه برنامه ریز درسی مبتنی بر وب، و در راس آنها معلم، از لحاظ توانایی های مربوط به مدیریت یادگیری و مهارت های تعلیم و تربیت در سطح بالایی قرار داشته باشند، به سهولت می توانند در برنامه درسی تاثیر مثبتی ایجاد کنند. در چنین وضعیتی برنامه درسی به سمت عدم تمرکز گرایش خواهد داشت و بالعکس.
    برخلاف تصور رایج، که غالبا در برنامه های درسی مبتنی بر وب نقش معلم را حاشیه ای فرض می کنند، معلم در این گونه برنامه های درسی نقش محوری دارد که بارزتر از نقش او در برنامه های درسی سنتی است.
    کلیدواژگان: برنامه درسی مبتنی بر وب، برنامه درسی مرسوم، عناصر برنامه درسی، انعطاف برنامه ی درسی، معلم الکترونیک، فرآیند برنامه ریزی درسی
  • طاهره جاویدی کلاته جعفرآبادی صفحه 85
    هدف اصلی از نگارش این مقاله، معرفی برنامه درسی مذاکره ای و تصریح نقش آن در تمرکززدایی از آموزش متوسطه می باشد. براساس الگوی برنامه درسی مذاکره ای، مشارکت دانش آموزان در فعالیتهای مدرسه، محدود به امور اجرایی نمی شود؛ بلکه به دانش آموزان اجازه داده می شود تا در حوزه های سیاست گذاری، تصمیم گیری و قانونگذاری نیز شرکت کنند. از این رو در این الگو امکان بیشتری برای تمرکز زدایی از نظام آموزش متوسطه فراهم می آید.
    سوالات اصلی این مقاله عبارتند از: چگونه می توان برنامه درسی متوسطه را به گونه ای طراحی نمود که امکان مذاکره و چالش های فکری بین دانش آموزان در خصوص عناصر برنامه درسی فراهم آید و چگونه از این طریق می توان زمینه تمرکززدایی از آموزش متوسطه را فراهم آورد؟
    به منظور پاسخگویی به این سوالات، ابتدا ملاکهای مورد نیاز در طراحی عناصر برنامه درسی مذاکره ای، به منظور فراهم کردن امکان تعامل و رایزنی میان دانش آموزان و سایر عناصر ذیربط نظیر مدیران، برنامه ریزان و... تصریح می شود، آنگاه نقش برنامه درسی مذاکره ای درتمرکززدایی از نظام آموزش و پرورش متوسطه مورد بررسی قرار می گیرد.
    کلیدواژگان: برنامه درسی مذاکره ای، تمرکززدایی، آموزش متوسطه و دموکراسی تفاهمی
  • عبدالله پارسا صفحه 103
    مهم ترین ویژگی عدم تمرکز، مشارکت افراد و گروه های ذی نفع در سطوح و مراحل گوناگون است. مشارکت گسترده تر و سنجیده تر، حس تعلق به برنامه جدید را افزایش داده، مشروعیت و قابلیت اجرای برنامه درسی جدید را تضمین می کند. تشویق به عدم تلاش برای جلب حمایت و مشارکت گسترده تر مجریان برنامه های درسی با اندیشه اجرای سازگارانه و نیمه سازگارانه برنامه درسی، مستلزم وجود نگرشهای مثبت مجریان برنامه به خصوص معلمان است. معلمان مسوول مرحله اجرایی اصلاحات برنامه درسی هستند و آثار نهایی اصلاحات تا حد زیادی وابسته به مشارکت، فهم و دانش معلمان از تغییر بستگی دارد. با هدف فهم بیشتر این مفاهیم و رابطه آنها، دو تحقیق جداگانه انجام شد. در تحقیق نخست، 200 نفر از دبیران فیزیک دوره متوسطه استان فارس و در تحقیق دوم 540 نفر از دبیران ریاضی دوره راهنمایی استان خوزستان شرکت داشتند. در هر دو تحقیق، بین نگرش دبیران به تغییر و نگرش و تمایلات رفتاری آنان نسبت به پیشبرد برنامه درسی جدید رابطه مثبت و معناداری یافت شد. ادراک مثبت معلمان از نسبت سود – هزینه (کارآیی برنامه درسی جدید) و قابلیت اجرای برنامه درسی جدید با تمایلات رفتاری آنها در پیشبرد برنامه جدید درسی با تمایلات رفتاری آنها در پیشبرد برنامه جدید درسی رابطه مثبت و معناداری دارد. هرچه ادراک معلمان نسبت به حمایتهای مدرسه، حمایتهای اداراه های آموزش و پرورش و سایر حمایتهای اجتماعی از برنامه جدید درسی مثبت تر باشد، نگرانی آنها از اجرای برنامه درسی جدید کمتر است و تمایلات رفتاری مثبت تری نسبت به پیشبرد برنامه جدید درسی از خود نشان خواهند داد.
    کلیدواژگان: برنامه درسی جدید، مشارکت معلم، نگرش معلم، اجرای برنامه درسی، اجرای برنامه درسی جدید
  • بخش انگلیسی
  • برنامه درسی ملی برای آموزش ابتدایی: پروژه فرهنگ مشترک
    آلیس سی. لوپز صفحه 140
|
  • Mahmoud Mehrmohammadi Page 1
    In the process of deliberation aimed at the vital issue of centralization and decentralization, polar positions are inherently unqualified and do not yield fruitful results. Rather, simultaneous consideration of all possible alternatives or the range of decisions is suggested to be the more appropriate route to take. By considering all levels(and all kinds) of delegation of responsibility to other concerned bodies, the author contends, none of the alternatives should be categorically eliminated and that all possible kinds of decentralization could turn out to be good candidates for different milieus.This article proceeds with identifying six levels (or kind) of decentralization or degrees of freedom which can be put to practice at the same time by the central curriculum decision making body. The major responsibility of the central body, then, is to constantly monitor the conditions of different regions and localities to find out if the data calls for a more restrictive(centralized) treatment or, conversely, more degrees of freedom (decentralization) should be the order of business in that particular locale.Accordingly, a model has been proposed for better understanding the complexities that curriculum systems will encounter while trying to align their activities with the assumptions entertained above. The model is called “chaotic“to voice serious inadequacies deemed associated with the prevalent order seeking approaches.
  • Zahra Gooya , Leila Ghadaksaz Khpsroshahi Page 17
    Third International Math and Science Study (TIMSS) indicates that national education systems with centralized organizations outperform decentralized systems. This is an important finding especially for education systems like Iran with pronounced inclinations towards decentralization. The main reason for inadequate performance of students is prevalently thought to be attributable to the centralized character of the education system in Iran. It seems as if many countries share this perception and think of decentralization as a solution to all the ills of their education system. This is while looking upon such a policy as an all out solution or panacea is nothing more than an illusion.This article deals first with the objectives sought by decentralization and discusses its levels and kinds. Next, the authors attend to the analysis of a recent policy and the resulting outcomes of decentralization in the United States in the field of mathematics curriculum. The analysis takes into consideration the political climate surrounding this particular incident of decentralization and reaches the conclusion affirming the proposition stated above.
  • Zahra Heidari Hemmat Abadi, Nematolah Mousapour , Abbas Horri Page 29
    The emergence of the information society is the most important transformation mankind had experienced so far. The distinguishing feature of such society is said to be reflected in the association of information and power. Education systems therefore enjoy a special status in such situations since the manpower quality is shaped first and foremost in the process of education. This article attends first to the evolution of concepts related to education in light of the requirement of an information society. The authors then investigate the age- compatible concept of literacy and emphasize information literacy as the most vital responsibility of education system, preparing the ground for life longlearning as well.The main contention of authors is that education consistent with the exigencies of information age (society) is by necessity carried out within a centralized system, which ensures both quality and equality
  • Nader Salsabili Page 49
    Iranian curriculum development system (K-12) is faced with both theoretical(conceptual) and practical problems. Among the most significant problems is thecentralized character plaguing both the design and the development process,leading to predetermined programs with dismal flexibility. Such curricula are toa great extent irresponsive to individual differences of students, differences insocio-cultural conditions in various regions of the country and newdevelopments in the global field of curriculum studies. This is while manyfactors, educational and otherwise, have contributed to the rising skepticismabout the virtues of centralized curriculum in many parts of the world.Review of relevant literature had in fact indicated that 1980's have been the eranotable for failures in large scale curriculum reform produced by central bodies.The last decade of 20th century, however, is ripe with recommendations whichfavor decentralized policies in the curriculum decision making process.Decentralization in the design and development is thought to contribute to theimprovement of the quality of the school by providing for teachers‘ participationand making the school a more attractive working environment, in turn,mitigating against teacher burnout and student apathy.
  • Farhad Seraji Page 69
    The degree of centralization accorded to an education system is a function of thecomposition of decision making bodies and the resulting flexibility characterizing the curriculum. The rate of participation in the decision making process is different in different political systems. Web based curriculum can provide opportunities of or higher degree of participation by groups and individuals at different levels of the education hierarchy including policy makers, teachers, parents, and students. Such curricula also manifests higher degrees of flexibility since it provides for teachersëengagement with adaptingthe elements of the program based on their competencies, experiences, and perceived requirements of the situation. The web based curriculum, therefore, can fulfill the demands of decentralization and promise curricula that fair better in terms of relevance to studentsí needs and compatibility with local factors affecting its quality. The author qualifies his conclusion by emphasizing teachersí level of competency and professional capabilities as the most decisive factor in making the perceived changes a positive event
  • Tahereh Javidi Page 85
    The purpose of this article is to explore the concept of negotiated curriculum and to investigate its role in the process of decentralizing secondary school curriculum.By definition, this design of curriculum involves students in the deliberating policy and program development. Students‘ role, in other words, is not limited to the implementation or enactment phase. The main questions that have guided author‘s pursuit in writing this essay are as follows: How could secondary curriculum be designed to ensure responsiveness to the issues and challenges that are faced by students?How could this model of curriculum contribute to the decentralization process atthe secondary leve
  • Abdollah Parsa Page 103
    Decentralization is understood as greater participation of people and entities at different levels. Greater participation leads to a greater sense of ownership and by raising the legitimacy of curriculum, increase its implementation potentials. Catering for teachers‘ positive attitude towards implementing the new curricula, is the basis for encouraging decentralization especially when compatible or semi-compatible implementation format is desired. Teachers are the ultimate decision makers in the process of implementation andliterally determine the extent of the reform‘s actual impact. To further document this process, two investigations were carried out and the results are reported in this article. In the first investigation, 200 high school physics teachers from Fars province were selected as the sample and the second investigation included 540 middle school math teachers from Khozestan province. Both investigations found meaningful relationship between teacher‘s involvement in the reform process with their tendency towards implementing the required change.
  • National curriculum for elementray school education: the common culture project
    Alice Casimiro Lopes Page 140