فصلنامه رشد فناوری
پیاپی 55 (تابستان 1397)

پروژه توسعه فناوری از نوع پروژه های سرمایه گذاری بوده و بر این اساس شناسایی شاخص های مهم و کلیدی عملکردی جهت سرمایه گذاری صحیح حائز اهمیت است. هدف از انجام این پژوهش شناسایی و توسعه معیارهای موفقیت در زمینه توسعه فناوری و دست یابی به نتایج تحلیلی دقیق از اثرات معیارها و شاخص ها بر یکدیگر جهت اتخاذ تصمیمات صحیح در مسیر سرمایه گذاری است. در این پژوهش، معیارهای موفقیت در توسعه فناوری با رویکردی جدید از نقطه نظر تمایز پروژه، طرح و پرتفوی شناسایی و پس از دسته بندی اهمیت آن ها از طریق پرسشنامه طیف لیکرت و آزمون های آماری مختلف نظیر آزمون t مورد سنجش قرار گرفته است. در نهایت رابطه بین معیارهای موفقیت در هر یک از سطوح پروژه، طرح و پرتفوی و ارتباط داخلی معیارها با استفاده از روش DEMATEL و براساس روابط علی و معلولی تجزیه و تحلیل شده است. از نتایج این پژوهش می توان به شناسایی و دسته بندی معیارهای موفقیت در پروژه ها، طرح ها و پرتفوی توسعه فناوری و مشخص شدن تاثیرگذارترین، تاثیرپذیرترین و پراهمیت ترین معیارها در هر یک از گروه های پروژه، طرح و پرتفوی به تفکیک اشاره نمود. همچنین نحوه اثرگذاری، ارتباط و تعامل معیارهای موفقیت با یکدیگر از طریق نمودارهای "نقشه ارتباط شبکه" ارائه شده است. تمرکز روی معیارهای موفقیت براساس میزان اهمیت، تاثیرگذاری، تاثیرپذیری و سطح تعاملات این امکان را فراهم می کند تا تصمیمات صحیح بر مبنای این معیارها اتخاذ شود.

ر محیط رقابتی کسب وکار، توسعه و حفظ یک مزیت رقابتی برای کلیه شرکت ها امری حیاتی است؛ نوآوری فناورانه عاملی کلیدی در تحقق این مهم به شمار می رود که توجه به عوامل موثر بر نوآوری فناورانه و چگونگی تاثیر این عوامل در بهبود نوآوری فناورانه را ضرورت می بخشد. از طرفی شناسایی مهم ترین ابعاد تاثیرپذیر از نوآوری فناورانه چه درون سازمان و چه بیرون از سازمان، راهنمایی برای مدیران و مسئولان در جهت نیل به اهداف سازمان و کشور به شمار می رود و بیش از پیش اهمیت توجه به این نوع خاص از نوآوری را آشکار می سازد. مرور تحقیقات انجام شده در زمینه نوآوری فناورانه، نشان می دهد که محققان بسیاری به شناسایی، اولویت بندی و بررسی تاثیر عوامل صاحب نقش پرداخته اند. در پژوهش حاضر تلاش شده است تا با بهره گیری از روش تجزیه و تحلیل محتوای کیفی و منتظم ساختن مباحث پیرامون موضوع در تحقیقات پیشین از طریق مطالعات کیفی تلخیصی، عوامل صاحب نقش همراه با ابعاد و مولفه ها تبیین و تشریح شوند. از طریق تجزیه و تحلیل صورت گرفته بیش از بیست عامل شناسایی گردید که ابعاد و مولفه ها و چگونگی تاثیرگذاری یا تاثیرپذیری هر عامل نیز تشریح شد. مهم ترین عامل تاثیرپذیر از نوآوری فناورانه که ضرورت توجه به این مهم را بیش از پیش آشکار می سازد، عملکرد شرکت است. اما نمی توان درخصوص اثرگذارترین عامل تصمیمی اتخاذ نمود. لذا سازمان ها می بایستی در راستای بهبود عملکرد شرکت در همه جنبه ها نظیر مالی، مشتری، بازار، توسعه محصول جدید، شهرت نام تجاری و غیره توجه ویژه ای به نوآوری فناورانه داشته باشند و در راستای بهبود این امر، تمامی عوامل موثر را رصد کرده و به طور خاص در کنترل و بهبود عوامل درون سازمانی به منظور بهبود نوآوری فناورانه بکوشند.

طی دهه گذشته نقش بنیادی و کلیدی فناوری اطلاعات و ارتباطات در تسهیل فرایند گذار و تغییر سازمان ها به اثبات رسیده است و با توجه به توان از بین بردن فاصله زمانی و مکانی کارآیی سازمان ها را افزایش داده است. آمادگی الکترونیکی بستر ورود به عصر نوین و فعالیت در دنیای شبکه ای و همچنین رقابت در بازار است. از این رو طراحی الگوهای ارزیابی آمادگی الکترونیکی متناسب با شرایط داخلی و محیطی سازمان ها و جوامع با هدف سنجش سطح آمادگی الکترونیکی آن ها ضروری است و بدون ارزیابی آمادگی الکترونیکی سازمان ، فعالیت در دنیای شبکه ای غیرممکن و یا موانع آن بسیار زیاد خواهد بود. در عصر اطلاعات، ارزیابی آمادگی الکترونیکی به منظور برنامه ریزی برای توسعه قابلیت های لازم از جنبه های مختلف فنی و سازمانی به طور روزافزونی اهمیت پیدا می کند. در این مقاله ضمن معرفی اجمالی مدل های ارائه شده برای ارزیابی آمادگی الکترونیکی و طبقه بندی آن ها، عوامل موثر در ارزیابی آمادگی الکترونیکی بنگاه های تولیدی کوچک و متوسط جهت ورود به بازار تجارت الکترونیک با رویکرد ترکیبی فراتلفیق و آنتروپی شانون بررسی و شناسایی شده است. در این مقاله جهت تعیین این عوامل پس از شناسایی و معرفی انواع مدل های موجود؛ مفاهیم، ابعاد و شاخص های تحقیق با استفاده از روش فراتلفیق استخراج و با استفاده از روش آنتروپی شانون رتبه بندی شده اند که نتایج پژوهش حاکی از این است که عوامل سازمانی آمادگی الکترونیکی در رتبه اول، عوامل محیطی آمادگی الکترونیکی در رتبه دوم و عوامل سرمایه انسانی آمادگی الکترونیکی در رتبه سوم قرار می گیرند.

در جهان امروز افزایش پیچیدگی و رقابت به عنوان یکی از ویژگی های مهم مطرح می باشد. سازمان ها و شرکت های امروزی در محیطی پیچیده و در عین حال پویا در حال فعالیت هستند و با یکدیگر تعامل دارند. با توجه به رشد روزافزون فناوری و سرعت رشد فناوری می توان گفت شرکت ها برای باقی ماندن در عرصه رقابت مجبور به اتخاذ راهبرد های انطباق پذیر و نوآورانه هستند تا بتوانند پاسخگوی تغییرات سریع، عدم اطمینان های محیطی و مهم ترین موضوع یعنی نیازهای مشتری و بازار باشند و بتوانند به این نیازها در زمان و مکان مناسب پاسخگو باشند. کارآفرینی فناورانه حوزه ای جدید، بین رشته ای و رو به رشد می باشد. در این تحقیق ابتدا نظریه های مرتبط با دو حوزه کارآفرینی و فناوری بررسی و تبیین شده و سپس حوزه کارآفرینی فناورانه به تفصیل بررسی شده است. همچنین مدلی از کارآفرینی فناورانه تحت عنوان مدل پرادون ارائه گردید. این مدل شامل هفت جز است: کارآفرین فناور، دانشگاه ها، شرکت ها، سرمایه، مشتریان و بازار، دولت و مشاوران. مدل کارآفرینی فناورانه می تواند محققین را در راستای تحقیقات آتی و همچنین دولت ها و مناطقی که قصد دارند به توسعه و ترویج کارآفرینی فناورانه بپردازند، یاری رساند. یکی از علومی که در جهان پیشرفت های شگرفی داشته است و بشر را در ساخت و تولیدات محصولات جدید یاری رسانده است فناوری نانو می باشد. در ادامه این مقاله اطلاعات مفیدی درخصوص فناوری نانو و شرکت های فناور این حوزه و راه های تجاری سازی و مسیرهای ورود به بازار آن با ابزارها و سازوکارهای مرتبط از قبیل: شرکت های انشعابی1، لیسانس دهی2، مالکیت فکری3، فروش تجاری4 و توسعه داخلی برای متخصصین، کارآفرینان و علاقمندان به این حوزه بیان شده است.

امروزه، تجربه موفقیت آمیز بیشتر کشورهای پیشرفته و نیز برخی از کشورهای در حال توسعه در عبور از بحران های اقتصادی به واسطه توسعه کارآفرینی در آن کشورها، موجب شده تا سایر کشورها نیز برای کارآفرینی، کارآفرینان و شکل گیری کسب وکارهای نوآورانه اهمیت خاصی قائل شوند. این امر بیش از هر چیز، حیطه آموزش را تحت تاثیر قرار داده و منجر به این شده است که به تدریج، دانشگاه ها تغییر نقش داده و به سوی کارآفرینی روی آورند. از این رو تحقیق حاضر با هدف بررسی عوامل تاثیرگذار بر آمادگی دانشگاه ها برای تبدیل شدن به دانشگاهی با ویژگی های کارآفرینانه انجام شده است. جامعه آماری این تحقیق، مدیران دانشگاه فردوسی مشهد به تعداد 151 نفر می باشد. طبق جدول مورگان تعداد 114 نفر به طور تصادفی انتخاب شدند. پس از اطمینان از روایی و پایایی، این پرسشنامه به صورت حضوری بین اعضای جامعه توزیع گردید و در نهایت 120 پرسشنامه قابل استفاده برگشت داده شد. تجزیه وتحلیل اطلاعات نیز به کمک روش مدل سازی معادلات ساختاری و نرم افزار لیزرل صورت پذیرفت. نتایج نشان داد تمام عوامل مورد بررسی در این تحقیق یعنی ساختار کارآفرینانه، فرهنگ کارآفرینانه، راهبرد کارآفرینانه، مدیریت کارآفرینانه و ارتباط دانشگاه با صنعت، از عوامل تاثیرگذار بر آمادگی دانشگاه ها برای تبدیل شدن به دانشگاهی با ویژگی های کارآفرینانه هستند. علاوه بر این نشان داده شد که از بین عوامل مورد بررسی، عامل ساختار کارآفرینانه بالاترین میزان تاثیر را بر آمادگی دانشگاه فردوسی مشهد برای تبدیل شدن به دانشگاهی با ویژگی های کارآفرینانه دارد.

در طی سال های اخیر، کشورهای در حال توسعه به دنبال استفاده از نوآوری های فناورانه می باشند که انتقال فناوری رایانش ابری یکی از این نوآوری ها می باشد. استفاده از نوآوری هایی که در زمینه فناوری اطلاعات وجود دارد، سازمان ها را قادر می سازد تا از طریق استفاده از آن ها، جایگاه اقتصادی خود را ارتقاء بخشند. در نتیجه ضرورت دارد تا سازمان ها یاد بگیرند که چگونه می توانند فرایندهای انتقال فناوری خود را مدیریت کنند. حاکمیت انتقال فناوری مفهوم جدیدی است که می تواند در این حیطه به سازمان ها کمک کند. پیاده سازی حاکمیت انتقال فناوری می تواند برای سازمان ها کاهش هزینه و افزایش بهره وری را داشته باشد و دستیابی سازمان به مزیت رقابتی را تسهیل کند. در حیطه فناوری های جدیدی هم چون رایانش ابری که موفقیت و پذیرش آن مستلزم غلبه بر چالش ها و ریسک هایی است که با آن مواجه می باشد، حاکمیت فرایندهای انتقال این فناوری می تواند تا حدی از این چالش ها بکاهد. در نتیجه، استفاده از رایانش ابری می تواند در سازمان ها گسترش پیدا کند و سازمان از مزایای این فناوری بهره مند شود. پژوهش حاضر از لحاظ هدف بنیادی و از لحاظ روش توصیفی- کیفی است که در آن از مطالعات کتابخانه ای جهت گردآوری اطلاعات استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش معرفی دو مدل حاکمیتی است. در ارائه این مدل ها از چارچوب کوبیت که یک چارچوب حاکمیتی کارآمد و توانا در زمینه فناوری اطلاعات می باشد، استفاده شده است. مدل اول جهت حاکمیت انتقال فناوری و مدل دوم جهت حاکمیت انتقال فناوری رایانش ابری، پیشنهاد شده است.

ظهور فناوری اطلاعات و ارتباطات سبب شده تا سازمان ها با بهره مندی از این فناوری، در کسب وکار خود با تولید داده های روزافزون مواجه شوند. علاوه بر این، سازمان ها جهت توسعه کسب وکارشان نیاز به بازشدن داده های مرتبط با صنعت خود که عموما در دست دولت است و هم چنین نوآوری در داده ها دارند. امروزه شاهد طوفانی عظیمی از داده ها به دلیل اقدامات افراد، کسب وکارها و دولت هستیم. ضروری است با استفاده و استفاده مجدد از داده های تولیدی از طریق بازنمودن حجم وسیع داده ها، ارزش نهفته در آن ها اکتساب شود. بدین ترتیب می توان به طور اثربخش از پتانسیل موجود در داده های انبوه هر بخش از صنایع و کسب و کارها، برای برنامه ریزی، تصمیم گیری و در نهایت توسعه کسب و کارها اقدام نمود. آمار و ارقام بیانگر پتانسیل داده باز در سه بخش بانکداری، بیمه و املاک و مستغلات است. برای ایجاد ارزش افزوده، این داده ها می بایست پردازش، ترکیب و یا بصری شوند. پژوهش حاضر نیز با هدف بررسی رابطه داده های باز دولتی و نوآوری در داده و توسعه کسب وکار در صنعت بیمه زندگی شرکت های بیمه انجام شده است. برای جمع آوری داده ها از ابزار پرسش نامه محقق ساخته بهره گرفته و نمونه گیری به روش تصادفی طبقه بندی شده انجام گردیده است. در این تحقیق، برای پاسخ به سوالات پرسش نامه تعداد 127 نفر از کارکنان واحدهای بیمه زندگی شرکت های بیمه به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. پرسش نامه بین سطوح مختلف کارکنان بیمه های زندگی شرکت های بیمه توزیع شد و نامبردگان در تکمیل آن مشارکت نمودند. داده های حاصل با استفاده از نرم افزار مدل سازی معادلات ساختاری اسمارت پی ال اس تحلیل شد. یافته ها با توجه به نتایج به دست آمده از آزمون فرضیه ها، حاکی از آن است که داده های باز دولتی بر توسعه کسب وکار اثرگذار است و متغیر نوآوری در داده در این میان نقش میانجی دارد.

در دنیای کنونی، استفاده از فناوری پیشرفته و به روز، امری اجتناب ناپذیر است؛ به ویژه با حرکت کشور به سمت اقتصاد دانش بنیان و مبتنی بر نوآوری. فناوری در ابعاد مختلف زندگی انسان ظهور و بروز یافته است و آثار اجتماعی و اقتصادی فراوانی به همراه دارد. اما، روبه رویی با فناوری های نوین، در کنار جذابیت های خاص خود، همیشه با ترس و هراس همراه بوده است. ترس از دست دادن موقعیت شغلی، ترس از تغییر در رفتار افراد، ترس از ناتوانی در کار با فناوری و ترس از آثار ناخواسته و ناشناخته فناوری بر زندگی فردی و اجتماعی همیشه همراه با ظهور فناوری های نوین مطرح شده است. واژه «فناوری هراسی» اولین بار در سال 1947 برای توصیف این هراس ابداع شده است. فناوری هراسی، با ایجاد مقاومت در میان پذیرندگان فناوری، پذیرش و همه گیر شدن فناوری را با تاخیر مواجه می کند. در ایران نیز از دیرباز تاکنون فناوری هراسی به اشکال مختلف و با ظهور فناوری های مختلف خود را نشان داده است. از ورود خودروها و جایگزینی آن ها با درشکه ها گرفته تا دستگاه پخش ویدئو، تلفن همراه، فناوری های اطلاعات و ارتباطات، فناوری های زیستی و کسب وکارهای توسعه یافته بر مبنای فناوری های موبایل. بنابراین، آشنایی با این مفهوم و راهکارهای مواجهه با آن، برای گام برداشتن در مسیر توسعه فناوری و حرکت به سمت اقتصاد دانش بنیان ضروری به نظر می رسد. این مقاله با روش مطالعات کتابخانه ای تدوین شده است و در آن پس از مرور تاریخچه، تعاریف و دلایل فناوری هراسی، نمونه های آن در ایران بیان می شود و در پایان راهکارهایی برای مقابله با فناوری هراسی ارائه می شود.