نشریه فناوری نانو
پیاپی 120 (مهر 1386)

اولویت گذاری به دلیل کمبود منابع و امکانات، و ضرورت هدفمند کردن فعالیت ها از ملاحظات مهم در توسعه هر فناوری به شمار می رود و بیشتر کشورها به این موضوع توجه ویژه ای دارند. اولویت گذاری فناوری نانو از دغدغه های اصلی ستاد ویژه توسعه فناوری نانو، از همان اوایل تشکیل و در هنگام تدوین سند راهبرد آینده بوده است. در این نوشتار رویکرد ستاد در اولویت گذاری علم و فناوری نانو و حرکت آتی کشور در این زمینه تشریح می گردد.

در حال حاضر آلمان از پیشگامان فناوری نانو در دنیا بوده و تقریبا نیمی از شرکت های فعال این زمینه در اروپا، در این کشور قرار دارند. عواملی از قبیل سیاست تامین مالی پایدار؛ سرمایه گذاری های کلان اتحادیه اروپا؛ و سرمایه گذاری های چشمگیر وزارت آموزش و تحقیقات فدرال (BMBF) باعث توسعه سریع فناوری نانو در این کشور شده است. پیشگامی فناوری نانو- برنامه اجرایی 2010، چارچوب منسجمی برای همه بخش های این کشور ارائه می کند. در راستای این برنامه، پیشگامی تسخیر بازارها با استفاده از فناوری نانو در BMBFتدوین شده است. این برنامه به دنبال استفاده از کاربردهای فناوری نانو در چهار صنعت پیشگام آلمان، یعنی صنعت خودروسازی (Nanomobil)، اپتیک (NanoLux)، الکترونیک (NanoFab)، و علوم زیستی (Nano for Life) است. علاوه بر این چهار زمینه موضوعی، این پیشگامی با استفاده از برنامه«NanoChance»، به دنبال حمایت هدفمند از شرکت های کوچک و متوسط تحقیق محور در مراحل آغازین توسعه خود است. در این مقاله هریک از برنامه های پنج گانه فوق و اولویت های تعیین شده در هر کدام از آنها مورد بررسی قرار گرفته است.

اداره ثبت اختراعات ژاپن گزارش هایی را در زمینه روند جهت گیری پتنت ها با محوریت فناوری بنیادی منتشر کرده است که به نظر می رسد تضمین کننده توجه خاص به هشت حوزه علمی برتر باشد. البته تاکنون تحقیقات ویژه ای برای دستیابی به یک دیدگاه کلی در روند جهت گیری پتنت ها در زمینه فناوری نانو انجام نشده و این مقاله مختصرا اطلاعات کلی را راجع به کشور، حوزه و کاربرد به منظور ارائه یک دیدگاه کلی در اختیار می گذارد. تالیف این مقاله با استفاده از نتایج تحقیقات و شبکه محققان مرکز فناوری نانو در ژاپن صورت گرفته است

در دهه گذشته تحقیقات مختلفی در زمینه نانوپزشکی انجام شده و در حال تبدیل شدن به محصولات تجاری در سراسر دنیاست. این پیشرفت ها، سازمان های دولتی را بر آن داشت تا در این تحقیقات سرمایه گذاری کنند و مسئولان برای ارزیابی چشم انداز فنی و تجاری این عرصه، مطالعات آینده نگرانه همزمانی را انجام می دهند. در گزارش بنیاد اروپایی علوم تحت عنوان نگاه علمی آینده نگر به نانوپزشکی، که حاصل دو سال تحقیق بود و در سال 2005 به پایان رسید، این هشدار مطرح شده است که در صورت نبود سرمایه گذاری مناسب، کاربرد های نانوپزشکی به سرعت کاهش خواهد یافت. این تحقیق خواستار هماهنگی بیشتر اتحادیه اروپا برای تحقیق و به کارگیری ابزار های پزشکی مبتنی بر فناوری نانو در انجام تشخیص ها و درمان های پزشکی شده است. تاکنون به دلیل نبود اطلاعات اولیه درباره فعالیت های علمی و تجاری در حیطه نانوپزشکی، بیشتر گزارش ها و بحث ها کیفی بوده اند. به همین دلیل گروه نظارتی علوم و فناوری در اروپا (ESTO) که شبکه ای از سازمان های تحت نظر مالی و نظارتی اتحادیه اروپاست، مطالعه ای را برای گردآوری اطلاعات در این زمینه انجام داد. این مقاله اطلاعات گردآوری شده در مطالعه مذکور را عرضه کرده و نشان می دهد که فعالیت های تجاری سازی در زمینه نانوپزشکی تا چه اندازه چشمگیر است. بیش از 150 شرکت تازه تاسیس و سرمایه گذار خطر پذیر کوچک و متوسط، دارای پروژه های تحقیقاتی مبتنی بر نانوپزشکی هستند و هم اکنون 38 محصول مبتنی بر فناوری نانو در بازار موجود است که فروشی حدود 8/6 میلیارد دلار را به خود اختصاص داده است. در حال حاضر دارورسانی مهم ترین موضوع نانوپزشکی است و 30 درصد از تحقیقات و بازار نانوپزشکی را به خود اختصاص داده است. فعالیت های تجاری سازی در اتحادیه اروپا، ضعیف و در حد نصف کل شرکت های آمریکایی است.

کارگاه کاربردهای فناوری نانو در صنایع هوافضا در سال 2004 با حضور وزارت دفاع و انرژی، مؤسسه ملی بهداشت، مؤسسه ملی هوا و فضا (ناسا) و بنیاد ملی علوم برگزار شد و ناسا مدیریت اجرایی آن را بر عهده داشت. گزارش این کارگاه که در سال 2007 منتشر شده است، مطالب اراده شده را در شش بخش دسته بندی کرده است، که عبارتند از: نانومواد، نانوحسگر و ابزار، میکروکرافت، میکرونانوروباتیک، یکپارچگی بین نانو- میکرو- ماکرو و تولید نانومواد، و مدیریت سلامت فضانوردان. مباحث هر موضوع نیز در چهار عنوان دیدگاه؛ مرزهای علمی و فنی؛ چالش های اساسی (موانع و راه حل ها)؛ و اهداف (پنج تا ده ساله) ارائه شده است. خلاصه ای از مطالب گزارش فوق، در این متن ارائه شده است.