فهرست مطالب

تاریخ اسلام در آینه پژوهش - سال پنجم شماره 3 (پیاپی 19، پاییز 1387)

نشریه تاریخ اسلام در آینه پژوهش
سال پنجم شماره 3 (پیاپی 19، پاییز 1387)

  • 200 صفحه،
  • تاریخ انتشار: 1387/12/15
  • تعداد عناوین: 10
|
  • علی امین رستمی صفحه 5

    پژوهش در سیره معصومان برای معرفی آن اسوه های حقیقی به جامعه، ضروری است. سیره آن بزرگواران را می توان در ابعاد فردی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بررسی کرد. یکی از محورهای سیره معصومان، سیره نظامی آن بزرگواران است که ابعاد مختلفی دارد. یک بعد آن، قانون مداری و احترام به مقررات است. در این نوشتار، چگونگی عمل به قانون در سیره نظامی رسول خدا و امیرمومنان بررسی شده است. لذا از یک سو، به چگونگی تعامل با مردم خودی اشاره شده و از سوی دیگر، چگونگی تعامل در میدان جنگ با دشمن و پس از پایان جنگ با اسیران، و در حالت معاهده، با طرف مقابل، مورد بررسی قرار گرفته است.

    کلیدواژگان: قانون مداری، سیره نبوی، سیره علوی، سیره نظامی، امیران جنگی، افراد غیر نظامی، معاهده
  • قاسم خنجانی صفحه 21
    در این نوشته با اشاره به اهمیت منابع در تاریخ اسلام، به ویژه اهمیت منابع کهن تاریخی، به منابع شیخ مفید و نیز ویژگی های روش وی در بهره گیری از منابع پرداخته شده است. بیان مواردی از این منابع کهن و ویژگی آن ها و نیز اشاره به گزارش های تاریخی شیخ مفید، به ویژه در دو کتاب الارشاد و الجمل و مقایسه آن ها با گزارش های مشابه که در منابع دیگر وجود دارد، مطالب این نوشته را در بر می گیرد. همچنین بخشی از منابع شیخ مفید که به گزارش های شفاهی و غیر مکتوب اختصاص دارد به اختصار بررسی شده است.
    کلیدواژگان: تاریخ اسلام، شیخ مفید، منابع تاریخی، مصنفات شیخ مفید
  • مجید رباط جزی صفحه 41

    با گذشت زمانی طولانی از عمر اسلام، هنوز هم شاهد اختلاف بین فرقه های اسلامی هستیم. ریشه این اختلافات را که بیشتر بین شیعه و اهل سنت است، باید بعد از زمان پیامبر جست وجو کرد. بنابر اعتقاد شیعیان، برخی صحابه از وصایت منصوص پیامبرگرامی در مورد حضرت علی پیروی نکردند. در این میان، برخی از پیروان و دوست داران اهل بیت، از جمله ابن عباس از امیرمومنان علی دفاع نمودند. این نوشتار در پی تبیین و تحلیل مواضع ابن عباس با دیگران در زمان های مختلف و افراد متعدد است که با روش های متفاوت با آنها گفت وگو می کرد. چنین مناظره هایی نشان از تشیع اعتقادی وی به اهل بیت و حضور تشیع در نیمه اول قرن اول هجری است. این مقاله در دو بخش ارائه می شود که بخش اول آن در این شماره، و ادامه آن در شماره بعدی ارائه خواهد شد.

    کلیدواژگان: حضرت علی (ع) ابن عباس، تشیخ، عمر، خوارج، عایشه، معاویه، عمروعاص، عبدالله بن زبیر
  • سید محمدرضا عالمی صفحه 69

    در ادامه بخش نخست این مقاله که به جغرافیای تاریخی شهر بست از آغاز تا دوره معاصر پرداخته شده بود در این بخش به اوضاع سیاسی بست از صدر اسلام تا پایان امویان می پردازیم. شهر بست، واقع در شرق سیستان که در اوایل خلافت عثمان فتح شد، تا مدت ها پس از آن محل درگیری خلافت با حکومت های محلی غیر مسلمان بود؛ در نتیجه خوارج، شورشیان و مخالفان حکومت اموی در آن قدرت یافتند. جستجوی چالش های فراروی خلافت اموی در منطقه، در کنار بررسی منابع و تحلیل جریان های گوناگون و تاثیرگذار در این نقطه از جهان اسلام، به لحاظ شرایطی نظیر دورافتاده و مرزی بودن، سکونت اقوام و گروه های مختلف سیاسی و مذهبی را ایجاب می کند، اموری که باعث نابسامانی اوضاع اجتماعی سیاسی آن شده و مانعی اساسی در استقرار یک قدرت تابع خلافت در منطقه بود. دامنه تاثیرگذاری این نابسامانی ها، گاه آن چنان گسترده می شد که حتی موجودیت خلافت اموی را نیز به خطر می انداخت.

    کلیدواژگان: بست، سیستان، فتوحات اسلامی، خوارج، کابلشاه، امویان
  • محمد انور فیاضی صفحه 95

    تاریخ اجتماعی شیعیان، در برگیرنده نگاه جدید و تازه ای به پیشینه تاریخی شیعیان است که ضمن آن، وضعیت روابط اجتماعی و نیز عناصر و مولفه های حیات اجتماعی شیعیان به بحث نهاده می شود. از سوی دیگر، مطالعه تاریخ اجتماعی شیعیان بر مبنای اصول و ضوابط تاریخ اجتماعی که به لایه های پنهان جامعه نظر دارد و به بازشدن حقایق و ناگفته های تاریخ سنتی می انجامد، ضروری به نظر می رسد، زیرا در پس آن، حقایقی از متن زندگی شیعیان بازگو می شود که هیچ گاه در تفکر سنتی تاریخ به آن توجه نشده است.
    مقاله پیش رو با توجه به برخی مولفه ها و عوامل اثرگذار بر تاریخ اجتماعی، به بررسی تاریخ اجتماعی شیعیان پرداخته و با ذکر شواهدی سعی دارد احوال و اوضاع شیعیان را از نظر معیشتی، رفتارها، مراسم و... برای خوانندگان بیان کند.

    کلیدواژگان: تاریخ اجتماعی، شیعه، شیعیان، قرن هشتم، مولفه ها و عوامل تاریخ اجتماعی و نهادها
  • مصطفی معلمی صفحه 125

    باوندیه خاندانی کهن در مازندران بوده که طی سه دوره، پس از ظهور اسلام در این سرزمین حکومت کرده اند. دوره دوم حکومت این خاندان (اواخر سده پنجم و تمام سده ششم هجری) مقارن با افزایش شمار شیعیان دوازده امامی در سراسر ایران، به ویژه مازندران بوده است. تشیع دوازده امامی خاندان باو که روشن نیست دقیقا از چه زمان پدید آمد، موجب شد تا این خاندان نقش مهمی در اعتلای توان فرهنگی، سیاسی، نظامی و اقتصادی شیعیان دوازده امامی ایفا کنند.
    پژوهش حاضر درصدد بررسی چگونگی تعامل این خاندان با سلاطین سلجوقی و درک توان سیاسی نظامی و فرهنگی باوندیه (اسپهبدیه) و ارتباط آن با رشد اندیشه امامیه است.

    کلیدواژگان: باوندیه، ملوک الجبال، تشیع امامیه، مازندران و سلجوقیان
  • حامد منتظری مقدم صفحه 155

    کاربرد لقب امیرالمومنین در سلام خلافت، در میان کاربردهای فراوان و گوناگون آن، کاربردی ویژه بوده که پژوهش پیش رو درباره آن صورت گرفته است. در این پژوهش، با تکیه بر روش تحلیلی، کوشش می شود تا بدین مسئله که«سلام خلافت چگونه بوده و چه کارکردی داشته است»، پاسخ داده شود.
    در گستره تاریخ اسلام، سلام بر خلفا، با عبارت«السلام علیک یا امیرالمومنین» رواج داشته است. این سلام، خود، اعلان خلافت، و دگرگونه کردن آن، اعتراض به خلافت بوده است.

    کلیدواژگان: خلافت، امیرالمومنین، سلام خلافت و تاریخ اسلام
  • حامد منتظری مقدم صفحه 171
    همایش مالک اشتر در تاریخ 26/11/87 و در آستانه عید سعید غدیر با همکاری معاونت پژوهشی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ و اداره عقیدتی سیاسی دانشگاه صنعتی مالک اشتر تهران، پس از یک سال برنامه ریزی و پی گیری مستمر، در سالن باقرالعلوم دانشگاه مزبور برگزار شد.
    در این گزارش اجمالی، نخست، برنامه های روز همایش و پس از آن، گوشه هایی از یافته های علمی همایش ارائه می شود. پیش تر یادآوری می شود که علاقه مندان برای آگاهی تفصیلی از دستاوردهای علمی همایش می توانند به «مجموعه مقالات همایش مالک اشتر» که با تلاشی بی وقفه پیش از برگزاری همایش انتشار یافت و در روز همایش عرضه شد، مراجعه کنند.
  • صفحه 190
|
  • Ali Amin Rostami Page 5

    Research into the Impeccable’s way of life is necessary to introduce them as role models of truth to the society. The way of life of these great persons can be studied from individual, social, political and cultural aspects. One of the focal points in the Impeccables’ way of life is their military conduct which is of different dimensions. One of its dimensions is legality and respect for law. In this paper, the Prophet’s and Imam Ali’s military conduct in regard with acting according to law has been studied. It refers, on one hand, to the nature of the relations and interactions of the combatants with people and states, and, on the other hand, to what should be done to the enemy in the battlefield, and to the war captives after the end of the war, and to the enemy during a truce.

  • Majid Rubat Jazi Page 41

    Although a long time has passed since the advent of Islam, we still Witness disagreements among Islamic sects. These disagreements – mostly between Shia and Sunni – should be traced back to the period after the Prophet’s death. According to Shi'i doctrine, some Companions did not follow the Holy Prophet’s will regarding Imam Ali. flowever, some of the adherents of the Prophet’s Household' including Ibn Abbas' defended Imam Ali. The present paper is seeking to explain and analyze Ibn Abbass’ positions - in different times – against others to whom he would debate. The results of such debates show his shi'i belief in the Prophet’s Household in the first half of the 1st century. This paper is presented in two parts; the first part is presented in this issue, and the second part in the next issue.

  • Muhammad Reza Alemi Page 69

    The Bost city in the east of Sisitan, conquered at the early years of Uthman’s caliphate, was a scene of struggles between caliphate and the local non-Muslim governments. Consequently, the Kharijites, rioters, and the groups opposing to the Umavid caliphate came to power. To explore the challenges facing the Umavid caliphate in that region necessitates – besides investigating the sources and analyzing various trends influential in this territory of the Islamic world – considering conditions such as its location in a geographically distant area, being a frontier region, and being a place where various political and religious groups and races lived;

  • Muhammad Anvar Fayyazi Page 95

    The social history of Shiism implies a new look at the historical precedent of Shias in which the situation of social relations as well as the elements of social life of Shias are discussed.
    On the other hand, studying the social history of Shias on the basis of the principles and rules of social history – which concerns itself with the hidden layers of the society and leads to the discovery of the realities and secrets in the traditional history – seems necessary. In this way, some realities of the Shi'i life are restated, which have never been the focus of attention in traditional view of history. The present paper studies – in view of some elements and factors influencing the social history – the social history of shi'as and tries, through providing evidences, to show the readers what had been shi'as’ conditions as far as their livelihood, behaviors, customs, etc. are concerned

  • Mustafa Mu’allimi Page 125

    Bāvandīyya was an ancient dynasty in Mazandaran that ruled this region in three periods after the advent of Islam. The second period of their ruling (late 5th century and the whole 6th century) concided well as the features of his method in utilizing the sources. This paper mentions some items from these early sources and their features as well as Sheikh Mufid’s historical accounts, especially in his two books entitled al-Irshad and al-Jumal and their comparison with similar accounts in other sources. Besides, some of Sheikh Mufid’s sources dedicated to oral and non-written accounts are briefly reviewed.

  • Hamed Muntazeri Muqaddam Page 155

    The use of the epithet “Amir al-Mu'menin” in caliphate salutation, among its variegated usages, is a special usage dealt with in the present study. In this study, an analytical method has been used to answer the question of “how the caliphate salutation has been used and what its usage was”.
    Throughout the history of Islam, salutation to caliphs with the formula “as-salāmu alayka yā amīr al-mu'menīn” was common. This salutation was actually a proclamation of caliphate, and changing it was an objection to caliphate.
     
    these were the factors causing disturbances in social and political conditions of that region, being a major obstacle for the establishment of a power under caliphate there. These disturbances were sometimes so great that they would even endanger the existence of caliphate.