نشریه پژوهش ادبیات معاصر جهان
پیاپی 23 (بهار 1384)

از نظرپی یر گیرو، زبان شناس فرانسوی، همه چیز نشانه است و نشانه شناسی که علم نشانه هاست همهء دانایی و تجربهء انسان را در بر می گیرد. بنابراین بسیاری از حوزه های فکر و اندیشه را می توان در قالب اصول نشانه شناسی بررسی و تحلیل کرد. شعر به لحاظ رمزگان هنری و پیام زیباشناختی آن، از نظام نشانه ای پیچیده ای برخوردار است. مقالهء حاضر، نگرشی است نشانه شناختی به شعر زیبای «زمستان» اخوان ثالث و بر این اصل استوار است که شاعر ابداع گر نشانه هاست و از طریق نشانه ها و روابط حاکم میان آن ها معنا را به خواننده منتقل می کند. نوع نشانه های به کار رفته در شعر «زمستان»، انسجام ساختاری، روابط هم نشینی و جانشینی بین این نشانه ها و چینش و تلفیق تصاویر شاعرانهء آن، همگی به طرف وحدت شعری حرکت می کند و شاعر را قادر می سازد تا به زیباترین شکل، تجربه حسی و روانی خود را به خواننده القا کند.

در قرن هجدهم، ادبیات آلمانی در پرتو اندیشهء روشنگری رشد و توسعه یافت و ثمرات دلنشین و آموزنده ای به بار آورد. در آغاز دورهء ادبیات روشنگری، گوتشد تحت تاثیر افکار عقل گرایانهء لایب نیس و ولف قرار داشت. او به تاسی از آن دو فیلسوف، رشد خرد را برای اخلاقی و سعادتمند شدن انسان ضروری می دانست و لسینگ ادیب و فیلسوف ادبیات را در خدمت اشاعهء بردباری دینی و انتقاد اجتماعی قرار داد. برخی از ادبای دورهء روشنگری به تالیف حکایات حیوانات پرداختند، زیرا آن ها این حکایات را شیوه ای مناسب برای تربیت انسان و انتقادات اجتماعی تشخیص دادند. دورهء روشنگری مساعدترین دوره برای خلق حکایات حیوانات است. در پایان این دوره ویلاند افکار اپیکور را سرلوحهء فعالیت ادبی خویش ساخت. در پایان باید یادآوری کرد که هدف مشترک تمام ادبای دورهء روشنگری، تربیت اخلاقی و اجتماعی انسان است.

در انگلستان، دورهء ویکتوریایی به عنوان دورهء رمان شناخته شده است و موضوعات بحث برانگیز مربرط به آشوب های اجتماعی و جامعه شالردهء این رمان ها راتشکیل می دهند. توماس هاردی، به دلیل استفاده از مضامین داستانی متهورانه ای معروف شده که پش از او، نویسندگان جرات اشاره بدان را نداشته اند. با این وجود، این نویسنده شدیدا تحت تاثیر «اصالت انواع» داروین قرار داشت. مفاهیم سازگاری و بقاء، قوی ترین چارچوب رمان های او را تشکیل می دهد. آثار او همچنین موضوعات عمدهء زمان و زنان را مورد بررسی قرار می دهند. در این مقاله، رمان های برجستهء توماس هاردی مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند و در ضمن، در این آثار تفاوت زنان و مردان مورد تحلیل قرار گرفته است. این آثار نشان دهندهء همدردی بیشتر نویسنده نسبت به شخصیت های اصلی مرد است و این مساله، سوالی را برای منتقدان و خوانندگان پیش می آورد: آیا هاردی زن ستیز است و یا این که صرفا ارزش های موجود و آشکار دورهء ویکتوریایی را شکافته و بررسی می کند.

اگرچه یوهان لورویک تیک «johann ludwigtieck، ادیب بزرگ قرن 19 آلمان برای ما نام آشنایی نیست، ولی در سرزمین آباء و اجدادی خود شخصیت سرشناسی است. او همانند برادران شلگل، نووالیس و آیشن دورف، در زمرهء نویسندگان و ادبای برجستهء رمانتیک به شمار می رود، حتی در برخی از انواع ادبی، به ویژه در حیطهء افسانهء ساختگی (یا تصنعی)1 بی رقیب است. رمان ناتمام سفرهای فرانتس ا شترن بالد در واقع محملی برای معرفی ایده ها و نظراتی است که تیک در زمینهء هنر بیان داشته است. وی در کتاب خود از زبان شخصیت هایی تخیلی یا واقعی که در شرایط مطلوب و مورد نظر نویسنده ظاهر می شوند، به معرفی این نظرات پرداخته و از طبیعت و هنر به عنوان زبان هایی یاد می کند که یکی خاص خداوند و دیگری خاص انسان های برگزیدهء اوست. این سرمنشاء مشترک هنر و طبیعت و بازگشت آن ها به خداوند، علت دین محوری هنر مورد نظر تیک است.

باور کلی گروهی در ایران آنست که مردم کشورهای غربی، مخصوصا دانشمندان، فلاسفه، و شخصیت های ادبی، افکارمادی داشته و از سکولاریزم حمایت می کنند و انتظار می رود که در آثار ادبی نیز مادیگرایی و سکولاریزم تبلیغ شود. به همین دلیل بسیار شگفت انگیزاست که درون مایهء اصلی داستان کوتاهی به قلم نویسنده ای غربی، رد مادیگرایی و افکار سکولار باشد و جهان آخرت را هم مورد بحث و مداقه قرار دهد. عنوان این داستان زیبا، جذاب و کم نظیررا به فارسی می توان «آن سوی بوته ها ترجمه کرد. هدف اصلی نگارندهء این مقاله اثبات این مدعا است که نویسندهء داستان فوق الذکر بینش مادیگرایی را یک نظام سیاسی- اجتماعی غلط و بی اعتبار دانسته و آن را سخت مورد نکوهش قرار می دهد، وی با ظرافت خاصی نشان می دهد که چنین نظام فکری، با فطرت و ذات انسان بیگانه برده و آشکارا با آن در تضاد است.

در ادبیات نوین، که همزمان با آغاز دورهء واقع گرایی است، ناهنجاری و بلاهت به عنوان نمونه هایی از وضع بشر نشان داده می شود. ادبیات واقع گرا یا رنالیسم، ادبیات نوین عصر حاضر است، که سعی در نمایاندن واقعیت دارد. واقع گرایی تنها یک سبک میان سبک های ادبی دیگر نیست، بلکه زیربنایی است برای سایر سبک های ادبی که به گرایش های گوناگون قابل تفکیک اند، برای نمونه: واقع گرایی به سبک کافکا، با مجازی کردن واقعیت، ایجاد ترس و دلهره و سعی در بیان و القای مفهوم پوچی. یا واقع گرایی به سیاق توماس مان، که در عین توجه به مردم و حفظ جایگاه بورژوازی و شخصی نویسنده، به اوضاع نابسامان بشری با دیدی انتقادی می نگرد. یا سبک گوتفرید بن یعنی به هیچ گرفتن مردم و یا سبک برتولدبرشت، که در همنوایی با جبههء سوسیالیسم و پیوستن به آن خود را می نمایاند.

چکیده:توجه بیش از حد شیوهء «دستور- ترجمه» به متون ادبی و تاکید آن بر انتقال و تعمیق مهارت های کتبی خواندن و نوشتن، به عنوان مهارت های اصلی در آموزش زبان، به تدریج موجبات انتقاد نسبت به این شیوه را فراهم آورد. تحولات قرن بیستم و تاثیر آن بر اهداف آموزش زبان، ضرورت شیوهء جدیدی که قابلیت انطباق با نیازهای به روز زبان آموزان و تامین اهداف آموزشی آنان را داشته باشد، الزامی ساخته بود. با استفاده از مطالعات آواشناسی، به عنران یکی از شاخه های زبان شناسی و اولویت مهارت های شفاهی شنیدن و صحبت کردن در آموزش زبان، شیوهء جدیدی تحت عنوان شیوهء «یادگیری مستقیم» ابداع شد. از آنجا که این شیره تاکنون بیشتر در بستر آموزش سنتی و در کلاس های حضوری مورد استفاده قرار گرفته است، در تحقیق حاضر، قابلیت های شیوهء یادگیری مستقیم و چگونگی استفاده از آن، در دو بستر سنتی و الکترونیکی، مورد بررسی قرار می گیرند.

زبان انگلیسی و ترجمه از این زبان، به عنوان جزء لاینفک جامعهء ایران و زبان فارسی درآمده است. کثرت و گستردگی ترجمه سبب شده تا زبان فارسی آماج آسیب ها و صدمات متعدد و گوناگونی گردد. مقالهء حاضر به دو موضوع توجه دارد: یکی آن که آسیب شناسی زبان فارسی باید از حد واژگان که معمولآ بحث رایج محافل است، فراتر رفته و واحدهای مهم تر و بزرگ تری همچون عبارات و جملات نیز مد نظر قرار گیرد. مسئلهء دیگر آن که تعامل با زبان انگلیسی، لزوما موجب تخریب زبان فارسی نخواهد شد، بلکه اگر از ویژگی های زیبایی شناختی زبان انگلیسی توسط مترجمان زبردست بهره برده شود، می تواند حتی در غنابخشی به زبان فارسی مفید واقع شود و این همان چیزی است که ادیبان و شعرای ما با زبان عربی انجام داده اند. در هر یک از این زمینه ها مثال هایی از مطبوعات رایج کشور ارانه شده است.

در تاریخ آموزش زبان ها، روش سمعی بصری و رویکرد ارتباطی در دیدگاه های خود نسبت به فرایند آموزش و یادگیری چالش های پردامنه ای را برانگیخته اند. به ویژه آن که رویکرد ارتباطی در تقابل با روش های آموزشی پیشین- روش دستور زبان ترجمه و روش سمعی بصری- تعریف می شود. گسست و جدایی از این شیوه ها به نام ارتباط و کنش اجتماعی صورت می پذیرد، مفهومی که امروزه به عنوان هدف غایی یادگیری زبان، مورد پذیرش همگان است. تقابل دیدگاه ها زاییدهء پرسش های چندی است، از جمله این که آیا یادگیری اشکال و قواعد زبان خارجی و تقدم صورت بر معنا، هدف اصلی است یا ایجاد ارتباط. از دیگر سو تا جه اندازه دریافت رویکرد ارتباطی از نقش معلم، متعلم و ابزار آموزشی، با مفهوم آموزش و یادگیری در روش سمعی بصری قرابت دارد، مرکزیت متعلم، در برابر مرکزیت معلم و متد در بطن چالش های رویکرد ارتباطی جای دارد. بنابراین گست و نیز پیوند دیدگاه های آموزشی ارتباطی و سمعی بصری در جنبه های متفاوتی پدیدار می شوند که در نوشتار حاضر مورد بررسی قرار می گیرند.

رابطهء بین فاعل، مفعول و متمم، بر اساس خاصیت ترکیب پذیری فعل، و عدم وجود چنین رابطه ای (عدم وجود مفعول یا متمم) باعث می شود که افعال در زبان فارسی به دو گروه معلوم و مجهول تقسیم شوند. در زبان فارسی، افعال معلوم افعالی اند، با خاصیت ترکیب پذیری، باعث به وجود آمدن مفعول یا متمم در جمله می شوند. برعکس افعال معلوم، افعال مجهول به علت ماهیت ترکیب پذیری شان، نمی توانند دارای مفعول باشند. در زبان فارسی در گذشته از افعال مجهول کمتر استفاده می شد، اما در زبان فارسی معاصر از افعال مجهول، تحت تاثیر زبان های بیگانه، استفاده بیشتری می شود. در چنین ساختارهاست که فاعل منطقی یا متمم فاعلی بیشتر به کار می روند. در ساختارهای جملهء معلوم، فاعل و در جمله مجهول، متمم همراه با واژه هایی از قبیل: به وسیله، به دست، از طریق، از سری و غیره مورد استفاده قرار می گیرند.

در این مقاله سعی شده است ترجمه لغات و اصطلاحات اسلامی در زبان فرانسه بررسی و نقاط ضعف و قوت آن ها با تجزیه و تحلیل فرهنگ های لغت معتبر مشخص شود. یکی از شاخص های مهم تفاوت ترجمه متون وجود لغات و اصطلاحات تخصصی است. در نتیجه مترجم متون اسلامی باید به این اصطلاحات تسلط داشته باشد و به درستی از آن ها استفاده کند. استفاده از نویسه گردانی و آوانگاری لغات و اصطلاحات، به فهم بهتر مطالب کمک می کند، در نتیجه دانشجویان باید با این قواعد و فنون آشنا شوند. در صورتی که قواعد نویسه گردانی رعایت نشود، خواندن متن دشوار و گاه نادرست خواهد بود. در نویسه گردانی اسامی و اصطلاحات اسلامی از اسلوبی متفاوت از اسلوب های پذیرفته شده در سایر علوم استفاده می شود. دسته بندی و بررسی لغات و اصطلاحات از ویژگی های این مقاله است. برای بررسی دقیق تر واژه ها از فرهنگ های تخصصی استفاده شده است.

پارسی باستان و اوستایی دو زبان خواهر از مجموعه زبان های ایرانی باستان اند که آثاری از آن ها به دست ما رسیده است. ویژگی برجستهء این زبان ها تصریفی بودن آن هاست، بدین معنی که نقش دستوری آن دسته از اجزای زبان که تحت مقولهء «نام» طبقه بندی می شوند، از طریق حالت های هشتگانهء صرفی تعیین می شود. حالت های صرفی هر یک دارای مفاهیم و عملکردهای متنوعی اند که بدون آگاهی از آنان، دری زبان امکان پذیر نخواهد بود. واژه های صرف شده علاوه بر این که در اکثر موارد خود می توانند به طور مستقل به نقش دستوری شان در جمله اشاره کنند، گاهی با حروف اضافه نیز همراه می شوند. موضوع این مقاله بررسی حالت «رایی، یکی از مهمترین و پربسامدترین حالت های صرفی در زبان پارسی باستان است.