فهرست مطالب

زن در توسعه و سیاست - سال ششم شماره 4 (زمستان 1387)

نشریه زن در توسعه و سیاست
سال ششم شماره 4 (زمستان 1387)

  • تاریخ انتشار: 1387/10/11
  • تعداد عناوین: 7
|
  • غلامرضا جمشیدی ها، قاسم زائری صفحه 5
    سیاست گذاری فرهنگی در حوزه زنان، یکی از مباحث مبتلابه جامعه ایران در حوزه فرهنگ است. تحت تاثیر آموزه هایی که پیامبر اسلام(ص)، در جزیره العرب رواج داد، وضعیت زنان، به سرعت تغییر یافت و جایگاه فرهنگی- اجتماعی متفاوتی یافتند. در این مقاله، با اتکا به منطق گفتمان، تلاش می کنیم تا نظم اجتماعی در جزیره العرب را با اتکا به نظم گفتمانی آن (با شناسایی گفتمان جاهلیت و گفتمان نبوی) مشخص نموده و نشان دهیم که پیامبر اسلام(ص) در جایگاه حکو مت داری، چه گزاره های گفتمانی در حوزه زنان تولید کرده که توانسته است با اتکا به آنها، موقعیت فرهنگی- اجتماعی زنان را بهبود بخشد. برای این کار از شیوه لاکلاو و موفه در تحلیل گفتمان مبتنی بر مفهوم «مفصل بندی» استفاده می کنیم.
    کلیدواژگان: سیاست گذاری فرهنگی، گفتمان نبوی، گفتمان جاهلیت، مفصل بندی، زنان
  • فریبا حاجیعلی، فاطمه قدرتی صفحه 39
    نهاد حقوقی اذن، در میان اعمال حقوقی یک طرفه جایگاه ویژه ای در فقه و به تبع آن، قانون مدنی دارد و در مباحث متنوع فقهی حقوقی به کار گرفته می شود. باب نکاح در فقه و حقوق مدنی یکی از این ابواب است که اعتبار اذن ولی در نکاح دختر یا پسر صغیر و نیز در نکاح باکره از جمله سؤالات مهم و پر مناقشه این حوزه است که نوع پاسخگویی به آن، جهت گیری ها و آثار و تبعات کاملا متفاوتی را هم در مباحث فقهی و حقوقی و هم و در بطن جامعه به دنبال خواهد داشت. چرا که اذن در روابط حقوقی و اجتماعی افراد نقش به سزایی دارد. در تزویج ولائی کودکان نابالغ توسط اولیا منطق حقوقی و قواعد اولیه فقهی اقتضاء می کند که کودک به دلیل فقدان اهلیت نتواند طرف عقد نکاح قرار گیرد و یا حداقل پس از رسیدن به سن بلوغ اختیار فسخ یا پذیرش عقد را داشته باشد اما در اینکه چنین منطقی در مورد دختر بالغه و رشیده نیز قابل بیان و جانبداریست، نظرات کاملا متفاوتی ابراز شده و گروه کثیری از فقها کاملا مخالف و بحث هایی را در باب استقلال تام او بیان داشته و برخی کاملا موافق تزویج ولائی او و ادامه ولایت قهری پدر و جد پدری هستند و برخی هم نظر بینابینی را مطرح کرده اند. در این مقاله در یک بررسی تطبیقی بین مذاهب اهل سنت و فقهای امامیه به بیان مبانی فقهی شیعه و اهل سنت و استدلالات موافقین و مخالفین در باب لزوم اذن ولی پرداخته شده و از خلال مباحث، عدم لزوم فقهی آن در فقه جعفری نتیجه گرفته شده است اما درحوزه مباحث حقوقی، قانونگذار علاوه بر توجه به دیدگاه فقها نگاهی جدی به مصالح و منافع اجتماعی و عرفی افراد درجامعه دارد و لاجرم در همه مباحث نمی تواند منطبق با اقوال مشهور فقهی قانونگذاری کند و در این بحث نیز اگرچه سعی شده کاملا مباحث منبعث از احکام مشهور باشد اما بر اصل لزوم اذن ولی، صحه گذاشته شده ولی در معنای لزوم قانونی و متوقف بودن نکاح بر آن باید گفت، از بعد قانونی باید به آن نگاه شود و نه وجه شرعی.
    کلیدواژگان: تزویج، اذن، ولایت، صغیره، بلوغ، رشد، بکارت
  • فضیله خانی، مریم(آزاده) مردانی صفحه 75
    اکثر زنان در دنیا نیاز به حمایت بنیادی در کارکرد زندگی انسانی دارند. تفاوت های ناحیه ای در دسترسی به منافع توسعه بر اساس جنسیت در ایران وجود دارد. این پژوهش به دنبال آن است تا با توجه به تفاوت مناطق مختلف کشور به لحاظ نوع سکونت گاه جغرافیایی و تمرکزگرایی و تخصیص امکانات به مراکز استان ها و کلان شهرها و درج? توسع? انسانی، سطح توسعه یافتگی مناطق مختلف را ارزیابی نموده و سپس به مطالعه رابط? بین سطح توسعه یافتگی با شاخص فقر انسانی بر پای? میزان محرومیت افراد جامعه در سه زمین? اساسی زندگی انسانی(طول عمر، دانش و آگاهی، سطح زند گی قابل قبول) بپردازد. تا حد امکان در این ارزیابی تفاوت های جنسیتی در میزان محرومیت نیز، در نظر گرفته می شود. تئوری های مرتبط با این پژوهش عبارتند از؛ «رویکرد قابلیت»، «نظری? نظام جهانی» و «رویکرد توانمندسازی زنان». در این پژوهش از روش اسنادی- آماری استفاده شده است. برای تحلیل اطلاعات و روابط علی بین متغیرها از آزمون های آماری همچون ضریب همبستگی پیرسون، آزمون فرضی? دو میانگین مستقل(T-Test) و رگرسیون چندگانه استفاده شده است. یافته های پژوهش با رویکردهای مورد بررسی و پژوهش های پیشین تطابق دارد. نتایج بررسی نشان می دهد که بین سطح توسعه یافتگی با شاخص فقر انسانی و جنسیتی در هر دو سال مورد بررسی رابطه وجود دارد. شاخص های توسعه یافتگی سهم تعیین کننده ای در تغییرات و پیش بینی شاخص های فقر و محرومیت دارند. نبود نگرش های جنسیتی در برنامه ریزی به منظور بهبود شاخص های فقر نه تنها منجر به بهبود در شاخص های جنسیتی فقر نشده، بلکه منجر به افزایش شکاف-ها شده است.
    کلیدواژگان: توسعه یافتگی، توسعه انسانی، شاخص فقر انسانی، شاخص جنسیتی فقر انسانی، سکونت گاه جغرافیایی(شهر و روستا)
  • حسینعلی رحمتی صفحه 109
    یکی از شاخه ها یا گرایش های نسبتا جدید در فلسفه اخلاق غرب، فلسفه اخلاق فمینیستی (فاف) است. هدف مقاله حاضر نقد این فلسفه نیست، که انجام آن فرصتی دیگر می طلبد، بلکه بیان ضرورت ها و بایسته-هایی است که هنگام نقد این فلسفه باید به آنها توجه کرد. انگاره نوشتار حاضر آن است که اولا نقد فلسفه اخلاق فمینیستی ضرورت دارد، ثانیا بدون توجه به برخی نکته ها اتخاذ یک رویکرد صحیح و/یا نقد منصفانه و واقع بینانه از این فلسفه امکان پذیر نیست. در این مقاله، پس از اشاره به تعریف، تاریخچه، اهداف، و پیامدهای پیدایش و گسترش این شاخه از فلسفه اخلاق، همچنین تبیین ضرورت های نقد آن، برخی از نکته هایی که در این زمینه باید مورد توجه قرار گیرد بیان خواهد شد. در پایان نیز پیشنهادهایی درباره تدوین یک فلسفه اخلاق اسلامی درباره زنان و مباحث مربوط به آنها ارائه خواهد شد.
    کلیدواژگان: فلسفه اخلاق، اخلاق زنانه نگر، فلسفه اخلاق فمینیستی(فاف)، فلسفه غرب، زن در اسلام
  • یوسف اباذری، نفیسه حمیدی صفحه 127
    موضوع بدن مبحثی است که در ادبیات پیشامدرن در قالب هایی مختلف و خصوصا در مباحث دینی و الهیات مسیحی بدان پرداخته شده است. در این ادبیات غالبا بدن به عنوان عنصری منفی با قابلیت گناه و کجروی و مانع تعالی روح دانسته می شود. پس از آن نیز این نگرش در اندیشه غربی در قالب تقابل های دوتایی ذهن/ بدن دنبال شد و این تقابل نیز به نوبه خود تقابل های مرد/ زن، بدن مردانه، بدن زنانه، لذت متعالی، لذت پست را در پی داشت و طرفداران و مخالفانی یافت. این مقاله می کوشد تا پیدایش شاخه ای از جامعه شناسی تحت عنوان جامعه شناسی بدن را تعقیب کرده و به طرح مناقشات نظری حول محورهای هستی شناسی بدن، تقابل ذهن/ بدن، مقوله نظارت بر بدن و ادبیات فمینیستی و موضوع بدن زنانه بپردازد.
    کلیدواژگان: جامعه شناسی بدن، هستی شناسی بدن، تقابل ذهن، بدن، نظارت، بدن زنانه
  • نصرت الملوک مصباح اردکانی، ابوالقاسم دادور صفحه 161
    پژوهش حاضر به مطالعه نقش مای? زن بر روی مهرهای ایران دور? پیش از اسلام می پردازد. استفاده از مهر در ایران از قدیمی ترین زمان بسیار معمول بوده است و نمونه های بسیاری از این نوع اشیاء را می توان در نقاط مختلف ایران یافت. استفاده از نقش مایه زن را نمی توان یک روش متداول در تزئین مهرها محسوب نمود؛ اگر چه نمونه هایی متعدد از مهرهای تزیین شده با نقش زن یافت شده اند. این مقاله به بررسی و طبقه بندی این گونه از مهرها می پردازد. علاوه بر بررسی نقوش، مقایسه و تحلیل این تصاویر با متون مکتوب و نیز باورهای رایج در مورد زنان ایران باستان صورت می گیرد. به نظر می رسد در دوره عیلامی و پرتو عیلامی زنان نقش بسیار مهمی در فعالیت های روزمره ایفا می نموده اند و از جایگاه اجتماعی مهمی در جامعه برخوردار بوده اند. در دور? هخامنشی زنان از حقوق اجتماعی مشخصی بهره مند بودند اما بر روی مهرها تصویر آنان در قالب الهگان مقدس است که به شکل شخص ملکه نمایان می شود. در دوره ساسانی آمیزه ای از گرایش های دو دوره گذشته نسبت به هویت اجتماعی زن در تصاویر نمایان می شود. بر روی مهرهای ساسانی ملکه نه تنها به عنوان نمادی از آناهیتا بلکه به عنوان شخصیتی محوری در پادشاهی ساسانی ظاهر شده، تنها یا در کنار پادشاه نشان داده می شود.
    کلیدواژگان: مهر، زن، پیش خطی، عیلامی، هخامنشی، ساسانی
  • محمدتقی شیخی، نعیما محمدی صفحه 183
    ساختار خانواده تک همسر تفاوت معنی داری با ساختار خانواده چندهمسر دارد. از این رو، روابط خانوادگی متفاوتی در هر یک از این دو ساخت مشاهده شده است. هر زمان که تغییراتی اساسی در شکل، شیوه سکونت و تعداد اعضاء خانواده بر حسب نقش و پایگاه آن ها ایجاد شود، محتوای کشمکش از یک سو و شدت کشمکش از سوی دیگر در روابط خانوادگی تحت تاثیر قرار می گیرد. این در حالی است که همه نظریه های موجود، خانواده را محیطی صمیمی تعریف می کنند. منطبق با نظریات به کار رفته، در ساختار چندهمسر که افراد مختلفی به دنبال ایفای نقش های همسان برمی آیند؛ اعضای خانواده به شکل آشکار یا پنهان جهت دستیابی به منابع مشترک، ارزشمند و کمیاب از مکانیزم رقابت استفاده می‎کنند. به این ترتیب مشروعیت سیستم زیر سؤال رفته و درجه ای از کشمکش در روابط قدرت، روابط عاطفی و روابط جنسی ایجاد می شود. در این مطالعه، به منظور ارزیابی فرضیه تحقیق،300 زن از طریق پرسشنامه همراه با مصاحبه مورد بررسی قرار گرفته اند که 150 نفر در خانواده تک همسر و 150 نفر دیگر در خانواده چندزن عضویت داشتند. متغیر مستقل تحقیق، ساختار خانواده و متغیر وابسته کشمکش در روابط خانوادگی می باشد. در بخش مربوط به یافته های تحقیق فرض وجود ارتباط معنادار میان ساختار خانواده با محتوای کشمکش و شدت کشمکش به اثبات تجربی رسید. بر اساس نتایج تحقیق محتوای کشمکش در روابط قدرت، روابط عاطفی و جنسی با بیشترین شدت کشمکش، در خانواده های چندزنی که در منزل مشترک سکونت داشتند؛ بیش از خانواده های تک همسر ملاحظه شد. در میان خانواده های تک همسر نیز شدیدترین کشمکش در خانواده های تک همسر گسترده به دست آمد؛ در حالی که شدت کشمکش در خانواده های تک همسر هسته ای در پائین ترین سطح قرار دارد.
    کلیدواژگان: ساختار خانواده، روابط خانوادگی، خانواده چندزن، کشمکش
|
  • Page 5
    Cultural politics regarding status of women is a common issue of Iranian society. Influenced by Prophet Mohammad's teachings in the Arab world, women's status changed rapidly and soon they gained a different social-cultural position in their society. This article, based on the reasoning of discourse aims to distinguish the social order governing the Arabian Peninsula focusing on its discourse order (introducing ignorance discourse and prophetic discourse). The research aims to find out what discourse propositions in the field of women did Prophet Mohammad produce as a ruler that improved the socio-cultural status of women. In doing so the research has made use of Ernesto Laclau and Chantal Moffe method in analyzing the discourse based on "articulation".
  • Page 39
    Permission along other unilateral legal acts has a specific place in religious jurisprudence and consequently in civil law, thus it is used in different juristic and legal discussions. Considering the significant role of permission in legal and social relationships of individuals, the issue of marriage in religious jurisprudence and civil rights questions the validity of permission of a parent in the marriage of an immature girl or boy and also in the marriage of a maiden girl. Thus the answer to such skepticism brings about various orientations in juristic and legal discussions. A child cannot be the stipulator of a coupling because of her absence of eligibility. There are different opinions about whether this can be argued for adolescent and mentally mature maiden girl and a lot of jurist consults are completely against it and argue that she should have complete independence in this matter, while some of them are in favor of dependence of the maiden girl and also the continuation of natural guardianship of her father and grand father. However there are some who have provided interim opinions. This article conducts a comparative survey on Sunni and the jurist consults of Shiite religion in order to probe into their juristic principles while presenting arguments for the necessity of permission of parent for marriage. It is concluded that in Shiite there is no juristic necessity for the permission of a parent. Never the less concerning legal matters, besides accounting for the views of juristic consults, the legislator has to consider the social interest and necessarily he is not obliged to pass a law in accordance to famous juristic point of view regarding all issues. Regarding permission in marriage the legal dimension is considered and not the canonical dimension.
  • Page 75
    Most women need fundamental support to function in their humane life. In terms of gender, in Iran there are regional differentiations with regards to accessing benefits of development. The purpose of this paper is to describe the human development and development index in different regions and to study the relationship/ regression between levels of development and human poverty index on the basis of individual's deprivation in society in terms of three important indicators of human life such as life expectancy, knowledge and education and welfare. Study of gender differentiation in access to development's benefits is the main object of this article. In this paper sociological terms are adopted including Global system and women's empowerment theories and capability, inequality and social rejection approaches. The results conform to other early researches and approaches that show meaningful regression. The development indexes have a determining effect on changes and prediction of poverty and deprivation indexes. The absence of gender sensitive approach in planning for reducing the poverty and deprivation will increase the gender gap in the country.
  • Page 109
    Feminist Ethics is a new and important branch of western ethics. This article is an attempt to examine one of the essential issues in this area; i. e. the necessities of feminist ethics. The paper has taken it for granted that: 1. it is necessary to criticize feminist ethics, 2.without considering some points in this criticism, one cannot take a fair position towards or against it. Having offered the definition, background, aims, and consequences of this ethical branch, the paper has presented some reasons for the necessity of criticizing it. In addition some proposals are offered to formulate an Islamic system of ethics for females.
  • Page 127
    There have been a lot of arguments about body in pre-modern literature in different disciplines such as Christian religious and theological debates. Such debates argue that body is considered as a negative element with the potentiality of committing sin and preventing the elevation of spirit. These arguments are followed by western philosophy of mind/ body paradox, which is itself followed by other paradoxes such as man/ woman, male body/ female body, etc. This article aims to describe a branch of sociology namely the sociology of body and express the theoretical arguments about ontology of body, mind/ body paradox, surveillance and feminist literature on female body.
  • Page 183
    There is a significant difference between monogamous family and polygamous one, thus different family relationships are observed in each one. Whenever deep changes are found in the shape of family, style of residence, number of members in family in terms of their role and status, the content and degree of conflict in the family is directly affected. Never the less, all the theories used in this study insists on defining family as an intimate environment. According to these theories in polygamous families since different members should play the same role, they resort to competing mechanism to attain common, rare and valuable resources, either openly or in concealment. In this way, legitimacy is questioned, and a degree of conflict is created in power, emotional and sexual relationships in the family. To evaluate the hypothesis of the research, 300 women of which 150 belong to monogamous families and 150 are a member of polygamous families are studied through questionnaires and interviews. Finally, the hypothesis of this research which stated that there's a significant relationship between family structure and the content and degree of conflict in family relationships is empirically proved. As a result, conflict in power, emotional and sexual relationships in polygamous families that reside in the same house is most intensive, whereas conflict contained in power and emotional relationships of monogamous extended families is at average level.