فهرست مطالب

فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
سال دوم شماره 3 (پیاپی 6، پاییز و زمستان1385)

  • تاریخ انتشار: 1385/10/11
  • تعداد عناوین: 8
|
  • محمدرضا حافظ نیا، مراد کاویانی راد، یدالله کریمی پور، مهدی طاهرخانی صفحه 1
    بنیاد پژوهش کنونی بر این پرسش نهاده شده که چه نسبتی میان جهانی شدن و هویت ملی دانشجویان دانشگاه های دولتی شهر تهران وجود دارد. روش این پژوهش از نوع پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات، پرسش نامه است. جامعه آماری این پژوهش تعداد 115077 نفر از دانشجویان دانشگاه های دولتی تهران است که با استفاده از روش نمونه گیری چند مرحله ای سهمیه ای، تعداد 382 نفر (53 درصد مرد و47 درصد زن) به عنوان نمونه آماری تحقیق برگزیده شدند. نتایج حاصل از واکاوی داده ها از طریق نرم افزار SPSS نشان داد که گسترش فرایندهای جهانی شدن در قالب فناوری اطلاعات و ارتباطات (ماهواره و اینترنت)، زمینه ساز تقویت هویت فرو ملی دانشجویان بوده است.
    کلیدواژگان: جهانی شدن، هویت فرو ملی، هویت ملی، هویت فراملی
  • محمود سریع القلم، احمد بخشی، سید کاظم سجادپور صفحه 22
    افریقای جنوبی در طول چهار دهه دوران آپارتاید، به دلیل اتخاذ ایدئولوژی تبعیض نژادی، با کشورهای همسایه و اعضای جامعه جهانی اختلاف داشت. این سیاست پس از خروج پرتغال از جنوب افریقا در سال 1975، وضعیت منطقه را در ژئوپلیتیک جنگ قرار داد و سبب شد امنیت منطقه به خطر افتد. این وضعیت انزوای بین المللی کشور را در پی داشت و تلاش سیاست گذاران کشور را به رفع مشکلات امنیتی با همسایگان و مسائل داخلی معطوف کرد.
    با تغییر ساختار بین المللی، فشار بر دولت حاکم مبنی بر تغییر ایدئولوژی و مذاکره با گروه های مخالف افزایش یافت و با تغییر کارگزاران (ماندلا و دکلرک) زمینه برای حذف آپارتاید فراهم شد. پس از روی کار آمدن دولت جدید، این کشور با اتخاذ ایدئولوژی ای مبتنی بر واقع گرایی سیاسی، با الگو قرار دادن شعار احترام به حقوق بشر، عدالت و برابری، درصدد ترمیم روابط خود با نظام جهانی برآمد و هویت سیاسی خود را تغییر داد؛ به طوری که برای برطرف کردن بسیاری موانع و پیش فرض ها و به منظور حل مشکلات سیاسی و اقتصادی، با عضویت در سازمان های منطقه ای و بین المللی، از تمام امکانات خود برای ایفای نقش میانجی در منازعات منطقه ای جنوب صحرا و قاره افریقا استفاده کرد و سبب تغییر تصورات کشورهای همسایه و نظام بین الملل شد. این سیاست، فضای ناامن منطقه را به سمت امنیت و توسعه تغییر داد و ژئوپلیتیک صلح را بر منطقه حاکم کرد.
    کلیدواژگان: ژئوپلیتیک صلح، سیاست خارجی، آپارتاید، امنیت، آفریقای جنوبی
  • الهه کولایی، ماندانا تیشه یار صفحه 45
    انتطار می رفت همه نهادها و ساختارهای برآمده از آن نیز از میان بروند، اما بر خلاف انحلال پیمان ورشو از سوی روسیه و اعضای سابق اردوگاه کمونیسم، سازمان پیمان آتلانتیک شمالی نه تنها منحل نشد، بلکه با تاکید بر ناآرامی ها و بحران های سیاسی- اقتصادی- اجتماعی در شرق اروپا (بالکان) و مناطق مختلف اوراسیای مرکزی به زودی خود را برای ایفای وظایف جدید آماده ساخت. سؤال اصلی مقاله حاضر این است که دگرگونی های ژئوپلیتیکی بر ماموریت، ساختار و کارکرد نهادهای بین المللی چه تاثیری داشته؟ این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و بهره گیری از منابع متعدد انجام شده است. در این نوشتار پیامد های دگرگونی های ژئوپلیتیکی پایان قرن بیستم بر نهادهای جهانی با تمرکز بر ناتو ارائه شده است.
    کلیدواژگان: دگرگونی های ژئوپلیتیکی، ناتو، ورشو، امریکا، اتحاد شوروی، روسیه، اروپا
  • غلام حیدر ابراهیم بای سلامی صفحه 72
    در رویکردی ژئوپلیتیک، ناامنی اجتماعی در مناطق شرقی کشور یکی از مسائل اصلی است که امنیت ملی ایران را خدشه دار و تهدید می کند. براین اساس، پژوهش حاضر به طور خاص به بررسی رابطه میان موقعیت ژئوپلیتیکی و میزان ناامنی اجتماعی در شهرستان مرزی خواف در مجاورت کشور افغانستان و شهرستان غیر مرزی رشتخوار می پردازد. در تبیین نظری این مسئله، از رویکردهای اجتماعی، تاریخی، اقتصادی، بین المللی و ژئوپلیتیکی - فضایی استفاده شده است. برای بررسی مسئله پژوهش، روش پیمایش و برای جمع آوری داده ها از تکنیک پرسش نامه بهره برداری شده است. در تعریف عملیاتی مفهوم ناامنی اجتماعی، معرف هایی چون قتل، آدم ربایی، مجروحیت و خسارت مالی مورد توجه قرار گرفته اند. متغیرهای مستقل با شاخص هایی چون فاصله از مرزهای بین المللی، وجود پاسگاه های انتظامی، تراکم جمعیتی و موقعیت کوهپایه ای یا غیر کوهپایه ای بودن سکونت ها تعریف شده اند. در تحلیل داده ها، علاوه بر استفاده از ضریب های همبستگی پیرسون و اتا و تحلیل رگرسیون چند متغیره با استفاده از نرم افزارSPSS، از نرم افزارGIS که بیشتر برای مدل سازی، تحلیل و نمایش اطلاعات مکانی و غیر مکانی (توصیفی) در حوزه جغرافیا به کار می رود نیز استفاده شده است. یافته ها و نتایج پژوهش برحسب آزمون فرضیه ها حاکی از آن است که رابطه معناداری میان موقعیت ژئوپلیتیکی که دربرگیرنده متغیرهای مستقل است و میزان وقوع ناامنی اجتماعی وجود دارد. مقدار ضریب تعیین (36/0) حاکی از آن است که متغیرهای مستقل درنظر گرفته شده توانسته اند 36 درصد واریانس متغیر وابسته را تبیین کنند.
    کلیدواژگان: ژئوپلیتیک، ناامنی اجتماعی، آرایش فضایی، فاصله از مرز، تراکم جمعیتی
  • رضا سیمبر صفحه 98
    نوشتار حاضر کنکاشی در تاثیر گذاری ها و تاثیرپذیری های متقابل ژئوپلیتیک و مذهب در نظام بین الملل است. در تحول دیدگاه های ژئوپلیتیک از کهنه به نو، آثار تاثیر گذاری مذهب را می توان دید. بررسی این تحولات در توضیح رهیافت های فکری و عملی سیاست گذاران بین المللی حائز اهمیت بسیاری است. در این عرصه حرکت احیاگرانه مذهب به شکل سریع و قدرتمندی شکل گرفته است و می توان آن را به عنوان روند سکولارزدایی نیز تعبیر نمود. نکته قابل بررسی این است که چگونه رهیافت های مذهبی می توانند مرز بندی های وستفالیایی را تحت تاثیر قرار دهند و به این ترتیب فضای ژئوپلیتیک جهانی را دستخوش تغییر سازند. بنابراین به نظر می رسد واکاوی تعامل متقابل مذهب و ژئوپلیتیک می تواند رهگشای فهم چالش ها و تهدیدهای جهانی و نحوه مدیریت بحران ها باشد.
    در این نوشتار به مذهب به عنوان متغیر موردی اما مؤثر در تحول نگرش ژئوپلتیک آمریکا نیز اشاره می شود. براین اساس نو محافظه کاران آمریکایی سرانجام در عرصه سیاسی این کشور سلطه یافته و از طرف مسیحیان دست راستی نیز مورد حمایت و پشتیبانی قرار گرفتند. به علاوه دیدگاه مذهبی بوش رئیس جمهور آمریکا نیز به عنوان متغیر مؤثر در این باره نقش آفرینی نموده است.
    کلیدواژگان: رهیافت های ژئوپلیتیک، بازیگری مذهب، نظام بین الملل، سیاست خارجی آمریکا، جغرافیای معنا گرایی، اسلام و مسیحیت
  • هادی اعظمی صفحه 119
    سنجش قدرت ملی کشورها مستلزم ارزیابی و محاسبه مؤلفه ها و عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، سرزمینی، نظامی، فرهنگی، علمی و فرامرزی کشورهاست که محاسبه مجموع امتیازات این عوامل نشانگر میزان و سطح قدرت ملی و تعیین جایگاه آنها در کشورها و در سطح منطقه ای و قاره ای است. با مشخص شدن وزن و جایگاه ژئوپلیتیکی کشورها، آنها می توانند برای رسیدن به اهداف برنامه ریزی شده، در راستای تامین توسعه، رفاه، امنیت و منزلت درخور توجه در مقایسه با کشورهای پیرامونی خود، تدابیر لازم را بیندیشند. اگرچه سنجش قدرت ملی کشورها کار ساده ای نبوده و از آن به عنوان معضلی در جغرافیای سیاسی یاد می شود، اما در مقاله حاضر سعی شده با ارائه نوعی روش و مدل، گامی در راستای این مهم برداشته شود.
    در این تحقیق، از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده و با طراحی مدل سنجش ماتریسی، وزن ژئوپلیتیکی کشورها بر اساس شاخص ها و عناصر مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سرزمینی و غیره محاسبه و پس از آن کشورها در سطوح مختلف قدرت طبقه بندی شده اند.
    کلیدواژگان: ژئوپلیتیک، جغرافیای سیاسی، قدرت ملی، ایران، جنوب غربی آسیا
  • محمدرضا امیرخیزی صفحه 155
    اصل این مقاله به زبان انگلیسی است ولی چکیده فارسی آن نیز موجود است.
    طی 20 سال گذشته، تولید غیرقانونی مواد مخدر در افغانستان بیش از 17 برابر افزایش داشته است. طی سال هایی که افغانستان در اشغال اتحاد جماهیر شوروی بود و همچنین طی سال های جنگ های داخلی در آن کشور، جامعه بین المللی به دلایل مختلف به موضوع تولید غیرقانونی مواد مخدر توجهی ننمود. در آن زمان موضوعات سیاسی افغانستان در اولویت قرار داشت.
    طی سال های 2002 تا 2006، افغانستان در پیگیری و اجرای مباحث سیاسی کنفرانس بن موفق بوده گرچه از لحاظ اقتصادی اجتماعی و ایجاد امنیت موفقیت کمتری در تغییر زندگی روزمره مردم داشته است.
    برای مبارزه با مشکل تولید مواد مخدر در افغانستان یک سیاست واقع بینانه مورد نیاز است که موضوعات پیچیده سیاسی و امنیتی آن کشور را درنظر گرفته و دشواری های رسیدن به هدف در این مورد ساده گرفته نشود.
    کلیدواژگان: چالش های استراتژیک، کشت مواد مخدر، افغانستان
  • سیروس احمدی نوحدانی صفحه 156
|
  • Mohammad Reza Hafeznia, Morad Kaviani Rad, Mehdi Taherkhani Page 1
    The main goal of this paper is to see the impact of globalization on national identity of the Iranian students in states universities in Tehran. 382 students (%53 male and %47 female) randomly selected to take part in the survey and fill out the questionnaire. The questionnaire was analyzed by statistical applications such as SPSS. The result show that the spread of globalization processes in the form of information and communication technology such as satellite TV and the internet have paved the way for fortifying the sub national identity of university students in Tehran.
  • Mahmood Sariolghalam, Ahmad Bakhshi, Seyed Kazem Sajjadpour Page 22
    During the four decades of apartheid era, the South Africa was in conflicts with its neighboring countries and other members of the world society, which resulted in international isolation. The pressure on the apartheid regime was increased, therefore the regime had to change its policy and negotiate with the opposition groups. Consequently the change of agents (de klerk, Mandela) paved the way for the complete elimination of the apartheid. The new regime after apartheid adopted a policy of "respect to human right, justice and equality" and therefore improved its relations with neighboring countries and international society. Thus new policy brought security, cooperation and development to the region.
  • Elaheh Koolaee Page 45
    After the collapse of the Soviet Union, and the end of the cold war, many observed that the institutions and structures of the old order, including the North Atlantic Treaty Organization (NATO) will be disintegrated. In contrary to the abolishment of The Warsaw Pact, NATO remained and has been reconstructed. The waves of unrest and turbulence in East Europe were an important factor to this event. This paper has used descriptive-analytic method to see the impacts of changing geopolitical arena on NATO.
  • Ghlamheidar Ibrahimbay Salami Page 72
    In a geopolitical approach, social insecurity in eastern part of Iran is considered as one of the main threatening issues which endanger national security in Iran. This paper has focused on assessing the relationship between geopolitical situation and social insecurity in Khaf and Roshtkhar, the first one is a border-city in the neighborhood of Afghanistan and the second is a non-border city. Indicators such as murder, hijacking, violence, and corruption have been considered to achieve a working definition of social insecurity. Independent variables are defined using indicators such as distance from international borders, existence of police stations, population density, and mountainside or non-mountainside habitations. The resulting data was analyzed by SPSS and GIS software to see how social insecurity was affected by Geopolitics situation of Khaf and Roshtkhar. There is a meaningful relationship between geopolitical situation and social insecurity.
  • Reza Simbar Page 98
    This paper examines different interrelations between geopolitics and religion in international arena: what are the impacts and implications? In new approaches in geopolitics we can find the new traces for religion. Many scholars have discussed the issue from different orientations. Religion revivalism in the international system is moving forward: meanwhile secularism witnesses a decreasing role. The main argument here is to see how religious strategies can affect Westphalia system of nation-states, and transform the international system. So, it seems that understanding the system of interaction between religion and geopolitics can pave the way for understanding conflict management and confronting challenges and threats. The role of religion would be discussed in US as a case study.
  • Hadi Azami Page 119
    Evaluation of the countries national power requires the assessment of different factors including economical, social, political, territorial, military, cultural, scientific, and international. The total scores of these factors could be used to assess the degree and level of national power of a given country. The calculation of geopolitical weight could help the authorities for policy making in variety of different issues. From a geopolitical approach, the evaluation of national power is usually considered as a challenging problem. Yet this paper attempts to propose a new model to calculate and to classify the geopolitical weight of the countries according to their social, political, cultural, and territorial, and other factors and indicators.