فهرست مطالب

فصلنامه سیاست علم و فناوری
سال سوم شماره 3 (پیاپی 11، بهار 1390)

  • تاریخ انتشار: 1390/01/15
  • تعداد عناوین: 8
|
  • صفحه 0
  • لعیا الفت، سید محمد اعرابی، مقصود امیری، سید سروش قاضی نوری صفحه 1
    استراتژی فناوری، خصوصا در صنایعی که فناوری محور به شمار می روند و فناوری نقش مهمی در رقابت پذیری آنها دارد، عموما، یکی از مهم ترین اجزای جهت گیری استراتژیک شرکت ها به شمار می رود. لذا پژوهشگران به ارتباط میان استراتژی فناوری و استراتژی کسب وکار شرکت ها و اثری که این ارتباط بر عملکرد شرکت ها می گذارد توجه نموده اند. در این تحقیق بر اساس داده های یک پیمایش و در چارچوب نظریه پیکربندی به بررسی ارتباط میان این دو استراتژی و عملکرد کسب وکار در صنایع الکترونیک ایران پرداخته شده است. نتایج حاصل نشان داده است که خصوصا در مورد استراتژی های کسب وکار تمایز و تمرکز، استراتژی فناوری نقش پشتیبان استراتژی کسب وکار و فراهم آورنده قابلیت های رقابتی لازم را بر عهده دارد و در صورتی که استراتژی فناوری از سازگاری و قوت لازم برای ایفای این نقش برخوردار نباشد، عملکرد شرکت ها ضعیف خواهد بود.
    کلیدواژگان: استراتژی (راهبرد)، فناوری (تکنولوژی)، استراتژی فناوری، استراتژی کسب وکار، پیکربندی های استراتژیک
  • محمدرضا بخشی، رجب پناهی، زینب ملایی، سید حسن کاظمی، داود محمدی صفحه 19
    تحقیق حاضر دارای دو هدف عمده می باشد؛ هدف اول ارزیابی شاخص های نوآوری در منطقه آسیای جنوبی غربی و تعیین جایگاه ایران براساس این شاخص ها؛ و هدف دوم تبیین کاربرد روش پرومته می باشد. بدین منظور ابتدا شاخص های تبیین گر نوآوری استخراج و سپس وضعیت و روندهای این شاخص ها در کشورهای منطقه بررسی شده است. در مرحله بعد شاخص ها با استفاده از تکنیک آنتروپی وزن دهی و در نهایت با استفاده از تکنیک پرومته نوع 2 کشورها اولویت بندی و جایگاه ایران بر اساس شاخص ترکیبی نوآوری تعیین شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد براساس شاخص ترکیبی نوآوری، لبنان، گرجستان، امارات متحده عربی در گروه «کشورهای با وضعیت نوآوری خوب»؛ ارمنستان، آذربایجان، ترکیه و قزاقستان در گروه «کشورهای با وضعیت نوآوری متوسط»؛ ایران، عربستان، اردن و قرقیزستان در گروه «کشورهای با وضعیت نوآوری نسبتا ضعیف»؛ و عمان، پاکستان و سوریه در گروه «کشورهای با وضعیت نوآوری ضعیف» قرار گرفتند. بدین ترتیب کشورهای لبنان، گرجستان، امارات متحده عربی، جمهوری ارمنستان، جمهوری آذربایجان، وترکیه رتبه های اول تا ششم را به خود اختصاص داده اند. بر اساس نتایج مطالعه، ایران در میان کشورهای مورد مطالعه در حد وسط و میانه قرار دارد که این جایگاه برای جمهوری اسلامی ایران، رتبه مناسبی نبوده و با اهداف ترسیم شده در برنامه ها و سیاست های کلان توسعه کشور، بویژه چشم انداز بیست ساله و اهداف نقشه جامع علمی، فاصله قابل توجهی دارد.
    کلیدواژگان: تحلیل چند معیاره، جنوب غرب آسیا، روش تصمیم گیری پرومته
  • علی ربانی، زهرا ماهر صفحه 33
    این مقاله مهم ترین رویکردهای جامعه شناختی در باب ماهیت معرفت علمی را مورد بررسی قرار می دهد. جامعه شناسان قدیم علم به ارایه یک رویکرد عقلانی درباره معرفت علمی پرداخته اند. براساس این رویکرد عقلانی یا دیدگاه معیار، علم یک پدیده عقلانی، همگانی، غیراجتماعی و بی تاثیر از علایق اجتماعی و فرهنگی است. دیدگاه های جدید جامعه شناسی براساس یک نوع معرفت شناسی نسبی گرا (فرهنگ گرا)، معرفت علمی را دارای ماهیت فرهنگی و اجتماعی می دانند. در نتیجه، استعاره معرفت علمی به مثابه «آیینه طبیعت و واقعیت» از میان برداشته شد و بنابراین اساس دیدگاه معیار درباره علم زیر سوال رفت. جامعه شناسان جدید علم با شعار «علم به مثابه فرهنگ» اظهار می کنند که معرفت علمی همواره جزئی از فرهنگ بوده ودر بیرون از فرهنگ نمیتوان مقام و جایگاهی برای آن تصور کرد. به بیان دیگر علم به عنوان یک رویه اجتماعی احتمالی، پایه و مبنای مطمئنی در واقعیت ندارد بلکه باید آن را به عنوان یک فعالیت کاملا اجتماعی-فرهنگی شناخت که پیوند اساسی با ارزش ها و ایدئولوژی های اجتماعی دارد. صاحبنظران جامعه شناسی معرفت علمی و طرفداران جنبش های سیاسی-اجتماعی منتقد علم (همچون فمینیست ها) ازجمله مهم ترین نمایندگان رویکرد فرهنگی اند که به بیان دیدگاه ها و نظریات آنها می پردازیم. در بخش پایانی مقاله رویکرد فرهنگی مورد نقد وبررسی قرار می گیرد.
    کلیدواژگان: علم، عقلانی سازی، رویکرد فرهنگی، جامعه شناسی معرفت علمی، ابزارهای زبانی علم، تحلیل گفتمان، ذخیره کلامی تجربه گرایی وذخیره کلامی احتمالی، آدمک مصنوعی علم، جنبش فمینیسم
  • فاطمه صالحی یزدی، محمد مهدی سپهری، محمد علی بحرینی صفحه 49
    هدف این مطالعه شفاف سازی فضای همکاری های علمی-فنی شرکت های نانو در ایران از طریق بررسی کمی روابط شرکت ها و مراکز علمی و تحقیقاتی و تحلیل وضعیت فعلی آنها است. در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران، اطلاعات و آمار محدودی از وضعیت شرکت های فناوری پیشرفته در دسترس است. از این رو انجام چنین مطالعاتی برای تصمیم گیری و سیاست گذاری بهینه توسعه فناوری ضروری است. این مطالعه شبکه همکاری تحقیق و توسعه شرکتهای نانو ایران را با استفاده از تئوری شبکه های اجتماعی مورد بررسی قرار داده است. جمع آوری داده ها از طریق مصاحبه با مدیران بیست و چهار شرکت نانو انجام شده تا ارتباطات و همکاری های تحقیق و توسعه آنها با دیگران استخراج گردد. سپس نقشه شبکه استخراج و بازیگران اصلی شناسایی شده اند. نتایج مطالعه نشان می دهد که 95% همکاری ها از نوع ارایه خدمات بوده تا همکاری راهبردی. همچنین مشخص شد که شرکت های نانویی ارتباطات کمی با گروه های صنعتی دارند و معمولا ترجیح میدهند محصولات خود را به مصرف کننده نهایی ارایه دهند تا در زنجیره تامین صنایع دیگر قرار گیرند. این مطالعه تصویر مناسبی از شبکه همکاری های تحقیق و توسعه شرکت ها برای سیاست گذاران و فعالان کسب و کار فراهم کرده و تقویت شبکه و توسعه همکاری های راهبردی را به منظور افزایش کارایی کلی شبکه توصیه می کند.
    کلیدواژگان: فناوری نانو، تحلیل شبکه های اجتماعی، رجوع به خبرگان، همکاری های تحقیق و توسعه
  • سیدحبیب الله طباطباییان، جهانیار بامدادصوفی، محمدرضا تقوا، رضا اسدی فرد صفحه 61
    تحقیق حاضر به بررسی ساختارهای مدیریتی مورد استفاده در 7 شبکه رسمی همکاری علم و فناوری ایجادشده در فاصله سال های 1375 تا 1385 در ایران پرداخته است. در این تحقیق با رویکردی کیفی و با استراتژی تحقیق موردی (به صورت چندموردی)، داده های مورد نیاز از منابع مختلف از جمله مصاحبه های نیمه ساختاریافته، مشاهده و مستندات بایگانی شده، گردآوری و از روش تحلیل محتوا برای تحلیل نتایج استفاده شده است. در این مقاله ضمن توصیف و دسته بندی ساختارهای مدیریتی مشاهده شده در شبکه ها و عوامل اصلی موجود در هریک از ساختارها، با استفاده از تحلیل بین موردی، مزایا و ضعف های هر ساختار تبیین گردیده است. نتایج تحقیق نشانگر آن است که شبکه های رسمی همکاری علم و فناوری در ایران از الگوهای ساختاری متفاوتی که طیفی از ساختارهای مشارکتی (شورایی) تا ساختارهای سلسله مراتبی (ستادی) را تشکیل می دهند، استفاده کرده اند. ساختار شورایی باعث افزایش روحیه مشارکت جمعی در شبکه شده، ولی قدرت اجرایی مدیریت آن را کاهش می دهد، در حالی که ساختار ستادی نتیجه عکس آن را به همراه دارد. همچنین براساس تحقیق حاضر، عوامل متعددی نظیر نحوه تامین بودجه شبکه و جایگاه سازمان مؤسس شبکه نسبت به مراکز عضو، در انتخاب نوع ساختار مورد استفاده در شبکه های همکاری علم و فناوری در ایران تاثیرگذار بوده است.
    کلیدواژگان: شبکه های رسمی همکاری علم و فناوری، الگوهای ساختاری، مدیریت شبکه، مشارکت جمعی
  • سید محمد امین قانعی راد، ابوالفضل مرشدی صفحه 93
    این مقاله از طرح پژوهشی «اجرای نسخه راهنمای پیمایش علم و جامعه» استخراج شده که برای اولین بار، به شیوه کنونی، در ایران و در میان شهروندان تهرانی انجام شده است. طرح مساله مقاله حاضر، ضرورت انجام مطالعات ادواری در مورد نگرش و شناخت عامه مردم از علم و فناوری را به عنوان یکی از برنامه های پایش توسعه علمی کشور تبیین می کند. در بخش چارچوب نظری و مفهومی به مدل های کمبود (سواد علمی و فهم عمومی از علم) و مشارکت و درگیری عمومی اشاره شده و تجربیات کشورها با تاکید بر شاخص ها و سنجه های پیمایش های آنان بررسی شده است. بخش اصلی این مقاله را توصیف داده ها و نتایج پیمایش فهم عمومی از علم و فناوری در تهران،با نگاه تطبیقی، تشکیل می دهد. پرسشنامه مورد استفاده در این پیمایش با استفاده از تجربیات سایر کشورها و نظرخواهی از متخصصان ایرانی با مجموعه ای از سوالات باز و بسته تنظیم شده و در بین 300 نفر از ساکنان شهر تهران به عنوان نمونه آماری اجرا شده است. داده های پژوهش با استفاده از نرم افزارهایSPSS وLISREL تحلیل شده اند. در بخش نتیجه گیری، با تحلیل تطبیقی یافته ها، فرضیه های جدیدی برای پژوهش های آتی مطرح شده و همچنین به منظور بهبود روش های سنجش فهم عمومی از علم و فناوری در ایران پیشنهادهایی ارائه شده است.
    کلیدواژگان: فهم عمومی از علم، مدل کمبود، مدل درگیری و مشارکت در علم، شناخت علم، نگرش به علم
  • رضا جمالی صفحه 111
    در این مقاله به مساله اولویت بندی و بودجه بندی موضوع های تحقیقاتی مرتبط با فعالیت های اقتصادی پرداخته می شود. فعالیت اقتصادی به فعالیتی اطلاق می شود که از طریق آن فرد یا گروهی از افراد جامعه، با استفاده از فضا، تجهیزات، مواد اولیه و اطلاعات مورد نیاز،مبادرت به تولید کالا و یا ارائه خدمات نمایند. اولویت بندی و بودجه بندی موضوعهای تحقیقاتی بر اساس اولویت و امتیاز فعالیت های اقتصادی و همراستا نمودن تحقیقات با نیازهای اساسی جامعه، نوآوری و دستاورد مهم تحقیق می باشد. روش اولویت بندی پیشنهادی، شامل یک فرآیند دو مرحله ای بوده که در مرحله اول، امتیاز موضوع های تحقیقاتی هر فعالیت اقتصادی، به صورت مستقل تعیین می گردد. سپس با استفاده از امتیاز فعالیت های اقتصادی و نتایج حاصل از مرحله اول، امتیاز نهایی و اولویت آنها تعیین می گردد. همچنین از یک رویکرد سلسله مراتبی برای بودجه بندی موضوع های تحقیقاتی استفاده شده است. در پایان روش اولویت بندی و بودجه بندی ارائه شده، به صورت مطالعه موردی، برای اولویت بندی و بودجه بندی 21 موضوع تحقیقاتی استفاده و نتایج حاصل از آن ارائه شده است.
    کلیدواژگان: نیازسنجی پژوهشی، اولویت بندی، بودجه بندی، موضوع های تحقیقاتی، فعالیتهای اقتصادی
|
  • Page 1
    Since technology has an essential role in enhancing competitiveness, technology strategy is one of the most important components of a firm’s strategic orientation, especially in technology based industries; so researchers have paid attention to the linkage between technology strategy and business strategy of firms and its performance implications. Based on configuration theory and a survey, this research seeks to empirically investigate the linkage between technology strategy, business strategy and performance in Iran’s electronics industry. The results suggest that technology strategy plays a supportive role to business strategy and it is critical toward creating competitive capabilities especially for focusers and differentiators; and if technology strategy suffers from internal inconsistency problem and/or inconsistency with business strategy then poor business performance is expected.
  • Page 19
    This paper has two purposes. The first is evaluation of innovation criteria in West-South Asia Countries as well as benchmarking of Iran's position in the region. The second purpose is description of integrated application of PROMETHEE and Entropy techniques for outranking. Initially, for these purposes, criteria of innovation assessment were determined. Then Entropy used for weighting of criteria and PROMETHEE for outranking of alternatives/countries. Results show, according complex innovation indicator, Lebanon, Georgia, Emirate, Armenia, Azerbaijan, Turkey, Kazakhstan are the first to the seventh rank. Iran, Saudi Arabia, Kyrgyz and Jordan are the seventh to tenth rank in the same group. And Pakistan, Oman, Syria situate have weak situation.
  • Page 33
    This paper contributes to the appraisal of the most important sociological approach about the nature of scientific knowledge. The classic sociologists of science have presented a “rational” approach about scientific knowledge. According to this “rational” or “standard” approach, science is a rational, common, asocial phenomen, that is without effect from social and cultural interests. New sociological views based on “relative (cultural) epistemology” consider a cultural and scientific nature for scientific knowledge. Then, the idiom of “scientific knowledge” as “mirror of nature and reality” passed over and standard view went in doubt. New sociologists of science with slogan “science as culture” suggest that scientific knowledge is always part of culture and cant be imagine any status for it out of culture. On the other hand, science as a social and contingent practice doesn’t have certain base in reality and it must be considered as a compeletly social-cultural activity, that has basic connection with values and social-cultural ideologies. The theorisians of “sociology of scientific knowledge (SSK)” and followers of social-political movements that criticize science, are some of the most important represent of this cultural approach that we describe their theories. At the end, cultural approach will be criticized.
  • Page 49
    This study clarifies the scientific-technical cooperation environment of Iranian Nanotech companies via quantitative investigation of the relationships among companies and scientific and research centers and analysis of their current situation. There are limited information and statistics available about high-tech firms in developing countries like Iran. Therefore, conducting such research is necessary for optimal decision and policy making in this field. In this article, research and development cooperation network of Nanotech firms in Iran has been studied using social network analysis and expert judgment method. Data has been collected through interviews with managers of twenty-four Nanotech companies and their relationships with other organizations have been extracted. Then, the network map and prominent actors were identified. Results of the study show that 95% of cooperations were of the type of providing services and the remaining were strategic alliances. It was also revealed that Nanotech companies have little cooperation with industrial groups and prefer to provide products for end-usres over positioning themselves in the value chain of other industries. This study presents a proper image of research and development cooperation network of companies for policy makers and businesses and recommends strengthening and development of strategic alliances in order to enhance the overall efficiency of the network.
  • Page 61
    The present research investigates the governance structure of seven science and technology (S&T) collaborative networks founded from 1995 to 2005 in I.R. of Iran. Conducting a qualitative inquiry and using multiple-case study method, researcher has collected related data adequately from semi-structured interviews with key informants, observation, and archived documents. In this article, several types of governance structures and key actors of S&T networks as well as roles of the actors are described and classified. We used the content analysis method and cross-case analysis technique to derive some implications from the processed data. The paper concludes that S&T networks in Iran, have utilized two main types of governance structure namely: participative and hierarchical. The hierarchical structure enhances the power of the network director but decrease the social capital of the network, while the participative structure leads to the reverse results. The study shows that a number of factors affect the type of network’s governance structure such as; network’s main financial sponsor and the position of network’s founding organization in contrast with network’s members.
  • Page 93
    This article is extracted from a research project entitled “pilot study of science and society survey” that is done as first Survey of public understanding of science and technology, in this from, in Iran and among residents of Tehran. The Problem statement of present paper explains the necessity of doing periodical studies about public attitude and understanding of Science and Technology as a project for monitoring the country’s scientific development. In the theoretical and conceptual framework, we indicate to deficit models (scientific Literacy and public understanding of science) and public participation and engagement, and experiences of other countries have been examined with emphasis on indexes and measures of their surveys. The Main bulk of the paper is constituted by description of data and results of public understanding of science and technology in Tehran, with a comparative view and glance to data from other countries. The questioner of study formulated by a set of open and closed-ended questions, through using the other countries’ experiences and insights obtained from interviews with Iranian experts. Statistical sample is selected by random sampling technique. Data have been analyzed by SPSS and LISREL Softwares. In conclusion section, some new hypothesis have been provided for future study and some suggestions have been proposed for improving the methods of measuring the public understanding of science and technology in Iran.
  • Page 111
    In this paper, the research subjects’ priority setting and budgeting problem of economic activities has been investigated. Economic activity is named to an activity in which a person or a group of people produces goods or provides services using requisite information, raw materials, equipments and space. A scientific method has been presented for prioritization and budgeting of research subjects based on economic activities’ scores and priorities. The proposed priority setting method is a process of two phases. In the first phase, the scores of research subjects are individually determined for each economic activity. In the second phase, the final scores and priorities of research subjects are calculated based on scores of economic activities as well as the derived results from the first phase. In addition, a hierarchical approach has been employed for budgeting of research subjects. At the end, in a case study, the proposed method has been applied to prioritization and budgeting of 21 research subjects related to three economic activities of the agriculture section and the results have been illustrated.