فهرست مطالب

فصلنامه سیاست علم و فناوری
سال نهم شماره 1 (پیاپی 29، بهار 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/02/23
  • تعداد عناوین: 7
|
  • علمی پژوهشی
  • سید سپهر قاضی نوری * صفحه 0
    در بین کاربران امروزی اینترنت در جامعه ما، هستند کسانی که سال های آغازین عمر خود را در روستاهای فاقد آب، برق و سایر امکانات گذرانده و عملا در شرایطی زندگی کرده اند که مشابه چند هزار سال قبل بود. همین افراد امروزه استفاده از فناوری های نوینی را تجربه می کنند که اجتماع بشری را کاملا متحول ساخته است. این همه تغییرات در طول دوره عمر یک نسل که واقعا شگفتی به همراه دارد مدیون چیزی جز ظهور مداوم فناوری های جدید نیست. حتی تحولات فوق سریع اجتماعی - خوب یا بد - که در یکی دو دهه قبل در کشور ما قابل تصور هم نبود ناشی از همین فناوری هاست.
    به عبارت دیگر، آینده ما را بیش از هر چیز، فناوری های جدید می سازند که اگر ما به این تحولات و آینده آنها (که همان آینده ماست) نیاندیشیم باد ما را با خود خواهد برد.
    شاید تا چند دهه قبل می شد آینده پژوهی در حوزه هایی مانند سیاست و اقتصاد را مستقل از علم و فناوری هم متصور بود اما امروز دیگر حتی بازار نفت و انرژی که قبلا تابعی از متغیر سیاست بود تابع بی چون و چرای متغیر جدیدی به نام ظهور فناوری های جدید شده است. سایر حوزه ها هم با همین روند پیش می روند.
    آنچه مسلم است آینده پژوهی بدون تمرکز بر علوم و فناوری های نوین ممکن نیست و به همین ترتیب، سیاست گذاری و برنامه ریزی هم بدون آینده پژوهی امکان ندارد و لذاست که شناخت چنین زنجیره ای از دانش های مرتبط، نیاز واقعی سیاست گذاران و سیاست سازان جامعه است.
    خوشبختانه دو اجتماع علمی آینده پژوهی و سیاست فناوری کشور ما، از ابتدا به شکلی ممزوج با هم شکل گرفته اند و تحقیقات و رساله های بین حوزه ای متعددی در آنها تعریف شده است. اما هنوز در مورد کاربرد واقعی آینده پژوهی در سیاست گذاری ضعف هایی داریم که باید به حل آنها بیاندیشیم.
  • غلامعلی منتظر*، ابوالقاسم بیات صفحه 1
    طی دهه های اخیر، «فناوری اطلاعات و ارتباطات» (فاوا)، به عاملی کلیدی در رشد اقتصادی کشورها تبدیل شده است. این صنعت در اقتصاد ایران نیز دارای جایگاه برجسته ای بوده و در اسناد فرادستی مانند سند چشم انداز و برنامه پنجم توسعه مورد توجه و تاکید قرار گرفته است. مقاله حاضر کوشیده به منظور ارزیابی نقش فاوا در اقتصاد ایران، تخمینی از سهم آن در تولید ناخالص داخلی ایران طی برنامه ششم توسعه (1395 تا 1399) ارائه کند. بدین منظور پیش بینی ارزش افزوده بخش فاوا و ارزش افزوده کل اقتصاد ایران طی دوره مذکور با سه روش برازش منحنی چندجمله ای، آریما و شبکه عصبی مصنوعی مدنظر بوده که برآوردها نشان می دهد سهم ارزش افزوده فاوا از تولید ناخالص داخلی ایران طی برنامه ششم بر مبنای سه روش مذکور به ترتیب 57/4، 12/6 و 77/3 درصد خواهد بود. همچنین مقایسه میزان خطای روش های فوق نشان داد که شیوه شبکه عصبی مصنوعی، به طور نسبی از کارآیی بیشتری برای این پیش بینی برخوردار است.
    کلیدواژگان: سهم فاوا، تولید ناخالص داخلی، توسعه فاوا، جامعه اطلاعاتی، سیاست گذاری فناوری اطلاعات
  • عفت نوروزی*، سید حبیب الله طباطباییان، سید سروش قاضی نوری صفحه 15
    در کشورهای در حال توسعه، به دلیل ساختار نهادی شکننده، شکل گیری و ادامه فعالیت نظام ملی نوآوری همواره با مشکلاتی روبروست. یکی از بازیگران کارآمد نظام های نوآوری و به تبع آن نظام ملی نوآوری، نهادهای میانجی هستند. کارکردهای آنها می تواند در رفع یا کمرنگ نمودن مشکلات مورد اشاره نقش آفرین باشد. با این ترتیب، ارزیابی امکان ارتباط میان کارکردهای این نهادها با مشکلات موجود در نظام ملی نوآوری کشور به عنوان هدف این مقاله انتخاب شده است.
    در این مقاله، مشکلات نظام ملی نوآوری ایران با یک رویکرد کارکردمحور دسته بندی و در شش دسته سیاست گذاری، تسهیل و جهت دهی به فعالیت های تحقیقات و نوآوری، انجام تحقیق و توسعه، کارآفرینی، توسعه نیروی انسانی و نهایتا انتشار فناوری طبقه بندی شدند. در ادامه نیز به منظور ارتباط دهی کارکردهای نهادهای میانجی با میزان تاثیرشان در رفع مشکلات موجود نظام ملی نوآوری، به دسته بندی کارکردهای نهادهای میانجی با تمرکز بر نهادهای فرابخشی پرداخته شده که این کارکردها در چهار دسته حمایتی و بسترسازی، تامین مالی، واسطه گری و ارتباطی و همچنین مشاوره تبیین گردیده اند. پس از این مرحله، با بهره گیری از نظرات 35 تن از خبرگان حوزه نظام نوآوری و نهادهای میانجی، میزان تاثیر هر کارکرد نهادهای میانجی در رفع ضعف های نظام نوآوری ملی ایران سنجیده شده است. نتیجه سنجش میزان تاثیر کارکردها حاکی از آن است که کارکردهای دسته حمایتی و بسترسازی، از حیث تعداد بیشترین تاثیرگذاری را در رفع ضعف ها دارد. همچنین بیشترین تاثیرات کارکردها به صورت تاثیر کارکردهای حمایتی و بسترسازی بر تسهیل تحقیق و توسعه و نوآوری، تاثیر کارکردهای تامین مالی بر رفع ضعف های تحقیق و توسعه و کارآفرینی، تاثیر کارکردهای واسطه گری بر رفع ضعف های انتشار فناوری و نهایتا تاثیر کارکرد مشاوره بر رفع ضعف های کارآفرینی و انتشار فناوری است.
    کلیدواژگان: نظام ملی نوآوری، کارکردهای نظام ملی نوآوری، سازمان های میانجی، کارکردهای سازمان های میانجی
  • طاهره میرعمادی*، زهره رحیمی راد صفحه 27
    با توجه به اهمیت روزافزون سوخت های زیستی و لزوم جایگزینی سوخت های فسیلی، این مقاله سعی کرده پاسخی برای این پرسش بیابد که شکست های نظام نوآوری سوخت زیستی در ایران کدام هستند. برای یافتن پاسخ این پرسش، مقاله علاوه بر شناخت اجزاء ساختاری نظام نوآوری فناورانه (بازیگران، نهادها، شبکه ها و زیرساخت ها)، نحوه شکل گیری و رشد بخش سوخت زیستی ایران را با استفاده از رویکرد کارکردی نظام نوآوری فناورانه مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. سپس مسیر و نحوه تاثیرگذاری کارکردهای مختلف بر یکدیگر با استفاده از مدل معادلات ساختاری مطالعه شده و در نهایت، از طریق تعامل بین خصوصیات ساختاری و کارکردی، شکست های سیستم سوخت زیستی شناسایی و بر اساس مدل موتورهای نوآوری، اهمیت این شکست ها در ایجاد دورهای باطل مدل و امکان تبدیل آن به دورهای مطلوب بررسی می گردد.
    کلیدواژگان: سوخت زیستی، نظام نوآوری فناورانه، کارکردهای نظام نوآوری، تحلیل مسیر، شکست سیستم، دور باطل، زنجیره علیت های انباشتی
  • رضا نقی زاده*، شعبان الهی، منوچهر منطقی صفحه 43
    مطالعه نوآوری در مناطق مختلف، برای کشورهای پهناور و در حال توسعه ای چون ایران دارای اهمیت بیشتری است. هدف از این پژوهش، شناسایی عوامل موثر بر توسعه نوآوری های مبتنی بر فناوری های برتر در مناطق ایران است. بر اساس مطالعات پیشین، 6 بعد و 26 عامل موثر بر توسعه نوآوری های مبتنی بر فناوری های برتر در مناطق ایران شناسایی شدند. از طریق راهبرد مطالعه موردی، الگوی نظری بدست آمده برای چهار فناوری هوایی، اطلاعات و ارتباطات، نانو و زیستی مورد بررسی قرار گرفت. برای مطالعه موردی هر فناوری، از اطلاعات و مستندات موجود، مصاحبه با متخصصان و روش های آماری استفاده شد. بر اساس موردهای انتخاب شده، تحلیل های درون موردی و بین موردی صورت پذیرفت و نقاط اشتراک و تفاوت توسعه نوآوری های فناورانه در فناوری های انتخاب شده بر اساس تکرار واقعی و نظری مورد تحلیل قرار گرفتند. در نهایت با الگوی نظری، 16 عامل بر اساس تکرار واقعی دارای قابلیت تعمیم تحلیلی تشخیص داده شدند. بعد سیاست ها و سطح تعاملات ملی و بین المللی به عنوان بعدی فرامنطقه ای، دربرگیرنده 3 عامل می باشد. ابعاد درون منطقه ای شناسایی شده در الگوی نهایی نیز شامل ابعاد ویژگی های اجتماعی و فرهنگی منطقه، سطح توسعه یافتگی اقتصادی و صنعتی منطقه، ویژگی ها و مزیت های مکانی منطقه و فرآیند جریان دانش و یادگیری است.
    کلیدواژگان: نوآوری منطقه ای، نوآوری مبتنی بر فناوری های برتر، نظام منطقه ای نوآوری
  • مهدی محمدی*، مهرداد مدهوشی، مهدی شاملی صفحه 61
    نوآوری و خلاقیت واژگانی هستند که به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرند و مفهوم اقتصاد خلاق هم در اسناد خط مشی و سیاست های کلان کشورهای اروپایی از جمله سیاست های اتحادیه اروپا، برنامه عمران ملل متحد و دیگر اسناد سازمان های بین المللی به وضوح قابل مشاهده است. از سویی مفاهیم صنایع فرهنگی، صنایع خلاق و اقتصاد خلاق، تاکنون در ایران مورد توجه تعداد اندکی از اندیشمندان و پژوهشگران بوده است. در عین حال، توجه دیگر کشورها به این مفاهیم و درک پیامدهای آن منجر به تحولات عمیق در تفکر و نوع نگرش سیاست گذاران کلان فرهنگی و اقتصادی شده است.
    هدف این مقاله ایجاد درکی بهتر و عمیق تر از مفهوم صنایع فرهنگی و صنایع خلاق به عنوان زیربنای اقتصاد خلاق از دیدگاه عوامل کلیدی موفقیت این صنایع است. این پژوهش بر مبنای نظرات 40 نفر از خبرگان حوزه صنایع خلاق که بر اساس معیارهای تخصص و سابقه فعالیت آنها انتخاب شده اند انجام گرفته و در آن با بکارگیری تکنیک تحلیل اهمیت-عملکرد به بررسی عوامل کلیدی موفقیت در صنایع خلاق کشور پرداخته شده است. نتایج پژوهش هم حاکی از آن است که از نظرگاه خبرگان و فعالان دخیل در این صنعت، هنوز توجه به عوامل کلیدی موفقیت بجز برای عامل سرمایه های فرهنگی در وضعیت مطلوبی قرار ندارد.
    کلیدواژگان: صنعت محتوا، صنایع خلاق، صنایع فرهنگی، اقتصاد خلاق، عوامل کلیدی موفقیت
  • مریم سادات قریشی خوراسگانی*، محمد یمنی دوزی سرخابی، غلامرضا ذاکر صالحی، گلنار مهران صفحه 77
    این مقاله با هدف مطالعه وضعیت تولید آثار علمی در زمینه خصوصی سازی آموزش عالی خارج از کشور و دستیابی به مباحث و مولفه های مورد توجه مطالعات، نتایج مطالعات و بررسی شکلی و توصیفی آنها انجام شده است. بدین منظور کلیه آثار موجود در بازه زمانی 2015 -2000 در پایگاه های اطلاعاتی مستقر در دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی مطالعه شد. این آثار از 33 مجله تخصصی در حوزه آموزش عالی که مشتمل بر 24 عنوان سند علمی شامل 18 مقاله، 5 کتاب و یک پایان نامه در زمینه آموزش عالی خصوصی است استخراج و به روش توصیفی -تحلیلی مورد مطالعه قرار گرفت. یافته های پژوهش در سه بخش ارائه شده است: بخش اول؛ در خصوص مباحث و مولفه های مورد توجه پژوهشگران که نتایج مطالعه نشان داد پژوهشگران بیشتر به مباحثی از جمله چرایی خصوصی سازی آموزش عالی، اهداف، معایب و مزایا و همچنین انواع موسسات آموزش عالی خصوصی پرداخته اند. بخش دوم؛ نتایج مطالعات حاکی از آن بود که گسترش بی رویه مراکز خصوصی آموزش عالی منجر به کاهش کیفیت، افزایش نرخ بیکاری، عدم کاهش وابستگی مالی به بودجه بخش دولتی، عدم پاسخگویی به نیازهای بازار کار و اولویت منافع فردی نسبت به منافع اجتماعی شده است. در بخش سوم؛ نتیجه بررسی ساختار شکلی و توصیفی این مطالعات نشان داد 58% این مطالعات در دوره زمانی سال های 2011 تا 2015 انجام شده 83% پژوهش ها از روش تحقیق کیفی و شیوه مطالعه اسناد و مدارک و کتابخانه ای و تنها 17% از روش تحقیق کمی و مصاحبه و پرسشنامه استفاده کرده اند. به لحاظ ملی و فراملی بودن مطالعات نیز 71% پژوهش ها ملی و 29% فراملی بوده اند. از نظر هم نویسی و مشارکت هم پژوهش گروهی 8% نسبت به پژوهش انفرادی بیشتر بوده است.
    کلیدواژگان: خصوصی سازی، آموزش عالی، آموزش عالی خصوصی، انواع خصوصی سازی، خصوصی سازی آموزش عالی
|
  • Gh R. Montazer*, A. Bayat Page 1
    Information and Communication Technology (ICT) has become a key driver of economic growth over the past decade. This industry also play a significant role in Iran's economy and has emphasized in 20-year's vision document and 5th national's development plan. The aim of this study is to estimate the contribution of ICT sector to GDP in Iran's 6th national development plan (2016-2020) using forecasting methods. So we have estimated Iran's GDP and ICT value added with polynomial curve fitting, ARIMA and neural networks models. The calculations showed that the contribution of ICT Sector to GDP will be 4.57, 6.2 and 3.7 percent with mentioned methods, respectively. The comparison of error characteristics showed that neural network method estimation had more performance relatively.
    Keywords: ICT share, GDP, IT policy, making, ICT Development, Informational society
  • E. Nooruzi *, H. Tabatabaey, S. Ghazinoori Page 15
    Due to the fragile institutional structure in developing countries, formation of national innovation system and continuing its development faced with some problems. One of the most efficient players in the innovation system, and then in NIS, are intermediary institutions that have some useful functions. These functions can be managed to reduce or eliminate these problems. The connection between the functions of these institutions and problems in our national innovation system is selected as the aim of this study. In this study, the problems of national innovation system are classified from a performance-oriented approach in 6 categories: policy making, facilitate and direct the activities of research and innovation, research and development, entrepreneurship, human resource development and technology diffusion. Then, in order to correlating the functions of intermediary institutions with their impact on problems in the national innovation system, the functions of intermediary institutions were classified in 4 categories: support and infrastructure, finance, mediatory communication and consultation. With the help of opinions of 35 experts through a questionnaire, the impact of each function of the intermediary institutions to overcome the weaknesses of the national innovation system was determined. Support functions had the most impact on facilitating and directing the activities of research and innovation; finance functions on research and development and entrepreneurship; mediatory functions on technology diffusion, and consultation functions on entrepreneurship and technology diffusion.
    Keywords: NIS, NIS functions, intermediary organizations, functions of intermediary organizations
  • T. Miremad*, Z. Rahimirad Page 27
    This study aims to answer the question ofwhat are the failures of the biofuels innovation system in Iran. To attain this goal, it conducts a structural analysis (actors, institutions, networks, infrastructures). By studying path of formation and growth Iran's biofuels sector using technological innovation system approach and effects of various functions on each other using structural equation modeling determines the motor of innovation. Finally, through interaction between structural and functional properties, failures of biofuels system will be identified and based on motors of innovation, importance of these failures in creating vicious circles and converting it to virtous circles will be studied.
    Keywords: Biofuels, Technological Innovation System, Innovation System Functions, Path Analysis, System Failure, Vicious Circles, Cumulative Causations
  • R. Naghizade*, Sh Elahi, M. Manteghi Page 43
    In the recent decades, the different studies have been done by researchers about regional innovation models. Innovation in the regions especially is important for big and developing countries such as Iran. The research objective is the identifying of the effective factors for developing high technology-based innovations in Iran regions. Based on the literature review, 6 dimensions and 26 factors were identified as the preliminary theoretical pattern. Also four technology (Bio, Nano, IT, Aero) were investigated in the research base on theoretical pattern. For investigating each technology (case studies), the documents, the believes of interviewers and statistical methods were used by researchers. The Cross-case analysis and Whithin-case analysis were done in selected technology and the differentiations and common points were analyzed by real and theoretical repetition. The 16 factors of theoretical pattern have real repetitive for analytical extension. The national and international collaboration policies as a transregional dimension has 3 factors. Also the regional dimensions in the final framework are the social and cultural properties of the region, the level of economical and industrial development in the region, the locational advantages and properties of the region and the learning and knowledge flows in the region.
    Keywords: Regional Innovation, Top Technology, Based Innovation, Regional Innovation System
  • M. Mohamadi *, M. Madhooshi, M. Shamloo Page 61
    Innovation and creativity are words that usually used widely and the concept of the creative economy in policy documents of major European countries such as EU, UNDP And strategies in other international organizations is clearly visible. The concept of creativity, cultural industry, creative industry and particularly the creative industries in Iran, has considered by few of scholars and researchers. However look at the attention of other countries to understand this concept and its consequences have led to profound changes in thinking and attitude of cultural and economic policy makers. The aim of this study is to create a better and deeper understanding of the concept of cultural and creative industries from the perspective of the key success factors of this industry. In this research Using 40 experts in the field of creative industries, Which were selected based on criteria of expertise and experience activities, and applying Importance-Performance Analysis to examines the key success factors in the country's creative industries. The results indicated that Considering key success factors in the industry, in terms of experts and participants in this industry, with the exception of cultural capital, are not currently in desirable status.
    Keywords: Content Industry, Creative Industry, Cultural Industry, Creative Economy, Key Successful Factor, IPA
  • M. Ghoreyshi *, M. Yamnidoozi, Ghr Zakersaleh, G. Mehran Page 77
    This study was conducted with the purpose of addressing the production of scientific works in the field of privatization of higher education abroad and the acquisition of discussions and components focused by studies, the results of the studies and the descriptive and formal analysis of the studies. Accordingly all works produced within the period of 2000-2015 in the Faculty of Education and Psychology database of Shahid Beheshti University were studied. The works were extracted from 33 journals in the field of higher education, including 24 scientific documents including 18 articles, 5 books and a thesis in the field of private higher education and analyzed by descriptive - analytic method. The findings are presented in three parts, the first part, related to the issues and factors considered by the study results showed that topics including the reason of privatization of higher education, goals, advantages and disadvantages and different types of private higher education institutions have been more focused by the researchers. In the second part the results indicated that indiscriminate expansion of the private sector in higher education has led to lower quality, rising unemployment, failure to reduce financial dependence on public sector budgets, lack of responsiveness to labor market needs and priorities of individual interests to the social interests. In the third part the result of formal and descriptive analysis of the studies showed that 58.3% of the studies have been conducted within the years of 2011-2015 and 83% of the studies have used qualitative research and library method and only 17% have used the quantitative method and interviews and questionnaires. In terms of national and transnational studies71% of the studies were national and 29% of the studies were transnational. In terms of cooperation and partnerships the group research was 8% higher than the individual research.
    Keywords: Privatization, Higher Education, Private Higher Education, Types Of Privatization, Privatization Higher Education