فهرست مطالب

فصلنامه سیاست علم و فناوری
سال دوم شماره 4 (پیاپی 8، بهار و تابستان 1389)

  • تاریخ انتشار: 1389/05/01
  • تعداد عناوین: 7
|
  • عادل آذز، آمنه خدیور صفحات 5-10
    در این مقاله ابتدا مروری بر مبانی ره نگاری و سیاستگذاری در حوزه آموزش عالی صورت گرفته است. سپس با بررسی تحقیقاتی که از رویکرد سیستم داینامیک در امر سیاست گذاری و ره نگاری بهره برده اند، این رویکرد به عنوان رویکردی مناسب در ره نگاری نظام آموزش عالی معرفی شده است.در ادامه برای مدل سازی یک زیر سیستم از نظام آموزش عالی که عبارت از سیستم نقل و انتقالات بین رشته ای می باشد، از شبیه سازی سیستم داینامیک بهره گیری و اعتبار مدل با استفاده از روش های شناخته شده آزمون شده است. نتیجه تستهای آماری نشان داد که مدل توانایی شبیه سازی رفتار سیستم را داراست، لذا با استفاده از مدل، رفتار رشته های مورد مطالعه استخراج و تحلیل شده و همچنین توانایی مدل در ارائه و ارزیابی سیاستهای مختلف برای آینده نشان داده شده است. در پایان مقاله نیز به معرفی سیستمی که به همین منظور طراحی و پیاده سازی شده، پرداخته شده است.
  • داود بهبودی، بهزاد امیری صفحات 23-32
    با گسترش مفهوم سرمایه (شامل سرمایه فیزیکی و سرمایه انسانی)، عوامل مؤثر دیگری علاوه بر سرمایه فیزیکی و نیروی کار نیز در جریان رشد اقتصادی شناسایی شدند. یکی از این عوامل، بهره وری منابع تولید است که تحت تاثیر عوامل متعددی از جمله دانش قرار می گیرد. هدف این مطالعه بررسی رابطه بلندمدت بین محورهای مختلف دانش در چارچوب اقتصاد دانش بنیان و رشد اقتصادی ایران طی دوره 1346- 1386 است. به این منظور از تکنیک اقتصاد سنجی مدل تصحیح خطای برداری و آزمون هم انباشتگی جوهانسن استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که بین محورهای مختلف دانش (سرمایه انسانی و آموزش، رژیم های نهادی و اقتصادی و زیرساخت های اطلاعاتی) رابطه بلندمدت وجود دارد و تمام محورهای دانش تاثیر مثبت بر رشد اقتصادی ایران دارند. همچنین ضریب ECM منفی و کوچک می باشد و لذا سرعت تعدیل انحراف از کوتاه مدت به بلندمدت بطئی و کند است.
    کلیدواژگان: اقتصاد دانش بنیان، رشد اقتصادی، هم انباشتگی، مدل تصحیح خطای برداری
  • علی پایا، رضا کلانتری نژاد صفحات 33-52
    ارزیابی نقادانه تحولات اجتماعی و تاثیرات متقابل عواملی که در صحنه حیات آدمی، احوال و شیوه زیست افراد و جوامع را شکل می دهند از دغدغه های اصلی آن دسته از متفکران معاصر است که می کوشند از ابزارهای نظری برای راهگشایی در حوزه های عملی بهره بگیرند. در مقاله حاضر کوشش شده است به شیوه ای انتقادی و از دیدگاه ملاحظات فلسفی- نظری متکی به رویکرد عقلانیت نقاد و با تکیه به داده ها و اطلاعات تجربی، برخی آثار و عوارض فرهنگی- اجتماعی تغییرات گسترده ای که به علت پیشرفت بیسابقه علوم و فناوری های مدرن در حال پدیدار شدن است، مورد ارزیابی قرار گیرد. در بخش نخست مقاله توضیحاتی درباره چهارمین موج توسعه علمی و فناورانه ارائه می گردد. در بخش دوم برخی تبعات پیشرفت هایی که در زمینه این علوم و فناوری حاصل شده و یا در حال حصول است بر فرهنگ و جامعه بررسی خواهد شد. توجه اصلی این پژوهش فلسفی ناظر به گزینه هایی است که در برابر انسان مدرن و در ارتباط با تحولات بی وقفه علوم و فناوری های جدید قرار دارد. در سومین بخش مقاله شماری از آموزه های سیاستگذارانه برای دست اندرکاران سیاست ها و سیاستگذاری ها در ارتباط با تاثیرات موج چهارم توسعه علمی و فناورانه بر اجتماع و فرهنگ در ایران ارائه شده است.
    کلیدواژگان: علوم و فناوری های همگرا، چهارمین موج توسعه علمی و فناورانه، علوم و فناوری نانو، علوم و فناوری زیستی، علوم و فناوری اطلاعاتی، علوم و فناوری شناختی، فرهنگ، کرامت انسانی
  • فاطمه پورطالعی، محمد آتشک صفحات 53-64
    اهمیت و کمبود منابع مالی، ضرورت توجه به تدوین روش های علمی برای بودجه بندی دستگاه ها را در اسناد برنامه های توسعه به همراه داشته است، بر این اساس در مقاله حاضر به ارائه روشی برای بودجه بندی دستگاه های پژوهشی و فناوری بر مبنای قیمت تمام شده تولیدات علم و فناوری پرداخته شده است. برای تحقق این امر ابتدا براساس مطالعات کتابخانه ای شاخص های علم و فناوری برای اندازه گیری میزان تولیدات علم و فناوری دستگاه ها احصاء و سپس با نظرسنجی از خبرگان دستگاه های پژوهشی و فناوری، شاخص ها در قالب دو دسته تولیدات علمی و فناوری نهایی گردیدند. سپس برای تعیین ضرایب اهمیت شاخص ها نسبت به یکدیگر، نظرات خبرگان دستگاه های پژوهشی و فناوری در قالب پرسشنامه ساخته محقق جمع آوری و با استفاده از روش AHP مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و براساس ضرایب حاصله، میزان تولیدات علم و فناوری دستگاه ها محاسبه شدند. در انتها با توجه به اعتبار، میزان تولید علم و فناوری، قیمت تمام شده یک واحد تولید علم و فناوری، مد قیمت تمام شده یک واحد تولید علم و فناوری دستگاه ها در سال قبل و نیز نرخ رشد تورم در همان سال، میزان تولید علم و فناوری و قیمت تمام شده یک واحد تولید علم و فناوری در سال جدید و در نتیجه اعتبار دستگاه های پژوهشی و فناوری بر اساس قیمت تمام شده تولیدات علم و فناوری با توجه به زمینه علمی فعالیت دستگاه ها ارائه شده است..
    کلیدواژگان: بودجه بندی، پژوهش، فناوری، قیمت تمام شده تولیدات علم و فناوری
  • علی اصغر پور عزت، آرین قلی پور، سمیرا ندیرخانلو صفحات 65-76
    با توجه به تحقیقات منتشر شده در زمینه کارآفرینی دانشگاهی، امروزه تجاری سازی دانش برای بقای دانشگاه ها امری لازم و ضروری تلقی می شود. از طرفی همواره برخی موانع بر مسیر بهره برداری صحیح از دارایی های فکری تولید شده در دانشگاه ها در جهت توسعه تجاری سازی دانش و کارآفرینی دانشگاهی وجود دارد که شناسایی و رفع آنها امری اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. از این رو در این مقاله تلاش شده است تا با نظرسنجی از خبرگان این حوزه، عمده ترین موانع تجاری سازی دانش در دانشگاه تهران شناسایی شوند. بر اساس این نظرسنجی، «بوروکراسی و عدم انعطاف سیستم مدیریت دانشگاه»، و «ضعف ارتباطات و فقدان شبکه های ارتباطی میان سرمایه گذاران، فعالان صنعت و دانشگاهیان»، به منزله مهمترین موانع تجاری سازی دانش در دانشگاه تهران شناسایی شده اند و عواملی چون «فرهنگ متفاوت فعالان صنعت و دانشگاهیان»، «قوانین ضعیف حفاظت از دارایی های فکری در سطح ملی»، «وابسته بودن دانشگاه به بودجه های دولتی»، «ضعف اطلاعات دانشگاه درباره نیازها و اولویت های بخش کسب وکار» و «عدم احساس نیاز و فقدان انگیزه در دانشگاه برای تجاری سازی دانش» با فاصله کمی در رده های بعدی جای دارند. در پایان نیز اصلاحاتی مربوط به دانشگاه و دولت برای برطرف کردن این موانع پیشنهاد شده است.
    کلیدواژگان: کارآفرینی دانشگاهی، موانع تجاری سازی دانش، فعالان صنعت، شبکه های ارتباطی، دانشگاه تهران
  • سید حبیب الله طباطباییان، رضا نقی زاده، آرمان خالدی، محمد نقی زاده صفحات 77-92
    با توجه به اهمیت توانمندی فناوری در رشد اقتصادی و افزایش رفاه کشورها، مقوله ارزیابی توانمندی فناوری از اهمیت ویژه در سالهای اخیر برخوردار شده است. مدل های بین المللی متنوعی در ارتباط با ارزیابی توانمندی فناوری تاکنون طراحی و معرفی شده اند. با توجه به ویژگی ذاتی شاخص های ترکیبی که نقص هایی را در بردارد در این تحقیق سعی شده است تا با در نظر گرفتن تجربیات موجود در سایر مدل های معتبر بین المللی، شاخص ترکیبی جدیدی در زمینه ارزیابی توانمندی فناوری معرفی شود تا بتواند به شکل بهتری توانمندی فناوری های کشورها را در ابعاد مختلف مورد سنجش قرار دهد. همچنین سعی شده تا با ارائه وزن های منطقی ناشی از بکارگیری روش تحلیل عاملی، بتوان شاخصی کاربردی تر را برای کشورهای مختلف به خصوص کشورهای در حال توسعه که عموما از توسعه نامتوازن رنج می برند، طراحی نمود. در این تحقیق 17 شاخص بر اساس فرآیندی مشخص از میان 37 شاخص معتبر بین المللی در زمینه توانمندی فناورانه انتخاب شد. در ادامه بر اساس تحلیل عاملی از داده های موجود در زمینه شاخص های انتخاب شده، 17 شاخص در سه بعد قرار گرفتند و به ابعاد و شاخص ها، وزن های مشخصی اختصاص یافت. در نهایت بر اساس ترکیب شاخص های مذکور در سه بعد بدست آمده، شاخص ترکیبی پایش توانمندی فناوری ایجاد گردید و توانمندی فناوری 69 کشور دنیا به همراه ایران مورد بررسی قرار گرفت. در این ارزیابی ایران با وجود دارا بودن وضعیت نسبتا مناسب در ابعاد زیر ساخت توسعه فناوری و توانمندی نوآوری، در بعد کیفیت سرمایه گذاری با مشکلات جدی مواجه است. در نهایت باید اشاره نمود که شاخص ترکیبی پایش توانمندی فناوری، توانایی های جدیدی را در کنار سایر شاخص های بین المللی به مبحث ارزیابی توانمندی فناوری می افزاید.
    کلیدواژگان: توانمندی فناوری، پایش جهانی توانمندی فناوری1، شاخص ترکیبی2
  • بهمن فکور، محمد تقی انصاری صفحات 100-101
    امروزه بنگاه های کوچک و متوسط با توجه به ویژگی ها و مزیت های خاص خود و سهم به سزایی که در ایجاد اشتغال دارند نقش مهمی در اقتصاد کشورها بازی می کنند. در واقع این بنگاه ها برحسب میزان نوآوری و رقابت پذیری میتوانند بطور پایدارتری در عرصه اقتصاد ملی ایفای نقش نمایند. از این رو کسب شناخت از روش ها و منابع کسب فناوری در این بنگاه ها اهمیت می یابد. پژوهش حاضر با هدف بررسی روش ها و منابع مختلف کسب فناوری در منتخبی از صنایع کوچک ایران به اجرا درآمده است. نتایج بررسی نشان می دهد در کنار فعالیت های غیر رسمی تحقیق و توسعه که در تمامی شرکت های مورد بررسی جریان دارد، از میان روش های مختلف، مهمترین روش کسب فناوری در این شرکت ها خرید ماشین الات و تجهیزات است که از شرکت های صنعتی به عنوان مهمترین منابع کسب فناوری تهیه می کنند و در مرحله بعد استفاده از خدمات مشاوره ای از شرکت های خدمات مهندسی دومین روش ترجیحی آنها برای کسب فناوری است. روش هایی از قبیل خرید لیسانس و برون سپاری تحقیق و توسعه از رواج بسیار کمتری در این شرکت ها برخوردار است و روش های خرید کل یا بخشی از سایر شرکت ها و یا خرید اطلاعات یا خدمات ویژه از سایر شرکت ها اساسا مورد استفاده نمی باشند. یافته ها نشان می دهد تعامل شرکت های مورد بررسی با دانشگاه ها و مؤسسات تحقیقاتی به عنوان یکی ازمنابع کسب فناوری در سطح بسیار پائینی قرار دارد.
    کلیدواژگان: بنگاه‎های کوچک، روش های کسب فناوری، منابع فناوری
|
  • Pages 5-10
    In this paper we reviewed different approaches about road mapping in educational systems and studied the researches about using system dynamics approaches in science and technology studies. Then we introduced this approach as a suitable approach for developing roadmaps in higher educational systems. We modeled a subsystem about transmission between academic majors with system dynamic approach. After testing the model with different statistical techniques, we identified and analyzed the behavior of these majors. We also showed the ability of the model in developing and evaluating different policies for the future. At the end of the paper we presented a software that is designed and implemented for this purpose.
  • Pages 23-32
    Increasing total productivity of factors is an issue of upmost concern for economists in economic growth process. Recent developments in the theory of neoclassical economic growth identify knowledge as an important contributing factor to productivity growth. This paper examines the long-run relationship between variables contributing to knowledge and economic growth in Iran during 1968- 2007. We use the Johansen method of co-integration and the error correction (VEC) model. The results show the existence of a long-run equilibrium relationship between economic growth and variables representing knowledge in the Iranian economy and also the positive effect of all these variables on the economic growth. In addition, coefficient of ECM is negative and small, implying slow adjustment towards the long-run equilibrium level.
  • Pages 33-52
    Critical assessment of social changes and the impact of factors which, through their mutual interactions, shape the outlooks and ways of life of people and societies are among the major concerns of contemporary philosophers who would like to use their theoretical knowledge to tackle applied problems. In the present paper we try to assess, from a philosophical and critical point of view based on Critical Rationalism, some of the socio-cultural impacts of wide-ranging changes caused due to unprecedented developments in the converging sciences & technologies. The first part of the paper deals with a brief introduction of the notion of the fourth wave of scientific and technologies development due to developments in the following four fields: Nano, Bio, Info, and Cogno (NBIC). In the second part of the paper we discuss some of the most important socio-cultural consequences of the developments in NBIC sciences and technologies. The main aim of this philosophical investigation is to consider the options open to modern man vis-à-vis new developments in sciences and technologies. In the last part of the paper some policy recommendations with regard to the issues discussed are introduced. It is hoped that the proposed recommendations prove to be useful for the policy-makers in Iran.
  • Pages 53-64
    Using of scientific methods for budgeting of institutes is necessary because of Importance and deficit of budget. The aim of this article is to introduce a model for research and technology institutes budgeting based on science and technology outputs cost. For that, firstly, we studied on science and technology outputs indicators and used institute's opinions for finalizing and weighting them. Then we measured the science and technology outputs using AHP method. At last we designed a model for research and technology institutes budgeting based on science and technology outputs cost, using last year budget of institutes, amount of science and technology outputs at the same year, science and technology outputs unit cost at last year and its mode and the rate of inflation in last year.
  • Pages 65-76
    Many researchers have emphasized on the importance of knowledge commercialization for universities’ survival. Also the process of commercial exploitation of universities’ intellectual properties and academic entrepreneurship often is confronted with some problems and barriers that should be identified and eliminated. Hence in this paper, we try to identify the main barriers to this process in Tehran University, using expert consultation. According to results of this survey, “Bureaucracy and inflexibility of university’s management system” and “lack of networks and communications among academians, industrialist and investors”, were identified as the most important barriers to knowledge commercialization in this university from expert’s viewpoint. Other barriers including “cultural differences between academians and industrialists”, “weakness of intellectual property rights in national level”, “dependency of university to the governmental budgets”, “lack of university awareness from needs and preferences of business sector” and “lack of university’s motivation for commercialization” were placed in subsequent ranks. Finally, we suggested several university and government-oriented improvements in order to eliminate these barriers.
  • Pages 77-92
    According to the importance of technological capability in economic growth and enhancing welfare of countries, the subject of technological capability evaluation is marked particularly over recent years. Various international models related to technological capability evaluation have been designed and introduced. Regarding to inherent specifications of these indices which have got some defects, in this study it is tried to introduce a composite index in this field considering existent experiences for evaluating technological capabilities of countries more precisely in various aspects. Also it is tried that a more applicable index for various countries especially developing ones which have got an unbalanced development mostly is designed by provision of the logical weights resulting from the application of factor analysis. In this study, 17 indicators were selected among 37 valid international indicators in the field of technological capability. In the following, these indicators were put in 3 aspects on the basis of factor analysis and then specific weights were assigned to these aspects and indicators. Finally, based on these indicators in the 3 aspects, the index of World Technological Capability Monitoring was established and introduces. Technological capability levels of 69 countries along with Iran were investigated. In this evaluation, in spite of acceptable situation in aspects of technology development infrastructure and innovation capability, Iran faces serious problems in the aspect of investment quality. At last it should be mentioned that composite index for technological capability monitoring adds new abilities to other international indexes in case of technology capability evaluation.
  • Pages 100-101
    The importance of SMEs is highly recognized for economical development. This study is about technology acquisition in small sized enterprises in selected industries in Iran with the view to highlight sources and methods mostly used by these enterprises in acquiring technologies. The significance of the issue raised here is apparent in the light of growing policy concern on the importance of SMEs in economic growth and technology development. The findings of this research show that in addition to "informal R&D" that all firms were concerned, "the purchase of machinery from local industrial companies" was the most popular method of technology acquisition adopted by the enterprises. "Consultation services received from engineering companies" was the second most frequent mechanisms of technology acquisition and "purchase of license right" and "R&D outsourcing" was the least popular one. The evidence shows that there was very low level of interaction between studied firms and universities or research institutes.